Łysienie plackowate leczyć miejscowo czy ogólnie? Ligia Brzezińska-Wcisło Beata Bergler-Czop Dominika Wcisło-Dziadecka*

Łysienie plackowate leczyć miejscowo czy ogólnie? Ligia Brzezińska-Wcisło Beata Bergler-Czop Dominika Wcisło-Dziadecka* Katedra i Klinika Dermatologii *Zakład Badań Strukturalnych Skóry, Katedra Kosmetologii Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice

Łysienie plackowate Jest to utrata włosów o podłożu autoimmunologicznym, zapalnym przebiegającym bez bliznowacenia. Dotyczy owłosionej skóry głowy i/lub innych okolic ciała. Częstość występowania łysienia plackowatego w dowolnym okresie życia wynosi 1-2%.

Łysienie plackowate

Łysienie plackowate

Łysienie plackowate

Łysienie plackowate

Łysienie plackowate

Łysienie plackowate

Łysienie plackowate

Do czynników złych rokowniczo zaliczamy: utrzymanie się ognisk wyłysienia powyżej roku zaostrzenie lub początek łysienia przed okresem dojrzewania dodatni wywiad rodzinny zmiany typu ophiasis zmiany paznokciowe atopia

Skóra w miejscach wyłysienia może być nieco wklęśnięta z powodu zmniejszenia masy mieszków włosowych, a czasami występuje łagodny rumień. Nie ma zaniku, a na obrzeżach włosy są grube i ułamane tzw. wykrzyknikowe. Odrastające włosy mogą mieć inny kolor lub kształt (objaw flagi, włosy szopa).

W leczeniu można stosować: glikokortykosteroidy miejscowo i ogólnie (terapia ciągła i pulsowa) immunoterapię kontaktową (zastosowanie znajdują silne alergeny kontaktowe) cyklosporynę A PUVA

Campuzano-Maya G. z Kolumbii opisuje przypadek 43-letniego chorego z 8-miesięcznym wywiadem łysienia plackowatego głowy i brody. Test oddechowy potwierdził zakażenie Helicobacter pulori. Ogniska łysienia plackowatego całkowicie zarosły po eradykacji Helicobacter pylori. World J. Gastroenterol. 2011, 17 (26): 3165-70.

Niektórzy uważają, że u chorych z atopią: ryzyko nawrotu łysienia plackowatego jest większe oraz że u tych pacjentów często są obecne p-ana występuje ophiasis oraz stwierdza się zmiany w obrębie płytek paznokciowych

Bhat i wsp. badali zaburzenia równowagi pierwiastków śladowych (cynku, miedzi, magnezu) w łysieniu plackowatym. Przebadano 50 chorych. Próbki były oceniane za pomocą spektometrii absorpcyjnej. Stwierdzono obniżenie poziomu cynku u pacjentów z łysieniem plackowatym w porównaniu ze zdrową grupą kontrolną. Poziom miedzi i cynku nie różnił się statystycznie istotnie. Indian J. Dermatol. Venereol. Leprol. 2009, 75 (1): 29-31.

Ito i wsp. uważają, iż spontaniczna remisja występuje u 80% chorych z łysieniem plackowatym w ciągu roku i nie wszyscy pacjenci potrzebują intensywnej terapii, dlatego poczekaj i zobacz jest jedną z opcji terapeutycznych. Jednak gdy utrata włosów postępuje leczenie jest niezbędne i preferują oni pulsy z metyloprednizolonem. J. Dermatol. 2012, 39 (1): 11-7.

Decyzja o leczeniu systemowym zależy od: rozległości zmian, ogólnego stanu zdrowia, wieku chorego i jego motywacji. Systemowe glikokortykosteroidy były stosowane w leczeniu łysienia plackowatego od wielu lat w różnych schematach. Z reguły wyniki są lepsze w wieloogniskowym łysieniu plackowatym niż w innych jego odmianach.

