MOŁDAWIA Informacja o stosunkach gospodarczych z Polską Informacje ogólne powierzchnia: 33,8 tys.km 2, ludność: 3 555 200 głowa państwa (prezydent): Nicolae Timofti premier Pavel Filip od 20 stycznia 2016r. wicepremier, minister gospodarki Octavian Calmic od 20 stycznia 2016r. Wicepremier, minister spraw Andrei Galbur od 20 stycznia 2016r. zagranicznych ambasador Mołdawii w Polsce Iurie Bodrug od sierpnia 2010 r. ambasador RP w Mołdawii Artur Michalski od października 2012 r. najbliŝsze wybory parlamentarne 2018 r. Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Wskaźniki 2012 2013 2014 2015 2016 (prognoza) PKB (w mld USD) 7,2 7,9 7,9 6,2 6,5 PKB na 1 mieszkańca (USD) 2046 2243 2238 1740 1828 PKB (wzrost w %) -0,7 9,4 4,6-1,0 1,5 Deficyt budŝetowy (% PKB) -1,4-1,2-1,1-2,3-2,1 Dług publiczny (% PKB) 24,5 23,8 31,5 44,8 44,9 Inflacja (w %) 3,9 5,1 4,6 9,0 7,3 Bezrobocie (w %) 5,6 5,1 3,9 7,0 6,0 Eksport towarów (w mld USD )* 2,1 2,3 2,3 2,1 b/d 1
Import towarów (w mld USD) * 5,2 5,4 5,3 4,5 b/d Bezp. inwestycje zagr. w 3,3 3,5 3,7 b/d b/d Mołdawii* Inwestycje bezp. Mołdawii za b/d b/d b/d b/d b/d granicą Źródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Źródło: Narodowe Biuro Statystyki RM, www.worldbank.org/moldova, www.mec.gov.md 1. Podstawowe informacje, sytuacja gospodarcza Typ państwa : Republika o ustroju parlamentarnym. Na czele państwa stoi prezydent, wybierany przez parlament większością 3/5 głosów Stolica : Kiszyniów (0,7 mln), Waluta: lej, równy 100 bani LewobrzeŜny (w stosunku do Dniestru) niewielki fragment Mołdawii nazywany Naddniestrzem, zamieszkany w znacznej mierze przez Rosjan i Ukraińców ze stolicą w Tyraspolu, ogłosił secesję po upadku Związku Radzieckiego i od czasu krótkiej wojny domowej funkcjonuje jako niepodległe państwo (Naddniestrzańska Republika Mołdawska), choć nieuznawane na arenie międzynarodowej. W skład Mołdawii wchodzi takŝe Terytorium Autonomiczne Gagauzji ze stolicą w Kamrat gdzie językami urzędowymi są obok rumuńskiego gagauski i rosyjski. Rdzenną ludność Gagauzji stanowią Gagauzi tureckojęzyczni prawosławni chrześcijanie. Republika Mołdawii jest członkiem WTO i międzynarodowych organizacji regionalnych: Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP), GUAM (Gruzja, Ukraina, AzerbejdŜan, Mołdawia), BSEC (Organizacji Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej). Od 1992r. jest członkiem MFW; przystąpiła do Strefy Wolnego Handlu Europy Południowo Wschodniej CEFTA, podpisując Porozumienie CEFTA w 2006 roku. Wcześniej podpisała dwustronne umowy o wolnym handlu z krajami CEFTA. Z krajami WNP Mołdawia ma zawarte dwustronne umowy o wolnym handlu, na podstawie których w handlu wzajemnym nie są pobierane cła (z pewnymi wyjątkami). Mołdawia ma status kraju rozwijającego się, jest beneficjentem systemu UE ogólnych preferencji celnych (GSP). Od 2006 r. eksport towarów z Mołdawii do krajów UE odbywa się w oparciu o system GSP plus. Od 1.03.2008r. Komisja Europejska wdroŝyła w odniesieniu do Mołdawii Autonomiczne Preferencje Handlowe (ATP). W dniu 12 grudnia 2011 r. Komisja Europejska ogłosiła rozpoczęcie negocjacji ws. pogłębionych i całościowych stref wolnego handlu (DCFTA) z Gruzją i Mołdawią. Otwarcie rozmów było jednym z głównych priorytetów Ministerstwa Gospodarki realizowanych podczas przewodnictwa Polski w Radzie UE. Podczas III Szczytu Partnerstwa Wschodniego, który odbył się w Wilnie w dniach 28-29 listopada 2013 roku, Republika Mołdawii uroczyście parafowała Umowę Stowarzyszeniową z Unią Europejską, obejmującą DCFTA. W dniu 27 czerwca 2014 roku w Brukseli Republika Mołdawii podpisała Umowę Stowarzyszeniową z Unią Europejską, obejmującą porozumienie o strefie wolnego handlu (DCFTA). Wejście w Ŝycie umowy sprzyjać będzie rozwojowi wzajemnych obrotów 2
handlowych. W odniesieniu do Mołdawii cześć handlowa umowy AA jest juŝ stosowana na zasadzie tymczasowej od września 2014 r. W Mołdawii następuje transformacja w kierunku gospodarki rynkowej. Rozwija się proces prywatyzacji. Wprowadzane są zmiany przepisów prawnych w handlu zagranicznym w kierunku liberalizacji. 2. Polityka gospodarcza Od 2000r. Republika Mołdawii odnotowywała wzrost gospodarczy. W 2006r. nastąpił spadek dynamiki PKB oraz pogorszenie innych wskaźników gospodarczych spowodowane głównie problemami handlowymi w relacjach ekonomicznych z głównym partnerem gospodarczym Mołdawii Rosją. W rezultacie udział Rosji w eksporcie Mołdawii obniŝył się z około 32% w 2005r. do 17% w 2006r. i 2007r. W II półroczu 2007r. na wyniki gospodarcze negatywny wpływ miała największa od 60 lat susza. Spowodowała spadek produkcji rolnej o 1/5 oraz znaczny spadek produkcji w przemyśle spoŝywczym. Na skutek zjawisk kryzysowych w 2009 roku nastąpiło pogorszenie sytuacji gospodarczej przejawiające się spadkiem PKB o 6,5%, produkcji przemysłowej o 22,2%, rolnej o prawie 10%, wzrostem deficytu budŝetowego i znacznym spadkiem obrotów handlowych. W 2010 roku sytuacja gospodarcza Mołdawii uległa poprawie. Odnotowano wzrost produkcji przemysłowej (+7%), rolnej (+7,9%), oraz handlu zagranicznego. Nastąpiło zwiększenie konsumpcji oraz poprawa sytuacji w transporcie i budownictwie. Te pozytywne tendencje utrzymywały się równieŝ w roku 2011 (wzrost PKB o 6,4%) i świadczyły o kontynuacji procesu stopniowego wychodzenia z kryzysu gospodarczego. W 2012 roku, w stosunku do roku poprzedniego, nastąpił spadek PKB o 0,8%. Odnotowano spadek produkcji przemysłowej o 3,1% oraz rolnej o 22,4% (w tym produkcji roślinnej aŝ o 32,6%). Inflacja w 2012 r. wyniosła 4,1%, eksport spadł o 2,5% a import wzrósł o 0,4%. Przyczyną spowolnienia gospodarczego była niekorzystna koniunktura zewnętrzna, sytuacja gospodarcza krajów europejskich, w których zjawiska kryzysowe, ujemnie oddziaływały na handel zagraniczny Mołdawii oraz na szereg jej wskaźników makroekonomicznych. Na słabe wyniki mołdawskiej gospodarki miała równieŝ wpływ, kolejna susza, która spowodowała bardzo powaŝny spadek produkcji rolnej. Głównymi czynnikami mającymi wpływ na rozwój gospodarczy Mołdawii w 2014r. były: wzrost produkcji rolniczej, wzrost popytu na rynkach UE na produkty mołdawskie oraz ograniczenie eksportu niektórych towarów z Mołdawii na rynek rosyjski. Odnotowano wzrost większości wskaźników makroekonomicznych. Poziom inflacji nie zmienił się w porównaniu do roku 2013r.Zwięszyły się natomiast wskaźniki monetarne i budŝetowe. Produkt krajowy brutto (dane za III kwartały 2014r.) zwiększył się w porównaniu z analogicznym okresem 2013r. o 5,9% i wyniósł 5,3 mld USD. Wzrost PKB był uwarunkowany m.in. zwiększeniem produkcji rolniczej oraz przemysłowej. Według informacji z Ministerstwa Gospodarki RM, w 2015 roku na rozwój gospodarczy