TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka Temat: Czynniki w środowisku występujące pracy w środowisku pracy

ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY MODUŁ III LEKCJA 1 TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka Temat: Czynniki w środowisku występujące pracy w środowisku pracy PRZEZNACZONY Czas realizacji: DLA: 1 godzina lekcyjna uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu Kultura bezpieczeństwa Cele operacyjne: CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych Po zakoñczeniu lekcji uczeñ: wie, jakie czynniki wystêpuj¹ w œrodowisku pracy, POZIOM zna g³ówne WIEDZY Ÿród³a czynników niebezpiecznych, POCZĄTKOWEJ: wie, jak¹ funkcjê spe³niaj¹ wiedza os³ony i i jakie umiejętności stawiane s¹ z im zakresu wymagania, szkoły podstawowej i gimnazjalnej wie, jakie s¹ podstawowe oraz zasady doświadczenia i metody likwidacji życiowe lub ograniczania wp³ywu niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹ liwych czynników w œrodowisku pracy. POMOCE Treści: DYDAKTYCZNE: 1. Czynniki wystêpuj¹ce w œrodowisku rzutnik pisma, pracy i ich podzia³. 2. ród³a czynników niebezpiecznych. foliogramy, 3. Rodzaje os³on. karty ćwiczeń. 4. Wymagania stawiane os³onom. CELE 5. EDUKACYJNE Podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania wp³ywu niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹ liwych czynników w œrodowisku pracy. OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się uczeń powinien: Pomoce dydaktyczne: materia³ Ÿród³owy, rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe rzutnik pisma, w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować źródła tych foliogramy, sprzêt audiowizualny, potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu karta æwiczeñ, klipy filmowe (na p³ycie CD). tych wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy, Spis foliogramów rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie. Nr Tytu³ 1. Czynniki wystêpuj¹ce w œrodowisku pracy. SPIS 2. JEDNOSTEK Podzia³ czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹ liwych. TEMATYCZNYCH: 3. G³ówne Ÿród³a czynników 1. niebezpiecznych. Czynniki występujące w środowisku pracy 4. Rodzaje os³on. 2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych 5. Wymagania stawiane os³onom. 3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie 6. Podstawowe zasady oraz metody likwidacji lub ograniczenia wp³ywu czynników niebezpiecznych, szkodliwych 4. Drgania i uci¹ liwych. mechaniczne wibracje. Hałas w środowisku pracy 5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka 6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy 7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy 8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy 9. Środki ochrony indywidualnej 88 90

MODUŁ III Plan LITERATURA: zajęć: 1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998. Lp. Treœæ 2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002. Metoda nauczania Czas realizacji 3. 1. Uczciwek Temat i cele T.: lekcji Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik 1 min. szkoleniowy. COSTiW SEP, Warszawa 2000. 2. 4. Czynniki wystêpuj¹ce w œrodowisku pracy i ich podzia³ Wyk³ad, dyskusja Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002. 7 min. 5. 3. Buuehl ród³a czynników R., Majak niebezpiecznych A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i Wyk³ad, oparzenia pytania prądem i łukiem 3 min. elektrycznym. Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993. 4. 6. Rodzaje os³on Wyk³ad, pytania Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002. 3 min. 7. 5. Wymagania Zagrożenia stawiane elektromagnetyczne. os³onom CIOP, Warszawa 2002. Wyk³ad, pytania, 8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002. dyskusja 3 min. 9. 6. Podstawowe Drgania mechaniczne. zasady i metody CIOP, likwidacji Warszawa lub 1997. ograniczania Wyk³ad, pytania wp³ywu niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹ liwych 10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999. czynników w œrodowisku pracy 4 min. 11. Kodeks pracy i inne akty prawne. 