Ekonomia i prawo w turystyce

Maria Wajgner, Renata Tyli ska Ekonomia i prawo w turystyce Poradnik metodyczny dla nauczyciela

Projekt okładki: Joanna Plakiewicz Redakcja: Barbara Gers Redaktor prowadzący: Stanisław Grzybek Wydawnictwo REA, Warszawa 2010 ISBN 978-83-7544-231-1 Wydawnictwo REA s.j. 01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11 tel./fax: (22) 631-94-23, 632-21-15, 632-69-03, 632-68-82 http://www.rea-sj.pl e-mail: handlowy@rea-sj.pl Podręcznik i wszystkie pomoce dydaktyczne są chronione prawem. Każdorazowe ich wykorzystanie w innych niż zastrzeżone prawem przypadkach wymaga pisemnego zezwolenia wydawnictwa. Skład: WMC s.c.; Warszawa ul. Frascati 1; wmcsc@wp.pl

Spis treści Wskazówki metodyczne 5 Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego 9 Przykładowe scenariusze lekcji 26 Przykładowe testy 104 Bibliografia 128 3

4

Wskazówki metodyczne Przekazujemy Państwu pakiet edukacyjny Ekonomia i prawo w turystyce, który składa się z dwóch części: podręcznika z ćwiczeniami dla ucznia, poradnika dla nauczyciela. Pakiet przeznaczony jest do kształcenia w ramach zajęć edukacyjnych z ekonomii i prawa uczniów technikum obsługi turystycznej. Może być również wykorzystywany w programach nauczania w szkołach turystycznych różnego typu. Podręcznik Ekonomia i prawo w turystyce został napisany w oparciu o aktualną podstawę programową oraz zgodnie ze standardami wymagań egzaminacyjnych dla zawodu technik obsługi turystycznej. Może być stosowany w kształceniu na podstawie różnych, dostępnych programów nauczania tego zawodu, w tym również programów modułowych. Podręcznik zawiera podstawowe zagadnienia z zakresu: pojęć ekonomicznych i prawnych, prawa cywilnego, prawa pracy, turystycznej działalności gospodarczej, funkcjonowania oraz finansów przedsiębiorstwa turystycznego. Niektóre treści podręcznika przekazywane są wprost, do innych dochodzi się po wykonaniu ćwiczeń mających na celu ukształtowanie określonych umiejętności, postaw i zachowań, po analizie tekstów prawnych oraz tekstów zaczerpniętych z prasy hotelarsko-turystycznej. Istotną jego zaletą jest przejrzystość oraz prosta budowa. Poradnik dla nauczyciela jest ściśle skorelowany z podręcznikiem i stanowi pomoc w organizowaniu procesu kształcenia. Zawiera on między innymi: wskazówki metodyczne, propozycję nauczycielskiego planu wynikowego, przykładowe scenariusze lekcji uzupełniające propozycje zawarte w podręczniku, ćwiczenia, testy, krzyżówki, bibliografię. 5

Zamieszczone w poradniku propozycje mogą zostać bezpośrednio wykorzystane przez nauczyciela do własnego planowania i organizowania procesu kształcenia lub też mogą stanowić podstawę do własnych koncepcji. Przykładowe scenariusze zajęć pomogą Państwu w znalezieniu odpowiedniej metody przeprowadzenia lekcji. Do nauczyciela jako organizatora procesu kształcenia należy tworzenie własnych scenariuszy w zależności od potrzeb zespołu klasowego, możliwości i predyspozycji uczniów. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania. Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. Proponowane ćwiczenia pozwolą sprawdzić wiedzę i umiejętności oraz wskazać te tematy, które sprawiają uczniom najwięcej trudności. Należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności posługiwania się kategoriami prawnymi, analizowania i interpretowania norm prawnych oraz odwoływania się do tekstów źródłowych. Należy podkreślać, że wiedza z zakresu prawa i ekonomii umożliwia zrozumienie mechanizmów funkcjonowania państwa i jest potrzebna do uczestniczenia w życiu społeczno-gospodarczym. Ze względu na specyficzną terminologię ekonomiczną oraz prawną celowe jest również zastosowanie metod podających: wykładu informacyjnego, pogadanki. Nauczycielski Plan wynikowy został opracowany chronologicznie na podstawie materiału nauczania przewidzianego programem nauczania dla przedmiotu Ekonomia i prawo w turystyce. Kolejność ujętych w planie bloków tematycznych należy traktować w sposób elastyczny. W planowaniu i organizacji procesu kształcenia z ekonomii i prawa w turystyce szczególny nacisk należy położyć na aktywność oraz otwarcie społeczne uczniów. Trudna wiedza ekonomiczna, a zwłaszcza prawnicza stanowić powinny tło dla metod aktywizujących pozwalających na wyzwalanie przeżyć emocjonalnych, które pomogą nie tylko bardziej zrozumieć i zapamiętać treści kształcenia, ale przede wszystkim nadadzą procesowi kształcenia wymiar dynamiczny. Uczeń będzie miał szansę sam kreować swoje umiejętności, zainteresowania, spostrzegawczość, a także otwartość i tolerancję na różnice w poglądach innych osób. Dominującymi metodami kształcenia na zajęciach z ekonomii i prawa powinny stać się takie metody, jak: różne formy dyskusji, gry symulacyjne, dydaktyczne i decyzyjne, metoda sytuacyjna, studium przypadków, 6

