Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹

Rozdzia³ 9 Jak komputer zarz¹dza energi¹? 272 Oszczêdzaj energiê we wszystkich komputerach nawet komputerach biurowych! 273 Oszczêdzanie energii na komputerach przenoœnych 284 Ochrona danych podczas przerw w dop³ywie pr¹du 285 Standardy ACPI i APM 288 Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ W przesz³oœci zarz¹dzanie energi¹ by³o przede wszystkim problemem u ytkowników komputerów przenoœnych. Baterie o niewielkiej pojemnoœci niektóre z nich pozwala³y na zaledwie godzinn¹ pracê wymaga³y od u ytkowników ci¹g³ego kontrolowania poziomu ich na³adowania oraz troski o jak najoszczêdniejsz¹ pracê. Komputer automatycznie wy³¹cza³ nieu ywane urz¹dzenia i po okreœlonym okresie nieaktywnoœci prze³¹cza³ ca³y system w tryb oszczêdnoœci energii. Od kilku lat jesteœmy jednak œwiadkami rozwoju technologicznego baterii. Ponadto, najnowsze modele urz¹dzeñ takich jak monitory i dyski twarde zu ywaj¹ znacznie mniej energii ni ich starsi bracia. To po³¹czenie dwóch nurtów postêpu technologicznego doprowadzi³o do wyd³u enia ywotnoœci baterii zasilaj¹cych komputery przenoœne sugeruj¹c tym samym, i zarz¹dzanie energi¹ nie jest ju tak istotne jak kiedyœ. Jednak w rzeczywistoœci oszczêdzanie energii sta³o siê jeszcze wa niejsze! U progu nowego wieku obserwujemy znaczne obci¹ enie sieci energetycznych wielu pañstw, co prowadzi do nieuchronnych przerw w dostawie pr¹du oraz winduje ceny energii elektrycznej. Zarz¹dzanie energi¹ sta³o siê równie wa ne dla komputerów biurowych i domowych, jak i dla komputerów przenoœnych. (Chocia postêp techniczny pozwala na oszczêdniejsze u ycie energii przez poszczególne urz¹dzenia, to jednak odpowiednie systemy zarz¹dzania energi¹ oferowane przez system operacyjny w dalszym ci¹gu mog¹ znacz¹co wyd³u yæ czas pracy na bateriach).

272 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Zarz¹dzanie energi¹ i funkcje zamykania systemu oferuj¹ wszystkim u ytkownikom trzy podstawowe korzyœci: obni enie zu ycia energii, co wi¹ e siê ze zmniejszeniem kosztów dla wszystkich u ytkowników oraz wyd³u eniem czasu pracy na bateriach w przypadku u ytkowników komputerów przenoœnych, gotowoœæ komputera do natychmiastowej pracy, pewnoœæ w³aœciwego zamkniêcia systemu w wypadku przerwy w dostawie energii. Jak komputer zarz¹dza energi¹? Microsoft Windows XP wraz z komputerem obs³uguj¹cym funkcjê OnNow oraz odpowiednimi programami zarz¹dza zasilaniem komputera, tak aby zminimalizowaæ pobór energii (i ha³as) przy zachowaniu ci¹g³ej dostêpnoœci komputera i urz¹dzeñ zewnêtrznych. W oparciu o ustawienia wybrane przez u ytkownika, Windows XP prze³¹cza komputer i urz¹dzenia zewnêtrzne w stan niskiego zu ycia energii, gdy u ytkownik go nie u ywa. Pe³ne zasilanie przywracane jest, gdy komputer otrzyma informacjê od programu, modemu, po³¹czenia sieciowego lubinnego urz¹dzenia. Pozwala to na skonfigurowanie nastêpuj¹cych scenariuszy: Komputer jest hostem us³ugi Udostêpnianie po³¹czenia internetowego i pod³¹czona jest do niego udostêpniona drukarka. Komputer ten mo e pracowaæ w trybie niskiego zu ycia energii, a do momentu, gdy inny komputer w sieci za ¹da po³¹czenia z drukark¹. W twoim komputerze skonfigurowano us³ugê automatycznej sekretarki. Ka de po³¹czenie telefoniczne powoduje wyjœcie komputera ze stanu niskiego zu ycia energii. Do komputera pod³¹czone jest takie urz¹dzenie, jak czujnik antyw³amaniowy lub kamera. Urz¹dzenia te mog¹ w³¹czyæ komputer, umo liwiaj¹c mu automatyczne wys³anie wiadomoœci e-mail lub informacji na pager. Skonfigurowa³eœ zadania konserwacji systemu lub inne zadania, tak aby uruchamia³y siê, gdy komputer nie jest przez nikogo u ywany. Zadania w folderze Zaplanowane zadania mo na skonfigurowaæ w taki sposób, aby uruchamia³y komputer o okreœlonej porze w celu ich wykonania. Niektóre z tych mo liwoœci zale ¹ od tego, czy twój komputer jest zgodny ze standardem ACPI (Advanced Configuration and Power Interface). Wiêcej informacji na temat ACPI znajdziesz w podrozdziale Standardy ACPI i APM na stronie 288. Konfiguracja BIOS-u komputera Aby funkcje zarz¹dzania energi¹ w Windows XP mog³y dzia³aæ prawid³owo, musisz wy³¹czyæ wszystkie opcje zarz¹dzania energi¹ w BIOS-ie komputera. Uruchom BIOS (zazwyczaj mo na to zrobiæ naciskaj¹c klawisz [Del] lub [F1] podczas uruchomiania komputera instrukcja jest wyœwietlana na ekranie) i przejdÿ do menu, w którym znajduj¹ siê ustawienia zarz¹dzania energi¹ (np. Power Management). W przypadku standardu ACPI zarz¹dzanie energi¹ powinno zostaæ powierzone ca³kowicie syste-

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 273 mowi operacyjnemu. Je eli pozwolisz wspó³zawodniczyæ o kontrolê systemowi operacyjnemu i BIOS-owi, ryzykujesz pojawieniem siê problemów. Co to jest OnNow? OnNow jest inicjatyw¹ przemys³ow¹ firmy Microsoft maj¹c¹ na celu zapewnienie wsparcia programowego dla urz¹dzeñ komputerowych przez umo liwienie wy³¹czenia nieu ywanych urz¹dzeñ przy zachowaniu natychmiastowej gotowoœci do pracy (urz¹dzenie nieu ywane zu ywa niewiele energii lub wcale i nie wydaje dÿwiêków). Rozwi¹zanie to pozwala komputerowi uzyskaæ gotowoœæ do pracy natychmiast po jego w³¹czeniu; zezwala tak e na prze³¹czanie komputera ze stanu niskiego zu ycia energii przez programy i urz¹dzenia zewnêtrzne. Oto cele projektowe, jakie firma Microsoft wyznaczy³a dla typowego komputera pracuj¹cego pod kontrol¹ systemu operacyjnego Windows XP: W³¹czenie systemu w ci¹gu 30 sekund. Przywrócenie systemu ze stanu hibernacji w ci¹gu 20 sekund. Przywrócenie systemu ze stanu wstrzymania w ci¹gu 5 sekund. Nowa funkcja! Chocia te cele s¹ mo liwe do osi¹gniêcia tylko przez zgodne urz¹dzenia, to jednak wiele zale y od kilku nowych funkcji Windows XP. Na przyk³ad zmiany wprowadzone do programu ³aduj¹cego system znacznie skracaj¹ czas poszukiwania danych na dyskach twardych. Sam proces ³adowania systemu tak e zosta³ zoptymalizowany i pozwala teraz na wykonywanie kilku czynnoœci równoczeœnie oraz unikniêcie uruchamiania procesów i us³ug, które w fazie rozruchu nie s¹ potrzebne. Oszczêdzaj energiê we wszystkich komputerach nawet komputerach biurowych! Do niedawna toczy³a siê nastêpuj¹ca debata: czy nale y wy³¹czaæ komputer, czy te pozwoliæ mu dzia³aæ bez przerwy? Zwolennicy tego drugiego rozwi¹zania twierdzili, e czêste wy³¹czanie i w³¹czanie komputera powoduj¹ce uruchamianie i zatrzymywanie silniczków oraz rozgrzewanie siê i och³adzanie innych komponentów skróci ycie komputera. Takie stanowisko nigdy siê nie przyjê³o, a przeciwnicy argumentowali, e pozostawienie komputera w³¹czonego przez ca³y czas spowoduje szybsze zu ycie ³o ysk i innych ruchomych elementów. Tak wiêc nigdy nie znaleziono odpowiedzi na pytanie, czy komputer wytrzyma d³u ej, jeœli bêdzie pracowa³ bez przerwy, czy te wtedy, gdy bêdzie wy³¹czany. (Zreszt¹ i tak, bez wzglêdu na to, który sposób u ywania komputera szybciej doprowadzi do jego awarii, najprawdopodobniej stanie siê przestarza³y na d³ugo przed pierwszymi objawami uszkodzenia). Skoro nie ma potrzeby d³u ej siê ju nad tym zastanawiaæ, dochodzimy do wniosku, e warto wy³¹czaæ komputer (lub te prze³¹czaæ go w stan niskiego poboru energii) dla oszczêdnoœci.