7. Æwiczenie dot. identyfikacji czynników niebezpiecznych Æwiczenie 12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002. 4 min. 13. 8. Klipy Psychofizjologiczne filmowe: Zagro enia problemy w obs³udze człowieka maszyn w (3'40), środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002. 14. Czynniki Zarządzanie szkodliwe bezpieczeństwem w œrodowisku pracy (3'), i ryzykiem. Os³ony CIOP, Warszawa Pytania, 2002. dyskusja 20 min i wymagania stawiane os³onom (3'40).. 15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000. 16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002. SCENARIUSZ ZAJĘĆ Ad. 1. podaj temat lekcji. zapoznaj uczniów z celami lekcji i zachęć do zadawania pytań. Ad. 2. poinformuj uczniów, jakie czynniki wystêpuj¹ w œrodowisku pracy i podaj ich podzia³. przedstaw foliogramy nr 1 oraz 2. Ad. 3. zapytaj uczniów: Jakie znaj¹ Ÿród³a czynników niebezpiecznych urazowych? następnie uzupe³nij przyk³ady tych Ÿróde³ foliogram nr 3. Ad. 4. poinformuj, co rozumie siê pod pojêciem os³ony w maszynach i urz¹dzeniach. wymieñ ich rodzaje oraz podaj, czym siê one charakteryzuj¹. przedstaw foliogram nr 4. Ad. 5. podaj, jakie wymagania powinny spe³niaæ os³ony. przedstaw foliogram nr 5. Ad. 6. przedstaw podstawowe zasady oraz metody likwidacji lub ograniczenia wp³ywu czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹ liwych. przedstaw foliogram nr 6. 89 91

ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY Ad. 7. ćwiczenie do wykonania przez uczniów (samodzielnie lub w grupach) Identyfikacja czynników niebezpiecznych i metody ich ograniczania. Ad. 8. obejrzyj z uczniami klipy filmowe: Zagro enia w obs³udze maszyn (3'40), Czynniki szkodliwe w œrodowisku pracy (3'), Os³ony i wymagania stawiane os³onom (3'40). pokieruj dyskusj¹ i odpowiedz na pytania uczniów. TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy ĆWICZENIE (dla nauczyciela z rozwiązaniem) Identyfikacja czynników niebezpiecznych i metody ich ograniczania PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu Uzupe³nij tabelê wpisuj¹c rodzaje Kultura bezpieczeństwa które powoduj¹ zagro enia przy obs³udze podanych urz¹dzeñ oraz podaj sposoby ograniczenia lub likwidacji wp³ywu tych czynników na cz³owieka. CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych Urz¹dzenie Rodzaj czynnika Metoda ograniczenia lub likwidacji POZIOM WIEDZY tych czynników POCZĄTKOWEJ: Elektryczna Czynnik wiedza fizyczny: i umiejętności z zakresu szkoły obudowa podstawowej czêœci elektrycznych i gimnazjalnej maszynka do pora enie oraz pr¹dem doświadczenia elektrycznym życiowe os³ona no a krojenia krajalnica instrukcja dot. bezpiecznej obs³ugi Czynnik urazowy: krajalnicy POMOCE uraz ostrym i obracaj¹cym siê no em DYDAKTYCZNE: rzutnik pisma, Szlifierka (obróbka powierzchni Czynniki foliogramy, niebezpieczne: pora enie karty pr¹dem ćwiczeń. elektrycznym, obudowa czêœci elektrycznych os³ona tarczy przy pomocy tarcz uraz od ruchomej tarczy, ochrona osobista (okulary szlifierskich) uraz cia³a przy rozerwaniu tarczy, ochronne, ochronniki s³uchu) CELE EDUKACYJNECzynniki fizyczne: instrukcja dot. bezpiecznej pracy OGÓLNE: ha³as, W wyniku zorganizowanego procesu organizacja nauczania uczenia pracy (przerwy się w pracy) drgania uczeń (wibracje). powinien: rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować źródła tych potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu tych PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy, rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie. 1. Jakie czynniki wystêpuj¹ w œrodowisku pracy? SPIS OdpowiedŸ: JEDNOSTEK W œrodowisku pracy wystêpuj¹ czynniki: TEMATYCZNYCH: OdpowiedŸ: niebezpieczne, 1. Czynniki występujące w środowisku pracy OdpowiedŸ: szkodliwe, OdpowiedŸ: uci¹ liwe. 2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych 3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie 4. Drgania mechaniczne wibracje. Hałas w środowisku pracy 2. Jakie czynniki zliczamy do czynników 5. Zagrożenia szkodliwych czynnikami i uci¹ liwych? chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka OdpowiedŸ: Czynniki szkodliwe 6. Zagrożenia i uci¹ liwe dzieli czynnikami siê na: biologicznymi w środowisku pracy OdpowiedŸ: czynniki fizyczne, 7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy OdpowiedŸ: czynniki chemiczne, 8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy OdpowiedŸ: czynniki biologiczne, OdpowiedŸ: 9. Środki ochrony indywidualnej czynniki psychofizyczne. 92

