O wymaganiach dotyczących wewnętrznych systemów zapewniania jakości w Polsce ze szczególnym odniesieniem do humanistyki Maria Próchnicka Seminarium Bolońskie Seminarium Bolońskie Zapewnienie jakości kształcenia w obszarze sztuki i humanistyki Warszawa, 23 maja 2013
PLAN Źródła nowego podejścia do jakości kształcenia w szkole wyższej Pojmowanie jakości kształcenia w szkole wyższej Uwarunkowania prawne zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia w szkole wyższej Zasady zarządzania jakością w uczelniach Podstawy tworzenia i funkcjonowania systemów wewnętrznegozapewnieniajakości zapewnienia kształcenia Cechy systemów zapewnienia jakości kształcenia
PRZENIESIENIE PUNKTU CIĘŻKOŚCI Z NA NAUCZANIA UCZENIE SIĘ
PRZENIESIENIE PUNKTU CIĘŻKOŚCI Z NA TREŚCI KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA
PRZENIESIENIE PUNKTU CIĘŻKOŚCI Z NA OCENY I DOSKONALENIA WEJŚCIA PROCESU KSZTAŁCENIA OCENĘ I DOSKONALENIE WYJŚCIA PROCESU KSZTAŁCENIA
PRZENIESIENIE PUNKTU CIĘŻKOŚCI Z NA ZEWNĘTRZNYCH SYSTEMÓW ZAPEWNIENIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA WEWNĘTRZNE SYSTEMY ZAPEWNIENIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA
WYJĄTKOWOŚĆ JAKOŚĆ KSZTAŁCENIA
Proces kształcenia Metody weryfikacji i oceny efektów kształcenia Zakładane efekty kształcenia Osiągnięte przez studenta efekty kształcenia Metody kształcenia
Proces uczenia się Jasne i trafne przedstawienie wymagań oraz ich rozumienie przez osobę uczącą się Przyswojenie nowych wiadomości i/lub umiejętności Przekształcenie ich w wiedzę i/lub sprawność Nabycie kompetencji na określonym poziomie Rysunek inspirowany modelem uczenia się J.B. Carrol, 1963, 1989 Umiejętność i sposoby uczenia się, planowania i zarządzania czasem
SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ KSZTAŁCENIA Źródło: Modele zarządzania uczelniami w Polsce. [dok. elektr.]. Oprac. zespół pod kierunkiem M. du Valla. Kraków 2011, s.167 168. [Tryb dostępu:] http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/finansowani e/fundusze_europejskie/po_kl/projekty_systemowe/2011052 0_Raport_koncowy_Modele_zarzadzania_uczelniami_w_Polsce w.pdf OCEN NA diagnozow wanie istn niejącego sta anu jakości kształce nia
Rektor sprawuje nadzór nad wdrożeniem i doskonaleniem uczelnianego systemu zapewnienia jakości kształcenia Art. 66 ust. 2 pkt 3a) W ustawie nie zostały sformułowane wprost wytyczne odnoszące się do form organizacyjnych oraz zadań systemów wewnętrznego zapewnienia jakości kształcenia. Uczelnie są autonomiczne w ich projektowaniu i doskonaleniu, a także dopasowaniu do misji, strategii oraz związanej z nią polityki jakości uczelni
Bliższą charakterystykę wewnętrznych systemów doskonalenia jakości jk ś kształcenia ł znaleźć można w aktach wykonawczych: I. Wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia: 1) odnosi się do wszystkich etapów i aspektów procesu dydaktycznego 2) uwzględnia w szczególności wszystkie formy weryfikowania efektów kształcenia na poszczególnych kierunkach studiów, osiąganych przez studenta w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych 3) uwzględnia oceny dokonywane przez studentów i doktorantów po zakończeniu każdego cyklu zajęć dydaktycznych 4) uwzględnia wnioski z monitorowania kariery zawodowej absolwentów uczelni 5) może uwzględniać działania uczelni w zakresie zapobiegania i wykrywania plagiatów II. Kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni jest zobowiązany do przedłożenia radzie tej jednostki na koniec roku akademickiego, po zasięgnięciu opinii minimum kadrowego dla danego kierunku studiów, oceny efektów kształcenia na danym kierunku, stanowiącej podstawę doskonalenia jakości kształcenia III. System zapewnienia jakości kształcenia powinien uwzględniać ę działania na rzecz doskonalenia programu kształcenia na danym kierunku studiów IV. Jednostka podstawowa uczelni, która rozpoczyna kształcenie na nowym kierunku jest zobowiązana do wdrożenia wewnętrznego systemu zapewnienia jk jakości ś kształcenia ł na rzecz doskonalenia programu kształcenia na tym kierunku od dnia rozpoczęcia kształcenia Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia z późn. zmian.