274 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP UWAGA Wygaszacze ekranu programy, które wyœwietlaj¹ ró ne wzorki na ekranie komputera, gdy go nie u ywasz mog¹ dostarczaæ rozrywki, ale wcale nie oszczêdzaj¹ energii. W rzeczywistoœci wymagaj¹ nawet dodatkowej energii, zajmuj¹c procesor i zmuszaj¹c monitor do ci¹g³ego wyœwietlania obrazu. Ile energii zu ywa przeciêtny komputer? W przeciwieñstwie do wielu innych urz¹dzeñ elektrycznych, nie znajdziesz z ty³u obudowy informacji o zu yciu energii. Brak takiej informacji w specyfikacji komputerów wynika z tego, e jest ona uzale- niona od zbyt wielu czynników. Ka da dodatkowa karta lub inne urz¹dzenie instalowane w komputerze zu ywa energiê, wiêcej energii zu ywa komputer u ywany ni nieaktywny, w³¹czenie funkcji zarz¹dzania energi¹ mo e ograniczyæ zu ycie itd. Iloœæ energii elektrycznej zu ywanej przez twój komputer mo esz zmierzyæ amperomierzem. Mo esz tak e odwiedziæ stronê firmy American Power Conversion Corp., która produkuje zasilacze awaryjne oraz listwy przepiêciowe. Na tej stronie bêdziesz móg³ w przybli eniu obliczyæ potrzeby energetyczne twojego komputera: http://www.apcc. com/template/size/apc. Ile energii mo esz oszczêdziæ? Za³ó my, e twój komputer zu ywa 300 watów, a ty pracujesz przy nim 8 godzin dziennie. Bez systemu zarz¹dzania energi¹ (czyli innymi s³owy, jeœli bêdzie w³¹czony na pe³n¹ moc przez ca³y czas), w ci¹gu pozosta³ych 16 godzin zu yje 4,8 kilowatogodzin (KWh). Jedna kilowatogodzina kosztuje obecnie oko³o 35 groszy (op³ata przesy³owa plus cena za faktycznie zu yt¹ energiê). Je eli masz kilka komputerów, to oszczêdnoœci w skali roku mog¹ okazaæ siê znaczne. Oczywiœcie oszczêdzaæ mo na bez wzglêdu na komputer i system operacyjny: wystarczy pamiêtaæ o wy³¹czaniu komputera za ka dym razem, gdy go nie potrzebujesz. Jednak po³¹czenie Windows XP i komputera zgodnego ze standardem OnNow pozwala na automatycznie prze³¹czanie komputera w stan niskiego zu ycia energii (lub ca³kowite jego wy³¹czenie) po okreœlonym okresie nieaktywnoœci. Nie licz¹c wy³¹czania komputera na noc, ACPI pomo e obni yæ zu ycie energii tak e wtedy, gdy udajesz siê na obiad lub pracujesz przez chwilê z dala od komputera. Jednak jest jeszcze jedna, zasadnicza ró nica miêdzy komputerem z Windows XP a rêcznym wy³¹czaniem komputera: funkcje zarz¹dzania energi¹ nowego systemu pozwalaj¹ na bardzo szybki powrót do pracy. Aby skonfigurowaæ funkcjê zarz¹dzania energi¹ w Windows XP, dwukrotnie kliknij ikonê Opcje zasilania w Panelu sterowania. (Je eli korzystasz z widoku kategorii, znajdziesz Opcje zasilania w Wydajnoœæ i konserwacja). Na rysunku 9-1 pokazana jest zak³adka Schematy zasilania okna dialogowego W³aœciwoœci: Opcje zasilania. DLA EKSPERTÓW Otwieranie Panelu sterowania i przechodzenie do Opcji zasilania jest doœæ czasoch³onne. Oto szybszy sposób, który sprawdza siê, jeœli widoczny jest przynajmniej fragment pulpitu: prawym przyciskiem myszy kliknij pulpit i z menu skrótów wybierz W³aœciwoœci. W oknie dialogowym W³aœciwoœci: Ekran wybierz zak³adkê Wygaszacz ekranu i kliknij przycisk Zasilanie. Natomiast osobom lubi¹cym pracê z wierszem poleceñ polecamy jeszcze szybszy sposób dotarcia do tego okna: w wierszu poleceñ wpisz powercfg.cpl. Jeœli czêsto odwiedzasz okno W³aœciwoœci: Opcje zasilania, to mo esz umieœciæ jego ikonê w obszarze powiadomieñ. W tym celu zaznacz pole wyboru Zawsze pokazuj ikonê na pasku zadañ na zak³adce Zaawansowane.

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 275 Rysunek 9-1. Wygl¹d okna W³aœciwoœci: Opcje zasilania zale y od konfiguracji twojego komputera: czy jest zasilany bateryjnie, czy jest pod³¹czony do zasilacza awaryjnego (UPS) itp. Stan wstrzymania a zmniejszenie zu ycia energii W stanie wstrzymania komputer zu ywa tylko tyle energii, ile potrzeba, aby zachowaæ zawartoœæ pamiêci zazwyczaj tylko kilka watów. Zalet¹ wstrzymania w stosunku do hibernacji jest to, e nie wymaga wolnego miejsca na dysku twardym i umo liwia niemal natychmiastowy powrót do pracy. Prze³¹czaj komputer w tryb wstrzymania, gdy planujesz kilkuminutow¹ lub kilkugodzinn¹ przerwê w pracy, jeœli przerwa ma potrwaæ d³u ej, prze³¹czaj komputer w stan hibernacji. DLA EKSPERTÓW Jeœli nast¹pi przerwa w dop³ywie pr¹du w chwili, gdy komputer bêdzie znajdowa³ siê w stanie wstrzymania, stracisz wszystkie dane z pamiêci. Jeœli bêdziesz mia³ wtedy jakieœ niezapisane dokumenty, stracisz je. Jednak dziêki zasilaczowi UPS, który zapewnia nieprzerwany dop³yw pr¹du do komputera, mo esz zapobiec utracie danych. Jest to mo liwe nawet wtedy, gdy przerwa bêdzie trwa³a d³u ej ni przewidziano w specyfikacji urz¹dzenia i nie bêdzie ono mia³o zmagazynowanej wystarczaj¹cej iloœci energii, aby zapewniæ nieprzerwan¹ pracê komputera. Co wiêcej, twój komputer mo e w tym czasie znajdowaæ siê w stanie wstrzymania, a ty wcale nie musisz go pilnowaæ. Wystarczy odpowiednio skonfigurowaæ opcje zarz¹dzania energi¹: Aby w³¹czyæ lub wy³¹czyæ ekran powitalny za pomoc¹ zasad, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: W³¹cz hibernacjê. (Na zak³adce Hibernacja zaznacz pole wyboru W³¹cz hibernacjê). Okreœl czas krótszy ni czas dzia³ania baterii zasilacza awaryjnego po którym komputer bêdzie przechodzi³ w stan hibernacji podczas pracy na bateriach. (Na zak³adce Schematy zasilania okreœl czas przejœcia w stan hibernacji, wybieraj¹c wartoœæ z listy Hibernacja systemu).