MODUŁ III 3. LITERATURA: Jakie mog¹ byæ Ÿród³a czynników niebezpiecznych urazowych? 1. OdpowiedŸ: B. Rączkowski: G³ównymi BHP Ÿród³ami w praktyce. czynników ODDK niebezpiecznych Gdańsk 1998. s¹: OdpowiedŸ: obracaj¹ce siê wa³y, sprzêg³a, g³owice, 2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002. OdpowiedŸ: miejsca zbiegania siê dwóch obracaj¹cych siê elementów, 3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy. OdpowiedŸ: ko³a zêbate i cierne, walce zgniataj¹ce, COSTiW SEP, Warszawa 2000. OdpowiedŸ: czêœci przy napêdach i przek³adniach (ko³a, pasy, kliny), 4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002. OdpowiedŸ: obracaj¹ce siê narzêdzia tn¹ce, 5. OdpowiedŸ: Buuehl R., Majak narzêdzia A., poruszaj¹ce Seferna J., siê Strużyna ruchem liniowym J.: Porażenia lub posuwisto zwrotnym, i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym. Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993. OdpowiedŸ: wystaj¹ce niebezpieczne ostre elementy. 6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002. 7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002. 4. Co to s¹ os³ony? 8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002. OdpowiedŸ: Os³ony to wszelkiego rodzaju urz¹dzenia stanowi¹ce materialn¹ przegrodê miêdzy cz³owiekiem 9. Drgania mechaniczne. a niebezpiecznym CIOP, czynnikiem Warszawa mechanicznym, 1997. przeznaczone specjalnie dla zapewnienia ochrony. 10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999. 5. 11. Jakie Kodeks wymagania pracy i powinny inne akty spe³niaæ prawne. os³ony? 12. OdpowiedŸ: Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002. 13. OdpowiedŸ: Psychofizjologiczne mieæ trwa³¹ problemy konstrukcjê, człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002. 14. OdpowiedŸ: Zarządzanie byæ bezpieczeństwem trudne w usuwaniu, pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002. 15. OdpowiedŸ: Ocena ryzyka byæ zawodowego usytuowane w na odpowiedniej stanowisku odleg³oœci spawacza od elektrycznego. strefy niebezpiecznej, ODiDK, Gdańsk 2000. OdpowiedŸ: nie przes³aniaæ pola widzenia podczas pracy, 16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002. OdpowiedŸ: nie mog¹ same stwarzaæ dodatkowego zagro enia, OdpowiedŸ: musz¹ umo liwiaæ wykonywanie pracy na maszynie oraz jej konserwacjê. 6. Jakie s¹ podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania wp³ywu niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹ - liwych czynników w œrodowisku pracy? OdpowiedŸ: Podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania zagro eñ w œrodowisku pracy to: OdpowiedŸ: eliminacja Ÿróde³ czynników niebezpiecznych i szkodliwych, OdpowiedŸ: ograniczenie oddzia³ywania czynników przez odsuniêcie cz³owieka z obszaru ich oddzia³ywania, OdpowiedŸ: ograniczenie oddzia³ywania na cz³owieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez os³oniêcie strefy nara enia, OdpowiedŸ: ograniczenie wp³ywu czynników przez zastosowanie ochron osobistych, OdpowiedŸ: ograniczenie zagro enia poprzez w³aœciwy dobór pracowników i organizacjê pracy oraz oddzia- ³ywanie na bezpieczne zachowanie pracowników. 89 93

ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY DLA UCZNIA MODUŁ III Temat: Czynniki występujące w środowisku pracy Zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy W œrodowisku pracy wystêpuj¹ czynniki niebezpieczne, uci¹ liwe i szkodliwe, które mog¹ powodowaæ urazy cia³a pracownika, TEMAT: a nawet œmieræ, choroby zawodowe lub obni enie sprawnoœci organizmu. A. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które dzia³aj¹c na cz³owieka mog¹ spowodowaæ uraz (wypadek przy pracy). Rozró nia siê kilka podstawowych grup zagro eñ spowodowanych tymi czynnikami: PRZEZNACZONY zagro enie elementami DLA: ostrymi uczniów lub wystaj¹cymi, szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu zagro enie elementami ruchomymi Kultura i luÿnymi, bezpieczeństwa zagro enie pora eniem pr¹dem elektrycznym, CZAS zagro enie REALIZACJI: poparzeniem, 10 godzin lekcyjnych zagro enie zwi¹zane z przemieszczaniem siê ludzi, zagro enie po arem lub/i wybuchem. POZIOM WIEDZY POCZĄTKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej Zagro enia te nale ¹ do czynników fizycznych dzia³aj¹cych na cz³owieka w sposób nag³y. oraz doświadczenia życiowe B. Czynniki uci¹ liwe POMOCE mog¹ spowodowaæ obni enie sprawnoœci fizycznej i psychicznej pracownika. DYDAKTYCZNE: rzutnik pisma, C. Czynniki szkodliwe foliogramy, mog¹ spowodowaæ zatrucia a nawet karty œmieræ. ćwiczeń. Czynniki niebezpieczne, uci¹ liwe i szkodliwe dzielimy na: CELE Czynniki EDUKACYJNE fizyczne, do których zaliczamy: OGÓLNE: ha³as, W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się drgania mechaniczne (wibracje), uczeń powinien: promieniowanie optyczne, elektromagnetyczne, rozpoznawać czynniki laserowe, niebezpieczne, jonizuj¹ce, szkodliwe i uciążliwe pr¹d elektryczny, mikroklimat. w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować źródła tych Czynniki chemiczne: potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu substancje toksyczne, tych substancje dra ni¹ce, wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy, substancje uczulaj¹ce, rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie. substancje rakotwórcze, substancje mutagenne, SPIS substancje JEDNOSTEK upoœledzaj¹ce funkcje rozrodcze. TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy Czynniki biologiczne: mikroorganizmy roœlinne i zwierzêce 2. Zagrożenia (bakterie, od wirusy, urządzeń riketsje, elektrycznych grzyby, pierwotniaki), makroorganizmy roœlinne i zwierzêce. 3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie Czynniki psychofizyczne: 4. Drgania mechaniczne wibracje. Hałas w środowisku pracy obci¹ enie fizyczne (statyczne 5. i Zagrożenia dynamiczne), czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka obci¹ enie psychonerwowe (obci¹ enie umys³u, niedoci¹ enie, przeci¹ enie percepcyjne, obci¹ enie emocjonalne). 6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy Czynniki niebezpieczne (urazowe) 7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy Ponad 80% wypadków w przemyœle przetwórczym wynika z bezpoœredniego kontaktu cz³owieka z ruchomymi elementami maszyn, oprzyrz¹dowania, 8. wyposa enia Ocena ryzyka technologicznego, zawodowego ostrymi na stanowisku krawêdziami, pracy wystaj¹cymi elementami, przemieszczeniem siê materia³u czy 9. naruszeniem Środki ochrony konstrukcji. indywidualnej 88 94

MODUŁ III ród³a LITERATURA: czynników niebezpiecznych (urazowych) to g³ównie: obracaj¹ce siê wa³y, sprzêg³a, wrzeciona, g³owice, 1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998. miejsca zbiegania siê dwóch obracaj¹cych siê elementów, 2. ko³a Zagrożenia zêbate, ko³a mechaniczne. cierne, walce CIOP, zgniataj¹ce, Warszawa wa³ki 2002. poci¹gowe, 3. czêœci Uczciwek wchodz¹ce T.: Dozór w sk³ad i eksploatacja napêdów i przek³adni instalacji oraz (ko³a, urządzeń pasy, kliny, elektroenergetycznych. œlimaki), Poradnik szkoleniowy. miejsca COSTiW zbiegania SEP, Warszawa siê ko³a i 2000. zêbatki, 4. miejsca Energia zetkniêcia elektryczna siê korbowodu i elektryczność lub dr¹ ka statyczna. z ko³em, CIOP, wykorbieniem Warszawa lub 2002. tarcz¹, miejsca stykania siê czêœci wykonuj¹cych ruch (sto³y przesuwne, podajniki); 5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym. miejsca miêdzy sta³ymi czêœciami maszyn a poruszaj¹cymi siê dÿwigniami, Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993. miejsce zetkniêcia siê walca i sto³u (kruszenie, zgniatanie), 6. obracaj¹ce Oświetlenie siê narzêdzia pomieszczeń tn¹ce, i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002. 7. narzêdzia Zagrożenia poruszaj¹ce elektromagnetyczne. siê ruchem liniowym CIOP, (posuwisto-zwrotnym), Warszawa 2002. wystaj¹ce niebezpieczne ostre elementy. 