PLANY ZARZĄDZANIA DLA OBSZARÓW DORZECZY I REGIONÓW WODNYCH część II 2012-10-26 TYTUŁ 1 Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
CO CHCEMY OSIĄGNĄĆ I JAKIMI METODAMI? Cele i zakres planów zarządzania ryzykiem powodziowym 2012-10-26 TYTUŁ 2 Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym Wybór najlepszego wariantu Diagnoza problemów, do rozwiązania Zbudowanie wariantów rozwiązań Cykl planowania powtarzany co 6 lat Ustalenie celów Przygotowanie listy działań 3
Katalog celów i katalog działań do planów zarządzania ryzykiem powodziowym GENEZA: Katalogi celów i działań ograniczających ryzyko powodziowe zostały opracowane w ramach metodyki sporządzania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Wykorzystano zapisy Dyrektywy Powodziowej i dokumentów jej towarzyszących, pozytywne doświadczenia innych krajów (m.in. Niemiec, Wielkiej Brytanii, Irlandii) oraz analizę krajowych programów ochrony przeciwpowodziowej i dotychczasowej praktyki działania. Oba katalogi pokazują element polityki kraju definiującej zakres zarządzania ryzykiem powodziowym w Polsce. Katalogi stanowią elementy wspomagające decydentów przy tworzeniu planów dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. 4
Katalog celów do planów zarządzania ryzykiem powodziowym Cele wyznaczają kierunki aktywności w zarządzaniu ryzykiem powodziowym z punktu widzenia minimalizowania skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. Katalog celów opracowano w odniesieniu do aspektów (faz) zarządzania ryzykiem powodziowym (prewencja, przygotowanie, reagowanie i odbudowa) oraz elementów ryzyka powodziowego (zagrożenie, ekspozycja, podatność), wyróżniając cele podstawowe i szczegółowe. W procesie planowania cele dla obszarów planistycznych (dorzecze, region wodny z uwzględnieniem zlewni) będą ustalane w oparciu o katalog, ale będą one wynikały przede wszystkim z diagnozy problemów na danym obszarze i mogą być różne w różnych obszarach planistycznych. 5
Katalog działań do planów zarządzania ryzykiem powodziowym Działania to metody bezpośredniego ograniczania ryzyka powodziowego, w tym nie tylko obiekty technicznej ochrony przed powodzią, ale także planowanie przestrzenne, zwiększanie retencji naturalnej, systemy ostrzegania mieszkańców, zabezpieczanie obiektów, przygotowanie społeczności. Katalog działań utworzono przypisując każdemu celowi zestaw różnorodnych działań, za pomocą których te cele mogą być zrealizowane. Katalog zawiera ponad 40 typów bardziej lub mniej szczegółowych działań. Katalog nie jest dokumentem zamkniętym w praktyce można, i powinno się uzupełniać go o nowe działania uwzględniające nowe metody i rozwiązania. Instrumenty prawne, finansowe, informacyjne wspierają wdrażanie działań. 6
Cele zarządzania ryzykiem powodziowym CELE PODSTAWOWE Unikanie wzrostu ryzyka powodziowego w przyszłości (etap prewencji) Ograniczanie istniejącego ryzyka powodziowego (etap prewencji i przygotowania) Ograniczanie skutków w czasie powodzi (etap reagowania) Ograniczanie skutków po powodzi oraz wnioski (etap odbudowy) CEL DODATKOWY (niezwykle istotny) Rozwój instrumentów wspomagających wdrażanie działań (prawnych, finansowych, organizacyjnych, informacyjnych) 7