Mołdawii wpłynęły róŝne czynniki, w tym, ograniczenia handlowe ze strony Rosji, jak równieŝ kryzys gospodarczy tego kraju; kryzys na Ukrainie; problemy w sektorze bankowym; letnia susza. W rezultacie, zmniejszyła się wielkość produkcji towarów i usług oraz wartość handlu zagranicznego. Waluta państwowa traciła na wartości, co spowodowało duŝy wzrost poziomu inflacji. Zmniejszyły się równieŝ, w ujęciach realnych, dochody i wydatki ludności, średnie miesięczne wynagrodzenie i emerytury. Zwiększył się stopień bezrobocia. Produkt Krajowy 3
Brutto RM w III kwartałach 2015 r. wyniósł 88,8 mld MDL i zwiększył się w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego o 0,5% (w cenach porównywalnych). W 2015 r. dochody budŝetu państwa wyniosły 43,7 mld MDL i wzrosły o 2,9%, w porównaniu do 2014 r. W 2015 r., produkcja przemysłowa zwiększyła się o 0,6% w porównaniu do poprzedniego roku. Średnia miesięczna płaca nominalna brutto w listopadzie 2015 r. w gospodarce narodowej osiągnęła poziom 4613,4 MDL (około 215,0 Euro) - wzrost o 5,9% w porównaniu do listopada 2014 roku. 3. Ramy prawno-traktatowe współpracy gospodarczej Z dniem akcesji Polski do UE polsko mołdawską współpracę gospodarczą reguluje Układ o partnerstwie i współpracy między UE i Mołdawią z 1994r., rozszerzony na nowe państwa członkowskie UE. Porozumienie z UE dotyczące handlu tekstyliami obowiązuje od 1993r. W dniu 7 września 2006 r. podpisana została nowa Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Mołdawii o współpracy gospodarczej, której postanowienia nie kolidują z kompetencjami UE. Weszła w Ŝycie 24 maja 2007r.(2007/56/629MP). Umowa stanowi podstawę prawną dla funkcjonowania nowej Polsko Mołdawskiej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej. W polsko mołdawskich stosunkach gospodarczych obowiązuje szereg umów i porozumień, m.in. umowy międzyrządowe: o unikaniu podwójnego opodatkowania z 16.11.1994r. (1996/38/166Dz.U) i o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji z 16.11.1994r. (1995118/568Dz.U), a takŝe o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej z 14.05.2014r. 4. Wymiana handlowa z Polską (mln USD) Dynamika 2015 2014 Dynamika I-IV 2016/2015 2012 2013 2014 2015 I-IV 2016 Eksport 211,8 356,3 331,7 153,3 46,2 43,7 103,4 Import 78,3 97,5 132,8 65,7 49,5 16,3 91,6 Obroty 290,1 453,8 464,5 219,1 47,2 60 99,9 Saldo 133,6 258,7 198,8 87,6 198,8 27,3 Źródło: GUS Według danych za 2015 r. obroty wyniosły 219 mln USD (spadek o 53% w porównaniu do roku 2014r.), w tym polski eksport ponad 153,3 mln USD (spadek o 54%), import wyniósł 65,7 mln USD (spadek o 51%). Według wstępnych danych za 4 miesiące 2016r. obroty wyniosły 60 mln USD (spadek o 0,1 % w porównaniu z analogicznym okresem zeszłego roku), w tym polski eksport 43,7 mln USD (wzrost o 3,4%), zaś import 16,3 mln USD (spadek o 0,4%). Według wstępnych danych 2015 r. w wymianę handlową z Mołdawią zaangaŝowanych było około 1700 firm, które eksportowały towary na rynek mołdawski oraz 200, które importowały towary z Mołdawii. Największe pozycje towarowe w polskim eksporcie do Mołdawii w 2015 roku, który miał zróŝnicowany charakter stanowiły: - artykuły kosmetyczne (produkty do higieny osobistej) - udział w eksporcie ogółem ponad 4,3%; -części i artykuły do pojazdów silnikowych -udział w eksporcie ogółem ponad 3,3%; 4
