Uwzględnienie osób o ograniczonych możliwościach ruchowy w systemach zarządzania bezpieczeństwem przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury w tym zarządców dworców Dr inż. Jacek Kukulski
Liberalizacja transportu kolejowego powoduje wzrost liczby przewoźników świadczących usługi przewozowe, zarówno pasażerskie jak i towarowe. Istotnym elementem świadczonych usług jest bezpieczeństwo pasażerów i ładunków. Bezpieczeństwo powinno być doskonalone wraz z rozwojem techniczno-naukowym, tam gdzie to jest uzasadnione praktycznie, przy uwzględnieniu międzygałęziowej konkurencyjności transportu kolejowego
. Przewoźnicy kolejowi i zarządcy infrastruktury działający w obrębie państw Unii Europejskiej będą musiały nie odległej przyszłości przedłożyć Narodowym Organom ds. Bezpieczeństwa do zatwierdzenia swoje Systemy Zarządzania Bezpieczeństwem, określane mianem SMS (z ang. Safety Management System)
Wymóg posiadania SMS-a dotyczy również polskich przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury i jest narzucony Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/49/WE o bezpieczeństwie kolei z dnia 29 kwietnia 2004 (Dziennik ustaw UE nr L164 z 30 kwietnia 2004). Również regulacje krajowe rozporządzenia MT z dnia 12 i 19 marca 2007r. dot. warunków oraz trybu wydawania, przedłużania, zmiany i cofania autoryzacji bezpieczeństwa, certyfikatów bezpieczeństwa i świadectw bezpieczeństwa jak i związane są z systemem zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowy. Oba dokumenty krajowe nawiązują do Dyrektywy 2004/49/WE.
System zarządzania bezpieczeństwem" oznacza uporządkowany i udokumentowany system, umożliwiający personelowi przedsiębiorstwa skuteczne wprowadzanie w życie polityki przedsiębiorstwa bezpieczeństwa i ochrony środowiska. SMS podobnie jak koncepcja systemów zarządzania, powinien być zorientowany procesowo i zawierać opis stosowanych przez przedsiębiorstwo kolejowe/zarządcę infrastruktury procesów i procedur związanych z bezpieczeństwem, które można poddać niezależnym audytom.
Zasadnicze elementy na SMS-y zawarte zostały w artykule 9 i załączniku III Dyrektywy 2004/49/WE. Istotnym elementem przy budowaniu SMS-a przez przewoźników kolejowych (pasażerskich) i zarządców infrastruktury jest uwzględnienie w nich obsługi osób o ograniczonych możliwościach ruchowych. Horyzont czasowy przedstawienia utworzonych SMSów do UTK (Urząd Transportu Kolejowego) został określony do 1 stycznia 2011r w celu wydania stosownego certyfikatu bezpieczeństwa.
Certyfikat bezpieczeństwa który będzie wydawany przez UTK powinien być potwierdzeniem przyjęcia przez przewoźnika kolejowego systemu zarządzania bezpieczeństwem i zdolności przewoźnika do spełnienia wymagań właściwych standardów i przepisów bezpieczeństwa. Dla usług w transporcie międzynarodowym powinno być wystarczające zatwierdzenie systemu zarządzania bezpieczeństwem w jednym Państwie Członkowskim, dające ważność w całej Wspólnocie.
Certyfikat bezpieczeństwa jest odnawiany na wniosek przedsiębiorstwa kolejowego, w okresach nie przekraczających pięciu lat. Jest ono aktualizowane w całości lub częściowo po każdej istotnej zmianie dotyczącej rodzaju i zakresu działalności. Posiadacz certyfikatu bezpieczeństwa bezzwłocznie informuje odpowiednią władzę bezpieczeństwa o istotnych zmianach warunków dotyczących odpowiedniej części tego certyfikatu. Poinformuje też właściwą władzę o wprowadzeniu nowej kategorii personelu lub nowego typu taboru kolejowego. Jeżeli władza bezpieczeństwa stwierdza, że posiadacz certyfikatu bezpieczeństwa przestał spełniać jego warunki, certyfikat zostanie cofnięty bezzwłocznie w części (a) lub/i w części (b) certyfikatu
Część A certyfikatu bezpieczeństwa Część A Certyfikatu Bezpieczeństwa potwierdza akceptację Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem jest obowiązująca na terenie całej Unii Europejskiej System Zarządzania Bezpieczeństwem podlega sprawdzeniu raz. Sprawdza je Narodowy Organ ds. Bezpieczeństwa jednego Państwa Członkowskiego a po akceptacji certyfikat ważny jest w całej UE.
Część B Certyfikatu Bezpieczeństwa potwierdza akceptację zabezpieczeń dotyczących wymagań szczególnych dla danej sieci kolejowej jest obowiązująca na terenie jednego Państwa Członkowskiego Część B Certyfikatu wydawana jest dla każdego państwa oddzielnie przez Narodowy Organ ds. Bezpieczeństwa danego Państwa Członkowskiego. Certyfikat ważny jest na terenie danego państwa.