ZASADY ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ W UCZELNIACH Orientacja na klienta Podejście procesowe Kompleksowość Wizjonerskie przywództwo Zaangażowanie personelu Identyfikacja i wykorzystanie kluczowych kompetencji Podejmowanie decyzji na podstawiefaktów Współpraca z partnerami Publikowanie informacji Ciągłe ł doskonalenie Elastyczność Autonomia Źródło: Modele zarządzania uczelniami w Polsce. [dok. elektr.]. Oprac. zespół pod kierunkiem M. du Valla. Kraków 2011, s.171 172. [Tryb dostępu:] http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/finansowanie/fundusze_europejskie/po_kl/projekty_systemowe/20110520_raport_koncowy_modele_z arzadzania_uczelniami_w_polsce.pdf
CECHY WEWNĘTRZNEGO SYSTEMU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA Zorientowany na cele Oparty na zarządzaniu przez procesy Kompleksowy i zintegrowany Wielopoziomowy O zoptymalizowanym stopniu formalizacji Dostosowany do ustroju uczelni Kompatybilny z zewnętrznym systemem zapewnienia jakości kształcenia oraz przepisami prawa Źródło: Modele zarządzania uczelniami w Polsce. [dok. elektr.]. Oprac. zespół pod kierunkiem M. du Valla. Kraków 2011, s.175 176. [Tryb dostępu:] http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/finansowanie/fundusze_europejskie/po_kl/projekty_systemowe/20110520_raport_koncowy_modele_z arzadzania_uczelniami_w_polsce.pdf
Orientacja na cele Misja i strategia rozwoju uczelni Misja i strategia rozwoju jednostki Polityka jakości kształcenia ł
Polityka jakości kształcenia Charakterystyka działań na rzeczzapewnienia zapewnienia jakości kształcenia, uwzględniająca podstawowe założenia, aspekty organizacyjne, najważniejsze elementy metodyki postepowania p projakościowego oraz podstawowe procedury, działania o charakterze uzupełniającym (follow up) Plany zadaniowe (uwzględniające ę zadania realizowane na poziomie uczelni i podstawowych jednostek organizacyjnych, odpowiedzialność d i oraz terminy realizacji) Dokument opisujący założenia i główne sposoby organizacji oraz przebieg działań zmierzających do systematycznego doskonalenia jakości kształcenia oraz oceny efektów i skuteczności tych działań Zasady monitorowania realizacji polityki jakości (w tym zestaw wskaźników rezultatu) Zasady gromadzenia danych o realizacji polityki jakości kształcenia, analizy danych i raportowania wyników oraz ich wykorzystania w doskonaleniu jakości
Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area Standard 1.1 1Politykaoraz oraz procedury zapewnienia jakości Instytucje powinny posiadać politykę oraz związane z nią procedury w zakresie jakości oraz standardów oferowanych przez siebie programów oraz ich efektów. Powinny także przyjąć na siebie wyraźne zobowiązanie do rozwoju kultury, która uznaje znaczenie jakości oraz jej zapewnienia w ich funkcjonowaniu. W tym celu, instytucje powinny opracować i wprowadzić w życie strategię na rzecz ciągłej poprawy jk jakości. ś Strategia, polityka oraz procedury powinny posiadać id ć formalny status i być powszechnie dostępne. Powinny również przewidywać określone funkcje dla studentów oraz pozostałych zainteresowanych stron. Źródło: Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area. 3 rd ed. Helsinki: European Association for Quality Assurance in Higher Education, 2009, http://www.enqa.eu/pubs.lasso]; w polskiej wersji językowej: Standardy i wskazówki dotyczące zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego. Helsinki: Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Zapewnienia Jakości w Szkolnictwie Wyższym, 2005.
