POTAS W TOWAROWEJ UPRAWIE ROŚLIN SADOWNICZYCH

Transkrypt

1 POTAS W TOWAROWEJ UPRAWIE ROŚLIN SADOWNICZYCH Fizjologiczna rola oraz praktyczne znaczenie potasu w uprawie roślin sadowniczych Rośliny sadownicze wymagają nawożenia zbilansowanego z ich potrzebami pokarmowymi. Ze względu na typowy dla nich wieloletni cykl uprawowy taki sposób zasilania składnikami mineralnymi drzew, krzewów i truskawek jest szczególnie ważny. Dobór różnych podkładek drzew owocowych do określonych stanowisk i potrzeb uprawowych, różnorodność odmian oraz stosowanie na plantacjach roślin sadowniczych wielu zabiegów agrotechnicznych takich jak m.in. formowanie koron, cięcie prześwietlajace - znacznie modyfikują gospodarkę składnikami mineralnymi drzew i krzewów. Zrównoważone dostarczanie roślinom składników pokarmowych na plantacjach towarowych, w dawkach dostosowanych do aktualnej zasobności gleby w składniki pokarmowe, korzystnie wpływa na ich wzrost, kwitnienie i zawiązywanie owoców, oraz ich dojrzewanie, a w konsekwencji na plonowanie i jakość owoców. Racjonalne zasilanie makro i mikroskładnikami pokarmowymi różnych gatunków drzew owocowych, krzewów jagodowych i truskawek

2 poprawia ponadto konsumpcyjną wartość owoców, a także ich przydatność do transportu, przetwórstwa i przechowywania. Jak dotąd zainteresowanie rolą każdego ze składników pokarmowych na wymienione wskaźniki nie maleje i wciąż jest przedmiotem badań, doświadczeń i obserwacji. Potas wśród makroskładników odgrywa w nawożeniu roślin sadowniczych bezwzględnie znaczną, a przy tym specyficzną rolę. Oddziaływanie potasu przejawia się przez zwiększanie odporności roślin na choroby, a także zapobieganie uszkodzeniom mrozowym drzew m.in. poprzez przyśpieszanie drewnienia tkanek. Potas reguluje proces kwitnienia jabłoni korzystnie wpływa także na wielkość i ciężar, a także wybarwianie się jabłek oraz owoców jagodowych. Tą drogą zaznacza się zatem jego działanie plonotwórcze. Poprzez oddziaływanie potasu na zawartość kwasów i cukrów ogólnych zwiększa także smakowitość owoców. W zakresie fizjologicznym pierwiastek ten bierze udział w procesach związanych z fotosyntezą i oddychaniem oraz w powiązaniu z zamykaniem i otwieraniem aparatów szparkowych liści potas reguluje gospodarką wodną roślin. Wizualna ocena odżywienia roślin sadowniczych potasem Niedobór - Nekroza brzegów starszych liści np. typowy sczerniały brzeg liści gruszy osadzonych zarówno na krótko jak i długopędach jest objawem niedoboru potasu. Zamieranie tkanki między wiązkami przewodzącymi liści obejmujące nawet połowę powierzchni blaszki liściowej jest obrazem zaawansowanego niedoboru tego składnika. Pojawianie się nekroz często poprzedza chloroza połączona z wyginaniem się ogonków liści, zwijaniem się blaszki liściowej, szczególnie u wiśni, brzoskwiń oraz krzewów owocowych. Niejednokrotnie także nietypowe zwisanie liści nadaje drzewom wygląd zwiędniętych mimo, iż liście zachowują naturalny turgor. Nekroza międzywiązkowa blaszki liściowej może zaczynać się zauważalnym na górnej powierzchni liści szaro-zielonym, a później czerwono-brązowym przebarwianiem jej brzegów. Młode liście przy niedoborze potasu na ogół są małe, a objawy niedoboru potasu charakterystyczne dla liści starszych występują na nich rzadko. Niedostatek potasu sprzyja przemarzaniu drzew i krzewów sadowniczych. Niedobór potasu u truskawki Niedobór potasu u porzeczki

3 Nadmiar - Objawy nadmiernego nagromadzania się potasu w roślinach sadowniczych nie są znane. Wiadomo jednakże, iż nadmiar potasu w glebie może tak mocno ograniczać pobieranie magnezu, manganu oraz cynku, że ich niedostatek staje się szkodliwy dla roślin. Przenawożenie sadu jabłoniowego potasem przyczynia się do pogorszenia przydatności przechowalniczej owoców. Wskaźniki odżywienia niektórych roślin sadowniczych wybranymi składnikami mineralnymi Zawartość potasu, a także innych składników pokarmowych w liściach wykorzystywana jest w diagnostyce odżywienia drzew i krzewów owocowych oraz truskawki makro i mikroskładnikami. Wskaźniki te są wyszczególnione w tab. 1. Tab. 1 Zawartości graniczne makroskładników we wskaźnikowych liściach niektórych gatunków drzew i krzewów owocowych oraz truskawki (Kłossowski 1985) Składnik pokarmowy Zawartość w % p.s.m. Niedostateczna Mała Zalecana Duża Jabłoń Azot N < > 2.40 Fosfor P < >0.26 Potas K < >1.50 Magnez Mg < >0.32 Siarka S* < Grusza Azot N < > 2.60 Fosfor P < >0.25 Potas K < >1.70 Magnez Mg < >0.30 Siarka S* < Śliwa Azot N < >3.60 Fosfor P < >0.60 Potas K < >3.25 Magnez Mg < >0.70 Siarka S* < Wiśnia, Czereśnia Azot N < >2.80 Fosfor P < >0.30 Potas K < >1.80 Magnez Mg < >0.40 Siarka S* *wartości wg Shear a i Fausta (1980)

4 Składnik pokarmowy Zawartość w % p.s.m. Niedostateczna Mała Zalecana Duża Porzeczka czarna Azot N < >3.20 Fosfor P < >0.30 Potas K < >1.70 Magnez Mg < >0.45 Porzeczka kolorowa Azot N < >3.00 Fosfor P < >0.30 Potas K < >1.45 Magnez Mg < >0.45 Malina Azot N < >3.50 Fosfor P < >0.80 Potas K < >2.30 Magnez Mg < >0.60 Agrest Azot N < >2.50 Fosfor P < >0.53 Potas K < >2.40 Magnez Mg < >0.50 Truskawka Azot N < >3.00 Fosfor P < >0.70 Potas K < >2.10 Magnez Mg < >0.40 Borówka wysoka** Azot N Fosfor P Potas K Magnez Mg **wg K.Ścibisza (2000) Niedobór magnezu u maliny Niedobór magnezu u jabłoni

5 Tab. 2 Przybliżone ilości składników mineralnych zabierane z plantacji niektórych gatunków roślin sadowniczych wraz z plonem owoców Owoce Azot Fosfor Potas Magnez Siarka Plon (N) (P) (K) (Mg) (S) t/ha kg/ha Jabłka Gruszki Śliwki Brzoskwinie Truskawki Agrest Porzeczki czer Porzeczki czar Maliny 8 b.d. b.d Zasady opracowywania zaleceń nawozowych dla roślin sadowniczych Tab. 3 Ocena potrzeb nawożenia potasem plantacji sadowniczych na podstawie analizy gleby (Sadowski i in. 1995) Ocena składu gleby Zasobność gleby mała średnia duża Zawartość K w mg/100 g gleby Warstwa orna 0-20 cm <5 5-8 >8 Zawartość < 20% < >13 części % < >21 spławialnych > 35 % Warstwa podorna Zawartość <20% <3 3-5 >5 części % <5 5-8 >8 spławialnych > 35 % < >13 Nawożenie potasem * Dawka K 2 O w kg/ha - Przed założeniem sadu Przed założeniem plantacji krzewów jagodowych Owocującego sadu lub krzewów jagodowych * na glebach zawierających ponad 20% części spławialnych nawozy potasowe zaleca się stosować co 2-4 lata z uwzględnieniem zwielokrotnienia dawki

