Stowarzyszenie Architektów F9ishjch OddziaŁ u l. Włne ią p. iw W lk p. OPIS KONCEPCJI URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNEJ ZAGOSPODAROWANIA l ZABUDOWY CENTRUM GORZOWA WIELKOPOLSKIEG
Gorzów Wielkopolski to miasto o bogatej historii, niezwykle atrakcyjnym położeniu i dużym potencjale, który obecnie wykorzystywany jest w niewielkim stopniu. Niniejszy projekt jest próbą wskazania konkretnych rozwiązań, dzięki którym możliwe będzie przeprowadzenie przemian nie tylko przestrzennych, ale też społecznych i ekonomicznych. Dzięki tym rozwiązaniom dalszy rozwój miasta przebiegać będzie w sposób spójny i zrównoważony. Pierwszym krokiem na drodze rozwoju powinno być wyraźne zaznaczenie granic tego rozwoju -granic miasta. W przypadku Gorzowa naturalną granicą rozwoju zdają się być istniejące przestrzenie otwarte, obecnie poszatkowane w niekontrolowanym procesie urbanizacji. Proponowana koncepcja przewiduje połączenie tych przestrzeni w system koncentrycznych zielonych ringów - korytarzy ekologicznych. Najmniejszy z nich, wyznaczony przez linię dawnych murów obronnych Starego Miasta i istniejące tereny zieleni w lewobrzeżnej części Gorzowa, swoim zasięgiem obejmuje projektowane centrum miasta. Kolejne ringi powstawać będą wraz z rozrastaniem się miasta. Każdy z nich stanowić będzie podstawę do rozwoju lokalnych centrów skupiających różnorodne funkcje, powiązanych z ośrodkiem centralnym i pomiędzy sobą siecią transportu publicznego, a także ścieżkami rowerowymi i ciągami pieszymi. Działaniem powiązanym z tworzeniem zwartego systemu terenów otwartych jest transplantacja zieleni do najgęściej zabudowanych części miasta, do wnętrz kwartałów zabudowy, do przestrzeni ulic, placów, a nawet mostów. Powstałe w ten sposób enklawy zieleni, wraz z zielonymi pierścieniami, pozwolą na odbudowanie ekosystemu miejskiego i wpłyną na poprawę jakości życia w mieście i w całym obszarze jego oddziaływania. Korytarz ekologiczny Transplantacja ekosystemów Kolejnym działaniem jest rewitalizacja historycznego centrum i stworzenie warunków dla rozwoju lewobrzeżnej części miasta - dzielnicy z bogatym programem usługowym. Nowa dzielnica jest próbą wskazania urbanistycznej alternatywy dla introwertycznego centrum handlowego. W efekcie powstanie śródmieście po obu stronach rzeki - prawobrzeżne o charakterze reprezentacyjnym oraz lewobrzeżne o charakterze handlowo-usługowym. Koncepcja przewiduje powiązanie obu części miasta systemem przestrzeni publicznych o
zróżnicowanym charakterze (place, bulwary, parki, zielony most, kładki piesze i rowerowe) i systemem transportu publicznego (tramwaj) uzupełnionym poprzez sieć ścieżek rowerowych i ciągów pieszych. Idea utworzenia zielonego pierścienia wokół Starego Miasta i dzielnicy projektowanej na lewym brzegu Warty ma na celu wyraźne wyodrębnienie centrum miasta w istniejącej strukturze oraz wyznaczenie strefy koncentracji usług. Dodatkowo system terenów zieleni wraz z infrastrukturą towarzyszącą (ciągi piesze i rowerowe, usługi centrotwórcze o znaczeniu ponadlokalnym) stanowi element, który łączy obie części miasta w jedną całość. Niezwykle istotnym zagadnieniem jest odnalezienie charakteru miasta, które zostało poddane daleko idącym przekształceniom. Jest o zadanie dość trudne, niemniej w historycznej tkance urbanistycznej Gorzowa Wielkopolskiego można wyodrębnić charakterystyczne elementy, takie jak: czytelna w obecnym układzie ulic i terenów zieleni dawna linia murów obronnych miasta; geometryczna siatka bloków urbanistycznych i pierzejowa zabudowa kwartałów; podłużne podziały gruntów rolnych w lewobrzeżnej części miasta. Proponowana w koncepcji struktura przestrzenna poszczególnych części miasta wynika z reinterpretacji tych trzech historycznych elementów. Linia murów obronnych Geometryczna siatka urbanistyczna Podłużne podziały gruntów rolnych i pierzejowa zabudowa kwartałów W koncepcji przyjęto zasadę kontynuacji tradycyjnego sposobu kształtowania przestrzeni miejskiej, z wyraźnie zaznaczoną siecią ciągów komunikacyjnych wyodrębniających kwartały zabudowy. Projektowana zabudowa ma zatem charakter obrzeżny. W ten sposób powstaje czytelna granica między publiczną przestrzenią ulic i prywatnymi wnętrzami kwartałów. Koncepcja przewiduje jednak częściowe otwarcie tradycyjnie prywatnych, zamkniętych wnętrz
kwartałów i wykorzystanie ich dla wzbogacenia funkcjonalnego przestrzeni publicznych. Na istniejący układ ulic i kwartałów zabudowy nałożona została sieć pasaży pieszych i ciągów pieszo-jezdnych, włączająca dotąd zamknięte, niedostępne i niewykorzystane tereny w system przestrzeni publicznych i półpublicznych o bogatym programie usługowym. W ten sposób rejon opracowania zamyka w sobie dwa światy - za dość jednorodna zewnętrzną obudową kryje się szereg wnętrz urbanistycznych o różnorodnej skali, charakterze i funkcji. Powstały system przestrzeni publicznych i półpublicznych może na co dzień służyć jako skrót pieszy, miejsce spotkań, spacerów; od święta jako tło scenografia dla takich wydarzeń jak Dni Gorzowa, Święto Muzyki czy Festiwal Architektury. 'Skala i forma nowej zabudowy wynika z uwarunkowań historycznych, topograficznych i geologicznych. Ingerencja w obrębie istniejących kwartałów zabudowy ogranicza się do porządkowania zabudowy (wyburzenia budynków gospodarczych, tymczasowych), wprowadzania budynków plombowych, wyburzenia zabudowy wewnątrz kwartałów dla poprawy warunków oświetlenia i wentylacji. Kubaturę utraconą w wyniku wyburzeń można odzyskać poprzez punktowe wprowadzenie budynków wysokich. Forma zabudowy proponowana w nowej dzielnicy nawiązuje do tradycyjnej zabudowy pierzejowej, niemniej proponuje się wprowadzenie licznych otwarć, co pozwoli na uzyskanie przestrzeni o wielu planach. W celu zachowania właściwego dla śródmieścia poziomu intensywności zabudowy proponuje się punktowe wprowadzenie budynków wysokich. Rekonstrukcja i rewitalizacja centrum historycznego Istniejący kwartał zabudowy Uzupełnienie pierzei Pasaże Różnorodność funkcji Nowa zabudowa Biura Zabudowa mieszkaniowa Handel, usługi Nowa zielona dzielnica łącząca różnorodne funkcje Transplantaqa ekosystemów Nowy kwartał zabudowy Pasaże
Różnorodność funkcji Koncepcja przewiduje korektę istniejącego układu komunikacyjnego, mającą na celu podniesienie walorów przestrzennych i użytkowych terenu objętego opracowaniem: - wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza wyodrębniony w koncepcji obszar ścisłego centrum (Stare Miasto wraz z Zawarciem) - wprowadzenie zasady ograniczonego ruchu w obrębie ścisłego centrum - most Staromiejski nie zostanie wyłączony z ruchu kołowego, jednak przewiduje się likwidację bezpośredniego połączenia kołowego pomiędzy ul. Chrobrego i mostem, co pozwoli na znaczne uspokojenie ruchu w rejonie Starego Rynku - zwężenie dwóch arterii przecinających Stare Miasto: ul. Sikorskiego i ul. Chrobrego (uprzywilejowana rola ruchu pieszego i rowerowego oraz transportu publicznego) - lokalizacja stacji kolejowej w rejonie Starego Rynku (poprawa dostępności komunikacyjnej) - rozbudowa sieci tramwajowej w lewobrzeżnej części miasta. - wyłączenie z ruchu kołowego Starego Rynku wraz z częścią przylegających do niego ulic, co pozwoli na utworzenie reprezentacyjnej przestrzeni publicznej pozostającej w bezpośrednim połączeniu z atrakcyjną przestrzenią bulwarów nadrzecznych. - główny ciąg ścieżek rowerowych przewidziano wzdłuż projektowanego systemu przestrzeni zieleni publicznej tworzących wokół centrum zielony pierścień. Ponadto wydzielone ścieżki rowerowe prowadzone są wzdłuż osi wschód-zachód oraz północ-południe. Dla obsługi rejonu centrum przewiduje się zróżnicowane formy parkingów. Część miejsc parkingowych zlokalizowana jest w zatokach przyulicznych (zawsze z zielenią towarzyszącą). Koncepcja przewiduje likwidację półdzikich placów postojowych powstających we wnętrzach kwartałów zabudowy i zastąpienie ich przez wielopoziomowe parkingi naziemne lub podziemne przeznaczone głównie dla okolicznych mieszkańców. Miejsca postojowe dla nowoprojektowanych budynków przewiduje się do realizacji w obrębie działek własnych (parkingi podziemne). Dla usprawnienia obsługi parkingowej miasta należy przewidzieć budowę strategicznych parkingów Park&Ride usytuowanych na obrzeżach centrum, w bezpośrednim sąsiedztwie węzłów przesiadkowych komunikacji publicznej. Dla założonych przekształceń przewidziano następujące etapy realizacji: 1. Podniesienie walorów przestrzenno-użytkowych centrum: uzupełnienie istniejącej tkanki miejskiej, rewaloryzacja istniejących budynków zabytkowych, rewitalizacja głównych przestrzeni publicznych, porządkowanie wnętrz kwartałów. 2. Utworzenie systemu przestrzeni zielonych (zielonego pierścienia) w oparciu o istniejące tereny zieleni publicznej wraz z siecią ścieżek rowerowych i ciągów pieszych. 3. Doprowadzenie infrastruktury do terenów przeznaczonych pod nowe inwestycje, w tym rozbudowa sieci transportu miejskiego (tramwaj) w połączeniu z lokalizacją funkcji centrotwórczych 4. Stopniowy rozwój lewobrzeżnego centrum łączącego w sobie różne funkcje. Wszystkie te działania wpisują się w ideę ekodensyfikacji, której głównym celem jest ograniczenie rozlewania się miast w przestrzeni kosztem środowiska naturalnego. Dzięki realizacji tych działań możliwa będzie poprawa jakości życia mieszkańców, odbudowa więzi społecznych, lepsze wykorzystanie walorów przyrodniczych i potencjału kulturowego oraz
przywrócenie ładu przestrzennego wraz z ożywieniem gospodarczym - w pełnym poszanowaniu zasobów naturalnych.