276 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Stany energii: Wstrzymanie kontra hibernacja Chocia mo esz s¹dziæ, e komputer mo e byæ tylko w³¹czony lub wy³¹czony, to jednak specyfikacje ACPI definiuj¹ szeœæ ró nych stanów energii, które opisano w poni szej tabeli: Stan S0 Dzia³a S1 Wstrzymanie S2 Wstrzymanie S3 Wstrzymanie S4 Hibernacja S5 Wy³¹czony Opis Komputer jest w³¹czony. Procesor dzia³a normalnie. W zale noœci od ustawieñ systemu operacyjnego lub poszczególnych urz¹dzeñ, urz¹dzenia te mog¹ pracowaæ w trybie zmniejszonego poboru energii. Komputer wydaje siê wy³¹czony. (W niektórych komputerach o tym stanie komputera informuje migaj¹ca dioda). Monitor oraz dyski s¹ wy³¹czone, jednak nadal zasilany jest procesor, pamiêæ i wentylatory. Komputer wydaje siê wy³¹czony. Stan podobny do S1, ale wy³¹czony jest tak e procesor i pamiêæ podrêczna. Komputer wydaje siê wy³¹czony. Dostarczana jest jedynie niewielka iloœæ energii do podtrzymania pamiêci RAM; wszystkie inne urz¹dzenia s¹ wy³¹czone. Komputer wydaje siê wy³¹czony. Komputer jest ca³kowicie wy³¹czony, ale zawartoœæ pamiêci RAM zosta³a zapisana na dysk twardy. Komputer wy³¹czony. Komputer jest ca³kowicie wy³¹czony; adne informacje nie zosta³y zapisane na dysku. Nie wszystkie komputery obs³uguj¹ a szeœæ stanów, a Windows XP oferuje u ytkownikowi tylko cztery stany. (S1, S2, i S3 s¹ odmianami stanu wstrzymania.) Dostêpne stany oszczêdzania energii w Windows XP to stan wstrzymania i hibernacja. Na czym polega ró nica miêdzy stanem wstrzymania a hibernacj¹? W skrócie mo - na powiedzieæ, i stan wstrzymania ogranicza zu ycie energii przez komputer, wy³¹czaj¹c twarde dyski, wentylatory, procesor i inne pr¹do erne urz¹dzenia, ale pobiera nieco energii, zachowuj¹c zawartoœæ pamiêci i umo liwiaj¹c szybki powrót do stanu pe³nej gotowoœci. Natomiast prze³¹czenie w stan hibernacji wi¹ e siê z zapisaniem zawartoœci pamiêci na dysku twardym komputera, a nastêpnie wy³¹czeniem go. W poni szej tabeli porównano oba te stany: Zaleta Stan wstrzymania Hibernacja Brak zu ycia pr¹du Szybsze prze³¹czanie w wybrany stan Szybszy powrót do pe³nej gotowoœci Nie wymaga miejsca na dysku twardym Zachowuje dane nawet w przypadku przerwy w dop³ywie pr¹du

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 277 W komputerach, które obs³uguj¹ stan wstrzymania, mo esz w³¹czyæ automatyczne prze³¹czanie w ten stan po okreœlonym okresie nieaktywnoœci lub te robiæ to rêcznie. Aby w³¹czyæ automatyczne prze³¹czanie, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. W oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania, pokazanym na rysunku 9-1, wybierz zak³adkê Schematy zasilania. 2. Z listy Wstrzymywanie systemu wybierz czas, po którym komputer bêdzie wstrzymywany. Od tej pory komputer bêdzie prze³¹czany w stan wstrzymania po up³ywie okreœlonego czasu, jeœli nie zarejestruje adnej aktywnoœci klawiatury, myszy lub innych urz¹dzeñ. Jeœli chcesz skonfigurowaæ inne opcje wstrzymywania, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. W oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania, pokazanym na rysunku 9-2, wybierz zak³adkê Zaawansowane. Rysunek 9-2. Na zak³adce Zaawansowane mo esz okreœliæ dzia³ania zwi¹zane z przyciskami zasilania. 2. Jeœli chcesz zabezpieczyæ komputer przed osobami, które mog¹ uzyskaæ do niego dostêp podczas twojej przerwy w pracy z komputerem, zaznacz pole wyboru Monituj o podanie has³a, wznawiaj¹c pracê komputera po stanie wstrzymania. Zabezpieczenie to nie bêdzie dzia³a³o, jeœli nie u ywasz has³a logowania do Windows. 3. W sekcji Przyciski zasilania wybierz Stan gotowoœci lub inn¹ akcjê. (Stan gotowoœci to inne okreœlenie stanu wstrzymania. Pamiêtaj, e nie wszystkie komputery maj¹ przycisk Uœpij). WSKAZÓWKA Je eli wybierzesz inne dzia³anie przycisku zasilania ni Zamknij system (domyœlna funkcja), to nadal mo esz zmusiæ komputer do wy³¹czenia siê w tradycyjny sposób. Wystarczy nacisn¹æ przycisk zasilania i przytrzymaæ go przez kilka sekund.

278 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP ROZWI¹ZYWANIE PROBLEMÓW Komputer nie chce przejœæ w stan wstrzymania lub hibernacji Funkcje zarz¹dzania energi¹ zw³aszcza wstrzymywanie i hibernacja zale ¹ w du ej mierze od sterowników urz¹dzeñ oraz samych urz¹dzeñ. Zw³aszcza niezgodne karty graficzne mog¹ uniemo liwiæ w³aœciwe dzia³anie tych funkcji. Na przyk³ad podstawowy sterownik VGA nie obs³uguje zarz¹dzania energi¹. Je eli nie mo esz wprowadziæ komputera w stan wstrzymania i hibernacji, zainstaluj aktualny sterownik dla karty graficznej. Aby rêcznie prze³¹czyæ komputer w stan wstrzymania: Naciœnij przycisk w komputerze lub na klawiaturze (na przyk³ad przycisk zasilania lub usypiania), który skonfigurowa³eœ jako przycisk prze³¹czaj¹cy w stan wstrzymania. W menu Start kliknij przycisk Wy³¹cz komputer. W oknie dialogowym pokazanym na rysunku 9-3 kliknij przycisk Stan wstrzymania. Rysunek 9-3. Czwarta opcja Hibernacja jest ukryta. Pojawi siê, dopiero gdy naciœniesz klawisz [Shift]. Jeœli twój komputer jest cz³onkiem domeny, procedura jest nieco inna: w menu Start kliknij przycisk Wy³¹cz komputer. W oknie dialogowym pokazanym na rysunku 9-4 wybierz z listy pozycjê Stan wstrzymania i kliknij przycisk OK. Rysunek 9-4. U ytkownicy komputerów bêd¹cych czêœci¹ domeny zobacz¹ takie okno. System Windows oferuje tak e narzêdzie uruchamiane z wiersza poleceñ, Shutdown.exe, które umo liwia wylogowywanie siê oraz zamykanie lub ponowne uruchamianie komputera. Na do³¹czonym do ksi¹ ki CD-ROM-ie znajduje siê inna wersja tego programu, która pozwala tak e na wprowadzanie komputera w stan wstrzymania lub hibernacji.

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 279 Zamykanie systemu Pomimo mo liwoœci szybkiego przywracania gotowoœci komputera, zwi¹zanych ze stanem wstrzymania oraz hibernacji, wci¹ od czasu do czasu bêdziesz chcia³ ca³kowicie zamykaæ swój system. Mo esz to zrobiæ na dwa sposoby: W menu Start wybierz Wy³¹cz komputer i kliknij przycisk Wy³¹cz. (Jeœli komputer jest czêœci¹ domeny, kliknij Start, Wy³¹cz komputer, wybierz Zamknij system i kliknij OK). Naciœnij przycisk zasilania komputera. (Je eli skonfigurowa³eœ go w taki sposób, aby naciœniêcie go powodowa³o przejœcie w stan wstrzymania lub hibernacji, naciœnij przycisk i przytrzymaj go kilka sekund). Nowa funkcja! W Windows XP oba te sposoby powoduj¹ zamkniêcie systemu dok³adnie w ten sam sposób: system operacyjny powiadamia wszystkie aplikacje o zamkniêciu (daj¹c im mo liwoœæ zapisania pracy), czeka na odpowiedzi i zamyka system. Ró ni siê to zasadniczo od Windows 2000, w którym naciœniêcie przycisku zasilania oznacza³o zamkniêcie krytyczne, w którym Windows co prawda informowa³ programy i urz¹dzenia o planowanej akcji, ale nie czeka³ na odpowiedÿ. Niektórzy u ytkownicy Windows 2000 wykorzystywali to w celu szybszego zamkniêcia systemu. Nie zdawali sobie jednak sprawy z ryzyka utraty niezachowanych informacji. Windows XP rozwi¹zuje ten problem, likwiduj¹c ró nicê miêdzy dwoma sposobami zamykania systemu. ROZWI¹ZYWANIE PROBLEMÓW Brak odpowiedzi programu uniemo liwia zamkniêcie systemu Je eli musisz szybko zamkn¹æ komputer lub te jeœli b³¹d jakiegoœ programu uniemo liwia zakoñczenie pracy w zwyk³y sposób mo esz skorzystaæ z procedury opisanej poni ej. Musisz jednak pamiêtaæ, e nie bêdziesz mia³ okazji zapisania otwartych dokumentów. Windows zamknie system natychmiast nie wyœwietlaj¹c adnych komunikatów w stylu Trwa zamykanie systemu. Jeœli musisz zakoñczyæ pracê systemu w trybie awaryjnym, naciœnij [Ctrl+Alt+Del], aby wyœwietliæ okno Mened era zadañ Windows. Rozwiñ menu Zamknij i wybierz pozycjê Zamknij, trzymaj¹c wciœniêty klawisz [Ctrl]. Komputer zostanie natychmiast zamkniêty. Je eli komputer jest cz³onkiem domeny, procedura awaryjnego zamykania wygl¹da podobnie. Naciœnij [Ctrl+Alt+Del], wybierz z listy polecenie Zamknij system i, trzymaj¹c wciœniêty klawisz [Ctrl], kliknij przycisk OK. Tym razem zostanie wyœwietlony komunikat informuj¹cy zgodnie z prawd¹ e takie zamkniêcie powinno byæ wykorzystywane tylko w ostatecznoœci. Hibernacja jako sposób maksymalnego oszczêdzania energii Hibernacja jest sposobem na zamkniêcie komputera bez koniecznoœci koñczenia pracy systemu operacyjnego. Wiele komputerów, nawet tych, które nie s¹ zgodne ze standardem APM (Advanced Power Management) czy ACPI, obs³uguje stan hibernacji. Podczas hibernowania Windows XP kopiuje zawartoœæ pamiêci na dysk twardy i wy³¹cza wszystkie urz¹dzenia komputera. Przywracaj¹c komputer ze stanu wstrzymania (poprzez naciœniêcie przycisku zasilania), system przywraca obraz pamiêci skopiowany na dysk, umo liwiaj¹c kontynuowanie pracy. Hibernacja pozwala na oszczêdzenie czasu, poniewa zwalnia system Windows z obowi¹zku wykonywania wszystkich zadañ wi¹ ¹cych siê z zamykaniem systemu

280 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP i jego ponownym uruchamianiem. System operacyjny nie musi zamykaæ plików, ponownie wykrywaæ sprzêtu, odtwarzaæ czêœci rejestru odpowiedzialnej za w³aœciw¹ konfiguracjê sprzêtu, ponownie ³adowaæ sterowników i uruchamiaæ programów. Zamiast tego system musi tylko zapisaæ i przywróciæ stan komputera. OSTRZE ENIE Nigdy nie ³aduj innego systemu operacyjnego, gdy komputer jest w stanie hibernacji. Niektóre komputery pozwalaj¹ na ³adowanie innego systemu operacyjnego ni Windows XP, nawet jeœli zamkniêto go poprzez hibernacjê. Jednak zrobienie tego mo e uszkodziæ lub zniszczyæ zachowane dane. Gdy Windows przechodzi w stan hibernacji, zapisuje na dysku zawartoœæ pamiêci RAM w której zwykle znajduje siê g³ówna tablica plików (MFT). Je eli uruchomisz inny system plików, dokonasz zmian danych na dysku, a nastêpnie przywrócisz system z hibernacji, Windows przywróci g³ówn¹ tablicê plików z pliku hibernacji co skutkuje nadpisaniem zmian. Tak wiêc, jeœli chcesz za³adowaæ inny system operacyjny, musisz najpierw zamkn¹æ lub ponownie uruchomiæ komputer. DLA EKSPERTÓW Podczas hibernowania system Windows zapisuje zawartoœæ pamiêci na dysku rozruchowym komputera w pliku o nazwie Hiberfil.sys. Tak d³ugo, jak hibernacja jest w³¹czona, nie wolno ci go usun¹æ, zmieniaæ nazwy lub przenosiæ na inn¹ partycjê. Plik ten odgrywa zasadnicz¹ rolê podczas ³adowania systemu. Gdy w³¹czasz komputer, Ntldr (podstawowy program ³adowania Windows XP) szuka pliku Hiberfil.sys na partycji rozruchowej. (Na tym etapie rozruchu nie dzia³aj¹ adne inne programy ani sterowniki i niedostêpny jest rejestr tak wiêc nie mo esz okreœliæ innej lokalizacji tego pliku). Jeœli plik znajduje siê w okreœlonej lokalizacji, Ntldr sprawdza flagê, która okreœla, czy komputer jest w stanie hibernacji. Jeœli tak, przywraca zawartoœæ pliku do pamiêci. (Je eli Ntldr nie znajdzie pliku lub te flaga hibernacji nie jest ustawiona, program uruchamia standardow¹ procedurê rozruchu). Jeœli chcesz odzyskaæ miejsce na dysku zajmowane przez plik Hiberfil.sys, musisz wy³¹czyæ hibernacjê, czyszcz¹c pole wyboru na zak³adce Hibernacja. Poniewa hibernacja zapisuje zawartoœæ pamiêci w miejscu, które nie jest nara one na uszkodzenia, jest bezpieczniejszym sposobem zmniejszenia poboru energii ni stan wstrzymania. Je eli nast¹pi przerwa w dop³ywie pr¹du w momencie, gdy komputer znajduje siê w stanie hibernacji, nie stracisz niezapisanych danych, poniewa zosta³y one skopiowane na dysk twardy. Jednak z drugiej strony hibernacja wymaga posiadania odpowiedniej iloœci wolnego miejsca na dysku tyle, ile pamiêci zainstalowano w komputerze. Na przyk³ad jeœli twój komputer ma 128 MB pamiêci RAM, to musisz dysponowaæ 128 MB wolnego miejsca na dysku twardym, aby wprowadziæ komputer w stan hibernacji. Ponadto przywrócenie systemu z hibernacji trwa d³u ej ni ze stanu wstrzymania, poniewa system operacyjny musi przywróciæ dane z dysku. Aby skonfigurowaæ swój system do obs³ugi hibernacji, w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania wybierz zak³adkê Hibernacja i zaznacz pole wyboru W³¹cz hibernacjê. Mo esz skonfigurowaæ inne opcje hibernacji: Okreœlenie czasu nieaktywnoœci, po up³ywie którego system automatycznie prze³¹cza siê w stan hibernacji (zak³adka Schematy zasilania). Przydzielenie przycisku komputera, którego naciœniêcie spowoduje prze³¹czenie komputera w stan hibernacji (zak³adka Zaawansowane).

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 281 Monitowanie o podanie has³a przy wznawianiu pracy komputera (zak³adka Zaawansowane). Chocia opis pola wyboru sugeruje, e opcja ta dotyczy tylko stanu wstrzymania, to jednak pozwala ona równie na zabezpieczenie hibernacji. DLA EKSPERTÓW Jeœli zabezpieczasz swój komputer has³em co powinieneœ robiæ w zasadzie zawsze, o ile nie stoi on w zamkniêtym pomieszczeniu to mo liwe tak e, e u ywasz zasady zabezpieczeñ, która powoduje okresowe wygasanie wa noœci has³a. Je eli stanie siê to w chwili, gdy komputer znajdowa³ siê w stanie hibernacji (a ty w³¹czy³eœ opcjê monitowania o podanie has³a) mo esz mieæ problem: Windows nie pozwoli ci na przywrócenie systemu ze stanu hibernacji i co za tym idzie na utworzenie nowego has³a. Oczywiœcie jest to doœæ ma³o prawdopodobny zbieg okolicznoœci, jednak z w³asnego doœwiadczenia wiemy, e jest to mo liwe. Na szczêœcie jest pewne rozwi¹zanie: u ywaj¹c trybu awaryjnego (podczas uruchamiania systemu naciœnij klawisz [F8] i wybierz Tryb awaryjny), zaloguj siê jako Administrator. Administrator systemu mo e zmieniæ has³o dla konta, z którego hibernowano system. Nastêpnie nale y ponownie uruchomiæ komputer. Aby prze³¹czyæ komputer w stan wstrzymania rêcznie: Naciœnij przycisk w komputerze lub na klawiaturze (na przyk³ad przycisk zasilania lub usypiania), który skonfigurowa³eœ jako przycisk prze³¹czaj¹cy w stan hibernacji. W menu Start kliknij przycisk Wy³¹cz komputer. W oknie dialogowym, pokazanym na rysunku 9-3, wciœnij klawisz [Shift]. Przycisk Stan wstrzymania zostanie zast¹piony przez przycisk Hibernacja. Kliknij go, nie zwalniaj¹c przycisku [Shift]. (Jeœli twój komputer nie obs³uguje stanu wstrzymania, przycisk Hibernacja bêdzie widoczny od razu i nie bêdziesz musia³ naciskaæ klawisza [Shift]). ROZWI¹ZYWANIE PROBLEMÓW System ponownie siê uruchamia lub zamyka zamiast hibernowaæ B³¹d Stop podczas hibernacji powodowany jest najprawdopodobniej przez niew³aœciwy sterownik urz¹dzenia. Aby sprawdziæ, czy tak rzeczywiœcie jest, otwórz okno dialogowe W³aœciwoœci systemu (naciœnij [Windows+Break] lub w Panelu sterowania w kategorii Wydajnoœæ i konserwacja dwukrotnie kliknij ikonê System). Wybierz zak³adkê Zaawansowane i w sekcji Uruchamianie i odzyskiwanie kliknij przycisk Ustawienia. W oknie dialogowym Uruchamianie i odzyskiwanie zaznacz pole wyboru Zapisz zdarzenie do dziennika systemu i usuñ zaznaczenie pola wyboru Automatycznie uruchom ponownie. Zamknij wszystkie okna dialogowe i spróbuj wprowadziæ komputer w stan hibernacji. Jeœli wyst¹pi b³¹d Stop, to komunikat pozostanie wyœwietlony i bêdziesz móg³ przeczytaæ informacjê o przyczynie problemu. Je eli twój komputer jest zgodny ze standardem APM i zamiast hibernacji system jest zamykany, spróbuj rozwi¹zaæ ten problem w nastêpuj¹cy sposób: Otwórz Mened era urz¹dzeñ (Devmgmt.msc) i wybierz Widok, Poka ukryte urz¹dzenia. Rozwiñ Obs³uga NT Apm/Legacy i upewnij siê, e urz¹dzenie Wêze³ interfejsu NT Apm/Legacy jest w³¹czone. Windows oferuje tak e narzêdzie uruchamiane z wiersza poleceñ, Shutdown.exe, które umo liwia wylogowywanie siê, zamykanie komputera lub ponowne uruchamianie komputera. Na do³¹czonym do ksi¹ ki CD-ROM-ie znajduje siê inna wersja tego programu, która pozwala tak e na wprowadzanie komputera w stan wstrzymania lub hibernacji.

282 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Przywracanie systemu Mo esz przywróciæ system ze stanu wstrzymania lub hibernacji naciskaj¹c po prostu przycisk zasilania. W ci¹gu kilku sekund bêdziesz móg³ podj¹æ pracê od miejsca, w którym j¹ skoñczy³eœ w momencie hibernacji lub te bêdziesz musia³ najpierw podaæ swoj¹ nazwê u ytkownika i has³o. Jednak mo esz tak e skonfigurowaæ system w taki sposób, aby ró ne urz¹dzenia i programy budzi³y komputer. Na przyk³ad, jeœli skonfigurujesz w ten sposób klawiaturê, to naciœniêcie dowolnego klawisza uruchomi komputer. ROZWI¹ZYWANIE PROBLEMÓW Komputer nie chce wyjœæ ze stanu wstrzymania Najpierw upewnij siê, e masz najnowsz¹ wersjê BIOS-u. Jeœli to nie rozwi¹ e problemu, wtedy najprawdopodobniej jego przyczyn¹ jest sterownik urz¹dzenia. Spróbuj usun¹æ lub wy³¹czyæ wszystkie urz¹dzenia peryferyjne. Je eli teraz bêdziesz ju móg³ przywróciæ komputer do pracy, dodawaj pojedynczo urz¹dzenia, a odnajdziesz to, które sprawia problemy. Skontaktuj siê z producentem tego urz¹dzenia i poszukaj aktualnego sterownika. W niektórych przypadkach niew³aœciwy sterownik urz¹dzenia nie pozwala na przywrócenie go do pracy. Na przyk³ad twój komputer w³aœciwie wychodzi ze stanu wstrzymania, ale nie dzia³a mysz. Czasem mo esz rozwi¹zaæ ten problem wy³¹czaj¹c opcjê, która umo liwia danemu urz¹dzeniu budzenie ca³ego komputera. Jeœli jest to mysz, przejdÿ do okna dialogowego tego urz¹dzenia (patrz opis poni ej) i wyczyœæ pola wyboru na zak³adce Zarz¹dzanie energi¹. W celu skonfigurowania urz¹dzenia takiego jak klawiatura, mysz, modem, karta sieciowa itp. aby pozwala³o na wyjœcie komputera ze stanu wstrzymania, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. W oknie Mened era urz¹dzeñ (wpisz w wierszu polecenia devmgmt.msc), dwukrotnie kliknij nazwê urz¹dzenia, dla którego chcesz w³¹czyæ opcje zarz¹dzania energi¹. 2. W oknie dialogowym w³aœciwoœci urz¹dzenia kliknij zak³adkê Zarz¹dzanie energi¹, widoczn¹ na rysunku 9-5. (Je eli w oknie dialogowym W³aœciwoœci nie ma zak³adki Zarz¹dzanie energi¹, to znaczy, e urz¹dzenie to nie mo e wyprowadzaæ komputera ze stanu wstrzymania). 3. Zaznacz odpowiednie pole wyboru. Nowa funkcja! Programy zgodne ze standardem OnNow równie mo na skonfigurowaæ tak, aby budzi³y komputer. Na przyk³ad zadania znajduj¹ce siê w folderze Zaplanowane zadania mog¹ byæ uruchamiane w okreœlonych porach, nawet jeœli komputer jest wtedy w stanie wstrzymania. DLA EKSPERTÓW Czy twój komputer w³¹cza siê w nocy, nawet jeœli nikt go nie dotkn¹³? Niektórzy dostawcy szerokopasmowych us³ug internetowych okresowo sprawdzaj¹ ³¹cze, aby upewniæ siê, e komputer abonenta nadal jest pod³¹czony. Jeœli twoja karta sieciowa umo liwia budzenie komputera, to w³aœnie ona jest przyczyn¹ jego w³¹czania w œrodku nocy. Jeœli nie chcesz ca³kowicie wy³¹czaæ funkcji wyprowadzenia komputera ze stanu wstrzymania (wake-on-lan), musisz pamiêtaæ, aby ca³kowicie wy³¹czaæ go z sieci: zamknij system i wy³¹cz listwê przepiêciow¹ lub zasilacz awaryjny. (Pamiêtaj, aby nie od³¹czaæ komputera od sieci, gdy jest on w stanie wstrzymania).

