Korekcja w ad postawy
MARIA KUTZNER-KOZIŃSKA Korekcja wad postawy W YDAW NICTW A SZKOLNE I PEDAGOGICZNE
! SPIS TREŚCI W P R O W A D Z E N IE... 9 R ozw ój postaw y w toku o n to g e n e z y... 11 Część pierwsza O G 0 L N E P O D S T A W Y P O S T Ę P O W A N IA K O R E K C Y J N E G O I. PO DSTAW Y A N A T O M IC ZN E... 16 C zę ść o g ó ln a... 16 K rę g o s łu p... Rola p o d p o ro w a... 16 Rola a m o r t y z a c y j n a... 17 Rola kinetyczna... 17 Rola skła do w ych postaw y związanych z kręgosłupem... '... 19 G ło w a... 19 Klatka p ie rs io w a... 20 Obręcz b a rk o w a... 20 Obręcz m ie d n ic z n a... 20 Stabilizacja p o s ta w y... 20 Stabilizacja c z y n n a... 20 Stabilizacja b ie rn a... 21 C zęść s z c z e g ó ło w a... 22 M ięśnie w łaściw e g rz b ie tu... 22 Obręcz barkow a, jej powiązania z klatką piersiową i odcinkiem piersiow ym kręgosłupa 23 Obręcz m iedniczna jako o g niw o łączące kończyny dolne i odcinek lędźw iow y kręgosłupa... 26 M ięśnie b rz u c h a... 30 II. PO DSTAW Y F IZ JO L O G IC Z N E... 32 Fizjologiczne m echanizm y zarządzające postaw ą i ró w n o w a g ą... 32 F izjologiczne podstaw y ruchu korekcyjnego... 33 W p ły w obciążenia i ruchu na układ kostny i s ta w o w y... 33 W p ły w ruchu i obciążenia na układ m ięśniow y... 34 3
III. METODY BADANIA I ZASADY OCENY P O S TAW Y... 39 Kryteria oceny p o s ta w y... 39 M etody badania postaw y, klasyfikacje p o s ta w y... 40 Uproszczone badanie o rto p e d y c z n e... 44 Określenie stanu o rto p e d y c z n e g o... 45 Zasada oględzin... 45 Warunki obserw acji... 46 Wyposażenie badającego...:... 46 Wymogi stawiane badanemu... 46 Oględziny od przodu... 46 Oględziny od tyłu... 48 Oględziny z b o k u... 50 Badanie zakresu ruchomości w poszczególnych ogniwach ruchomości kręgosłupa... 52 Ruchomość całkowita użytkowa... 52 Ruchomość całkowita rzeczyw ista... 53 Ruchomość odcinkowa... 53 Wykrywanie w stawach przykurczów rzutujących na postawę ciała... 53 Inne metody badania postaw y... 55 Próby siłowej wytrzymałości podstawowych zespołów mięśni antygrawita c y jn y c h... 56 Ocena prostowników grzbietu i stawu biodrowego... 56 Ocena zginaczy stawu biodrowego i mięśni brzucha... 56 Ocena prostowników stawu biodrowego i mięśni grzbietu odcinka lędźwiowego... 57 IV. TRÓ JTO RO W O ŚĆ METOD KOREKCJI O D C H Y LE Ń... 58 Kształtowanie naw yku pra w id ło w ej postaw y - reedukacja p o s tu ra ln a... 59 Fazy reedukacji p o s tu ra ln e j... 59 U św iadom ienie defektu i opanow anie korekcji posturalnych za pom ocą kontro li w zroku oraz czuciem p ro p rio c e p ty w n y m... 60 Rola zwiększenia ruchom ości staw ow ej i w zm acniania mięśni w procesie reedukacji p o s tu ra ln e j... 62 Korekcja odchyleń w sferze m o rfo lo g ic z n e j... 62 P o z y c je... 63 Pozycje wyjściowe i ćw iczebne... 63 Pozycje stabilizujące odcinki sąsiednie w stosunku do ćwiczonego i lokalizujące ćwiczenie w określonym odcinku kręgosłupa... 63 Pozycje korekcyjne i hiperkorekcyjne... 68 Pozycje odciążające kręgosłup od ucisku osiowego... 69 Pozycje izolowane i niskie... 71 Ćwiczenia... 72 Ćwiczenia ogólnokształtujące... 72 Ćwiczenia oddechow e... 73 Ćwiczenia rozluźniające... 74 Ćwiczenia s p e c ja ln e... 75 Ćwiczenia zwiększające ruchomość odcinkową kręgosłupa... 75 Ćwiczenia zwiększające ruchomość w stawach barkowych i biodrowych 77 Ćwiczenia wzmacniające wybiórczo zespoły mięśni osłabionych... 77 4
