Obecna praktyka działania ania w zakresie ochrony przed skutkami powodzi na świecie i przepisy Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Centrum Edukacji Hydrologiczno Meteorologicznej IMGW Obecna praktyka działania ania w zakresie ochrony przed skutkami powodzi na świecie i przepisy Unii Europejskiej Roman Konieczny, Paweł Madej IMGW Oddział w Krakowie ul. P. Borowego 14, Kraków Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Powodzie w Europie Powódź 1997, Polska Ofiary 55 osób Gminy 5 szt, grunty orne 5 ha, domy 47 5, firmy 9 Łączne straty 12,5 mld PLN Europa Ilość powodzi - 1 Ofiary 7 osób Ewakuowani około,5 mln osób Straty (ubezpieczone) 25 mld Euro 1

2 Wzrost strat powodziowych Źródła: FEMA, SwissRe Miliardy dolarów 2, 18, 16, 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2,, 193 Wzrost strat powodziowych w USA (FEMA) Przyrost strat w USA 2,92% rocznie Przyrost ludności w USA 1,26% rocznie Przyrost majątku indywidualnego 1,85% rocznie Ubezpieczenie strat spowodowanych zagroŝeniami naturalnymi na świecie Miliardy dolarów Straty ekonomiczne Ubezpieczenia Przyczyny rosnących strat powodziowych (1) CZYNNIKI KLIMATYCZNE Większa częstotliwo stotliwość zdarzeń ekstremalnych Bardziej intensywne opady - większe wezbrania (na niektórych rzekach wzrost przepływ ywów w powodziowych jest znacznie większy niŝ wzrost opadów) Częstsze powodzie (powodzie o okresie powtarzalności określonym w przeszłości na 1/1 lat zdarzają się teraz na Renie 1/5-1/3 lat) DUśE POWODZIE NA ŚWIECIE (wymagające interwencji międzynarodowej)

3 Przyczyny rosnących strat powodziowych (2) Wzrost zagospodarowania terenów w zalewowych Grunty orne Budynki 2 x więcej 11 x więcej 6 8 [ha] [sztuki] Źródła: Monografia powodzi - Odra 1997 Mosty [sztuki] x więcej Drogi [km ] x więcej Obiekty techniczne - złudne poczucie bezpieczeństwa Przyczyny przerwań wałów 9% 3% 34% 27% 1% 26% przelanie przez koronę filtracja przez wał przecieki przez budowle przecieki przez podłoŝe zsuwy skarp inne Błędne koło Budowle techniczne (głównie obwałowania) stwarzają złudzenie bezpieczeństwa w dolinach rzek, które mają być przez te budowle chronione. Tworzą zachętę dla budowy nowych budynków, przez co zwiększają potencjalne zagroŝenie powodziowe. Powstaje błędne koło: wały - zabudowa - straty; powódź - większe wały więcej budynków - większe straty itd. 3

4 Strategie zmniejszania strat powodziowych Trzymać powódź z daleka od ludzi środki techniczne - zbiorniki retencyjne, poldery, suche zbiorniki p.powodziowe, obwałowania owania itd. Trzymać ludzi z daleka od powodzi środki nietechniczne - ograniczenie rozwoju na terenach zalewowych, przepisy budowlane itd. Nauczyć sięŝyć z powodzią środki nietechniczne - systemy ostrzeŝeń i reagowania na powódź,, przygotowanie do powodzi, edukacja itd. BIuro ds. Współpracy z Samorządami, ZSW, IMGW Kraków Metody ograniczania skutków w powodzi Źródło: IRMA-SPONGE project no. 5 A. Ochrona istniejących obszarów retencyjnych B. Rozbudowa obszarów retencyjnych poszerzanie rozstawu wałów tworzenie polderów renaturyzacja duŝych rzek czyszczenie obszarów zalewowych / pogłębianie (odmulanie) obszarów retencyjnych C. Kształtowanie lokalnej retencji w zlewni zagospodarowanie wód opadowych ograniczania w zabudowie powierzchni redukcja odpływu podpowierzchniowego na terenach rolniczych i leśnych renaturyzacja małych potoków D. Minimalizacja podatności na straty powodziowe ograniczanie zabudowy zabezpieczenia przeciwpowodziowe obiektów informowanie obywateli podniesienie świadomości obywateli prognozy i ostrzeganie powodziowe zarządzanie kryzysem i prewencja E. Techniczne środki ochrony przed powodzią wały grodze podwyŝszające wały suche zbiorniki powodziowe zapory, zbiorniki 4

