Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
STABILIZACJA KURSU WALUTOWEGO PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO STREFY EURO Joanna Stryjek, SGH Wejście do ERM II Wypełnienie kryterium kursu walutowego będzie wymagało włączenia złotego do mechanizmu stabilizowania kursów walutowych (ERM II). Decyzję o przyjęciu danej waluty do ERM II podejmuje EBC, ministrowie finansów krajów strefy euro oraz prezesi banków centralnych i ministrowie finansów krajów uczestniczących w mechanizmie ERM II. Podjęcie tej decyzji poprzedzone jest konsultacjami, w których główną rolę odgrywają KE oraz EBC. Ze strony Polski w procedurze negocjacji dotyczących przystąpienia do ERM II biorą udział przedstawiciele Ministerstwa Finansów i NBP. Uczestnictwo w ERM II wymaga wyznaczenia kursu centralnego złotego wobec euro oraz określenia dopuszczalnego pasma wahań. Standardowe pasmo wahań wynosi +/-15%, jednakże na wniosek państwa członkowskiego może zostać zawężone. W trakcie uczestnictwa w ERM II kurs centralny oraz marża wahań mogą zostać zmienione (na podstawie wspólnej decyzji). Jednak w celu spełnienia kryterium kursowego należy unikać dewaluacji kursu centralnego w ciągu dwóch lat poprzedzających ocenę spełnienia kryteriów konwergencji. Najlepszy moment na wprowadzenie waluty do ERM II Najbardziej pożądane byłoby wprowadzenie złotego do mechanizmu ERM II w momencie, gdy wszystkie inne kryteria konwergencji będą już spełnione. W takiej sytuacji prawdopodobieństwo, że w trakcie stabilizowania kursu złotego w ERM II pozostałe kryteria zostaną utrzymane w granicach zakładanych wartości referencyjnych, jest znacznie większe niż w przypadku, gdy utrzymaniu złotego w ramach dopuszczalnego pasma wahań będzie towarzyszyć np. walka z deficytem budżetowym lub zbyt wysokim poziomem stóp procentowych. Niemniej jednak sprowadzenie wszystkich wskaźników związanych z wypełnieniem kryteriów konwergencji poniżej poziomów granicznych przed przystąpieniem do ERM II, choć byłoby rozwiązaniem pożądanym, może okazać się bardzo trudne i w rezultacie stale odsuwać moment przystąpienia do mechanizmu stabilizowania kursów walutowych w bliżej nieokreśloną przyszłość. W takiej sytuacji warto ocenić skalę potencjalnych korzyści oraz zagrożeń występujących w danym okresie i ewentualnie wprowadzić złotego 1
Stabilizacja kursu walutowego przed przystąpieniem do strefy euro do omawianego mechanizmu w momencie, który umożliwi spełnienie wszystk ich p ozos t a ł ych k r y teriów konwergencji w drugim roku przebywania w ERM II. Utrzymanie kursu waluty w paśmie wahań W sytuacji, gdy kurs danej waluty dochodzi do ustalonej wcześniej granicy wahań, krajowy bank centralny i EBC mają obowiązek przeprowadzenia interwencji walutowych w celu utrzymania kursu wewnątrz pasma. Podstawowym narzędziem tego typu interwencji są stopy procentowe banku centralnego kraju stabilizującego kurs swojej waluty w ERM II. Interwencje przeprowadzane są automatycznie i z zasady mają nieograniczony charakter (aczkolwiek mogą zostać zawieszone w sytuacji, gdyby zagrażały stabilności cen). Wszystko to odbywa się przy wsparciu EBC, jak również banków centralnych pozostałych krajów członkowskich UE, które mogą np. udzielić krótkoterminowych kredytów w celu sfinansowania powyższych działań. Funkcjonowanie mechanizmu ERM II nadzorowane jest przez Radę Generalną EBC, w której zasiadają szefowie wszystkich banków centralnych państw unijnych. Warto tu zaznaczyć, że samo utrzymanie danej waluty w szerokim paśmie wahań bez dewaluacji parytetu nie jest jednoznaczne ze spełnieniem kryterium stabilności kursowej. Dodatkowym warunkiem otrzymania pozytywnej oceny jest brak poważnych napięć na rynku walutowym w okresie dwóch lat uczestnictwa w ERM II. W trakcie badania, czy miały miejsce tego typu napięcia, pod uwagę brany jest nie tylko stopień odchylenia kursów walutowych od kursów centralnych mechanizmu ERM II w relacji do euro, ale również m.in. sprawdzana jest zmiana poziomu stóp procentowych oraz zakres interwencji na rynku walutowym. Wszystko to sprawia, że kryterium stabilizacji kursowej pozbawione jest jednoznacznej, obiektywnej miary i tak naprawdę w niektórych sytuacjach trudno przewidzieć, jaki będzie wynik oceny jego spełnienia. Ramy czasowe procedur związanych z członkostwem w ERM II i przyjęciem euro W świetle obowiązujących procedur od momentu podjęcia przez dany kraj decyzji o wprowadzeniu swojej waluty do ERM II do momentu wejścia do strefy euro upływają co najmniej trzy lata. Proces ten można podzielić na trzy etapy: Etap I (około sześciu miesięcy) obejmuje nieformalne konsultacje z KE i EBC w celu określenia poziomu kursu centralnego danej waluty w ramach ERM II oraz daty przystąpienia do mechanizmu stabiliz a c j i k u r s ó w. E t a p t e n ko ń c z y s i ę w r a z z wprowadzeniem waluty danego kraju do ERM II. Etap II (minimum dwa lata) to okres wypełniania przez dany kraj kryteriów konwergencji. Etap III (około sześciu miesięcy) obejmuje: 2
Stabilizacja kursu walutowego przed przystąpieniem do strefy euro przygotowanie przez KE i EBC raportów o konwergencji oceniających, czy został osiągnięty (w sposób trwały) wysoki stopień nominalnej konwergencji oraz czy odpowiednie ustawodawstwo krajowe jest zgodne z prawem wspólnotowym; podjęcie przez Radę ECOFIN (na podstawie ww. raportów) decyzji o uchyleniu statusu członka UGW objętego derogacją; wejście do strefy euro (jednoznaczne z wprowadzeniem euro do obiegu w przypadku zastosowania scenariusza big-bang). Wraz z wejściem do strefy euro rozpocznie się okres podwójnego obiegu waluty krajowej i euro (jego długość nie została jeszcze ustalona). W momencie zakończenia okresu podwójnego obiegu złoty utraci status prawnego środka płatniczego w Polsce i od tej pory jedynym prawnym środkiem płatniczym będzie euro. 3
Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej informator przygotowany w ramach kampanii informacyjnej Euro w Polsce w roku 20...?. Kampania dofinansowana ze środków Narodowego Banku Polskiego. organizatorzy kampanii: Fundacja Universitatis Varsoviensis Fundacja Fundusz Pomocy Studentom Parlament Studentów RP Niezależne Zrzeszenie Studentów patron honorowy kampanii: Przewodnicząca Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich opracowanie informatora: projekt okładki Anna Paź grafika Anna Paź layout i skład Marcin Frontczak adiustacja Anna Książkowska wydawca: Fundacja Universitatis Varsoviensis Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część ani całość tej publikacji nie może być bez zgody wydawcy reprodukowana, użyta w innej publikacji ani przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych.