dr hab. Tomasz Nieborak Wydział Prawa i Administracji UAM w Poznaniu Katedra Prawa Finansowego

Pieniądz jako waluta Waluta to pieniądz w rozliczeniach międzynarodowych Platon Prawa : Prywatny człowiek, gdy zmuszony jest wyjechać za granicę, będzie mógł jechać, jeżeli otrzyma od władz pozwolenie wyjazdu; po powrocie wpłaci obcą walutę, która pozostała mu z podróży, do skarbu państwa, otrzymując w zamian równoważną sumę w przeliczeniu na walutę miejscową.

Pieniądz jako waluta Handel wewnętrzny dokonuje się między nami, natomiast handel zewnętrzny dokonuje się miedzy nami i nimi. A. Lincoln Wymienialność pieniądza, rozumianego jako waluta, narodziła się z potrzeby chwili. Rynek walutowy niczym Imperium Brytyjskie nad którym nigdy Słońce nie zachodzi.

Pieniądz jako waluta

Rynek walutowy - pojęcie Ważną część rynku pieniężnego stanowi rynek walutowy obszar, rozumiany abstrakcyjnie, na którym są dokonywane transakcje wymiany dewiz i waluty obcej. Transakcji dokonuje się po kursach wymiany. Obecnie obroty na rynku walutowym wielokrotnie przewyższają wielkość obrotów towarowych, a rynki walutowe są otwarte (obrót walutowy związany z towarami to około 2-5%). Średnie obroty dzienne na globalnym rynku walutowym to około 1500 mld USD.

Międzynarodowy system walutowy Zestaw zasad, norm wymiany i narzędzi regulacyjnych stosowanych na rynkach walutowych oraz wzajemne notowania kursów tworzą międzynarodowy system walutowy. Segment hurtowy oraz segment detaliczny rynku walutowego. Istotny warunek funkcjonowania systemu to WYMIENIALNOŚĆ WALUTY.

Wymienialność waluty WYMIENIALNOŚĆ WALUTY to sytuacja, gdy rząd danego kraju, za pośrednictwem baku centralnego zobowiązuje się do zakupu lub sprzedaży po jednolitym kursie takiej ilości waluty ile zgłoszone zostanie do sprzedaży (zakupu) na rynku. JEDNOLITOŚĆ KURSU oznacza iż będzie on taki sam dla każdego podmiotu bez względu na jego pochodzenie.

Wymienialność - rodzaje Wymienialność WEWNĘTRZNA w wymianie walut uczestniczyć mogą tylko rezydenci i to na ściśle określonych zasadach. Wymienialność ZEWNĘTRZNA polegającą na tym iż wymiana walut dokonywana w danym państwie może być także przez nierezydentów i umożliwia swobodny przepływ kapitału. Wymienialność ta zakłada gwarancję banku centralnego wymiany swojej waluty na inną.

Wymienialność

Wymienialność a MFW Standardy międzynarodowe w zakresie wymienialności opracowywane są przez MFW i ujmowane w jego statucie (International Monetary Fund convertibility standard) Naczelną regułą jest brak ograniczeń walutowych

Międzynarodowy system walutowy jako kategoria historyczna Okres bimetalizmu System waluty złotej (gold standard) System waluty sztabowo złotowej (gold bullion standard) System z Bretton Woods (1944-1971) System wielodewizowy (od 1973 do teraz)

Kurs walutowy KURS WALUTY jest to stosunek wielkości narodowej jednostki pieniężnej w odniesieniu do jednostek pieniężnych innych krajów (a więc także cena jednej waluty wyrażona w innej walucie). KURS WALUTY jako: 1. kurs jest ważną zmienną makroekonomiczną, która wpływa na wyniki gospodarki, a także reaguje w odpowiedzi na zmiany w gospodarce. 2.kurs walutowy jedna z cen aktywów finansowych, których obrót dokonuje się na rynkach finansowych. Kurs jako cena aktywów.

Kurs walutowy Kurs walutowy jest drugim, obok stóp procentowych narzędziem polityki pieniężnej w szerokim rozumieniu. Kształtowanie ustroju walutowego leży w obszarze polityki pieniężnej ustrojowej. Kurs walutowy jako zmienna makroekonomiczna Wysokość kursu walutowego jest jednym z podstawowych czynników wpływających na gospodarkę. Istotne w tym względzie są pojęcia aprecjacji (rewaluacji) i deprecjacji (dewaluacji).

Aprecjacja (rewaluacja) a deprecjacja (dewaluacja) Aprecjacja (rewaluacja) oznacza wzrost wartości waluty danego kraju względem waluty innego kraju. 1 = 4 zł > 1 = 2zł 1 zł = 0,25 > 1 zł=0,5 Deprecjacja (dewaluacja) to natomiast to osłabienie waluty krajowej za jednostkę waluty zagranicznej należy zapłacić więcej jednostek waluty krajowej w stosunku do punktu wyjścia.

