B. ZIELONE ŚWIATŁO DLA PRZEDSIĘBIORCY 1. Wprowadzenie katalogu ogólnych zasad, na których ma być oparty system polskiego prawa gospodarczego: - zasady wolności działalności gospodarczej; - zasady równości i niedyskryminacji; - zasady co nie jest prawem zabronione jest dozwolone ; - zasady przyjaznej interpretacji przepisów (in dubio pro libertate); - zasady domniemania uczciwości przedsiębiorcy ; - zasady pierwszeństwa pouczenia przed sankcją - zasady proporcjonalności, która nakaże organom administracji staranne wyważenie indywidualnych, gospodarczych interesów przedsiębiorcy i interesu społecznego [ta zasada jest szczególnie ważna w kraju, paraliżowanym strachem urzędniczym przed podjęciem decyzji wprawdzie logicznej i społecznie korzystnej, ale podszytej obawą przed zarzutem sprzyjania przedsiębiorcy z nieznanych powodów] - prawa do błędu, rozumianego jako upominawcze traktowanie nieintencjonalnego uchybienia małej wagi; - załatwiania spraw przedsiębiorców bez zbędnej zwłoki. 2. Działalność regulowana, koncesje i zezwolenia W Prawie działalności gospodarczej powinien istnieć spis dziedzin do wykonywania których konieczne będzie uzyskanie licencji czy koncesji bez odsyłania do innych aktów prawnych. Jest to rozwiązanie konieczne, jeżeli chcemy nadać ustawie charakter ustawy naczelnej i zupełnej. Zastąpienie terminów niezwłocznie, bez zbędnej zwłoki konkretnymi terminami, których przekroczenie bez szczególnego uzasadnienia powinno rodzić odpowiedzialność finansową urzędnika, czyli nowelizacja KPA w zakresie wprowadzenia określonych terminów załatwienia spraw administracyjnych. Ograniczenie biurokracji poprzez stopniową informatyzację postępowań administracyjnych w zakresie procesów inwestycyjnych. Likwidacja potrzeby uzyskiwania numeru REGON zdaniem przedsiębiorców i pracodawców numer ten jest bezużyteczny. Co więcej, proces uzyskania numeru 1
REGON trwa stanowczo za długo, co dodatkowo niepotrzebnie przedłuża okres rejestracyjny podmiotów gospodarczych. Zmiana nielogicznych przepisów rejestracyjnych oraz przestrzegania terminów rejestracji umożliwienie przedsiębiorcy rejestrowania działalności gospodarczej w wybranej przez siebie gminie, gdzie faktycznie prowadzi działalność, a nie, jak to jest w obecnym stanie prawnym, zgłaszanie jej do rejestracji w miejscu zameldowania jest to naszym zdaniem rozwiązanie archaiczne. Ponadto, zarówno sądy, jak i urzędy nagminnie nie przestrzegają terminów rejestracyjnych oraz nie przesyłają dokumentów rejestracyjnych dalej w wyznaczonym terminie. Wydaje się, że organy państwowe powinny być w bardziej stanowczy sposób zobligowane do przestrzegania tych terminów. Przykładowo, rejestracje spółek w Krajowym Rejestrze Sądowym trwają nie raz po 7-8 tygodni od dnia dostarczenia kompletu prawidłowo przygotowanych dokumentów. 3. Sądownictwo gospodarcze i dochodzenie należności Należy poszukać rozwiązań prawnych mających na celu skrócenie postępowań sądowych i egzekucyjnych, aby ściąganie należności procedowane było szybko i sprawnie. Postuluje się zwiększenie liczby sędziów specjalizujących się w sprawach gospodarczych, jak również położenie większego nacisku na mediacje. Obecnie sądownictwo gospodarcze działa słabo i przewlekle jest zupełnie niewydolne. Długi czas oczekiwania na zwrot należności, sprawia że kwestia zapewnienia bezpieczeństwa obrotu generuje duże koszty i zabiera dużo czasu. Przewlekłe i kosztowne