8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002. 9. Przy Drgania obs³udze mechaniczne. maszyn urazy CIOP, s¹ g³ównie Warszawa wynikiem: 1997. uderzenia, wci¹gniêcia miêdzy ruchome elementy, zgniecenia, odprysków 10. D. Koradecka: obrabianego Bezpieczeństwo materia³u czy zu ytych pracy lub i ergonomia. obluzowanych CIOP, czêœci Warszawa maszyn. 1999. Dlatego przepisy wprowadzaj¹ wymogi os³aniania ruchomych czêœci maszyn, napêdów, pasów, taœm, ³añcuchów lub zabezpieczenia ich w inny sposób. 11. Kodeks pracy i inne akty prawne. 12. Os³ony Czynniki to wszelkiego zagrożeń rodzaju biologicznych urz¹dzenia w stanowi¹ce środowisku materialn¹ pracy. CIOP, przegrodê Warszawa miêdzy 2002. cz³owiekiem a niebezpiecznym czynnikiem mechanicznym, przeznaczone specjalnie do zapewnienia ochrony cz³owieka. Funkcje os³ony mog¹ zatem spe³niaæ 13. Psychofizjologiczne równie pokrywy, drzwi, problemy ogrodzenia człowieka itp. w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002. 14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002. Rozró niamy 15. Ocena dwa ryzyka rodzaje zawodowego os³on: na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000. 16. os³ony Środki sta³e ochrony nie zmieniaj¹ce indywidualnej. swego CIOP, po³o enia Warszawa, w stosunku 2002. do maszyny, urz¹dzenia, narzêdzia na skutek przyspawania lub mocowania na œruby, nakrêtki tak, e usuniêcie lub otwarcie jej bez u ycia narzêdzi jest niemo liwe, os³ony ruchome zwykle po³¹czone z elementami mechanicznymi maszyny (np. zawiasy, prowadnice), które mog¹ byæ otwierane bez u ycia narzêdzi. Os³ony powinny spe³niaæ nastêpuj¹ce wymagania: mieæ trwa³¹ konstrukcjê, byæ trudne w usuwaniu, byæ usytuowane w odpowiedniej odleg³oœci od strefy niebezpiecznej, nie przes³aniaæ pola widzenia podczas pracy, same nie stwarzaæ dodatkowego zagro enia, musz¹ umo liwiaæ wykonywanie pracy na maszynie oraz jej konserwacjê. METODY LIKWIDACJI LUB OGRANICZANIA WPŁYWU NIEBEZPIECZNYCH, SZKODLIWYCH I UCIĄŻLIWYCH CZYNNIKÓW WYSTĘPUJĄCYCH W ŚRODOWISKU PRACY Likwidacja lub ograniczenie oddzia³ywania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹ liwych na pracownika powinny byæ podstawowym obowi¹zkiem pracodawcy. Ka dy z tych czynników wystêpuj¹cy w procesie pracy powinien byæ analizowany pod k¹tem oddzia³ywania na cz³owieka i mo liwoœci jego eliminacji lub ograniczenia. Podstawowe zasady likwidacji lub ograniczenia wp³ywu tych czynników na pracownika to: 1. Eliminacja źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez: dobór nieszkodliwych surowców (lub zastêpowanie bardziej szkodliwych mniej szkodliwymi surowcami), pó³fabrykatów, dobór procesów technologicznych oraz maszyn i urz¹dzeñ nie stwarzaj¹cych zagro eñ czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi, unieszkodliwianie odpadów. 89 95

ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY 2. Ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania poprzez: zast¹pienie cz³owieka przez roboty, mechanizacjê, automatyzacjê (zdalne sterowanie i obserwowanie procesu), MODUŁ III optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uci¹ liwych urz¹dzeñ, zapewnienie w³aœciwego transportu surowców, pó³fabrykatów, wyrobów oraz odpadów, stosowanie sygnalizatorów stanów niebezpiecznych lub uniemo liwienie wejœcia cz³owieka w strefê zagro enia. Zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy 3. Ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych poprzez osłonięcie TEMAT: strefy narażenia: stosowanie odpowiednich kubatur budynków, materia³ów dÿwiêkoizolacyjnych, hermetyzacjê procesów produkcyjnych przed wydostawaniem siê do otoczenia gazów, par, cieczy i cia³ sta³ych (py³ów), PRZEZNACZONY stosowanie zbiorowych DLA: œrodków uczniów ochronnych szkół w ponadgimnazjalnych pomieszczeniach oraz stanowiskach w ramach przedmiotu pracy (os³ony, ekrany, wentylacja, klimatyzacja). Kultura bezpieczeństwa 4. Ograniczenie wpływu tych czynników przez zastosowanie ochron osobistych: CZAS dobór REALIZACJI: i w³aœciwe stosowanie 10 ochron godzin osobistych, lekcyjnych