Aprecjacja (rewaluacja) a deprecjacja (dewaluacja) Mimo iż aprecjacja i rewaluacja oznaczają umocnienie waluty, a deprecjacja i dewaluacja jej osłabienie, to nie są pojęciami tożsamymi. Podstawową różnicą pomiędzy aprecjacją i deprecjacją a rewaluacją i dewaluacją jest analiza przyczyn leżących u podstaw zmian kursu. Jeśli kurs zmienił się pod wpływem sił rynkowych, to aprecjonował lub deprecjonował. Jeśli to władze (bank centralny, rząd, bądź rząd i bank centralny w porozumieniu) decydują o zmianie kursu, to może on się rewaluować bądź dewaluować.

Silna a słaba waluta

Polityka kursowa a polityka pieniężna Polityka kursowa jest obok polityki pieniężnej i fiskalnej głównym narzędziem polityki makroekonomicznej państwa. Sposób jej prowadzenia w znacznym stopniu wpływa na rozwój ekonomiczny danego kraju. Dlatego tak wiele uwagi poświęca się reżimom (systemom) kursu walutowego oraz zagadnieniom bilansu płatniczego.

Systemy kursu walutowego Istnieją różne systemy kursu walutowego możliwe do przyjęcia przez krajowy system pieniężny. Ogólnie można wyróżnić dwa podstawowe typy kursów: kursy (sztywne) i kursy zmienne. W obrębie kursów zmiennych można z kolei wyróżnić systemy pośrednie: kurs całkowicie zmienny płynny (floating) oraz rozwiązania pośrednie: kurs płynny sterowany (manager float), kurs pełzający (crawling peg) oraz kurs sztywny korygowany skokowo (adjustable peg).

System waluty płynnej

Bilans płatniczy BILANS PŁATNICZY jest to okresowe, usystematyzowane zestawienie transakcji gospodarczych dokonywanych z różnych tytułów w ciągu pewnego okresu, najczęściej roku pomiędzy przedsiębiorstwami krajowymi a zagranicznymi. Opisuje on całość transakcji prowadzonych przez kraj zagranicą, a więc łączna ilość dewiz napływających do kraju oraz wszystkie wydatki dewizowe kraju.

Bilans płatniczy Dzieli się on na dwie podstawowe części: BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH: bilans handlowy należności z tytułu eksportu i płatności z tytułu importu bilans usług usługi bankowe, transportowe, bankowe, turystyczne etc. bilans procentów i dywidend kapitały pochodzące z tytułu spłaty pożyczek zagranicznych i zapłaty procentów za nie. bilans transakcji nieodpłatnych BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH: kapitały obejmujące inwestycje bezpośrednie, portfelowe i inne rezerwy monetarne (złoto, SDR, dewizy)

Polityka kursowa a polityka pieniężna - instrumenty INTERWENCJA NA RYNKU WALUTOWYM MODYFIKACJA PARYTETU (rewaluacja albo dewaluacja) OGRANICZENIA WALUTOWE Niespójności celów monetarnych i kursowych: nie można jednocześnie kontrolować poziomu kursu walutowego i prowadzić autonomicznej polityki pieniężnej.

Rezerwy walutowe

Kryzys walutowy

Waluta międzynarodowa Internacjonalizacja waluty a substytucja walutowa(np. euroizacja Kosowo, Czarnogóra)

Funkcje waluty międzynarodowej miernik wartości (unit of account), środek płatniczy (medium of exchange), środek akumulacji (store of value)

Funkcje waluty międzynarodowej

Warunki uznania waluty za walutę międzynarodową Wysoka pozycja kraju emitującego walutę międzynarodową w gospodarce światowej oraz w światowym eksporcie. Tak więc wielka gospodarka, silnie powiązana z rynkiem światowym. Powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty a więc jej stabilności. Wpływ na to mają warunki instytucjonalno-prawne, zapewniające stabilność kraju emitenta. A więc harmonijne funkcjonowanie państwa, instytucje, rozwiązywanie ewentualnych konfliktów, stabilność w prowadzonej polityce gospodarczej. Dobrze rozwinięty rynek finansowy kraju emitenta waluty. Dostępny musi on być także dla nierezydentów. A więc pozbawiony wszelkich formalnych i nieformalnych barier w dokonywaniu transakcji przez podmioty z innych krajów. POWYŻSZE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE JEDNOCZEŚNIE!!!

Euro jako waluta międzynarodowa

Dziękuję za uwagę!!!

Cytowana literatura Gruszecki T., Teoria pieniądza i polityka pieniężna : rys historyczny i praktyka gospodarcza, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004. Kowalewski P., Euro a międzynarodowy system walutowy, TWIGGER, Warszawa 2001. Latoszek E., Etapy integracji walutowej w Unii Europejskiej, w: Bank i Kredyt, nr 3 2008. Lutkowski K., Międzynarodowy system walutowy, Poltext, Warszawa 1998. Mucha-Leszko B., Strefa euro, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007. Oręziak L., Euro nowy pieniądz, PWN, Warszawa 2004. Oręziak L., Euro-pieniądz międzynarodowy, w: Bank i Kredyt, nr 1 2008. Przybylska-Kapuścińska W. [red.]. Współczesna polityka pieniężna, Difin, Warszawa 2008.