Tureccy naukowcy (Acikgöz G. i wsp.) prezentują pracę dotyczącą pulsów metyloprednizolonu w leczeniu ciężkich postaci wieloogniskowego łysienia plackowatego, gdzie sugerują że terapia ta może być opcją terapeutyczną dla tej postaci łysienia, ale w łysieniu typu totalis czy universalis wyniki badań są niezadawalające. Była to grupa 15 dorosłych chorych, którzy otrzymywali metyloprednizolon przez 3 kolejne dni w miesiącu w dawce 500 mg/dz. dożylnie (przez 3 miesiące). Uważają, że ta terapia jest bezpieczna. J. Dermatolog Treat. 2013, 1, 22. (Epub ahead of print)

Staumont-Salle D. i wsp. przeprowadzili obserwację po 10 latach leczenia łysienia plackowatego pulsami metyloprednizolonu. Badaniami objęto 60 chorych leczonych w latach 1995-2000, które potwierdziły małą skuteczność zarówno krótko jak i długoterminowych pulsów metyloprednizolonu w leczeniu łysienia plackowatego. Dermatology 2012, 225 (1): 81-7.

Inni badacze z Arabii Saudyjskiej (Bin Saif G.A. i wsp.) oceniali skuteczność i bezpieczeństwo stosowania metyloprednizolonu w terapii opornego łysienia plackowatego i uważają, że lek ten w ciężkich postaciach łysienia plackowatego ma względną skuteczność i tolerancję, ale z dużym odsetkiem nawrotów choroby. Saudi Med. J. 2012, 33 (3): 284-91.

Alsantali A. w Clinical Cosmetic Investigative Dermatology w 2011 r. przedstawił nowe opcje leczenia łysienia plackowatego i jego zdaniem glikokortykosteroidy należą do leków III rzutu w leczeniu łysienia plackowatego. Są to: pulsy 300 mg metyloprednizolonu 1x w miesiącu lub pulsy 200 mg też raz w miesiącu, acetonid triamcynolonu 40 mg dm raz na miesiąc lub deksametazon 0,5 mg/dz. doustnie. Clin. Cosmet. Investig. Dermatol. 2011, 4: 107-15.

Niektórzy autorzy z Iranu (Farshi S. i wsp.) uważają za skuteczną terapię w ciężkim i przewlekłym łysieniu plackowatym stosowanie metotreksatu (od 15-25 mg raz w tygodniu przez okres 3 miesięcy) w monoterapii lub w połączeniu z małymi dawkami glikokortykosteroidów czy azatiopryny też w monoterapii może być traktowana jako alternatywa terapeutyczna w leczeniu umiarkowanych i ciężkich postaci łysienia plackowatego (bezpieczeństwo i skuteczność). W badaniu wzięło udział 20 pacjentów z 6 miesięcznym wywiadem łysienia. Chorzy przyjmowali 2 mg/kg m.c. azatiopryny przez pół roku. Odrost uzyskano u 53% chorych a lek był dobrze tolerowany. Int. J. Dermatol. 2010, 49 (10): 1188-93.

Droitcourt C. i wsp. zastosowali w leczeniu ciężkich przypadków łysienia plackowatego wysokie pulsy metyloprednizolonu przez kolejne 3 dni (500 mg dożylnie/dz.) w odstępach miesięcznych w ciągu 3 kolejnych miesięcy oraz 15 mg raz w tygodniu metotreksatu przez ten sam okres terapii. Spośród 14 chorych u 10 uzyskano znaczny odrost, a u 4 odrost był niepełny, ale zadawalający. Leczenie było dobrze tolerowane. Dermatology 2012, 224 (4): 369-73.