Ćwiczenia mięśni grzbietu i obręczy b a rk o w e j... 79 Dobór rodzaju pracy w zależności od rodzaju wady (79), Dobór ćwiczeń w zależnpści od ustalenia przyczepów mięśni (80), Dozowanie intensywności ćwiczeń (80), Mięśnie grzbietu a oddychanie i krążenie (80), Mięśnie grzbietu a statodynamika ciała (80) Ćwiczenia mięśni brzucha... 81 Dobór rodzaju pracy w zależności od rodzaju wady (81), Dobór ćwiczeń w zależności od ustalenia przyczepów mięśni (82), Ruch nóg w stosunku do ustalonego tułowia (82), Ruch tułowia w stosunku do ustalonych nóg (84) Ćwiczenia mięśni skośnych i mięśnia poprzecznego b rz u c h a... 85 Mięśnie brzucha a oddychanie... 88 Mięśnie brzucha a krążenie... 89 Mięśnie brzucha a statodynamika c ia ła... 89 W y ró w n yw a n ie ujem nych w p ły w ó w środow iska zew nętrznego... 90 Elementy 24-godzinnego systemu przeciwdziałania wadom p o staw y... 91 S e n... 91 Rozruch poranny... 91 Dojście do szkoły... 91 Praca w szkole... 92 Ćwiczenia śródlekcyjne... 92 Lekcje w f w szkole... 92 Zajęcia pozaszkolne... 93 Odrabianie le k c ji... 94 Odżywianie... 95 Część druga CHARAKTERYSTYKA WAD POSTAWY ORAZ POSTĘPOWANIE KOREK CYJNE W POSZCZEGÓLNYCH RODZAJACH W A D... 97 1. W A D Y POSTAW Y W PŁASZCZYŹNIE PRZEDNIO -TYLNEJ (charakterystyka kliniczna, gim nastyka k o re k c y jn a )... 98 Plecy o k rą g łe... 98 Etiologia... 98 Lokalizacja zm ian... Stopień zaawansowania zmian... 99 H iperkifoza p ie rs io w a...100 Krzywizny kręgosłupa...100 Układ mięśniowo-więzadłowy...100 Klatka piersiowa... 101 Ćwiczenia korekcyjne...101 Dobór ćwiczeń i pozycji wyjściowych... 102 Ćwiczenia reedukacji posturalnej...102 Ćwiczenia rozciągające mięśnie piersiow e... 103 Ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu i obręczy barkowej...107 Z różnicow anie postępowania korekcyjnego w zależności od rozległości, lokalizacji i ukształtow ania k if o z y... 114 Kifoza wysoka z wychyleniem szyi ku p rzo d o w i... 114 Kifoza niska... 115 Wydłużenie kifozy na odcinek lędźwiowy gi.,.iy... 116 Kifoza to ta ln a... 116 5
Zróżnicowanie postępowania korekcyjnego w zależności od stopnia ruchom ości kręgosłupa w odcinku dotkniętym w a d ą...120 Kifoza patologiczna w rodzona...124 - kostno-pochodna 124 - konstytucjonalna 125 Kifoza patologiczna n a b y ta...125 - pourazowa 125 - krzywicza 125 - gruźlicza 126 Kifoza m łodzieńcza (choroba Scheuerm anna)...126 Plecy w k lę s łe... Etiologia... Lokalizacja zm ian... Stopień zaawansowania zmian... Hiperlordoza lę d ź w io w a... Krzywizny kręgosłupa... Miednica i staw biodrowy. Ich stabilizatory... Ćwiczenia korekcyjne... Dobór ćwiczeń i pozycji wyjściowych... Ćwiczenia reedukacji posturalnej... Ćwiczenia rozciągające zespół mięśni nadmiernie napiętych Ćwiczenia wzmacniające mięśnie osłabione... Ćwiczenie wzmacniające odcinek piersiowo-lędźwiowy.. 