6 Zasady nawożenia plantacji roślin sadowniczych potasem Nawożenie parceli przygotowywanej do obsadzenia roślinami sadowniczymi, a także zasilanie plantacji tych roślin nawozami w kolejnych sezonach wegetacyjnych powinno poprzedzać rozpoznanie aktualnej zasobności gleby w składniki pokarmowe. Takie postępowanie zapewnia racjonalne stosowanie nawozów (Tab. 3). Zastępczo można posługiwać się ogólnymi wskazówkami w tym zakresie tj. zaleceniami orientacyjnymi, które jednakże niekiedy, przede wszystkim w przypadkach nietypowych mogą okazać się zawodne. (Tab 4.). Pobieranie potasu i magnezu przez rośliny jest wzajemnie od siebie uzależnione; nadmiar potasu w glebie ogranicza pobieranie magnezu; znacznie rzadziej nadmiar magnezu w glebie przyczynia się do niedożywienia roślin potasem. Z tych powodów systematyczne sprawdzanie zasobności gleby w te składniki oraz odżywienia nimi roślin powinno być przedmiotem zainteresowania plantatora. Niedobór potasu na plantacjach sadowniczych, szczególnie prowadzonych intensywnie, stwierdza się dosyć rzadko. Niekiedy na plantacjach założonych na cięższych glebach, nie nawożonych dłużej potasem rośliny i owoce wykazują jego niedobór. Niedobór magnezu natomiast jest częstym zjawiskiem w sadach. Nadmiar potasu w roślinach - jednocześnie niedostatecznie odżywionych magnezem najczęściej obserwuje się w pierwszych latach uprawy roślin sadowniczych prowadzonych na glebach lekkich, zbyt kwaśnych, nieprawidłowo wapnowanych, przenawożonych potasem. W późniejszych latach podobną zależność między potasem i magnezem stwierdza się w owocach. Stan taki pogarsza przechowalniczą przydatność jabłek. Nadmiar magnezu w naszych sadach spotyka się rzadko. Kontrolowanie odżywienia roślin składnikami pokarmowymi, a zatem poprawności doboru rodzajów nawozów, dawek oraz terminów ich stosowania odbywa się poprzez analizę tzw. części wskaźnikowych roślin. Są nimi liście pobierane w określonym terminie ze środkowej części długopędów drzew owocowych lub liście nie owocujących pędów krzewów jagodowych. Z truskawek pobiera się w pełni rozwinięte liście ze środka rośliny. Asortyment przydatnych do stosowania na plantacjach roślin sadowniczych nawozów potasowych i magnezowych jest pokaźny. W tej grupie nawozów znajdują się zarówno potasowe sole chlorkowe jak i siarczanowe. Wraz z siarczanem potasu jak i siarczanem magnezu wnosi się równocześnie do gleby, na ogół wystarczającą - korygującą niedobór, ilość siarki. Takie nawozy jak siarczan potasu, siarczan magnezu, azotan potasu znajdują zastosowanie do sporządzania pożywek fertygacyjnych także stosownych w uprawie roślin sadowniczych. Zastosowanie racjonalnie dobranej dawki potasu i magnezu połączonej z nawożeniem organicznym, na działce przygotowywanej pod sady, najczęściej zaspakaja potrzeby pokarmowe roślin przez dwa początkowe okresy wegetacji. Spore ilości magnezu wnosi się do gleb wraz z wapnem zawierającym

7 magnez np. z wapnem dolomitowym. Równocześnie w oborniku oraz w siarczanach potasu i magnezu wnosi się do gleby wystarczającą na początku ilość siarki. Poczynając od trzeciego roku rośliny sadownicze najlepiej zasilać opierając się o wyniki analizy gleby. Jedynie w przypadku plantacji założonych na dobrze rozpoznanych, żyznych stanowiskach, o niewielkiej zmienności glebowej można stosować nawozy potasowe i magnezowe posługując się tabelą dawek orientacyjnych. Szczególną uwagą zaleca się otaczać krzewy jagodowe oraz drzewa pestkowe, przede wszystkim czereśnie, które są wrażliwe na zasolenie i przy tym mało tolerancyjne na chlorki. Krzewy jagodowe i drzewa pestkowe należy zatem zasilać siarczanowymi formami potasu i magnezu. Objawy niedoboru magnezu na liściach można likwidować poprzez pozakorzeniowe dokarmianie roślin tj. kilkakrotne opryskiwanie ich roztworem siarczanu magnezu. Tab. 4 Orientacyjne dawki nawozów dla sadów i plantacji jagodowych (Sadowski i in. 1990) Nawożenie mineralne w kg/ha Azot Fosfor Potas Magnez Obornik N P 2 O 5 K 2 O MgO T/ha Przed założeniem - Sadu - do 200 do Plantacji jagodowej do 100 do Sady młode 1-3 letnie Wszystkie gatunki g/m g/m Sady owocujące od 4 roku Wszystkie gatunki Plantacje jagodowe Porzeczki i agrest Maliny Truskawki pierwszy rok Truskawki lata następne przed założeniem sadu lub plantacji roślin jagodowych, lub w sadzie owocującym nawożenie magnezem należy wykonywać w formie wapna magnezowego; jego dawkę ustala się na podstawie odczynu oraz składu granulometrycznego gleby patrz tab kg K2 O/ha jest maksymalną dawką potasu przed założeniem plantacji truskawek i malin 3 jeżeli zastosowano nawożenie potasowe przed założeniem sadu lub plantacji roślin jagodowych, nawożenie tym składnikiem należy rozpocząć od trzeciego roku po nasadzeniu 4 w młodych sadach w pierwszym i drugim po nasadzeniu należy stosować obornik jako ściółkę wokół drzew 5 nawozy azotowe i siarczan magnezu rozsiewa się indywidualnie wokół młodych drzew lub pasa mi wzdłuż rzędów; przy nawożeniu wokół drzew średnica nawożonej powierzchni powinna być około 1.5 razy większa niż średnica korony

8 Autor: dr E.Szwonek - Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa Zakład Uprawy i Nawożenia Roślin Sadowniczych Phone /23/24, Telefax ipi@ipipotash.org Website: