O uprawie gruszy fot. M. Strużyk

61 O uprawie gruszy fot. M. Strużyk W Holandii i Belgii grusze w niedalekiej przyszłości będą rosły na większym areale niż jabłonie. Obecnie z 1 ha zbiera się tam średnio 40 ton gruszek. W ostatnich latach również w Polsce znacznie wzrosło zainteresowanie tym gatunkiem. O tym, jakie odmiany warto posadzić, a także jak prawidłowo prowadzić sad gruszowy, aby uzyskiwać wysokie plony dobrej jakości owoców, informowali podczas Międzynarodowych Targów Agrotechniki Sadowniczej w Warszawie (15 16 stycznia br.) specjaliści z kraju, jak i z zagranicy. Właściwe odżywienie liści to podstawa W Holandii i Belgii wśród odmian gruszy dominują: Konferencja (80 90%), Komisówka (5%) oraz Lukasówka i Durondeau (łącznie około 5%). Poza tym są jeszcze niewielkie nasadzenia Concorde i Verdi. Testuje się też przydatność do uprawy odmian Sweet Sensetion (czerwone owoce) i Xenia (zielone). W trakcie spotkania Jos de Witt (fot. 1) z Fruit Consult z Holandii podał zalecania dotyczące głównie uprawy Konferencji. Aby zbierać wysokie plony dobrej jakości gruszek (duże, zielone i jak najmniej ordzawione), przede wszystkim należy zadbać o właściwe zawiązywanie i wyrastanie owoców. Decyduje o tym dobrze wrośnięty i odżywiony pąk kwiatowy. Dlatego też szczególną uwagę należy zwrócić na właściwe odżywienie liści okalających kwiaty. Jak informował J. de Witt, w Holandii olej mineralny w sadach gruszowych stosuje się tylko do stadium mysiego ucha. Później może on uszkodzić liście, co negatywnie wpłynie na zawiązywanie owoców. Grusz odmiany Konferencja od początku ich kwitnienia do opadu czerwcowego nie opryskuje się też preparatami, których składnikiem czynnym jest mankozeb, a także nie zasila saletrą potasową (może powodować ordzawienie owoców). Aby zapewnić właściwe zawiązywanie i wzrost zawiązków u gruszy, należy zadbać o dobre odżywienie liści (tabela 1). * preparat/substancja aktywna niezarejestrowany do stosowania w Polsce Fot. 1. W trakcie spotkania Jos de Witt z Fruit Consult z Holandii podał zalecania dotyczące uprawy gruszy odmiany Konferencja

62 Tabela 1. Program nawożenia dolistnego gruszy (za: Josem de Witt, Fruit Consult) Produkt Przed kwitnieniem Po kwitnieniu Kwitnienie 3 tygodnie 2 tygodnie 1 tydzień 1 tydzień 2 tygodnie 3 tygodnie 4 tygodnie Mocznik 5 kg 5 kg 5 kg 3 kg 2 kg 2 kg 2 kg 2 kg MAP (fosforan amonu) 1 kg 2 kg 2 kg 1 kg 1 kg 1 kg 1 kg 1 kg MKP (fosforan potasu) 5 kg 5 kg Siarczan magnezu 5 kg 5 kg 7 kg Mantrac/azotan manganu 0,5 l 0,5 l 0,5 l 0,5 l 0,5 l 0,5 l Siarczan cynku 0,2 kg 0,15 kg 0,15 kg Solubor (zawiera 17,5% boru) 1 kg 1 kg 0,3 kg 1 kg 1 kg Ponadto gdy pierwsze kwiaty są już otwarte, drzewa opryskuje się GA 4/7*. Jeśli rozwój liści jest niewystarczający giberelinę tę podaje się 2-krotnie tuż przed kwitnieniem i tuż po kwitnieniu (uwaga: temperatura w czasie zabiegu powinna być powyżej 15 o C). Na wielkość gruszek wpływają przede wszystkim takie zabiegi, jak: właściwe cięcie drzew (w koronie powinny przeważać młode, długie i silne pędy), opryskiwanie GA 4/7 * (wówczas owoców jest więcej i są one większe), a także przerzedzanie zawiązków. Przy czym dawka GA 4/7 * powinna być dostosowana do wieku drzew: 2-letnie grusze 0,7 l GA 4/7 * + 2 tabletki GA 3 * na ha; 3 10-letnie 0,25 l do 0,5 l GA 4/7* (dawka zależy od liczby pąków kwiatowych), natomiast starsze 0,25 l GA 4/7*. Tabletki z GA 3 poleca się stosować tylko w 2 3-letnich sadach gruszowych, gdyż u starszych drzew mogą one powodować zawiązywanie dużej liczby małych owoców, co zwiększa koszty ręcznego przerzedzania zawiązków. Właściwa liczba owoców na drzewie to taka, gdy na każdy z nich przypada 1 cm odległości pomiędzy drzewami. Jos de Witt poinformował również o wynikach doświadczeń nad przerzedzaniem chemicznym u gruszy preparatami zawierającymi takie substancje czynne, jak: etefon i BA, BA + NAA. Etefon powodował wprawdzie opadanie zawiązków, ale porównywalne do kontroli. Oznacza to, że jego stosowanie może wydawać się mało uzasadnione. Jednak w latach, gdy drzewa silnie kwitną, warto opryskiwać grusze etefonem, gdyż poprawia on związywanie pąków kwiatowych na następny rok. Holenderski doradca nie polecał natomiast stosowania preparatów zawierających BA i NAA. Uszkadzają one bowiem liście (powodują ich kędzierzawienie), nie wpływają też korzystnie na wyrastanie owoców. Dlatego obecnie w sadach gruszowych częściej poleca się ręczne przerzedzanie zawiązków niż chemiczne. Wysokiej jakości gruszki powinny być jak najmniej ordzawione i mieć ładną, zieloną skórkę. Na ordzawienie się tych owoców wpływa m.in. wilgotna, pochmurna pogoda (do 6 tygodni po kwitnieniu). Dlatego też, aby ograniczyć utrzymywanie się wilgoci w koronach drzew, należy prowadzić je tak, by były luźne i przewiewne. Przed spodziewanymi długotrwałymi opadami deszczu warto drzewa opryskiwać preparatami grzybobójczymi (też ograniczają ordzawianie gruszek) mówił Jos de Witt. Do ordzawiania się tych owoców przyczynia się również obecność w sadzie miodówek (nawet już w czasie kwitnienia gruszy). Zieloną barwę skórki gruszek można uzyskać, dostarczając im odpowiednią ilość żelaza. Warto jednak pamiętać, by nawozów zawierających żelazo nie podawać dolistnie, bo wpływają na ordzawianie gruszek. Należy dostarczać je doglebowo w formie helatów. Najlepiej podawać je w kwietniu i w połowie czerwca (tabela 1). Nawozy helatowe stosujemy, gdy jest wilgotno, pochmurno, a nawet pada deszcz. Jeśli jest umiarkowany lub niewielki brak żelaza, wtedy w ostatnim tygodniu kwietnia (w Holandii na początku kwietnia) i w połowie czerwca wprowadza się po 5 kg Fe/ha, a gdy braki są znaczne (każdego roku brakuje tego składnika) nawet do 10 kg Fe/ha. Nawożenie potasem W nawożeniu gruszy bardzo duże znaczenie, obok azotu i wapnia, ma potas. Pierwiastek ten reguluje gospodarkę wodną roślin (ogranicza więdnięcie) i zwiększa ich odporność na stres informowała prof. Ewa Jadczuk- Tobjasz ze SGGW w Warszawie. Potas odpowiada m.in. za jakość pąków kwiatowych, wielkość, wybarwienie i smak owoców. Niedobory potasu mogą wystąpić szczególnie na glebach kwaśnych, tam gdzie jest go mało, np. w glebach lekkich, skąd jest wypłukiwany. Pobieranie potasu przez rośliny zależy od temperatury i wilgotności gleby. Jeśli występuje niedobór potasu, wtedy pędy słabiej drewnieją, drzewo jest mniej odporne na mróz i przymrozki, a także na suszę. Zwiększa się jego podatność na porażenie przez choroby i szkodniki. Ponadto owoce słabiej się zawiązują i są gorszej jakości. Objawy niedoboru potasu występują najpierw na starszych liściach dłu- miesięcznik praktycznego sadownictwa 4/2010

