26 czerwiec 1974 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 141 z późn. zm.) KODEKS PRACY

Transkrypt

1 26 czerwiec 1974 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 141 z późn. zm.) KODEKS PRACY

2 Ważnym wydarzeniem prawnym i organizacyjnym, które zintensyfikowało starania o poprawę bezpieczeństwa pracy było przyjęcie tzw. ustawy scaleniowej z 28 marca 1933 r. o ubezpieczeniu społecznym, która stanowiła, że do głównych zadań ZUS należało m.in.: administrowanie majątkiem ubezpieczenia wypadkowego i prowadzenie akcji zapobiegania wypadkom w zatrudnieniu oraz chorobom zawodowym. HISTORIA SKODYFIKOWANEGO PRAWA PRACY W POLSCE

3 Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. ART. 3 - Pracodawca

4 Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. ART. 2 - Pracownik

5 Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. ART Stosunek pracy

6 Dział I Przepisy ogólne Dział II Stosunek pracy Dział III Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia Dział IV Obowiązki pracodawcy i pracownika Dział V Odpowiedzialność materialna pracowników Dział VI Czas pracy DZIAŁY KODEKSU PRACY

7 Dział VII Urlopy pracownicze Dział VIII Uprawnienia pracownicze związane z rodzicielstwem Dział IX Zatrudnianie młodocianych Dział X Bezpieczeństwo i higiena pracy Dział XI Układy zbiorowe pracy Dział XII Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy DZIAŁY KODEKSU PRACY

8 Dział XIII Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika Dział XIV Przedawnienie roszczeń Dział V Przepisy końcowe DZIAŁY KODEKSU PRACY

9 DZIAŁ IV OBOWIĄZKI PRACODAWCY I PRACOWNIKA

10 1. Zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami, 2. Organizować pracę w sposób zapewniający pełny czas pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należnej jakości pracy, ART. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

11 2a. Organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie, 2b. Przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy, ART. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

12 4. Zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, 5. Terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie, 6. Ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych, ART. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

13 7. Stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnianie po zakończeniu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należnego wykonywania pracy, 8. Zaspakajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników, ART. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

14 9. Stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy, 9a. Prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników, 9b. Przechowywać dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub zniszczeniem, ART. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

15 10. Wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego. ART. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

16 Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umowę o pracę. ART Obowiązki pracodawcy

17 1) Przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, 2) Przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, 3) Przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, 4) Dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, ART Pracownik jest obowiązany w szczególności:

18 5) Przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach, 6) Przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego. ART Pracownik jest obowiązany w szczególności:

19 DZIAŁ VI CZAS PRACY

20 Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. ART Czas pracy

21 Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przeciętnym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. ART Maksymalny wymiar

22 Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. ART Minimalny nieprzerwany odpoczynek dobowy

23 Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. ART Minimalny nieprzerwany odpoczynek tygodniowy

24 1. Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. ART. 136 Dozór urządzeń; pogotowie do pracy

25 2. W systemie czasu pracy, o którym mowa w 1, pracownikami przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przeprowadzonych godzin, niezależnie od odpoczynku przewidzianego w art ART. 136 Dozór urządzeń; pogotowie do pracy

26 Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. ART Praca w godzinach nadliczbowych

27 DZIAŁ VII URLOPY PRACOWNICZE

28 1. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego płatnego urlopu wypoczynkowego, zwanego dalej urlopem. 2. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. ART. 152 Definicja; zakaz zrzeczenia

29 1. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. 1. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. ART. 153 Nabycie prawa do urlopu

30 Wymiar urlopu wynosi: 20 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. ART Wymiar urlopu wypoczynkowego

31 Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. ART. 162 Podział urlopu na części

32 1. Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. 2. Pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu. ART. 167 Odwołanie z urlopu

33 Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. ART Urlop na żądanie

34 DZIAŁ X BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

35 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy. ART. 207 Podstawowe obowiązki pracodawcy

36 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: 1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, ART. 207 Podstawowe obowiązki pracodawcy

37 2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, ART. 207 Podstawowe obowiązki pracodawcy

38 3) reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosować środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy, ART. 207 Podstawowe obowiązki pracodawcy

39 4) zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy, ART. 207 Podstawowe obowiązki pracodawcy

40 5) uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych, 6) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, 7) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. ART. 207 Podstawowe obowiązki pracodawcy

41 Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o: 1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, ART Obowiązek informowania o zagrożeniach

42 2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, 3) pracownikach wyznaczonych do: a) udzielania pierwszej pomocy, b) wykonania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników ART Obowiązek informowania o zagrożeniach

43 Pracodawca jest obowiązany: 1) zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, 2) wyznaczyć pracowników do: a) udzielania pierwszej pomocy, b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, ART Pierwsza pomoc; obowiązki pracodawcy

44 3) zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej. ART Pierwsza pomoc; obowiązki pracodawcy

45 1. W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany: 1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony, 2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne. ART Zagrożenie życia lub zdrowia; obowiązki pracodawcy

46 2. W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany: 1) wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne, 2) do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy. ART Zagrożenie życia lub zdrowia; obowiązki pracodawcy

47 Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: 1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, ART. 211 Podstawowe obowiązki pracownika

48 2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, 3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, ART. 211 Podstawowe obowiązki pracownika

49 4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, 5) Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, ART. 211 Podstawowe obowiązki pracownika

50 6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, 7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. ART. 211 Podstawowe obowiązki pracownika