127 128 129 130 130 130 131 131 133 136 138 149 Zróżnicow anie postępow ania korekcyjnego w zależności od etio - patogenezy rozległości, lokalizacji i ukształtow ania lordozy.... 149 Lordoza lędźwiowa bez zwiększonego przodopochylenia miednicy.... 150 Lordoza niska, k ró tk a... 151 Lordoza długa, rozległa... 151 Zróżnicow anie postępow ania korekcyjnego w zależności od s to p nia ruchom ości kręgosłupa lędźw iow ego i staw u biodrow ego..1 5 2 Usztywnienie stawu biod row e go...152 Nadmierna ruchomość hiperlordozy lędźw iow ej... 152 Usztywnienie lordozy lędźwiow ej...152 Lordoza patologiczna w rodzona i n a b y ta... 153 Plecy w klęsło-okrągłe... 154 Plecy p ła s k ie...155 II. BOCZNE SKRZYW IENIE KRĘGOSŁUPA ( s k o lio z y )...157 Rodzaje s k o lio z...157 Badanie s k o lio z...161 Leczenie s k o lio z...166 G im nastyka k o re k c y jn a... 167 Gorsety k o re k c y jn e... 168 Leczenie o p e ra c y jn e... 170 III. W A D Y KOŃCZYN D O L N Y C H... 171 Budow a i czynność kończyn dolnych ze szczególnym uw zględnieniem s to p y... 171 M orfologiczne odchylenia rozw ojow e w budow ie kończyny dolnej i stopy... 172 6
M etody badania stopy........ :... 177 Rodzaje zniekształceń kończyn dolnych, ich charakterystyka... 181 Stopa płaska s ta ty c z n a...181 Stopa płaska p o d łu ż n ie... *...181 Stopa płaska niewydolna... 182 Stopa płaska w io tk a... 182 Stopa płaska przykurczona...183 Stopa płaska zesztywniała... 183 Stopa płaska p o p rz e c z n ie... 183 Postępow anie korekcyjne i lecznicze... 184 Obuwie dla stóp prawidłowo ukształtowanych... 185 Obuwie specjalne...187 Wkładki ortopedyczne... 187 Ćwiczenia wysklepiające ustawienie stopy... 190 Ćwiczenie korygujące ustawienie stopy...190 Zasady doboru ćwiczeń...194 Ćwiczenia rozciągające mięśnie przykurczone...194 Ćwiczenia wzmacniające mięśnie krótkie stopy i zginacze palców... 196 Ćwiczenia wzmacniające mięśnie d łu g ie...200 Nauka poprawnego chodu i ćwiczenia w m arszu...203 Przeciwwskazania i z le c e n ia...207 K ształtow anie stopy na lekcjach w f w s z k o le...208 Stopa płaska a ćw iczenia fizyczne i s p o r t...209 Stopa w y d rą ż o n a... 210 Kolano k o ś la w e...211 K olano s z p o ta w e... 215 IV. O R G A N IZA C JA PO STĘPOW ANIA KOREKCYJNEGO W ZESPOŁACH SPE C JA LN Y C H... 217 Formy organizacji i m etody prowadzenia zajęć...220 Zajęcia in dyw idu aln e w d o m u...222 P ływ anie i ćw iczenia w w o d z ie......223 Letnie kolonie zdro w o tn e o profilu o rto p e d y c z n y m... 224 Okres przygotow aw czy w organizacji k o lo n ii... 224 W ybór kandydatów na kolonie, k w a lifik a c ja...22.5 O biekt kolon ijn y i wyposażenie... 227 Wyposażenie i sprzęt..... 227 Organizacja i m etodyka pracy kadry in s tru k to rs k ie j... 229 Instruktor w iodą cy - organizacja pracy i jej d o k u m e n ta c ja...230 In s tr u k to r...,......232 U w agi na tem at organizacji i m etodyki poszczególnych rodzajów z a ję ć... 233 Gry, zabawy i atletyka terenowa...236 S Ł O W N IC Z E K P O D S T A W O W Y C H T E R M IN Ó W F A C H O W Y C H...243 B IB L IO G R A F IA...246