63 Tabela 2. Liczby graniczne zawartości potasu w liściach gruszy (% s.m.) Zawartość potasu deficytowa niska optymalna wysoka r e k l a m a <0,50 0,51 0,99 1,00 1,70 >1,70 Wymagania nawozowe dawki bardzo wysokie dawki wysokie dawki umiarkowane nie ma potrzeby nawożenia go- i krótkopędów na brzegach liści widoczna jest chloroza, która przechodzi w nekrozę (od szarej do brunatnej, a nawet czarnej). Liście takie mogą się zwijać, nie opadają jednak przedwcześnie. Owoce są drobne i niesmaczne. Szczególnie wrażliwa na niedobór potasu jest grusza Carola mówiła prof. E. Jadczuk-Tobjasz. Trudniej natomiast wykryć nadmiar potasu, gdyż nie powoduje objawów łatwych do zauważania na drzewie. Przede wszystkim zaburza pobieranie Mg i Ca, pogarsza jakość owoców i ich zdolność przechowalniczą zwiększa się podatność gruszek na choroby fizjologiczne. Nadmiar potasu często występuje u drzew rosnących w miejscach po starych sadach. Aby sady gruszowe racjonalnie nawozić potasem, należy systematycznie wykonywać analizy gleby i liści (tabela 2). Próbki gleby do badań najlepiej pobierać 80 100 dni po kwitnieniu drzew. Nie można jednak opierać się wyłącznie na analizie liści (jest tylko cennym uzupełnieniem analizy gleby). Brak potasu w liściach bowiem wcale nie musi oznaczać, że nie ma go w glebie może być, lecz tylko utrudnione jest jego pobieranie. Tym bardziej że zależy m.in. od temperatury, wilgotności gleby, podkładki ( Konferencja na Pigwie S 1 najsłabiej pobiera K, najlepiej na Pyrodorfie ), a nawet odmiany (najsłabiej pobiera go Konferencja ). Według prof. E. Jadczuk- Tobjasz nawozy potasowe należy wysiewać: na glebach ciężkich jesienią, na pozostałych wiosną. Najlepiej podawać sól potasową (32 62% K 2 O), kainit (8 14% K 2 O), siarczan potasu (48 52% K 2 O). Korzystniej jest dostarczać potas corocznie, w mniejszych dawkach i doglebowo, natomiast nawożenie dolistnie traktować tylko jako uzupełnienie. Orientacyjne dawki K 2 O na 1 ha wynoszą: przed założeniem sadu gruszowego do 200 kg, w sadach 1 4-letnich 50 80 kg, w owocujących 60 100 kg. Zalety i wady nowych odmian W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie szczególnie tymi odmianami gruszy, których owoce dojrzewają przed Faworytką ( Alfa, Isolda, Radana ) oraz odmianami o czerwonym zabarwieniu skórki ( Radana, Hortensja, Dicolor ) mówił prof. Ireneusz Sosna (fot. 2.) z UP we Wrocławiu. Dużym zainteresowaniem cieszą się też odmiany o owocach, które można długo przechowywać, np. Nojabrskaja (Xenia ), David, Erika, Bohemia (tabela 3). Fot. 2. Prof. Ireneusz Sosna omówił zalety i wady nowych odmian gruszy fot. 1 2 M. Strużyk Paliki szkółkarskie z włókna szklanego

64 Tabela 3. Zalety i wady wybranych odmian gruszy (za: prof. I. Sosną) Zalety Alfa (3 VII 1 VIII**) Dobre zrastanie się z Pigwą S 1 ; umiarkowany wzrost drzew; wczesne, regularne i obfite plonowanie; wczesna pora dojrzewania owoców; średnia wrażliwość na parcha gruszy; mała wrażliwość na mróz i przymrozki; duże owoce (około 200 g) o gładkiej, zielonej, później jasnożółtej skórce; w chłodni dobrze przechowują się do 2 miesięcy Isolda (1 VIII) Umiarkowany wzrost drzew; wczesne regularne plonowanie; mała podatność na parcha gruszy; wczesna pora dojrzewania owoców; według hodowców z Czech dobrze zrasta się z niektórymi klonami pigwy Radana (1 2 VIII) Wczesne wejście w owocowanie (nawet na gruszy kaukaskiej); wczesna pora dojrzewania owoców; prawie całe owoce wybarwione na czerwono i smaczne; dobrze się przechowują (w temperaturze 0,5 C do końca X) Carola (1 2 IX) Duża wytrzymałość na mróz, a pąków kwiatowych na przymrozki; dobrze zrasta się z pigwą; owoce są smaczne, duże, z jasnobrązowym ordzawieniem skórki; dobrze się przechowują (w temperaturze 0,5 C do połowy stycznia) Hortensja (2 IX) Wczesne wejście w owocowanie (na gruszy kaukaskiej w 2. lub 3. roku); regularne i wysokie plony; łatwe formowanie koron (pędy nie wymagają przyginania); mała wrażliwość na parcha gruszy; owoce są duże (>200 g), o czerwonej skórce; w chłodni przechowują się do końca stycznia Fertilia Delbard Delwilmor (2 IX) Umiarkowany, a w późniejszych latach słaby wzrost drzew na gruszy kaukaskiej; średnia podatność na zarazę ogniową; wczesne (pierwsze owoce już w drugim roku po posadzeniu), regularne i wysokie plony (nawet na gruszy kaukaskiej; duże owoce (około 250 g); w temperaturze 0,5 C dobrze przechowują się do lutego marca Concorde (3 IX) Dobre zrastanie z pigwą; umiarkowany wzrost drzew, nawet na gruszy kaukaskiej; owoce dobrze się przechowują (w temperaturze 1 C do marca); średnia wrażliwość na zarazę ogniową (mniejsza niż Konferencji ) Morava (3 IX) Dobre zrastanie z pigwą; słaby wzrost, nawet na gruszy kaukaskiej; drzewa łatwe do formowania i cięcia; na pigwie pierwsze owoce już w 2. roku po posadzeniu; regularne plonowanie; owoce bardzo duże (około 400 g) i smaczne Harrow Sweet (3 IX) Dobre zrastanie z pigwą; odporność na zarazę ogniową; wczesne (2 3. rok po posadzeniu) wejście w owocowanie; regularne i wysokie plony; umiarkowany wzrost drzew; smaczne, średniej wielkości (około 150 g) owoce Nojabrskaja Xenia (3 IX) Umiarkowany wzrost drzew; są bardziej odporne na suszę niż Konferencja ; dobre zrastanie z pigwą; wczesne wejście w owocowanie (na gruszy kaukaskiej w 3. roku); wysoka plenność drzew; owoce nie opadają przed zbiorem i mogą długo wisieć na drzewie; mała wrażliwość na parcha gruszy i zarazę ogniową; owoce duże (około 300 g) i smaczne; dobrze się przechowują (w KA nawet 6 7 miesięcy) Wyżlica (3 IX) Wczesne wejście w owocowanie (na gruszy kaukaskiej już w 3. roku); regularne i obfite owocowanie; mała podatność na parcha gruszy; smaczne i duże (>250 g) owoce; przechowują się do lutego Dicolor (3 IX) Dobre zrastanie się z pigwą (pierwsze owoce już w 2. roku po posadzeniu); na pigwie regularne, wysokie plony; mała wrażliwość na parcha gruszy; czerwone, smaczne owoce; w chłodni przechowują się do lutego (w KA do końca IV) Blanka (3 IX) Dobre zrastanie z pigwą; słaby wzrost drzew, nawet na gruszy kaukaskiej; niezależnie od podkładki wcześnie (3. rok) wchodzi w owocowanie; mała wrażliwość na parcha gruszy; owoce bardzo duże (500 800 g); przechowują się dobrze, w chłodni KA nawet do końca kwietnia Wady Duża wrażliwość na zarazę ogniową; duża skłonność do wtórnego kwitnienia; dojrzałe owoce mogą opadać (konieczny przynajmniej 2-krotny zbiór) Duża wrażliwość na zarazę ogniową; krótki okres przechowywania owoców (w chłodni 2 3 tygodnie); na gruszy kaukaskiej słabo plonuje w pierwszych latach po posadzeniu; na Pigwie S 1 prawdopodobnie wymaga pośredniej Silny wzrost drzew; nierównomierne dojrzewanie owoców; źle zrasta się z pigwą, wymaga pośredniej; ma tendencję do przemiennego owocowania; jest wrażliwa na zarazę ogniową; umiarkowanie plenna; przy obfitym owocowaniu gruszki są drobne Na gruszy kaukaskiej silny wzrost i późne wejście w owocowanie; duża skłonność do przemiennego plonowania; w niektórych latach słabe zawiązywanie owoców (głównie na pigwie); duża wrażliwość na zarazę ogniową (wtórnie kwitnie) Silny wzrost drzew, rozłożyste korony; duża wrażliwość na zarazę ogniową (wtórne kwitnienie); problematyczna zgodność zrastania z pigwą Nieznana zgodność zrastania z pigwą; tendencja do nadmiernego zawiązywania owoców (konieczne przerzedzanie zawiązków) Późne wejście w owocowanie na gruszy kaukaskiej; skłonność do przemiennego plonowania; wymaga przerzedzania zawiązków (poprawia regularność plonowania i jakość owoców); konary tworzą ostre kąty z przewodnikiem; mniejsza od Konferencji plenność drzew Duże wymagania glebowe i klimatyczne; słaba plenność młodych drzew, nawet na pigwie (małe korony); niezbyt długie przechowywanie owoców (w chłodni do stycznia); nieznana wrażliwość na zarazę ogniową Tendencja do nadmiernej plenności (konieczne przerzedzanie zawiązków); pąki kwiatowe i kwiaty wrażliwe na wiosenne przymrozki; niezbyt długie przechowywanie owoców (w chłodni do stycznia) Wymaga przerzedzania zawiązków; wrażliwa na wiosenne przymrozki (wcześnie kwitnie) Na gruszy kaukaskiej silny wzrost drzew; źle zrasta się z pigwą, wymaga stosowania pośredniej; nieznana wrażliwość na mróz i zarazę ogniową Na pigwie silny, a na gruszy kaukaskiej bardzo silny wzrost drzew; konieczne silne przyginanie pędów; słaba plenność i późne wejście w owocowanie na gruszy kaukaskiej; pąki kwiatowe i kwiaty wrażliwe na wiosenne przymrozki; konieczne przerzedzanie zawiązków; duża wrażliwość na zarazę ogniową Jednoroczne pędy grube i sztywne, wymagają przyginania; słaba plenność młodych drzew, zwłaszcza na gruszy kaukaskiej; przy obfitym kwitnieniu słabe zawiązywanie owoców; nieznana wrażliwość na zarazę ogniową miesięcznik praktycznego sadownictwa 4/2010

65 Zalety Amfora (1 X) Dobre zrastanie z pigwą; słaby wzrost drzew nawet na gruszy kaukaskiej; niezależnie od podkładki wczesne owocowanie i wysoka plen- do przemiennego plonowania; wymaga przerzedzania zawiązków; du- Pąki kwiatowe i kwiaty wrażliwe na wiosenne przymrozki; skłonność ność; drzewa łatwe do formowania (konary z przewodnikiem tworzą ża wrażliwość na zarazę ogniową; zbyt słaby wzrost drzew na pigwie szerokie kąty); mała wrażliwość na parcha gruszy; duże owoce (około 250 g), dobrze się przechowują (w KA do końca kwietnia) Uta (1 X) Słaby wzrost drzew; duża przydatność do gęstych nasadzeń; drzewa łatwe do formowania i cięcia; mała wrażliwość na parcha gruszy i zarazę ogniową; na gruszy kaukaskiej wczesne i obfite plony; duże (około 240 g) i smaczne owoce o brązowozłotym ordzawieniu skórki; w chłodni przechowują się do końca lutego Dawid (1 2 X) Umiarkowany, a potem słaby wzrost drzew (łatwe do formowania i cięcia); bardzo mała wrażliwość na parcha gruszy, a średnia na zarazę ogniową; owoce przechowują się bardzo dobrze, w chłodni 5 6 miesięcy Erika (2 X) Dobre zrastanie z pigwą; umiarkowany wzrost drzew; korony łatwe do formowania, duża liczba krótkopędów; duża plenność i wczesne wejście w owocowanie (także na gruszy kaukaskiej); brak tendencji do przemienności; duże (około 240 g) i wyrównane owoce; dobrze się przechowują (w chłodni do IV, a nawet dłużej); mała podatność na obicie (twardy miąższ), trwałość w transporcie i obrocie handlowym; średnia podatność na zarazę ogniową Bohemia (2 3 X) Dobre zrastanie z pigwą; mała wrażliwość na zarazę ogniową, parcha gruszy i mróz; niezbyt silny wzrost drzew; regularne owocowanie; owoce dobrze i długo się przechowują (w chłodni do końca IV); są duże (około 250 g), odporne na obicia, dobrze znoszą transport Wady Źle zrasta się z pigwą, wymaga stosowania pośredniej; konieczne przerzedzanie zawiązków Nieznana zgodność zrastania z pigwą (prawdopodobnie zrasta się z Pigwą S 1 i MA ); umiarkowana plenność młodych drzew, na gruszy kaukaskiej pierwszy większy plon w 4. roku po posadzeniu; wymaga wysokiej temperatury podczas kwitnienia; do uprawy tylko w ciepłych rejonach i na żyznych glebach Pąki kwiatowe i kwiaty bardzo wrażliwe na wiosenne przymrozki Młode drzewa nawet na pigwie słabo plonują; wysokie wymagania co do gleby i stanowiska; w chłodniejszych latach i na zimnych stanowiskach owoce mają gorszy smak ** w nawiasach podano przybliżony termin dojrzewania owoców w rejonie Wrocławia Monika Strużyk r e k l a m a