Fordyty, klejnoty z lakieru Bogusław Jeznach, 29.03.2016 22:03 Jednym z najdziwniejszych "kamieni ćwierć-szlachetnych" na świecie są fordyty. O ile na ogół piękno tworzone jest przez ludzi świadomie i z rozmysłem, a często i z natchnieniem, to w tym przypadku powstało ono przez przypadek. Są to bowiem odpady ze starej lakierni w największej fabryce samochodów Forda w Detroit. Przemysł ten zrzucał do środowiska mnóstwo szkodliwych substancji, ale przynajmniej ta jedna była ciekawa i ładna. strona 1 / 16
Z uwagi na podobieństwo do prawdziwych agatów, ślicznych pasiastych kamieni półszlachetnych, te kamyki nazywa się czasem agatami z Detroit. Nie są one jednak mikroskopijnymi kryształkami związków krzemu uformowanymi przez miliony lat, ale powstały z warstw starych lakierów samochodowych, jakie ściekały i skapywały w ręcznej lakierni fabryki samochodów forda w Detroit. Całe polakierowane karoserie na tych samych ramach wsuwane były następnie do pieca i utwardzane przez spiekanie. Najlepiej utwardzone były owe zacieki i sople na spodzie ram, ponieważ spiekano je w wysokich temperaturach nieraz i ze sto razy. Po jakimś czasie warstwy lakierów narosłe na ramach stawały się przeszkodą w transportowaniu do pieca i ramy wymieniano. Legenda miejska głosi, że piękno fordytów jako pierwsi odkryli robotnicy, którzy odłupywali sobie te sople na lakierni i wynosili je po kryjomu w pudełkach obiadowych, aby z nich potem zrobić ozdoby dla swoich żon i dzieci. strona 2 / 16
Dziś specjalna kolekcja fordytów stanowi ozdobę muzeum MSU w Detroit. Te najstarsze, z lat 1940-ych są ciemne i nieciekawe, bo stosowano wtedy głównie lakiery czarne i brązowe, zgodnie ze słynnym zdaniem Henry Forda: Klient może mieć u nas samochód pomalowany na taki kolor jaki chce, byleby był czarny (Any customer can have a car painted any color that he wants so long as it is black). Dopiero lata 1960+ rozszalały się w błyszczących, pastelowych kolorach i z tego okresu pochodzą najładniejsze fordyty. Później doszły jeszcze jaskrawe barwy psychodeliczne. strona 3 / 16
Jeszcze w latach 70-ych podaż fordytów była całkiem duża, bo na lakierniach pracowano na indywidualne zamówienia i często zmieniano lakiery. Dziś nie ma już takich lakierni, bo samochody pokrywa się w procesie elektrostatycznym, gdzie w czasie kąpieli lakier przywiera do namagnesowanej karoserii. W tym procesie nie ma mechanicznego natryskiwania, nie ma więc nadmiaru lakieru i nic nie obcieka po ramach. Po około 40 latach eksploatacji kopalnia fordytów w stanie Michigan została zamknięta. strona 4 / 16
Dziś fordyty są historyczną i techniczną ciekawostką. Tak jak słoje drzewne dla dendrologów, tak warstwy lakieru niosą ważne informacje dla historyków techniki. Na podstawie analizy warstw potrafią oni określić wiek nie tylko kamienia, ale i okres rozwoju przemysłu lakierniczego. Zaczęło się na początku lat 30-ych od wynalezienia pistoletu do natryskiwania emalii akrylowej, tzw. spray gun, co ogromnie uprościło i skróciło czas malowania, przedtem wykonywanego pędzlem. Najbardziej jednak cenią fordyty wytwórcy pomysłowej i unikalnej biżuterii. Blok fordytu jest zawsze jak pudełko z czekoladami nigdy nie wiadomo co się znajdzie w środku. W przekroju poprzecznym pod różnymi kątami można uzyskać niezwykle ciekawe kombinacje odpowiednio ciętych i szlifowanych kaboszonów. Nie można napotkać dwóch jednakowych. strona 5 / 16
Biżuteria z fordytów, jako materiału de facto odpadowego, cieszy się dużym powodzeniem wśród obrońców środowiska. Poniżej galeria strona 6 / 16
agatów z Detroit strona 7 / 16
strona 8 / 16
strona 9 / 16
strona 10 / 16
strona 11 / 16
strona 12 / 16
strona 13 / 16
strona 14 / 16
strona 15 / 16
We wtorkowym otwartym cyklu SZUKAJĄC PIĘKNA na moim blogu ukazały się dotychczas: 01.Uśmiechnięte kamienie (19.05.2015) 02.Piękno u Klimta (2.06.2015) /film/ 03.Wielki garncarz, młody malarz (9.06.2015) esej + film 04.Ceramika panny Mech (7.07.2015) 05.Murale Rivery (14.07.2015) 06.Drzeworyty Hokusai (21.07.2015) 07.Haftowane krajobrazy (28.07.2015) 08.Schody do nieba (11.08.2015) 09.Gumowce Grahama Gerckena (18.08.2015) 10.Czym skorupka nasiąknie (25.08.2015) 11.Sztuka kropkowania (1.09.2015) 12.A stół jak rzeka (8.09.2015) 13.Gustave Courbet (29.09.2015) /film/ 14.Camille Pissarro (27.10.2015) /film/ 15.Drewutnia artysty (29.12.2015) 16.Caspar David Friedrich (5.01.2016) 17.Zuzanna i gobeliny (8.03.2016) 18.Fordyty z lakieru (29.03.2016) strona 16 / 16 Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)