Niektórzy naukowcy z Iranu (Abedini H. i wsp.) uważają, że antydepresyjne leczenie może przyczynić się do poprawy stanu miejscowego w łysieniu plackowatym u chorych z zaburzeniami depresyjnymi. J. Dermatolog Treat. 2013, 1, 22. (Epub ahead of print)

Leki biologiczne zostały również wypróbowane w terapii łysienia plackowatego (Bolduc C. i wsp. - Kanada), ale bez większej skuteczności, są doniesienia o nasileniu choroby w trakcie leczenia. Adalimumab był dobrze tolerowany przez chorych z łysieniem plackowatym, ale nie wywołał klinicznie istotnego odrostu (3 chorych). J. Cutan. Med. Surg. 2012, 16 (4): 257-60.

Badanie miało na celu określenie, czy kombinowana terapia za pomocą cyklosporyny oraz psoralenu z naświetlaniem UV (PUVA) może być skutecznym leczeniem w ciężkim łysieniu plackowatym (naukowcy z Korei). 9% pacjentów wykazało znakomitą odpowiedź, 9% wykazało dobrą odpowiedź, 37% wykazało umiarkowaną odpowiedź, a 44% wykazało słabą odpowiedź. Badanie to wykazało, że terapia kombinowana za pomocą cyklosporyny i PUVA może być dodatkową opcją terapeutyczną w ciężkim i opornym łysieniu plackowatym. Ann. Dermatol. 2013, 25 (1): 12-6.

Badanie miało na celu ocenę efektywności i objawów niepożądanych wysokich dawek dożylnych kortykosteroidów u dzieci (pulsy) z łysieniem plackowatym (38% - pełna odpowiedź, 29% - częściowa odpowiedź, 33% bez odpowiedzi na leczenie). Z 16 osób, które zareagowały na leczenie, u 13 wystąpił nawrót choroby, a u 3 pacjentów wystąpiły działania niepożądane, ale żadne nie było ciężkie. Dermatology 2013, 8, 31. (Epub ahead of print)

Zidentyfikowano trzy pozytywne czynniki prognostyczne: krótki przebieg choroby (poniżej lub równy 6 m-cy) młodszy wiek w chwili zachorowania ogniskowa choroba - w przeciwieństwie do ciężkich, rozległych wariantów choroby Badacze z Izraela uważają, iż staranna selekcja pacjentów jest niezbędna, aby uzyskać maksymalną korzyść z leczenia pulsami steroidów łysienia plackowatego u dzieci. Dermatology 2013, 8, 31. (Epub ahead of print)

Inni naukowcy są zdania, iż makrolidy są antybiotykami nie tylko o właściwościach przeciwbakteryjnych, ale o działaniu przeciwzapalnym i znajdują zastosowanie w leczeniu łysienia plackowatego. Próbowano leczyć łysienie plackowate z różnym efektem odrostu: wąskopasmową fototerapią UVB czy beksarotenem w żelu (koszt terapii - 60 g. tuba żelu kosztuje 1350 dolarów).

Naukowcy koreańscy (Cho H.R. i wsp.) wstrzykiwali śródskórnie toksynę botulinową w ogniska łysienia plackowatego (po każdej stronie głowy 3-krotnie). U jednego chorego wystąpiło pogorszenie, a u pozostałych pacjentów nie obserwowano żadnej poprawy stanu miejscowego. Wyniki sugerują, iż wstrzykiwanie toksyny botulinowej nie znajduje zastosowania leczniczego w łysieniu plackowaty. Dermatol. Surg. 2010, 36 (4): 2175-81.

Inni są zdania, że hipnoza może być skuteczna dla osiągnięcia znacznej poprawy i utrzymania dobrego stanu psychicznego oraz jakości życia u chorych z opornym na leczenie łysieniem plackowatym. Pomoc psychologiczna i edukacyjna jako dodatek do leczenia łysienia plackowatego może zwiększyć długoterminową poprawę.