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 283 po zaznaczeniu tego pola wyboru urz¹dzenie bêdzie mog³o wyprowadzaæ komputer ze stanu wstrzymania Rysunek 9-5. Na zak³adce Zarz¹dzanie energi¹ mo esz w³¹czyæ opcjê zezwalaj¹c¹ urz¹dzeniu na wyprowadzanie komputera ze stanu niskiego u ycia energii. Wykonaj poni sze czynnoœci, aby w³¹czyæ opcje zarz¹dzania energi¹ dla zaplanowanego zadania: 1. Otwórz folder Zaplanowane zadania (wskazuj¹c Start, Wszystkie programy, Akcesoria, Narzêdzia systemowe, Zaplanowane zadania). 2. Utwórz nowe zadanie lub wybierz istniej¹ce. 3. Dwukrotnie kliknij nazwê zadania, aby otworzyæ jego okno w³aœciwoœci i wybierz zak³adkê Ustawienia. 4. W sekcji Zarz¹dzanie energi¹ zaznacz odpowiednie pola wyboru (patrz rysunek 9-6). ROZWI¹ZYWANIE PROBLEMÓW Komputer zgodny ze standardem APM nie wychodzi ze stanu wstrzymania Jeœli twój komputer zarz¹dza energi¹ zgodnie ze specyfikacj¹ APM i czasem nie udaje mu siê wyjœæ ze stanu wstrzymania, sprawdÿ w BIOS-ie ustawienia czasu, po którym komputer ma byæ prze³¹czany w inny stan. Jeœli wartoœci w BIOS-ie s¹ mniejsze ni w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania, to czasem mog¹ wyst¹piæ problemy z przywracaniem komputera. Aby je rozwi¹zaæ, okreœl maksymalne wartoœci czasu w BIOS-ie.

284 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Rysunek 9-6. Mo esz skonfigurowaæ zadania w taki sposób, aby budzi³y komputer, lub te aby nie uruchamia³y siê, jeœli komputer pracuje na bateriach. Schematy zasilania Schemat zasilania jest zbiorem ustawieñ maj¹cych na celu zmniejszenie u ycia energii. Windows XP zawiera kilka gotowych schematów, które mo na wybraæ z listy Schematy zasilania na zak³adce o tej samej nazwie w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania (patrz rysunek 9-1). Mo esz zmodyfikowaæ istniej¹ce schematy lub te utworzyæ w³asne. Aby zmieniæ schemat, wybierz go z listy Schematy zasilania, dostosuj ustawienia i kliknij przycisk OK. Jeœli chcesz utworzyæ nowy schemat, dokonaj edycji istniej¹cego schematu, kliknij przycisk Zapisz jako i podaj nazwê. Oszczêdzanie energii na komputerach przenoœnych Wszystkie funkcje zmniejszaj¹ce zu ycie energii w komputerach biurkowych równie dobrze dzia³aj¹ w komputerach przenoœnych. Oprócz tego, u ytkownicy najnowszych modeli komputerów przenoœnych skorzystaj¹ z kilku dodatkowych funkcji: Nowa funkcja! Ekran wy³¹czany jest, jeœli pokrywa komputera przenoœnego jest zamkniêta. Nowa funkcja! Gdy komputer pracuje na bateriach, wyœwietlacz jest przyciemniony; pe³na jasnoœæ przywracana jest automatycznie, gdy komputer zostanie pod³¹czony do pr¹du. Nowa funkcja! Przenoœny komputer mo na skonfigurowaæ w taki sposób, aby podczas pracy na bateriach procesor dzia³a³ wolniej i pobiera³ tym samym mniej energii. (Aby

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 285 w³¹czyæ tê opcjê, przejdÿ na zak³adkê Zaawansowane w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania). Przenoœne komputery mo na tak skonfigurowaæ, aby informowa³y u ytkownika o wyczerpywaniu siê baterii, prze³¹cza³y siê w stan niskiego poboru energii lub uruchamia³y okreœlony program. Funkcja ta jest szczególnie przydatna w sytuacji, gdy pozostawiasz komputer w stanie wstrzymania gdy baterie bêd¹ na wyczerpaniu, komputer prze³¹czy siê w stan hibernacji, ratuj¹c twoje dane przed skasowaniem z pamiêci. (Tê opcjê mo esz skonfigurowaæ na zak³adce Alarmy w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania). Wyœwietlanie miernika stanu energii Zak³adka Zaawansowane w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania, podobnie jak wiele innych okien tego typu w Windows XP, w rzeczywistoœci nie zawiera adnych zaawansowanych opcji. Jest to po prostu miejsce, w którym zgromadzono ró ne elementy, które nie mieœci³y siê lub nie pasowa³y na innych zak³adkach. Jednym z takich elementów w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania jest pole wyboru umo liwiaj¹ce wyœwietlenie ikony zasilania w obszarze powiadomieñ. Ikona baterii pojawi siê, gdy komputer dzia³a na bateriach, natomiast ikona przewodu elektrycznego bêdzie widoczna, gdy komputer pod³¹czony jest do gniazdka. Gdy poziom na³adowania baterii spadnie poni ej 50 procent jej pojemnoœci, ikona zmieni siê, przedstawiaj¹c bateriê opró nion¹ do po³owy. Dwukrotne klikniêcie ikony pozwala na przejrzenie szczegó³owych informacji o stanie baterii. Jeœli klikniesz ikonê prawym przyciskiem myszy, pojawi siê menu kontekstowe umo liwiaj¹ce otworzenie okna dialogowego W³aœciwoœci: Opcje zasilania. Ochrona danych podczas przerw w dop³ywie pr¹du WyobraŸ sobie, e od kilku godzin pracujesz nad swoj¹ prac¹ doktorsk¹, now¹ kompozycj¹ czy projektem finansowym. Nagle z ekranu znika obraz i na u³amek sekundy gaœnie arówka. Ciekawe, e w³aœnie w tej samej chwili zapala siê w g³owie niewielka arówka i oœwieca ciê jedna myœl: Powinienem by³ zapisaæ ten dokument! Nawet najkrótsza przerwa w dop³ywie pr¹du jest równoznaczna ze skasowaniem pamiêci komputera, w której znajdowa³y siê miêdzy innymi wszystkie zmiany niezachowanych plików. Podstawow¹ zasad¹ ochrony danych jest czêste wykonywanie kopii zapasowych: Jeœli program ma funkcjê autozapisywania, korzystaj z niej. Mo esz na przyk³ad skonfigurowaæ program Microsoft Word tak, aby zapisywa³ informacje potrzebne do odtworzenia pliku co kilka minut. (Z menu Narzêdzia wybierz polecenie Opcje i kliknij zak³adkê Zapisywanie). Przy pierwszym uruchomieniu programu Word po awarii (gdy ponownie zacznie p³yn¹æ pr¹d) otworzy on dokument, odtwarzaj¹c go z ostatnich zapisanych informacji. Wyrób w sobie nawyk czêstego zapisywania dokumentów. W wiêkszoœci programów do zapisywania bie ¹cego dokumentu s³u y kombinacja klawiszy [Ctrl+S].