5 Elementy strategii niemieckiej Rzeka Ren z dopływami Więcej przestrzeni dla rzek (ochrona terenów niezabudowanych, rozsuwanie wałów, w, ograniczenie upraw na terenach zalewowych) Budowa i odbudowa retencji naturalnej (odtwarzanie lasów, renaturyzacja cieków likwidacja tradycyjnych regulacji, poprawa zdolności filtracyjnej gruntu, ograniczanie zabudowy) Kontrolowanie rozwoju zabudowy (mapy zalewów, w, ograniczanie zabudowy, ochrona istniejących obiektów, eliminowanie niebezpiecznej produkcji) Współpraca praca międzynarodowa Dyrektywa powodziowa kluczowe prace europejskie Spotkanie dyrektorów wodnych krajów Unii Europejskiej Kopenhaga, listopad 22 Dobre praktyki w zakresie prewencji, ochrony i łagodzenia skutków powodzi, dokument ogłoszony w lipcu 23 Komunikat Komisji Europejskiej do Rady Europy, nt Zarządzania zagroŝeniem powodziowym; prewencja, ochrona i łagodzenie skutków, dokument KE, lipiec, 24 Konsultacje dokumentów w szczególności (Komunikatu ) konsultacje instytucjonalne i i publiczne (internet) - 25 Prace nad zawartością merytoryczną dyrektywy, przedstawiciele państw członkowskich 25 Przygotowanie projektu dyrektywy, przedstawiciele państw członkowskich 26 Uchwalenie dyrektywy w sprawie oceny zagroŝenia powodziowego i zarządzania nim (październik 27, wejście w Ŝycie 26 listopada 27) 5

6 Katalog dobrych praktyk Best practices on flood prevention, protection and mitigation Zarządzanie, a nie pojedyncze działania ania ograniczanie skutków w powodzi powinno uwzględnia dniać: prewencję,, ochronę,, przygotowanie, reagowanie, powrót do normalności. RóŜnorodność stosowanych metod np. ograniczanie zabudowy na terenach zalewowych, zabezpieczenie istniejących obiektów, działania ania hydrotechniczne, budowa systemów w ostrzeŝeń i reagowania, zwiększanie wiedzy i świadomości ludzi. Decentralizacja procesu zarządzania zagroŝeniem istotną rolę powinny odgrywać wszystkie podmioty zainteresowane zmniejszeniem strat: mieszkańcy, administracja samorządowa i rządowa oraz sektor prywatny. Prawo i struktura zarządzania powinny stwarzać takie moŝliwo liwości. Rekomendacje EU Communication from the Commission to the Council,, lipiec 24 Przedmiot: współpraca państw członkowskich i KE dla przygotowania i wdroŝenia programu działań w zakresie prewencji, ochrony i złagodzenia skutków powodzi. przygotowanie i wdroŝenie map zagroŝenia powodziowego, jako narzędzia do planowania i komunikacji ze wszystkimi zainteresowanymi opracowanie i wdroŝenie planów zarządzania powodzią dla kaŝdej zlewni rzeki i terenów wybrzeŝy poprawa wymiany informacji, dzielenia się doświadczeniami i skoordynowanego rozwoju i promocji dobrych praktyk rozwój współpracy środowisk badawczych ze środowiskami odpowiedzialnymi za gosp. wodną i zabezpieczenie powodziowe rozwój świadomości i wiedzy poprzez udział uŝytkowników i bardziej efektywną komunikację 6

7 Dyrektywa powodziowa podstawowe elementy Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny zagroŝenia powodziowego i zarządzania nim Wstępna ocena zagroŝenia powodziowego (do 22 grudnia 211, aktualizacja co 6 lat) Mapy zagroŝenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 213, aktualizacja co 6 lat) Plany zarządzania ryzykiem powodziowym (do 22 grudnia 215, aktualizacja co 6 lat) Koordynacja z RDW, informowanie społecze eczeństwa i konsultacje społeczne Dyrektywa powodziowa mapy MAPY ZAGROśENIA POWODZIOWEGO to mapy pokazujące obszary na których moŝe e wystąpi pić powódź zgodnie z jednym z następuj pujących scenariuszy: niskie prawdopodobieństwo powodzi lub scenariusze zdarzeń ekstremalnych (w tym katastrofy wałów w i zapór) średnie prawdopodobieństwo powodzi (częstotliwo stotliwość występowania 1lat) występuj pujących często (w odpowiednich przypadkach) mapa powinna zawierać następujące informacje: zasięg powodzi głębokości wody lub w odpowiednich przypadkach poziomy zwierciadła wody prędkości przepływu wody lub odnośny przepływ wody (tam gdzie to właściwe) 7

