HIPOTERMIA Praktyczne zasady postępowania przedszpitalnego KWALIFIKOWANA PIERWSZA POMOC Sylweriusz Kosiński Tomasz Darocha
temperatura człowiek jest stałocieplny zachowuje stałą temperaturę centralną (narządów wewnętrznych) niezależnie od warunków zewnętrznych człowiek potrafi produkować ciepło i zapobiegać jego utracie obwodowe części organizmu zmieniają swoją temperaturę w zależności od warunków i pełnią funkcję buforu służącego do oddawania lub zachowywania ciepła
co to jest hipotermia o hipotermii (wychłodzeniu) mówimy, jeżeli temperatura tzw. centralna obniży się poniżej 35 stopni Celsjusza hipotermia rozwija się jeżeli zmniejsza się produkcja ciepła, albo zwiększa się jego utrata hipotermia może się rozwinąć także w temperaturze powyżej 0ºC hipotermia jest stanem zagrożenia życia
grupy ryzyka czyli u kogo podejrzewać wychłodzenie osoby, które były zanurzone nawet na krótki czas w zimnej wodzie osoby, które były narażone na zimne powietrze w szczególności: osoby bezdomne, w średnim wieku, często pod wpływem alkoholu i skłonne do ryzykownych zachowań samotne, chore, niesprawne osoby w wieku 60-80 lat, które rzadko opuszczają swoje mieszkanie i zazwyczaj w nich zostają odnalezione
rozpoznanie dotyk przyłóż dłoń do klatki piersiowej chorego wzrok sprawdź czy poszkodowany ma dreszcze (drżenia mięśniowe)
rozpoznanie sprawdź oddech przez 60 sekund
skala oceny hipotermii według IKAR klasyfikacja HT I HT II opis przytomny obecne dreszcze obniżony poziom świadomości apatia, zaburzenia mowy i koordynacji ruchowej nieobecne dreszcze nieprzytomny możliwe zaburzenia rytmu serca zazwyczaj bardzo wolne, nitkowate tętno, rzadkie, płytkie oddechy HT IV zatrzymanie krążenia, śmierć HT V śmierć, zamarznięcie HT III Tc ( C) 35 32 32 28 28 24 <24 Durrer B, Brugger H, Syme D. The medical on site treatment of hypothermia. Commision For Mountain Emergency Medicine, 1998
mechanizmy obronne obkurczenie skórnych naczyń krwionośnych pierwsza linia obrony przed zimnem zmniejszenie utraty ciepła temperatura skóry obniża się, ciepło magazynowane w narządach wewnętrznych około 10% objętości krwi przemieszcza się do krążenia centralnego pojawia się już przy temperaturze centralnej 36.5 C
mechanizmy obronne drżenia mięśniowe dreszcze są drugą linią obrony (pojawiają się 1 C poniżej pierwszej linii, czyli przy 35,5 C) dreszcze utrzymują się przez 4-6 godzin - do wyczerpania zapasów energetycznych dreszcze hamowane są przez leki (narkotyczne, uspokajające, przeciwdepresyjne), alkohol oraz współistniejące obrażenia ciała dreszcze zwiększają produkcję ciepła o 50-100%
jak można pomóc? ogrzewanie spontaniczne polega na podtrzymywaniu produkcji ciepła przez organizm ogrzewanie aktywne zewnętrzne polega na dostarczaniu ciepła z zewnątrz, poprzez skórę
ogrzewanie spontaniczne podstawą postępowania jest odpowiednia termoizolacja odizoluj chorego od podłoża i wiatru delikatnie przemieść i ułóż w bezpiecznym, osłoniętym miejscu UNIKAJ GWAŁTOWNYCH RUCHÓW ryzyko odmrożeń przy dłuższej ekspozycji ryzyko odmrożeń po 10 minutach ekspozycji
ogrzewanie spontaniczne jeżeli ubranie jest mokre zdejmij je ostrożnie (jeżeli to konieczne - przetnij) ułóż ofiarę płasko, nie pozwól wykonywać żadnych ruchów dotyczy ruchów tułowia i w dużych stawach - biodrach, kolanach, barkach. Jeżeli to konieczne ruchy tak powolne, jak to możliwe nałóż suche ubranie i czapkę i/lub okryj chorego
ogrzewanie spontaniczne pojedyncza warstwa materiału izolacyjnego zmniejsza utratę ciepła o 33%, dwie warstwy o 50% właściwym izolatorem jest powietrze zamknięte pomiędzy powierzchnią ciała a materiałem użytym do izolacji każdy dostępny materiał izolacyjny (koc, folia PCV, nawet gruby papier) ma podobną skuteczność, co folia metalizowana okrycie musi być szczelne i obejmować całe ciało w skrajnych warunkach można okrywać mokrą ofiarę ale konieczne będzie więcej warstw
ogrzewanie spontaniczne optymalnie jest stworzyć okrycie złożone z warstw : wewnętrzna - folia metalizowana środkowa - koc zewnętrzna - materiał chroniący przed wiatrem - np. folia PCV http://www.princeton.edu/~oa/safety/hypocold.shtml
ogrzewanie spontaniczne przytomnym chorym podaj do wypicia ciepłe i osłodzone płyny, ale nie podawaj pokarmów stałych zakryj usta i nos kawałkiem materiału (ale tak, by ofiara mogła oddychać) nie pocieraj dłoni ani stóp nie ogrzejesz w ten sposób, a uszkodzisz skórę nie podawaj do picia alkoholu i kawy, nie pozwalaj palić tytoniu zahamujesz dreszcze i dodatkowo odwodnisz ofiarę
ogrzewanie aktywne zewnętrzne najczęstszy sposób ogrzewania, polega na dostarczaniu ciepła z zewnątrz zazwyczaj stosuje się termofory, chemiczne pakiety grzewcze, koce grzewcze itp. warunkiem skuteczności metody jest DOBRA IZOLACJA TERMICZNA
ogrzewanie aktywne zewnętrzne stosuj maksymalnie 2-3 źródła ciepła ułóż je na tułowiu, w pachwinach lub pod pachami, ale nie na kończynach nigdy bezpośrednio na skórę możesz spowodować oparzenia przy zbyt intensywnym ogrzewaniu istnieje ryzyko zapaści, zahamowania dreszczy i obniżenia temperatury centralnej
podejrzenie hipotermii wezwij pomoc oddech? TAK NIE ocena >60 sekund TAK w pełni przytomny? ciepłe otoczenie zmiana ubrania na suche podaj ciepłe i osłodzone płyny dozwolona aktywność fizyczna opracowanie własne NIE wezwij zespół ratownictwa medycznego unikaj ruchów, pozycja leżąca nie podawaj nic doustnie szczelne, warstwowe okrycie ostrożne ogrzewanie zewnętrzne stała, baczna obserwacja Wezwij zespół ratownictwa medycznego rozpocznij resuscytację kontynuuj zabiegi do przybycia pomocy zabezpiecz przed utratą ciepła (okrycie)
TELEFON ALARMOWY CENTRUM LECZENIA HIPOTERMII GŁĘBOKIEJ dla województwa małopolskiego możliwość wdrożenia leczenia pozaustrojowego TEL. 501 039 462 Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, ul. Prądnicka 80; 31-207 Kraków