286 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Naciskaj [Ctrl+S] co kilka minut, za ka dym razem gdy wstajesz od biurka, a nawet za ka dym razem gdy robisz sobie krótk¹ przerwê na przemyœlenie dalszych s³ów. Czynnoœæ ta powinna wejœæ ci w krew i powinieneœ wykonywaæ j¹ automatycznie. Opracuj plan regularnego wykonywania kopii zapasowych. Jeœli nast¹pi awaria sieci energetycznej i bie ¹ce dokumenty zostan¹ uszkodzone, bêdziesz móg³ przynajmniej przywróciæ je w takiej formie, w jakiej zapisa³eœ je w ostatniej kopii zapasowej. Lepsze to ni zaczynaæ od nowa. Wiêcej informacji na ten temat znajdziesz w podrozdziale Strategie archiwizacji na stronie 709. Oczywiœcie wszystkie te œrodki zaradcze pozwalaj¹ wyjœæ obronn¹ rêk¹ równie z innych sytuacji. Jednak najlepsz¹ ochronê przed utrat¹ danych spowodowan¹ przerw¹ w dostawie energii elektrycznej daje zasilacz awaryjny (UPS) zapewniaj¹cy nieprzerwany dop³yw pr¹du do momentu, gdy sam zamkniesz system. UPS jest zasadniczo systemem bateryjnego zasilania awaryjnego gdy zabraknie pr¹du, urz¹dzenie prze³¹cza komputer na zasilanie bateryjne. Wiêkszoœæ zasilaczy awaryjnych zabezpiecza komputer tak e przed innymi zak³óceniami w sieci energetycznej przepiêciami, gwa³townymi skokami napiêcia oraz spadkiem napiêcia. Wszystkie te zak³ócenia mog¹ uszkodziæ sprzêt elektroniczny oraz dane. Konfiguracja zasilacza awaryjnego Zasilacze pod³¹czane poprzez port USB s¹ naj³atwiejsze do skonfigurowania. Jeœli posiadasz w³aœnie takie urz¹dzenie, w³¹cz je do jednego z gniazd USB w komputerze nie pod³¹czaj go do koncentratora USB. System automatycznie zainstaluje odpowiedni sterownik i zmodyfikuje opcje okna dialogowego W³aœciwoœci: Opcje zasilania, dodaj¹c do niego zak³adkê Alarmy oraz Miernik energii. System dodaje tak e na zak³adce Schematy zasilania ustawienia pozwalaj¹ce na okreœlenie czasu pracy na bateriach. (Nie martw siê, jeœli zniknie zak³adka Zasilacz UPS jest ona potrzebna tylko dla zasilaczy pod³¹czanych poprzez porty równoleg³e). WSKAZÓWKA Zapisuj otwarte dokumenty, zanim odejdziesz od komputera Nawet jeœli posiadasz zasilacz UPS, powinieneœ zapisywaæ otwarte dokumenty i zamykaæ programy, zanim odejdziesz od komputera. Wiêkszoœæ zasilaczy awaryjnych przeznaczonych dla komputerów domowych podtrzymuje komputer zaledwie przez kilka minut, zanim zamkn¹ komputer. Natomiast jeœli nie masz zasilacza, ka da przerwa w dop³ywie pr¹du jest równoznaczna z natychmiastow¹ utrat¹ wszystkich otwartych dokumentów. Zapisuj otwarte dokumenty przed odejœciem od komputera. Unikniesz w ten sposób utraty dokumentów w sytuacji, gdy przerwa bêdzie trwa³a d³u ej ni czas pracy zasilacza na bateriach. Oczywiœcie jeœli zdarzy ci siê raz zapomnieæ o tej zasadzie, to mo esz byæ pewien, e za chwilê wyst¹pi¹ jakieœ zak³ócenia w sieci. Windows XP oferuje rozwi¹zanie tego problemu: mo esz tak skonfigurowaæ komputer, aby automatycznie prze³¹cza³ siê w stan hibernacji, gdy na³adowanie baterii osi¹gnie poziom krytyczny. W tym celu w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania kliknij przycisk Konfiguruj na zak³adce Zasilacz UPS lub wybierz zak³adkê Alarmy. (Umiejscowienie opcji zale y od modelu zasilacza). Je eli zasilacz UPS jest pod³¹czony do twojego komputera przez port szeregowy, w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania pojawi siê dodatkowa zak³adka Zasilacz UPS (patrz rysunek 9-8). Mo esz tu sprawdziæ, czy zasilacz jest odpowiednio skonfigurowany. Jeœli na zak³adce nie ma informacji o producencie i modelu zasila-

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 287 cza, kliknij przycisk Wybierz. W nastêpnym oknie dialogowym mo esz wybraæ z listy nazwê producenta, model zasilacza oraz port, do którego jest pod³¹czony. Rysunek 9-7. Na zak³adce Zasilacz UPS mo esz skonfigurowaæ zasilacz pod³¹czany przez port równoleg³y. Aby skonfigurowaæ dzia³anie zasilacza UPS i systemu Windows XP na wypadek przerw w dostawie pr¹du, kliknij przycisk Konfiguruj. W oknie dialogowym widocznym na rysunku 9-8 mo esz miêdzy innymi wybraæ program, który bêdzie uruchamiany, gdy baterie zasilacza zaczn¹ siê wyczerpywaæ lub te gdy komputer bêdzie zasilany bateryjnie przez okreœlony czas. Rysunek 9-8. W oknie dialogowym Konfiguracja UPS mo esz okreœliæ dzia³anie Windows XP w sytuacji braku pr¹du z sieci i gdy wyczerpuj¹ siê baterie zasilacza.

288 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Standardy ACPI i APM Windows zapewnia trzy poziomy obs³ugi zarz¹dzania energi¹: W komputerach w pe³ni zgodnych ze standardem ACPI (Advanced Configuration and Power Interface) wymaganym przez OnNow system operacyjny kontroluje zasilanie monitora, dysków, urz¹dzeñ zewnêtrznych i urz¹dzeñ p³yty g³ównej, zmniejszaj¹c u ycie energii, gdy komputer jest nieaktywny. W wielu komputerach niezgodnych ze standardem ACPI, ale korzystaj¹cych ze standardu APM (Advanced Power Management) 1.2 BIOS Windows oferuje dobr¹, choæ mo e nieco mniej wszechstronn¹ formê zarz¹dzania energi¹. W starszych komputerach, które nie maj¹ APM 1.2 BIOS, system operacyjny tak e mo e oferowaæ oszczêdnoœæ energii, wy³¹czaj¹c w okresach nieaktywnoœci monitor i dyski twarde. Jeœli BIOS twojego komputera jest jeszcze starszy i nie obs³uguje APM BIOS, to mo esz rêcznie wprowadziæ komputer w stan hibernacji, gdy nie planujesz u ywaæ go przez jakiœ czas. Wy szoœæ standardu ACPI nad APM polega na tym, e oddaje on ca³kowicie zarz¹dzenie energi¹ systemowi operacyjnemu. Poniewa ACPI jest zgodny ze specyfikacj¹ systemu operacyjnego, Windows XP zapewnia jednolite podejœcie do zarz¹dzania energi¹ we wszystkich komputerach, co zmniejsza koszty, u³atwia obs³ugê i daje pewnoœæ w³aœciwego dzia³ania. Wspó³pracuj¹c ze zgodnymi programami, ACPI mo e tak e œledziæ stan dzia³aj¹cych lub maj¹cych dzia³aæ w okreœlonym czasie programów i koordynowaæ zarz¹dzanie energi¹ w programach i sprzêtach. APM jest natomiast zwi¹zany z BIOS-em. (BIOS (Basic Input/Output System) jest niskopoziomowym interfejsem, który poœredniczy miêdzy systemem operacyjnym a urz¹dzeniami). Aby zarz¹dzaæ energi¹ w komputerze z BIOS-em APM, ale nie w pe³ni zgodnym z ACPI, Windows musi blisko wspó³pracowaæ z BIOS-em. Poniewa poszczególne BIOS-y APM ró ni¹ siê miêdzy sob¹, ró ne te s¹ mo liwoœci zarz¹dzania energi¹. Dlatego w³aœnie nie mo na przewidzieæ, które funkcje bêd¹ dostêpne w twoim komputerze, w jaki sposób bêd¹ dzia³a³y oraz czy zapewni¹ w 100 procentach stabilnoœæ systemu. Oprócz zwiêkszonej niezawodnoœci i zgodnoœci, ACPI oferuje tak e inne zalety: Kontrola urz¹dzeñ USB i FireWire. Komputery zgodne ze standardem ACPI mog¹ kontrolowaæ stan urz¹dzeñ pod³¹czonych do komputera poprzez USB (Universal Serial Bus) lub IEEE 1394 (FireWire). Poniewa APM nie mo e monitorowaæ takich urz¹dzeñ, komputer z APM mo e próbowaæ przejœæ w stan wstrzymania lub hibernacji przy aktywnym urz¹dzeniu. Obs³uga funkcji wake-on-lan i wake-on-ring. Komputery zgodne ze standardem ACPI umo liwiaj¹ przywrócenie komputera ze stanu wstrzymania lub hibernacji, gdy nap³ywaj¹ dane z sieci lub modemu. Windows nie korzysta z funkcji wake-on-lan ani wake-on-ring w komputerach zgodnych ze standardem APM. Definiowanie przycisków zasilania i resetowania. W komputerach obs³uguj¹cych ACPI mo esz skonfigurowaæ przycisk zasilania i resetowania w dowolny sposób. Na przyk³ad mo esz tak skonfigurowaæ komputer, aby naciœniêcie przycisku zasilania przenosi³o go w stan wstrzymania lub hibernacji. W ten sposób mo esz zabezpieczyæ komputer przed przypadkowym od³¹czeniem zasilania od komputera.