Luk N.M. i wsp. badali skuteczność i bezpieczeństwo diphenylcyclopropenonu (DPCP) wśród chińskich pacjentów z łysieniem plackowatym opornych na sterydoterapię i ponad 50% leczonych uzyskało dobrą odpowiedź na leczenie. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol. 2012, 10, 12. (Epub ahead of print)

Badacze z Iranu określili skuteczność miejscowej trójjodotyroniny u pacjentów z łysieniem plackowatym. Dziesięciu chorych z łysieniem plackowatym leczono trójjodotyroniną miejscowo i taka sama grupa otrzymywała placebo 2x dziennie. Odrost włosów oceniano co 4 tygodnie. Badano również morfologię krwi oraz czynność tarczycy (T 3, T 4, TSH i funkcje wątroby). Po 12 tygodniach nie było statystycznie istotnej różnicy pomiędzy grupą leku i placebo. Trójjodotyronina jest bezpieczna, ale nie bardziej skuteczna niż placebo. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol. 2012, 26 (5): 654-6.

Opisano również skuteczność leczenia łysienia plackowatego po miejscowym stosowaniu analogów witaminy D oraz porównywano leczenie miejscowe klobetazolem 0,05% i 1% pimecrolimusem, gdzie stwierdzono skuteczność obu preparatów na jednym poziomie.

Randomizowane podwójne ślepe badanie kontrolowane za pomocą placebo i czynnika aktywnego przeprowadzone na połowach skóry głowy- badanie skuteczności PRP (osocze bogatopłytkowe) w łysieniu plackowatym (badacze z Mediolanu - Włochy). Wykazano, że osocze bogatopłytkowe w sposób znaczący zwiększa odrost włosów, zmniejsza dystrofię włosów oraz uczucie pieczenia i świąd w porównaniu z triamcinolonem lub placebo. To badanie pilotażowe sugeruje, że osocze bogatopłytkowe może być bezpieczną i skuteczną opcją terapeutyczną. Br. J. Dermatol. 2013. 169 (3): 690-4.

Lampa ekscimerowa o promieniowaniu 308 nm w leczeniu łysienia plackowatego: badanie kliniczne przeprowadzone na 16 przypadkach. Zmiany były naświetlane za pomocą lampy ekscimerowej 308 nm w dwutygodniowych odstępach. Odrost włosów nastąpił u 14 z 16 pacjentów. 10 z nich wykazało więcej niż 50% odrost włosów. Badanie sugeruje, że lampa ekscimerowa jest dobrą alternatywą terapeutyczną w leczeniu łysienia plackowatego, nie wywołującą poważnych objawów ubocznych, uważają japońscy naukowcy. Indian J. Dermatol. 2013, 58 (4): 326.

Alsantali A. w swojej pracy z 2011 r. dotyczącej terapii łysienia plackowatego przedstawia nowe opcje leczenia. Lekami I rzutu są: iniekcje doogniskowe acetonidu triamcinolonu 2,5-10 mg/ml maksymalnie 3 ml jednorazowo co 4-6 tygodni. Można też stosować mezoterapię z ww., natomiast kortykosteroidy w postaci kremów, żeli, maści, płynów i pianek. W dalszej kolejności: minoxidil, antralina, miejscowa immunoterapia, analogi prostaglandyn, miejscowe retinoidy, kapsaicyna. Clin. Cosmet. Investig. Dermatol. 2011, 4: 107-15.

Do leków II rzutu zalicza: sulfasalazynę doustnie 500 mg 2x dziennie, potem 1 g 2x dziennie,1 g 3x dziennie przez 3 miesiące PUVA PUVA-turban laser excimerowy i erbowy

Natomiast lekami III-rzutu są: kortykosteroidy ogólnie (pulsy) metotreksat 15-25 mg/tygodniowo przez 3 miesiące cyklosporyna A azatiopryna leki biologiczne wsparcie psychologiczne

Do innych terapii z różną skutecznością zalicza Autor: żel czosnkowy kwas azelainowy miejscowo sok z cebuli inhibitory kalcineuryny toksynę botulinową terapię fotodynamiczną imikwimod

Dziękuję Państwu za uwagę