-wyroby z drewna (płyty pilśniowe)- udział 3,1%; - pasta kakaowa udział 2,1% Największe pozycje w imporcie z Mołdawii to: -meble do siedzenia i spania udział ponad 21,5% -soki owocowe i warzywne (udział ponad 16,7 %) -wino (udział ponad 11,6%) -nasiona słonecznika (udział ponad 11,6%) - materiały z Ŝeliwa i stali niestopowej (pręty, sztaby)- udział ponad 9,6% 5. Współpraca inwestycyjno-kapitałowa W ciągu III kwartałów 2014r. łączna wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Mołdawii wzrosła o 9,2% w porównaniu do analogicznego okresu roku wcześniejszego (+296,4 mln USD). Wartość inwestycji zagranicznych na koniec września 2014r. osiągnęła poziom 3,6 mld USD. Udział inwestycji zagranicznych z UE wyniósł 52,9%, z WNP 11,3%.. Główne sektory inwestycji to finansowy (udział 25,2%) i przetwórczy (22,3%).Obecnie w Mołdawii zarejestrowanych jest 57 przedsiębiorstw z kapitałem polskim. Największym z nich pozostaje KSC Polski Cukier S.A., która w branŝę cukrowniczą wedle nieoficjalnych szacunków zainwestowała na rynku mołdawskim ok. 15 mln USD. Wartość kapitału zaangaŝowanego przez pozostałe przedsiębiorstwa wynosi ok. 500 tys. USD. 6. Dostęp do rynku Mołdawia, która jest członkiem WTO, prowadzi liberalną politykę handlu zagranicznego. W eksporcie i imporcie Mołdawii nie ma ograniczeń ilościowych. Stosuje się licencjonowanie eksportu i importu niektórych towarów. Zakaz importu dotyczy uŝywanych samochodów, ograniczenia eksportu dotyczą złomu i odpadów metali kolorowych i Ŝelaznych. Mołdawia jest zainteresowana napływem inwestycji zagranicznych. W Mołdawii funkcjonują specjalne strefy ekonomiczne Ekspo-Biznes-Kiszinen, Twardica, Ungheni oraz parki produkcyjne Wulkeneszt, Taraklija i Otaci-Biznes. Mołdawia korzysta z pomocy UE (realizacja Planu Działania UE - Mołdawia), która m.in. słuŝy zbliŝeniu mołdawskiego ustawodawstwa i instytucji do wymogów unijnych. 7. Działania na rzecz rozwoju dwustronnej współpracy gospodarczej Mołdawia objęta jest systemem finansowego wspierania polskiego eksportu ze środków budŝetowych, co oznacza m.in. moŝliwość dofinansowania części kosztów uzyskania certyfikatu wyrobu, jak równieŝ realizacji branŝowych projektów promocyjnych. Szczegółowe informacje nt. zasad udzielania w/w wsparcia, znaleźć moŝna pod adresem: http://www.eksporter.gov.pl Istotnym instrumentem na rzecz rozwoju współpracy gospodarczej pomiędzy Polską i Mołdawią są cyklicznie przeprowadzane posiedzenia Polsko-Mołdawskiej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej. I posiedzenie Komisji przeprowadzone zostało w Warszawie w dniu 11 czerwca 2008r. W ramach posiedzenia podpisano Porozumienie o współpracy między Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości a Ministerstwem Gospodarki i Handlu Republiki Mołdawii. 5
II posiedzenie Komisji ds. Współpracy Gospodarczej odbyło się 14 kwietnia 2011 roku w Kiszyniowie. Strony, między innymi, opowiedziały się za intensyfikacją polsko-mołdawskiej współpracy inwestycyjnej zarówno poprzez wspieranie inicjatyw i projektów w tym zakresie, jak i w drodze wymiany doświadczeń i informacji dotyczących rozwiązań tworzących korzystne warunki dla inwestycji, w tym specjalnych stref ekonomicznych, parków i klastrów przemysłowych i innych. DuŜo miejsca podczas obrad Komisji poświęcono takŝe współpracy w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego. W dniu 