Rozdzia³ 9: Opcje zamykania systemu i zarz¹dzania energi¹ 289 Lepsze zarz¹dzanie prac¹ na bateriach. W komputerach obs³uguj¹cych ACPI Windows oddzielnie mierzy stan ka dej baterii w systemie. Natomiast w komputerach obs³uguj¹cych standard APM Windows przedstawia wszystkie baterie jako jedn¹. Dynamiczna konfiguracja kart PC. W komputerach zgodnych ze standardem ACPI mo esz instalowaæ i usuwaæ karty PC (PCMCIA) bez koniecznoœci ponownego uruchamiania systemu za ka dym razem. Obs³uga wieloprocesorowa. Zarz¹dzanie energi¹ w standardzie APM nie dzia³a w komputerach wieloprocesorowych. Jak sprawdziæ, czy komputer obs³uguje standard ACPI W trakcie instalacji Windows XP sprawdza, czy twój komputer jest zgodny ze standardem ACPI. Jeœli jest (wed³ug oceny instalatora), program instalacyjny instaluje warstwê abstrakcji sprzêtowej (HAL) ACPI. W przeciwnym razie instalowany jest standardowy HAL APM (nie-acpi). Proces decyzyjny wygl¹da nastêpuj¹co: 1. Instalator sprawdza, czy BIOS komputera znajduje siê na liœcie BIOS-ów, o których wiadomo, i nie s¹ zgodne z ACPI. (Lista ta znajduje siê w sekcji [NWACL] pliku Txtsetup.sif, który znajduje siê w folderze \i386 na p³ycie instalacyjnej Windows XP). Je eli BIOS wykryty w twoim komputerze znajduje siê na tej liœcie, zainstalowany zostanie HAL APM. 2. Je eli BIOS nie znajduje siê na liœcie, program instalacyjny sprawdza datê BIOS-u. Jeœli jest póÿniejsza ni 1 stycznia 1999, zainstalowany zostanie HAL ACPI. 3. Je eli data BIOS-u jest wczeœniejsza ni 1 stycznia 1999, program instalacyjny sprawdza listê BIOS-ów, które s¹ zgodne ze standardem ACPI (zlokalizowana w sekcji [GoodACPIBios] pliku Txtsetup.sif). Je eli na liœcie tej znajduje siê BIOS twojego komputera, zainstalowany zostanie HAL ACPI. Jeœli nie, instalator instaluje HAL APM. Jak mo na siê dowiedzieæ, czy instalator zainstalowa³ HAL ACPI czy APM? Mo esz sprawdziæ to w Mened erze urz¹dzeñ: 1. Otwórz Mened era urz¹dzeñ (w wierszu polecenia wpisz devmgmt.msc). Okno Mened era urz¹dzeñ mo esz tak e otworzyæ w oknie dialogowym W³aœciwoœci systemu. Naciœnij klawisze [Windows+Break], wybierz zak³adkê Sprzêt i kliknij przycisk Mened er urz¹dzeñ. 2. Rozwiñ pozycjê Urz¹dzenia systemowe. Jeœli twój komputer jest zgodny ze standardem ACPI (i instalator Windows XP zainstalowa³ HAL ACPI), znajdziesz na liœcie pozycjê System zgodny ze standardem Microsoft ACPI. WSKAZÓWKA Obs³ugê ACPI mo esz tak e sprawdziæ w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania. Jeœli znajduje siê w nim zak³adka Zaawansowane zarz¹dzanie energi¹ (APM), to znaczy, e twój komputer nie obs³uguje standardu ACPI. (Jednak z drugiej strony, brak zak³adki APM nie oznacza jeszcze, e twój komputer jest zgodny z ACPI).

290 Czêœæ II: Dostosowywanie Windows XP Aktualizacja systemu do obs³ugi ACPI W niektórych przypadkach aktualizacja BIOS-u wystarczy, aby dodaæ obs³ugê standardu ACPI. Je eli w Mened erze urz¹dzeñ widnieje informacja, e twój komputer jest standardowym komputerem PC, i chcesz dodaæ do niego obs³ugê ACPI, powinieneœ skontaktowaæ siê z producentem komputera i uzyskaæ od niego najnowsz¹ wersjê BIOS-u. W wiêkszoœci przypadków operacja ta nie wi¹ e siê z wymian¹ chipa BIOS-u (jak mia³o to miejsce w starszych komputerach); obecnie wystarczy skopiowaæ program na dyskietkê i uruchomiæ komputer za jej pomoc¹. Program automatycznie zapisuje nowe informacje w BIOS-ie. Je eli chcesz poprzez aktualizacjê BIOS-u zmieniæ standard APM na ACPI, bêdziesz musia³ ponownie zainstalowaæ Windows XP. Koniecznoœæ ta jest spowodowana tym, e obs³uga ACPI zale y od HAL ACPI, który mo na zainstalowaæ tylko podczas instalacji Windows. Wystarczy aktualizowaæ system (nie musisz wykonywaæ czystej instalacji systemu). Jest to stosunkowo prosta operacja zachowuj¹ca wszystkie twoje ustawienia, programy i pliki. DLA EKSPERTÓW NIe u ywaj Kreatora aktualizacji sprzêtu ani jakiejkolwiek innej procedury aktualizacji sterowników do zmiany obs³ugi APM na ACPI (lub odwrotnie). Po takiej zmianie komputer najprawdopodbniej nie da siê uruchomiæ, a nawet jeœli siê to uda, póÿniej mog¹ wyst¹piæ inne problemy. Wynika to z tego, e HAL jest o wiele bardziej skomplikowany ni sterownik nie da siê go tak ³atwo zast¹piæ. Wszystkie urz¹dzenia musz¹ zostaæ wykryte na nowo, obs³uga standardu Plug and Play oraz innych urz¹dzeñ musi zostaæ zmieniona, podobnie jak czêœæ rejestru, w której znajduj¹ siê informacje o zainstalowanym sprzêcie. Jedynym zalecanym sposobem dokonania tych zmian jest ponowne uruchomienie programu instalacyjnego, zgodnie z powy szym opisem. Jeœli ju pope³ni³eœ ten b³¹d i spróbowa³eœ zainstalowaæ now¹ wersjê HAL, mo esz spróbowaæ go naprawiæ. Uruchom komputer z p³yty instalacyjnej Windows XP i pozwól programowi instalacyjnemu odnaleÿæ bie ¹c¹ instalacjê. Program zaproponuje naprawê systemu i, gdy siê na to zgodzisz, ponownie zainstaluje w³aœciwy HAL, pozostawiaj¹c pozosta³e pliki i ustawienia bez zmian. W trakcie instalacji systemu mo esz zmusiæ program instalacyjny do zainstalowania HAL PC lub HAL ACPI i nie musisz polegaæ na tym, i program automatycznie wykryje w³aœciw¹ wersjê. Jednak w rzeczywistoœci rzadko kiedy istnieje taka koniecznoœæ program instalacyjny zazwyczaj bezb³êdnie wykrywa komputery zgodne ze standardem ACPI choæ czasem mo esz w ten sposób rozwi¹zaæ problemy zwi¹zane z niew³aœciwym zarz¹dzaniem energi¹. Aby okreœliæ wersjê HAL do zainstalowania, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. Za³aduj system z p³yty instalacyjnej Windows XP, uruchamiaj¹c program instalacyjny. 2. Gdy u do³u ekrany zobaczysz komunikat Naciœnij klawisz [F6], aby zainstalowaæ sterownik SCSI lub RAID innego producenta, naciœnij klawisz [F5]. (Tak, to nie pomy³ka, naciœnij [F5], zamiast [F6]). 3. Wybierz z listy typ twojego komputera i naciœnij klawisz [Enter]. W³¹czanie obs³ugi zarz¹dzania energi¹ APM Je eli twój komputer nie jest zgodny ze specyfikacj¹ ACPI i w oknie dialogowym W³aœciwoœci: Opcje zasilania pojawi siê zak³adka APM, wtedy mo esz korzystaæ