8 Dyrektywa powodziowa mapy (2) MAPY RYZYKA POWODZIOWEGO przedstawiają negatywne skutki powodzi i zawierają: szacunkowa liczba mieszkańców w potencjalnie dotkniętych tych powodzią rodzaj działalno alności gospodarczej na obszarze potencjalnie dotkniętym tym powodzią instalacje które mogłyby spowodować przypadkowe zanieczyszczenie w przypadku powodzi oraz potencjalnie dotknięte te powodzią obszary chronione (określone wg Ramowej Dyrektywy Wodnej) Inne informacje uwaŝane ane przez państwo członkowskie za przydatne Dyrektywa powodziowa: plany zarzz arządzania ryzykiem powodziowym ZagroŜenie Likwidacja skutków Prewencja Cykl zarządzania ryzykiem Reagowanie Ochrona Plany zarządzania ryzykiem powodziowym obejmują wszystkie aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym, kładk adąc c szczególny nacisk na zapobieganie, ochronę i stan naleŝytego przygotowania. Przygotowanie Ekspozycja WraŜliwość Środki ograniczające ryzyko 8

9 Podstawowe cechy planów w zarządzania ryzykiem Długoterminowy cel strategiczny (oparty na scenariuszach np. zmian klimatu) Podejście holistyczne (uwzględnienie wszystkich aspektów gospodarowania) Zasada solidarności (polityki i działania nie powinny ograniczać działań podmiotów leŝących poniŝej) Udział społeczny (włączenie wszystkich władz, podmiotów i ludzi) Uwzględnienie wszystkich elementów procesu zarządzania powodzią Administracja rządowa Strategia działania, prawo, techniczne środki ochrony (planowanie i budowa duŝych obiektów ochrony przeciwpowodziowej), konserwacja koryt oraz renaturyzacja rzek... Ubezpieczenia powodziowe Zaplanowanie i wdroŝenie systemu ubezpieczeń od katastrof naturalnych... Państwowa SłuŜba Hydrologiczno- Meteorologiczna Utrzymywanie systemu monitoringu i osłony kraju przed katastrofami naturalnymi 9

10 Samorząd d lokalny (1) Planowanie Ograniczenia zabudowy Wprowadzenie do lokalnego planu i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zakazów i warunkowych zezwoleń na budowę Strefy zalewów powodziowych Trasa powodzi Strefa A Strefa A Kształtowanie lokalnej retencji Zachowanie w lokalnych planach otwartej przestrzeni wzdłuŝ rzek, nie zabudowywanie (uszczelnianie) powierzchni, kształtowanie retencji w miastach i inne. Samorząd d lokalny (2) Przygotowanie Systemy ostrzeŝeń i reagowania: Zaplanowanie i budowa systemów nastawionych na ostrzeganie mieszkańców, oraz planów reagowania (drogi ewakuacji, miejsca ewakuacji dla ludzi, maszyn, zwierząt... Zabezpieczenia tymczasowe: Zaplanowanie systemu zabezpieczania obiektów publicznych, szkolenia, ćwiczenia... Edukacja i informowanie: Programy, konkursy, filmy, broszury, plany ewakuacji. 1

11 Mieszkańcy Przygotowanie domu do powodzi Przygotowanie struktury domu: ceramiczne posadzki, uszczelnienie domu, zabezpieczenie murem, CO i AGD na wyŝszych piętrach, ubezpieczenie domu itd. Przygotowanie rodziny do powodzi Znajomość zagroŝenia powodziowego, wiedza nt. organizacji lokalnego systemu ostrzeŝeń i reagowania powodziowego, rodzinny plan powodziowy procent Czy stosujesz zabezpieczenia domu? przed 1997 r. kanalizacja mur obecnie uszczelnienie budynku materiały wodoodporne urzdządzenie domu inne Kto jest aktywnym podmiotem w ograniczaniu skutków powodzi? Istotną rolę w ograniczaniu skutków w powodzi powinny odgrywać wszystkie podmioty zainteresowane zmniejszeniem strat: mieszkańcy, administracja samorządowa i rządowa, organizacje pozarządowe oraz sektor prywatny. Prawo i struktura zarządzania (domena administracji) powinny stwarzać takie moŝliwo liwości. jedno z waŝnych przesłań zawartych w dokumencie Dobre praktyki wydanym przez UE Dziękuj kuję za uwagę 11