Wskazówki: Formalne polityki i procedury składają się na struktury, w ramach których instytucje szkolnictwa wyższego mogą rozwijać się i monitorować skuteczność swoich systemów zapewnienia jakości. Przyczyniają się także do zbudowania publicznego zaufania do autonomii instytucjonalnej. Polityki zawierają deklaracje na temat celów oraz podstawowe środki służące do ich realizacji. Natomiast instrukcje podane w procedurach mogą być źródłem bardziej szczegółowych informacji na temat sposobów wdrażania polityki oraz stanowią pomocnypunktpunkt odniesienia dla osób, którym niezbędna jest wiedza na temat praktycznych aspektów realizacji procedur. Należy oczekiwać, iż deklaracja polityki będzie obejmować: relacje pomiędzy ę działalnością ą dydaktyczną y ą a badawczą ą danej instytucji; j; strategię instytucji w zakresie jakości i standardów; organizację systemu zapewnienia jakości; obowiązki instytutów, szkół, wydziałów oraz innych jednostek organizacyjnych i osób w zakresie zapewnienia jakości; zaangażowanie studentów w zapewnienie jakości; sposoby wdrażania, monitorowania i korygowania polityki. Źródło: Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area. 3 rd ed. Helsinki: European Association for Quality Assurance in Higher Education, 2009, http://www.enqa.eu/pubs.lasso]; w polskiej wersji językowej: Standardy i wskazówki dotyczące zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego. Helsinki: Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Zapewnienia Jakości w Szkolnictwie Wyższym, 2005.
Zarządzanie przez procesy: identyfikacja, opis i monitorowanie oraz doskonalenie procesów związanych ą z kształceniem Tworzenie, monitorowanie i doskonalenie programów kształcenia Organizowanie i realizacja procesu kształcenia Rekrutacja kandydatów na studia Weryfikacja i uznawanie efektów kształceniaosiąganych przez studentów i doktorantów oraz słuchaczy studiów podyplomowych Ocenianie efektów kształcenia przez studentów i doktorantów oraz słuchaczy studiów podyplomowych Rekrutacja i okresowa ocena kadry dydaktycznej Tworzenie i monitorowanie form wsparcia studentów i doktorantów oraz słuchaczy studiów podyplomowych Monitorowanie i doskonalenie infrastruktury dydaktycznej Gromadzenie i analiza danych dotyczących kształcenia i jego wyników Realizacja polityki informacyjnej
Zapewnienie udziału reprezentantów wszystkich grup interesariuszy w zapewnieniu, ocenie i doskonaleniu jakości kształcenia Grupy interesariuszy: i władze ł uczelni iii jednostki, nauczyciele akademiccy, w tym osoby zaliczone do minimum kadrowego, studenci/doktoranci/ słuchacze studiów podyplomowych, absolwenci, pracodawcy
Kultura jakości Kultura jakości cechuje się ciągłym dążeniem do poprawy jakości i łączy elementy kulturowe (wspólnie podzielane wartości, oczekiwania i zaangażowanie) z elementami organizacyjnymi (systemy i struktury projakościowe) J Mi k ( k t i t i łó h ól i M ki F k i ) K lt j k ś i ś itl J. Mirecka (z wykorzystaniem materiałów opracowanych wspólnie z Markiem Frankowiczem), Kultura jakości w świetle postulatów Procesu Bolońskiego. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/18/188/kultura_jakosci.ppt
Wskaźniki kultury jakości jakość jako własność społeczności akademickiej zrozumienie dla potrzeby ciągłego monitorowania i doskonalenia jakości oparcie bardziej na zachowaniach się ludzi niż systemach biurokratycznych jasnesprecyzowanie sprecyzowanie celów umiejscowienie studentów w centrum zainteresowania partnerstwo i współpraca p symbioza pomiędzy indywidualną osobą a społecznością rola przywódców raczej inspirująca niż dyktatorska otwartość na ocenę zewnętrzną wzmacnianie samo refleksji oraz inicjatyw doskonalących J. Mirecka (z wykorzystaniem materiałów opracowanych wspólnie z Markiem Frankowiczem), Kultura jakości w świetle postulatów Procesu Bolońskiego. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/18/188/kultura_jakosci.ppt
Dziękuję za uwagę maria.prochnicka@uj.edu.pl W prezentacji zostały wykorzystane fragmenty opracowań przygotowanych przez członków Zespołu Ekspertów Bolońskich: Ewę Chmielecką, Marka Frankowicza, Jadwigę Mirecką oraz raport Modele zarządzania uczelniami w Polsce. [dok. elektr.]. Oprac. zespół pod kierunkiem M. du Valla. Kraków 2011, s.171 172. [Tryb dostępu:] http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/finansowanie/fundusze_europejskie/po_kl/pr ojekty_systemowe/20110520_raport_koncowy_modele_zarzadzania_uczelniami_w_polsce.pdf