jest dochodzenie należności. W aktualnym systemie prawnym nieuczciwi klienci i przedsiębiorcy czują się bezkarni, zaś uczciwi bezsilni. Przyspieszenie procedury restrukturyzacyjnej. Przewlekły i nieefektywny proces upadłości uniemożliwia szybką restrukturyzację i efektywne wykorzystanie zasobów przedsiębiorstwa. Ponadto, podnosi ryzyko i koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Szczególnie szkodliwe jest uprzywilejowane traktowanie wybranych wierzycieli. Utrudnia to zawieranie porozumień w celu uniknięcia upadłości. 4. Kontrole i kary Usprawnienie szybkości działania organów, głównie podatkowych poprzez obwarowanie możliwości korzystania z furtek pozwalających przedłużać kontrole. Zapisanie możliwości prowadzenia kontroli doraźnych tylko w sytuacji udokumentowanej i konkretnie określonej potrzeby. Dokumentacja taka winna być dostępna w celu weryfikacji i ewentualnego późniejszego zaskarżenia o niezasadne kontrole. 2
Umożliwienie przedsiębiorcy złożenia sprzeciwu do sądu administracyjnego wobec każdorazowego przedłużenia czasu trwania kontroli przez organ. Obowiązujące obecnie przepisy o kontroli wskazują, iż kontrola może zostać każdorazowo przedłużona z przyczyn niezależnych od organu i wymaga tylko uzasadnienia na piśmie. Taka zmiana dawałaby możliwość poddania przez kontrolowanego przedsiębiorcę weryfikacji każdorazowo wydanego postanowienia o przedłużeniu postępowania kontrolnego przez sąd administracyjny. Stworzenie tzw. szybkiej ścieżki dla postępowań dotyczących słuszności przeprowadzania kontroli. Szybkie rozstrzygnięcia dotyczące zasadności kontroli zniechęcą organy do prowadzenia kontroli bez uzasadnionych podstaw. Tylko w ten sposób możliwe jest realne zwiększenie pewności prawnej oraz dzięki położeniu większego nacisku na rolę edukacyjną i doradczą administracji także świadomości prawa wśród przedsiębiorców. Wprowadzenie zakazu kontroli, w sytuacji gdy dotyczy ona sprawy, w której doszło do wydania przez ten organ ostatecznego rozstrzygnięcia, z wyłączeniem przypadków, kiedy organ prowadziłby kontrole, których celem byłoby sprawdzenie wykonania wspominanego rozstrzygnięcia oraz z wyjątkami wskazanymi w projekcie ustawy, co przyczyniłoby się do skrócenia czasu trwania kontroli oraz ograniczyło obowiązki przedsiębiorcy do przedkładania dokumentów, które uprzednio były przedmiotem kontroli. Pozostawienie normy nakazującej odstąpienie od karania nowo rozpoczynającego działalność przedsiębiorcy na okres 1 roku - na rzecz pouczenia. Z tego nadzwyczajnego środka prawnego przedsiębiorca mógłby przedsiębiorca skorzystać tylko raz. Wysokość kar administracyjnych powinna być zależna od dochodu przedsiębiorcy, a nie od jego przychodu. Zbyt wysokie kary administracyjne mogą doprowadzić firmę do upadłości. Zatem, przy okazji karani są pracownicy obwinionego przedsiębiorcy, którzy na skutek opresyjności działania państwa tracą pracę. Niezmiernie istotne jest odpowiednie prawne uregulowanie przesłanek wymierzania administracyjnych kar pieniężnych, w taki sposób, aby skutecznie ograniczyć możliwość nadużywania omawianej instytucji przez organy administracji publicznej. 5. Skomplikowany system podatkowy Należy stworzyć nowej ordynacji podatkowej zapewniającej prostotę i jednoznaczność systemu podatkowego oraz konsekwencje przestrzeganie interpretacji jej przepisów (wprowadzenie interpretacji ogólnych). 3
W ordynacji powinien znaleźć się katalog ogólnych zasad prawa podatkowego z naczelną zasadą rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika. Niezbędne byłoby również stworzenie katalogu praw podatnika, równoważącego jego obowiązki wobec państwa z prawami, które mu przysługują. Konieczne jest uregulowanie kwestii związanych z kontrolami skarbowymi i podatkowymi oraz systemowa zmiana podejścia administracji skarbowej do podatników. Niespójne przepisy o podatku dochodowym oraz liczne problemy stwarzane przez przepisy dotyczące podatku VAT. Zbyt wysokie, biorąc pod uwagę obecny poziom rozwoju gospodarczego i jakość otoczenia biznesu, podatki i składki na ubezpieczenia społeczne. Niejasne przepisy podatkowe prowadzące do licznych konfliktów między przedsiębiorcami i organami skarbowymi. Podatki ograniczają możliwości oszczędzania i inwestowania oraz skłaniają do działania w szarej strefie. 6. Klauzula obejścia prawa podatkowego Istniejące w polskich ustawach o podatku dochodowym klauzule czynią zadość oczekiwaniom Komisji Europejskiej zawartym w Zaleceniach z 6 grudnia 2012 r. w sprawie agresywnego planowania podatkowego [C(2012)8806]. Nie ma więc powodu do dalszego mnożenia klauzul, które prowadzą do przeregulowania systemu podatkowego. Klauzula ma przeciwdziałać unikaniu przez firmy opodatkowania, tzn. uniemożliwić dokonywanie sztucznych i niemających uzasadnienia gospodarczego czynności, za pomocą których próbowałyby ominąć przepisy i osiągnąć korzyści podatkowe. Zawarte w projekcie zapisy pozostawiają zbyt wysoki poziom uznaniowości dla urzędników fiskusa w ocenie charakteru restrukturyzacji biznesu, a więc czy dana czynność podatnika, np. transakcja została podjęta przede wszystkim lub tylko i wyłącznie w celu obniżenia podatku. Zagrożeniem jest również szeroki zakres przedmiotowy klauzula ma obejmować, poza podatkiem VAT, wszystkie pozostałe podatki centralne i kluczowe podatki samorządowe; tymczasem Zalecenia Komisji Europejskiej z 6 grudnia 2012 r. w 4
sprawie agresywnego planowania podatkowego [C(2012)8806] ograniczają się do podatków typu dochodowego. W ustawach o podatku dochodowym mamy już cztery małe klauzule (dywidendowa, restrukturyzacyjna, w zakresie obrotu papierami wartościowymi i w obszarze transfer pricing); klauzule te są kluczowe dla zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania dochodu, ale praktycznie z niewiadomych powodów nie są stosowane przez organy podatkowe. Tymczasem wprowadza się kolejne obostrzenia, w gruncie rzeczy pozwalające na zatykanie licznych luk w prawie podatkowym, a nie na zapobieganie praktykom obchodzenia przepisów podatkowych (zamiast straszyć przedsiębiorców ogólną klauzulą należałoby systematycznie podnosić jakość i kompletność prawa podatkowego). Ubytki we wpływach podatku dochodowego będące skutkiem tzw. optymalizacji podatkowej były głównie spowodowane wykorzystywaniem luk w prawie podatkowym, a wiele z nich już usunięto (np. wyeliminowanie z obrotu spółki komandytowo-akcyjnej używanej jako wehikuł podatkowy w związku z luką w zasadach opodatkowania wspólników takiej spółki, opodatkowanie spółek zagranicznych tzw. CFC uzyskujących dochody pasywne, opodatkowanie zysków spółek kapitałowych odłożonych na kapitałach spółek w razie przekształcenia tych spółek w spółkę osobową; kolejne zmiany, np. opodatkowanie agio, są zapowiedziane). Uwaga, do 16 maja mogą pojawić się na scenie gospodarczej nowe tematy. 5