Cele podstawowe i szczegółowe Unikanie wzrostu ryzyka w przyszłości Ograniczanie istniejącego ryzyka Ograniczanie skutków w czasie powodzi Ograniczanie skutków po powodzi oraz wnioski Utrzymanie istniejącej zdolności retencyjnej zlewni Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego Poprawa systemów prognozowania i ostrzegania Poprawa skuteczności odbudowy po powodzi Unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach zagrożonych Ograniczanie istniejącego zagospodarowania Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności Poprawa skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji Poprawa skuteczności analiz popowodziowych 8
Katalog działań do planów zarządzania ryzykiem powodziowym realizacja celu 1 Unikanie wzrostu ryzyka powodziowego w przyszłości Utrzymanie istniejącej naturalnej zdolności retencyjnej zlewni Unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach zagrożonych Ochrona retencji na obszarach: leśnych rolnych zurbanizowanych zakaz/ograniczanie budowy na obszarach: o szczególnym zagrożeniu powodziowym i obwałowanych oraz na obszarach o niskim zagrożeniu powodziowym wykup gruntów (na obszarach o szczególnym zagrożeniu powodziowym) 9
Katalog działań Przykłady Cel 1 Unikanie wzrostu ryzyka Przykład 1: Utrzymanie retencji na obszarach zurbanizowanych Nie uszczelnianie terenu w miastach zielony ażurowy parking i zielone dachy Fot. Konieczny Fot. Konieczny Przykład 2: Zakaz/ograniczanie budowy obiektów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią Specjalne warunki konstrukcyjno-budowlane, York, Anglia (na poziomie parteru w strefie zagrożenia garaże i magazyny) Zielone dachy, Kraków, 10
Katalog działań do planów zarządzania ryzykiem powodziowym realizacja celu 2 Ograniczanie istniejącego ryzyka powodziowego Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego Ograniczanie istniejącego zagospodarowania Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności zwiększanie retencji naturalnej i sztucznej budowa i modernizacja obiektów technicznej ochrony przeciwpowodziowej wykup budynków, przenoszenie mieszkańców w bezpieczne miejsca zabezpieczanie budynków odpowiednie konstrukcje i materiały budowlane opracowywanie lokalnych planów zarzadzania ryzykiem powodziowym 11
Katalog działań Przykłady Cel 2 Ograniczanie istniejącego ryzyka Przykład 1. Renaturyzacja koryt cieków - odbudowa meandrów spowolnienie dynamiki cieku, opóźnienie odpływu Zmiany biegu rzeki Raby w latach 1855 1976 (na podstawie: I. Dynowska, Dorzecze górnej Wisły). Włączenie do rzeki odciętego meandra (km 31+500 33+100). Źródło: Zasady i środki opóźniania odpływu powodziowego dostosowane do zagospodarowania przestrzennego. Anna Lenar-Matyas, Marta Łapuszek, Politechnika Krakowska, Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej. Wprowadzone zmiany: - długość: 4,1 km (było 1,6 km) - prędkość wody: 1,45 m/s (było 2,14 m/s) - spadek zwierciadła wody: 0,55 (wcześniej - 1,2 ). 12
Katalog działań Przykłady Cel 2 Ograniczanie istniejącego ryzyka Przykład 2. Uszczelnienie budynku i trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynku ograniczanie wrażliwości obiektów w gminie Ciężkowice Fot. R. Konieczny Fot. M. Siudak Fot. M. Siudak Przykład 3. Plan operacyjny dla gminy Osiek jako lokalny plan zarządzania ryzykiem powodziowym. Działania: zwiększanie retencji naturalnej, wytyczne budowlane dla terenów zagrożonych powodzią w MPZP, dbałość o stan technicznych obiektów ochrony przed powodzią, rozwój systemu ostrzegania, plany reagowania dla obiektów zagrożonych, edukacja i szkolenia, archiwizacja danych z powodzi.