w zale noœci od istniej¹cych zagro eñ, odpowiednie przechowywanie i konserwacjê ochron osobistych, POZIOM zasady przydzia³u WIEDZY ochron osobistych, POCZĄTKOWEJ: stosowanie znaków nakazu stosowania wiedza i umiejętności ochron osobistych. z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej oraz doświadczenia życiowe 5. Ograniczenie zagrożenia człowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi przez właściwy dobór pracowników i organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowania pracowników: POMOCE przestrzeganie przeciwwskazañ zdrowotnych do zatrudnienia na danym stanowisku pracy, DYDAKTYCZNE: rzutnik pisma, przestrzeganie obowi¹zku zatrudniania pracowników o w³aœciwych kwalifikacjach zawodowych, foliogramy, dobór psychologiczny, karty ćwiczeń. dzia³ania organizacyjne (przerwy w pracy, rotacja, skrócony czas pracy), szkolenia, system kar i nagród, wp³yw kierownictwa na bezpieczne zachowanie pracowników, CELE EDUKACYJNE ostrzeganie o zagro eniach i zakresie wykonywania pewnych czynnoœci (sygna³y bezpieczeñstwa, znaki i barwy bezpieczeñstwa). W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się OGÓLNE: uczeń powinien: rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować źródła tych LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 1. B. Rączkowski: R¹czkowski: BHP w praktyce. potrafić ODDK Gdañsk wymienić 2009. 1998. metody likwidacji lub ograniczania wpływu 2. Zagro enia Zagrożenia mechaniczne. CIOP, tych - Warszawa PIB, Warszawa 2002. 2006. wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy, rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie. PYTANIA KONTROLNE SPIS JEDNOSTEK TEMATYCZNYCH: 1. Jakie czynniki wystêpuj¹ w œrodowisku 1. Czynniki pracy? występujące w środowisku pracy 2. Jakie czynniki zliczamy do czynników szkodliwych i uci¹ liwych? 2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych 3. Jakie mog¹ byæ Ÿród³a czynników niebezpiecznych urazowych? 3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie 4. Co to s¹ os³ony? 5. Jakie wymagania powinny spe³niaæ 4. Drgania os³ony? mechaniczne wibracje. Hałas w środowisku pracy 6. Jakie s¹ podstawowe zasady 5. i metody Zagrożenia likwidacji czynnikami lub ograniczania chemicznymi wp³ywu w niebezpiecznych, środowisku pracy szkodliwych i profilaktyka i uci¹ - liwych czynników w œrodowisku 6. Zagrożenia pracy? czynnikami biologicznymi w środowisku pracy 7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy 8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy 9. Środki ochrony indywidualnej 88 96

MODUŁ III ĆWICZENIE LITERATURA: 1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998. Identyfikacja czynników niebezpiecznych i metody ich ograniczania 2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002. Arkusz do wype³nienia samodzielnie lub w grupach 3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy. Uzupe³nij COSTiW tabelê SEP, wpisuj¹c Warszawa rodzaje 2000. które powoduj¹ zagro enia przy obs³udze podanych urz¹dzeñ oraz podaj sposoby 4. Energia ograniczenia elektryczna lub likwidacji i elektryczność wp³ywu tych statyczna. czynników CIOP, na Warszawa cz³owieka. 2002. 5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym. Urz¹dzenie Etiologia i pomoc przedlekarska. Rodzaj czynnika WNT, Warszawa 1993. Metoda ograniczenia lub likwidacji 6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002. tych czynników 7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002. 8. Elektryczna Hałas. CIOP, Warszawa 2002. maszynka do 9. krojenia Drgania krajalnica mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997. 10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999. 11. Kodeks pracy i inne akty prawne. 12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002. 13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002. 14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002. 15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000. 16. Środki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002. Szlifierka (obróbka powierzchni przy pomocy tarcz szlifierskich) 89 97