Wzory certyfikatów bezpieczeństwa
Zakres SMS-a w każdym przypadku musi obejmować kwestie mające wpływ na bezpieczeństwo kolei wiąże się to z przeprowadzeniem odpowiednich analiz dotyczących infrastruktury i taboru danego przewoźnika i zarządcy infrastruktury. Od specyfiki przedsiębiorstwa kolejowego będzie zależał kształt budowanego Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem.
Oprócz analiz infrastrukturalnych i taborowych przedsiębiorstw kolejowych muszą objąć m.in. zagadnienia drogi kolejowej (obiekty inżynieryjne), zasilania, sterowania ruchem kolejowym, zagadnień eksploatacji, obszarów technicznych, obiektów do obsługi pasażerów o ograniczonej sprawności ruchowej (dworce, podjazdy, windy, informacje, perony itp.). W przypadku przewoźników pasażerskich informacje o wagonach przystosowanych do przewozu osób o ograniczonej sprawności, a także odpowiednie szkolenie personelu pokładowego w zakresie obsługi i pomocy.
W odniesieniu do tych obszarów definiuje się m.in. - cele bezpieczeństwa; - stosowane wymagania techniczne (europejskie i krajowe); - wymagania stawiane personelowi. Budowanie SMS-a obejmuje trzy główne działania: - analiza zagrożeń; - ocena zagrożeń; - ograniczanie zagrożeń
Analiza zagrożeń Analiza zagrożeń w dział. własnej Analiza zagrożeń współdzielonych Szacowanie poziomu zagrożeń audytowanie systemu SMS Ocena zagrożeń Analiza akceptowalności poziomu ryzyka: dla pasażerów, pracowników, użytkowników przejazdów kol., nieupoważnionych, innych oraz dla ryzyka społecznego odniesienie ryzyka do skali przedsiębiorstwa Ograniczanie zagrożeń Zarządzanie zmianą Szacowanie ryzyka Ograniczanie zagrożeń: analizy możliwych działań zmniejszających zagrożenia i/lub ich konsekwencje decyzje realizacja nadzór
Oprócz trzech głównych działań omówionych wcześniej należy opracować szereg dokumentacji i procedur m.in.: - politykę bezpieczeństwa, - dokumenty określające cele przedsiębiorstwa w aspekcie utrzymania i poprawy bezpieczeństwa, w perspektywie obecnej oraz planów na przyszłość, - procedury określające standardy techniczne i operacyjne dla taboru i infrastruktury kolejowej oraz zarządzania, - procedury i metody oceny ryzyka i stosowania środków nadzoru nad ryzykiem, - programy szkolenia personelu i doskonalenia systemu bezpieczeństwa,
-plany działania, alarmowania i informowania o niebezpieczeństwie, opracowane i uzgodnione z władzami publicznymi, -postanowienia dotyczące okresowych wewnętrznych audytów SMS i przygotowania do audytów zewnętrznych (UTK), - zarządzanie zmianami.
Przewoźnik kolejowy/zarządca infrastruktury tworząc SMS-a wyznacza osoby na wszystkich poziomach/szczeblach organizacji posiadające wiedzę w zakresie systemu kolejowego, które będą odpowiedzialne i będą nadzorowały system zarządzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie. Pozwala to rozpoznać błędy/wady w procesach systemu zarządzania bezpieczeństwem i co za tym idzie wprowadzić działania zapobiegawcze/naprawcze.
Każdego roku, najpóźniej do dnia 30 czerwca, wszyscy zarządcy infrastruktury i przewoźnicy kolejowi składają w UTK roczny raport dotyczący bezpieczeństwa za poprzedni rok. Raport taki zawiera: a) informacje dotyczące spełniania wewnętrznych wymagań bezpieczeństwa oraz informacje o wynikach planów bezpieczeństwa; b) rozwój krajowych wskaźników bezpieczeństwa i CSI; c) wyniki wewnętrznych audytów bezpieczeństwa; d) zauważone usterki i niesprawności w działaniach eksploatacyjnych oraz zarządzaniu infrastrukturą, mogące zainteresować władzę
Wpływ SMS na jakość w transporcie kolejowym Bezpieczeństwo przedsiębiorstwa kolejowego Bezpieczeństwo parku taborowego Bezpieczeństwo pasażerów Skuteczne mechanizmy koordynacji bezpieczeństwa i jakości w firmie Precyzyjna dokumentacja procesów i zdarzeń Większa świadomość i dyscyplina personelu Poprawa stanu technicznego taboru i infrastruktury Większe zaufanie klientów i zainteresowanie firmą Łatwiejsze negocjowanie nowych kontraktów Korzystne efekty medialne i socjotechniczne
SMS Tworzony SMS zajmować będzie niewielką część Systemu Zarządzania samą firmą, to może decydować o znalezieniu i wyeliminowaniu lub naprawieniu najsłabszych ogniw procesu wpływających na bezpieczeństwo przedsiębiorstwa kolejowego
Dziękuję za uwagę