Katalog działań do planów zarządzania ryzykiem powodziowym realizacja celu 3 Ograniczanie skutków w czasie powodzi Poprawa systemów prognozowania i ostrzegania Poprawa skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji poprawa działania krajowego systemu prognozowania i ostrzegania poprawa lokalnych systemów ostrzegania mieszkańców poprawa planów zarządzania kryzysowego opracowywanie planów łagodzenia skutków powodzi (reagowania) dla obiektów prywatnych i publicznych 14
Katalog działań Przykłady Cel 3 Ograniczanie skutków w czasie powodzi Przykład 1. Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania mieszkańców, firm, instytucji. Lokalny system ostrzegania mieszkańców Gorzanowa (Kotlina Kłodzka) Przykład 2. Plan reagowania na powódź (łagodzenia skutków powodzi) dla każdego zagrożonego domu 15
Katalog działań do planów zarządzania ryzykiem powodziowym realizacja celu 4 Ograniczanie skutków po powodzi oraz wnioski Poprawa skuteczności odbudowy po powodzi Poprawa skuteczności analiz popowodziowych usprawnienie systemu przywracania funkcji kluczowym elementom infrastruktury poprawa wsparcia rzeczowego, finansowego poprawa pomocy zdrowotnej i sanitarnej dla poszkodowanych gromadzenie informacji o skutkach powodzi analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje rozwój badań naukowych propagowanie doświadczeń i dobrych praktyk powodziowych 16
Katalog działań Przykłady Cel 4 Ograniczanie skutków po powodzi Przykład 1. Poprawa wsparcia rzeczowego i finansowego - organizacja rozdziału pomocy. Zaplanowanie współpracy instytucji pomocowych i rozdziału środków Przykład 2. Analizy systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje zmian. Raport Pitt a po powodzi 2007, Anglia. 17
Gospodarowanie wodami Planowanie przestrzenne Ochrona środowiska Zarządzanie kryzysowe Skłaniające Zniechęcające Szkolenia Informowanie Poradniki, doradztwo Instrumenty wspomagające wdrożenie działań Przykładowe grupy instrumentów Prawne Finansowe Informacyjne Skuteczna realizacja działań wymaga wdrożenia odpowiednich instrumentów. Większość działań będzie wymagać wdrożenia kilku różnych instrumentów, które wspólnie ułatwią ich realizację. 2012-10-26 18
Przykład wsparcia działania instrumentami Prawne Finansowe Informacyjne Wsparcie działań indywidualnych dla zabezpieczenia prywatnego domu Prawo zezwalające na budowę obiektów na obszarach zagrożonych powodzią pod pewnymi warunkami Preferencyjny kredyt Dofinansowanie przez WFOŚiGW Warunki ubezpieczenia Informacja o zagrożeniu dla domu (UG) Poradnik o metodach zabezpieczania (ogólnopolski) Informacja o kredytach i dofinansowaniu (WFOŚiGW) 19
Podsumowanie Dlaczego opracowano katalog celów i katalog działań? Katalogi powstały, by zagwarantować spełnienie celów DP uwzględniających również politykę państwa w tym zakresie. Wiele z zawartych w katalogu działań nie było do tej pory powszechnie stosowanych w praktyce w Polsce. Jakie działania są nowością w zarządzaniu ryzykiem powodziowym? Kładzie nacisk na prewencję, a działania dotyczą wszystkich faz powodzi, nie tylko reagowania. Odwołują się do kompetencji i aktywności różnych instytucji i jednostek, również pojedynczych osób. Katalog wprowadza wiele działań tzw. nietechnicznych takich, jak zwiększanie retencji naturalnej, planowanie przestrzenne, zmniejszanie wrażliwości na powódź obiektów i społeczności. Dlaczego ważne są instrumenty i mechanizmy wdrażania działań? Wiele działań nie będzie mogło być skutecznie wdrożonych bez specjalnych zachęt i bodźców, gdyż związane są z aktywnością niezależnych jednostek. Brakuje również wiedzy i doświadczeń. 20
Dziękuję za uwagę www.warszawa.rzgw.gov.pl www.kzgw.gov.pl www.powodz.gov.pl pzrp@kzgw.gov.pl 21