3 grudnia 2012 roku zostało przeprowadzone w Kiszyniowie III posiedzenie Polsko- Mołdawskiej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej, któremu towarzyszyło Polsko- Mołdawskie Forum Gospodarcze z udziałem polskiego i mołdawskiego biznesu. W dniu 7 lutego 2014 roku w Warszawie odbyło się IV posiedzenie Polsko-Mołdawskiej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej. Uwzględniając zainteresowanie polskich i mołdawskich podmiotów zintensyfikowaniem współpracy w dziedzinie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii w ramach Komisji, powołana została grupa robocza do spraw efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Pierwsze posiedzenie w/w grupy roboczej odbyło się w dniu 6 lutego 2014 r. w Warszawie. Podczas obrad Komisji omówiono waŝniejsze obszary będące przedmiotem polsko-mołdawskiej współpracy gospodarczej, w tym w zakresie handlu i inwestycji, sektorze rolnictwa, finansów i bankowości, transportu, ochronie środowiska, małej i średniej przedsiębiorczości, rozwoju regionalnego, normalizacji metrologii i oceny zgodności, zdrowia, turystyki i szeregu innych. Ostatnie posiedzenie Komisji odbyło się w Kiszyniowie w dniach 30-31 marca 2016r. Od 2007 r. Mołdawia jest równieŝ beneficjentem polskiej pomocy rozwojowej, w ramach której realizowane są zarówno programy w zakresie modernizacji infrastruktury (tzw. Program Małych Grantów ), jak równieŝ w dziedzinie współpracy między organizacjami pozarządowymi. W kontekście wzmocnienia dwustronnej współpracy gospodarczej duŝe znaczenie ma wejście w Ŝycie (8 sierpnia 2014r) Umowy o kredycie rządowym w ramach pomocy wiązanej dla Republiki Mołdawii. Zgodnie z Umową, Rząd RP zobowiązał się do udzielenia Rządowi RM preferencyjnego kredytu do wysokości 100 milionów euro, przeznaczonego na finansowanie eksportu towarów i usług z Polski do Mołdawii w zakresie rolnictwa i przetwórstwa spoŝywczego wraz z powiązaną infrastrukturą, a takŝe innych dziedzin uzgodnionych między Stronami wspomnianej Umowy. Jeśli chodzi o zacieśnienie współpracy unijno-mołdawskiej nie bez znaczenia pozostaje fakt zniesienie wiz dla obywateli Mołdawii. Kolejnym działaniem wspierającym współpracę gospodarczą, tym razem w zakresie SME, była realizacja wizyty studyjnej mołdawskich urzędników, która miała miejsce w Warszawie w dniach 30.03-3.04.2015r. Wspomniana wizyta miała na celu zapoznanie się przedstawicieli administracji rządowej Republiki Mołdawii z polskimi doświadczeniami w zakresie wspierania rozwoju oraz umiędzynarodawiania sektora małej i średniej przedsiębiorczości, rządowych programów wsparcia dla sektora MŚP oraz promowania przedsiębiorczości, a takŝe wzmocnienia konkurencyjności przedsiębiorstw. 8. Potencjalne dziedziny współpracy Perspektywicznymi obszarami współpracy gospodarczej są m.in. rolnictwo i przemysł spoŝywczy, ochrona środowiska, odnawialne źródła energii, termomodernizacja, mała i średnia przedsiębiorczość. 6
9. Polskie placówki ekonomiczno handlowe Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej Wydział Ekonomiczny Str. Grenoble, No.126, MD 2019 Chisinau Tel: (00-373 22) 285950, 285960, 285970 Fax: (00 373 22) 289000 www.kiszyniow.msz.gov.pl 10. Placówka Republiki Mołdawii Ambasada Mołdawii w Polsce ul. Imielińska 1, 02-710 Warszawa Telephone/Fax: (22) 646 20 99 E-mail: varsovia@mfa.md www.polonia.mfa.md 7