Lekcja 54. Temat: Stosowanie prawa pracy Temat w podręczniku: Zatrudnienie Prawo pracy jest to gałąź prawa regulująca m.in. relacje miedzy konkretnym pracownikiem a pracodawcą jako stron stosunku pracy. Stosunek pracy jest to pojęcie z prawa pracy oznaczające więź prawną łączącą pracownika i pracodawcę. W Polsce najważniejszym źródłem prawa pracy jest Kodeks pracy. Zawarte w nim uregulowania dotyczą: stosunku pracy, wysokości wynagrodzeń za pracę, obowiązków pracownika i pracodawcy, czasu pracy, urlopów pracowniczych, bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), sposobów rozpatrywania sporów o roszczenia wynikające ze stosunku pracy. Rodzaje stosunków pracy: umowa o pracę (w ten sposób zatrudnionych jest większość pracowników); powołanie (w ten sposób zatrudnia się np. skarbnika gminy, dyrektora firmy); wybór (w ten sposób nawiązuje się stosunek pracy z osobami wyłonionymi w wyborach, np. z wójtem, burmistrzem, starostą); mianowanie (nominacji) (w ten sposób zatrudniani są przede wszystkim urzędnicy i nauczyciele z odpowiednim stażem pracy); spółdzielcza umowa o pracę (w ten sposób nawiązywany jest stosunek pracy np. z członkami spółdzielni). Umowa o pracę jest to czynność prawna polegająca na złożeniu zgodnych oświadczeń woli przez pracownika i pracodawcę, w której pracownik zobowiązuje się do osobistego świadczenia pracy na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego określonym, a pracodawca do zapłaty umówionego wynagrodzenia. Rodzaje umów o pracę: na czas nieokreślony, na czas określony, na czas wykonania określonej pracy, na zastępstwo, na okres próbny (umową taką poprzedzona może być każda z wymienionych umów o pracę). Formy rozwiązani a umowy o pracę: na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem), przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia), z upływem czasu, na który była zawarta, z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. 1
W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą. Stosunek pracy nie zostaje nawiązany w przypadku umów cywilnoprawnych (tzn. zawieranych według Kodeksu cywilnego a nie Kodeksu pracy). Umowy cywilnoprawne: umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa agencyjna. Umowa zlecenia (zwana przez prawników umową starannego działania ) jest to umowa w której stronami umowy są zleceniodawcy (zlecający wykonanie określonych czynności) i zleceniobiorcą (wykonującym zlecenie), a przedmiotem tej umowy jest odpłatne lub nieodpłatne wykonanie określonej czynności. Umowa o dzieło (zwana przez prawników umową rezultatu ) jest to umowa, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła (dowolnej rzeczy np. programu komputerowego), a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa agencyjna jest to umowa, w której agent (przyjmujący zlecenie) zobowiązuje się do stałego pośredniczenia przy zawieraniu z klientami umów na rzecz zleceniodawcy (dającego zlecenie) albo do zawierania ich w imieniu zleceniodawcy, a zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty prowizji (umówionego wynagrodzenia ustalane w procentach od wartości transakcji). Zarówno agent jak i zleceniodawca są przedsiębiorcami. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. Podstawowe zasady prawa pracy: 1. Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu. 2. Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę. 3. Państwo prowadzi politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia. 4. Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. 5. Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. 6. Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. 7. Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy jest niedopuszczalna. 8. Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. 9. Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych. 10. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. 11. Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników. 12. Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. 2
13. Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. 14. Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji. Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy. Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska, sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna. Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje społeczna inspekcja pracy. Obowiązki osoby kierującej: 1) organizowanie stanowisk pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 3) organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie prac, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, 4) dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 5) egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) zapewnianie wykonania zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Podstawowe obowiązki pracownika Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Pracownik jest obowiązany w szczególności: 1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, 2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, 3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, 4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, 5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach, 6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego. Odpowiedzialność materialna pracownika: odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy. odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi. Rodzaje sankcji stosowanych przez pracodawcę wobec pracownika, który nie wywiązuję się z powierzonych mu zadań: odpowiedzialność porządkowa (kara upomnienia, kara nagany, kara pieniężna), odpowiedzialność materialna (do wysokości rzeczywistych strat powstałych z winy pracownika, w wysokości nie wyższej niż trzykrotność wynagrodzenia, chyba, że szkoda nastąpiła w wyniku umyślnego działania), odpowiedzialność karna (zgłoszenie popełnienia czynu przestępczego, np. kradzieży mienia; ustalenie kary należy do policji i sądu). 3
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi: 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata. W okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wymiar zwolnienia wynosi: 2 dni robocze w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia, 3 dni robocze - w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ograniczenie to nie dotyczy pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy. Pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może ustalić indywidualny rozkład jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym pracownik jest objęty. Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. 4
Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Wymiar urlopu wynosi: 1) 20 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 2) 26 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Podstawowe elementy wynagrodzeń materialnych: 1. Płaca zasadnicza Powiązana jest najczęściej z rodzajem pracy wykonywanej na konkretnym stanowisku oraz formalnymi kwalifikacjami pracownika. Płaca zasadnicza wyrażana jest w postaci kwoty miesięcznej lub stawki za godzinę pracy. Jej wartość motywacyjna jest ograniczona, gdyż jest to stały składnik wynagrodzenia o wielkości zależnej głównie od cech stanowiska pracy. Ma ona jednak olbrzymie znaczenie dla każdego zatrudnionego i jego poczucia bezpieczeństwa. 2. Premia. Jest składnikiem wynagrodzenia zależnym od wyników uzyskanych przez jednostkę, grupę pracowników lub całe przedsiębiorstwo. a) premie regulaminowe warunki i wysokość ich przyznawania określa specjalny regulamin (regulamin premiowania), będący zwykle przedmiotem negocjacji przedstawicieli pracodawcy i pracobiorców; b) premie uznaniowe przyznawane poszczególnym pracownikom przez ich kierowników lub zespoły pracownicze. 3. Dodatek stażowy. Jego rzeczywista funkcja polega na względnie trwałym związaniu pracownika z zakładem pracy. Wysokość dodatku uzależniona jest od całkowitego okresu zatrudnienia i ciągłości pracy, od okresu zatrudnienia w konkretnym zawodzie, w konkretnej firmie lub na konkretnym stanowisku. 4. Dodatek funkcyjny. Przyznawany jest za pełnienie funkcji kierowniczej. Jego wysokość uzależniona jest najczęściej od szczebla w strukturze organizacyjnej, na jakim stanowisko jest umieszczone, znaczenia i stopnia trudności realizowanych zadań, rozpiętości kierowania itd. 5. Nagrody finansowe i rzeczowe. Przyznaje je kierownik. Najczęściej nagrody przyznaje się za nadzwyczajne efekty i dodatkowe świadczenia (prace) na rzecz przedsiębiorstwa, za projekty racjonalizatorskie, nowe opracowania techniczne, innowacje organizacyjne itp. 6. Dodatkowe wynagrodzenia materialne. Na ogół wiążą się z pełnieniem przez pracownika odpowiedzialnej funkcji. Pracownik sprawujący funkcję kierowniczą może np. uzyskać prawo do korzystania z samochodu służbowego, albo samochodu służbowego z kierowcą. Do dodatkowych wynagrodzeń materialnych zaliczamy także: a) bezpłatne miejsce na parkingu, b) bezpłatne lub dotowane przez firmę posiłki w stołówce, c) prawo do korzystania z usług przedsiębiorstwa lub nabywania produktów po kosztach własnych lub cenach bliskich kosztom własnym. 5
Płaca (pensja, wynagrodzenie, zapłata, gratyfikacja) są to wypłaty pieniężne oraz wartość tzw. świadczeń w naturze (towary, materiały, usługi itp.) lub ekwiwalenty wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym przez pracodawcę za wykonaną na jego rzecz pracę. Mówiąc o płacy myślimy jednak zwykle o comiesięcznym wynagrodzeniu wypłacanym pracownikowi związanemu z pracodawcą umową o pracę. Wysokość wynagrodzenia ustalana jest przy zwieraniu umowy (o pracę, o dzieło lub zlecenia), a więc przed wykonaniem pracy lub dzieła. Systemy płac: czasowy wynagrodzenie zależy od liczby przepracowanych godzin i stawki godzinowej; akordowy wynagrodzenie zależy od liczby wyprodukowanych jednostek produktu i stawki za wyprodukowaną jednostkę; prowizyjny wynagrodzenie stanowi procent w obrocie lub zysku. Wynagrodzenie obciążone jest podatkiem dochodowym oraz składkami ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, dlatego rozróżnia się: płacę brutto i płacę netto. Płaca brutto jest to łączna kwota stanowiąca koszt pracodawcy z tytułu wynagrodzenia. Płaca netto jest to kwota wynagrodzenia brutto pomniejszona o kwotę należnego podatku dochodowego oraz składek ubezpieczeniowych. Płaca minimalna jest to najniższa z możliwych płac, której wysokość gwarantowana jest przez państwo. W roku 2014 wynosi ona 1680 zł. Średnia płaca jest to przeciętny poziom płac w danym kraju. W marcu 2013 r. wynosiła 3,8 tys. zł brutto (ok. 2713 zł netto). Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Płaca nominalna jest to suma pieniędzy, która otrzymuje pracownik jako wynagrodzenie za świadczoną pracę. Płaca realna jest to rzeczywista siła nabywcza płacy nominalnej, czyli ilość towarów i usług, jakie można za nią kupić. Funkcje płac: dochodowa płaca jest źródłem dochodu dla rodziny, czyli pozwala zaspokajać podstawowe potrzeby; motywacyjna jest narzędziem motywacji pracowników; kosztowa dla pracodawcy wynagrodzenie pracownika jest kosztem; społeczna umożliwia pełnienie ról społecznych przez jego członków. Ćwiczenia 1. Zdefiniuj pojęcia: czas pracy, płaca, płaca minimalna, płaca średnia. 2. Wyjaśnij pojęcia: prawo pracy, stosunek pracy. 3. Wyjaśnij co to jest kodeks pracy. 4. Wymień rodzaje stosunków pracy. 5. Wymień rodzaje umów o pracę. 6. Wymień rodzaje umów cywilnoprawnych. 7. Scharakteryzuj poszczególne rodzaje umów o pracę. 6
8. Wymień sposoby rozwiązywania umów o pracę. 9. Scharakteryzuj umowę zlecenia. 10. Scharakteryzuj umowę o dzieło. 11. Scharakteryzuj umowę agencyjną. 12. Przedstaw wybrane (sześć) zasady prawa pracy. 13. Wymień instytucje stojące na straży przestrzegania prawa pracy. 14. Wymień wybrane (trzy) obowiązki osoby kierującej. 15. Wymień wybrane (trzy) obowiązki pracownika. 16. Wymień formy odpowiedzialności materialnej pracowników. 17. Omów sankcje stosowane przez pracodawcy wobec pracownika, który nie wywiązuje się z powierzonych mu zadań. 18. Przedstaw okresy wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. 19. Wskaż sytuacje, w których pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi. 20. Przedstaw wymiar czasu pracy. 21. Przedstaw podstawową zasadę dotyczącą przerwy w pracy. 22. Przedstaw zasady udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego. 23. Wymień składniki wynagrodzeń. 24. Przedstaw istotę poszczególne systemy płac. 25. Wyjaśnij różnicę między płacą netto a płacą brutto. 26. Wymień funkcje płac. 27. Wyjaśnij, jak rozumiesz funkcję motywacyjną płacy. 28. Wskaż korzyści i niedogodności wynikają dla pracownika z podpisania umowy na czas nieokreślony. 29. Wymień sytuacje, które spowodują spadek płacy realnej. Opieraj się przy tym na opisie sytuacji, w których następuje wzrost płacy realnej. Wzrost i spadek płacy realnej Wzrost płacy realnej Płaca nominalna rośnie, a poziom cen pozostaje bez zmian Płaca nominalna pozostaje bez zmian, a poziom cen spada Tempo wzrostu płac nominalnej jest większe niż tempo wzrostu poziomu cen Tempo spadku płacy nominalnej jest mniejsze niż tempo spadku poziomu cen Spadek płacy realnej 30. Przygotuj umowę o pracę na czas nieokreślony, którą jako przedsiębiorstwa masz podpisać z pracownikiem. 7
...... (pieczątka firmowa pracodawcy) (miejscowość, data) Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony zawarta w dniu... w... pomiędzy: 1... (nazwa i siedziba pracodawcy) zwanym dalej Pracodawcą, reprezentowanym przez:... (imię i nazwisko, funkcja) a 2. Panem(nią)... (imię i nazwisko, adres, nr dowodu osobistego, PESEL, NIP) zwanym dalej Pracownikiem o następującej treści: 1. Pracodawca zatrudnia Pana(nią)...na czas nieokreślony na stanowisku... (należy podać stanowisko/rodzaj komórki organizacyjnej, funkcję, specjalność) w wymiarze... (w przypadku niepełnego wymiaru czasu pracy - podać ułamkową część wymiaru) i powierza obowiązki określone w zakresie zadań i czynności stanowiących załącznik do niniejszej umowy. 2. Pracownik obowiązany jest wykonywać powierzoną pracę w... (określić miejsce wykonywania pracy) począwszy od dnia... (wskazać dzień rozpoczęcia pracy) 3. W czasie trwania umowy o pracę Pracownik będzie otrzymywał wynagrodzenie płatne na warunkach przewidzianych... (podać podstawę prawną przepisy o wynagrodzeniu) składające się z: 1) wynagrodzenia zasadniczego:... zł 2) dodatku...:... zł 3) premii miesięcznej w wysokości... % wynagrodzenia zasadniczego RAZEM BRUTTO: słownie:... 4. Inne warunki umowy:............ (podpis pracownika) (podpis pracodawcy lub osoby uprawnionej do działania w jego imieniu) Oświadczam, że otrzymałem(am) egzemplarz niniejszej umowy i po zapoznaniu się z jej treścią oraz (układem zbiorowym pracy/regulaminem wynagradzania) obowiązującym u pracodawcy przyjmuję zaproponowane warunki zatrudnienia.... (data i podpis pracownika) 8
Zadania testowe 1. Głównym źródłem prawa pracy jest A. Kodeks pracy. B. Kodeks cywilny. C. regulaminy pracy. D. zbiorowe układy pracy. 2. Wysokość miesięcznej premii regulaminowej określana jest w umowie A. pracę. B. zlecenia. C. o dzieło. D. cywilno-prawnej. 3. Pracownik jest zobowiązany A. organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy. B. prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe. C. przechowywać dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub zniszczeniem. D. dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. 4. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi A. 1 tydzień, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, B. 2tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, C. 1miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata. D. 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata. 9