burza mózgów, metoda projektów, inscenizacja, wycieczki dydaktyczne, film dydaktyczny. Należy zwrócić uwagę na pracę z tekstem (kodeksem, ustawą, rozporządzeniem). Pozwoli to na wykształcenie w uczniach poszukiwania odpowiedzi na zadane pytanie, problem prawny. Bardzo ważne jest również wprawienie uczniów do korzystania z gotowych wzorów umów i pism procesowych w sposób twórczy, a nie tylko mechaniczny. Najbardziej odpowiednim narzędziem pomiaru dydaktycznego stopnia przyswojenia podstawowych wiadomości z zakresu ekonomii i prawa w turystyce może być test osiągnięć szkolnych (wielostopniowy, wielozadaniowy) składający się z zadań typu wyboru wielokrotnego, zadań prawda fałsz czy na dobieranie. W badaniach sumatywnych wskazane jest dołączenie zadań otwartych połączonych z analizą odpowiednich casusów, np. z prawa pracy. Chociaż testy są powszechnie uznawane za nowoczesne i często stosowane na poszczególnych etapach kształcenia uczniów jako bardzo dobre narzędzie pomiaru dydaktycznego, to nie mogą być one jedynym źródłem informacji o poziomie wiedzy i umiejętności ucznia. Szczególnej uwadze poleca się szerokie możliwości stosowania metody projektów oraz różnych form metod plakatowych. Wskazane są również symulacyjne sprawdziany praktyczne. Nauczyciel powinien także stosować formy ustne, zwracając dużą uwagę na sposób wypowiedzi, dobór argumentów, sprawność prezentacji. Nie powinien również rezygnować z prac pisemnych, które pozwolą uczniom na zaprezentowanie umiejętności precyzyjnego, logicznego formułowania sądów. Bardzo ważna jest również umiejętność odnalezienia przez ucznia właściwych przepisów, które pomogą w rozstrzygnięciu konkretnej sprawy, prawidłowa interpretacja tych przepisów, wskazanie organu właściwego do rozstrzygania konkretnej sprawy i zaproponowanie odpowiedniej treści rozstrzygnięcia. Podczas oceniania ucznia należy zwrócić uwagę na dokładność i czas realizacji zadania, na prawidłowy dobór aktów prawnych oraz poprawność wnioskowań prawniczych. Stosowanie aktywizujących metod kształcenia niejako wymusza zróżnicowane formy organizacyjne pracy uczniów. Umiejętne przechodzenie od pracy jednolitej całej grupy uczniów, przez jednolitą i zróżnicowaną pracę w mniejszych zespołach, aż do zróżnicowanej pracy indywidualnej daje szanse pełnej aktywności oraz postrzegania jednostki jako cząstki w zespole, której wkład 7

w wykonanie wspólnego zadania wpływa na procesy integrujące i wyzwalające więzi społeczne. Projektując proces dydaktyczny, należy uwzględnić samokształcenie uczniów, z wykorzystywaniem materiałów typu: podręczniki, czasopisma, teksty zaczerpnięte z prasy hotelarskiej, foldery, normy, instrukcje, poradniki, filmy dydaktyczne. Aktywizujące formy i techniki nauczania zakładają zasadniczą zmianę roli nauczyciela na lekcji. Nauczyciel przestaje być centralną postacią na zajęciach, jedynym i niepodważalnym źródłem informacji, czyli tzw. odpytywaczem. Staje się natomiast organizatorem swobodnej wymiany opinii i poglądów oraz inspiratorem ciekawych i oryginalnych rozwiązań. Źródła atrakcyjności lekcji z ekonomii i prawa w turystyce tkwią zarówno w charakterze treści nauczania, jak i w umiejętnościach nauczyciela. Nauczyciel powinien inicjować działania uczniów, motywować ich do pracy oraz prawidłowo kierować ich działalnością poznawczą. Jest to możliwe jedynie wtedy, gdy nauczyciel prawidłowo dobiera metody nauczania, dostosowując je do celów lekcji. Dla zapewnienia dobrej organizacji oraz skutecznej realizacji procesu kształcenia wymagane jest zabezpieczenie odpowiedniej bazy techniczno-dydaktycznej. Zajęcia powinny odbywać się w przewidzianej w podstawie programowej pracowni. 8

Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego do przedmiotu EKONOMIA I PRAWO W TURYSTYCE na podstawie programu nauczania: 341{04}/MEN/2008.02.07. Nr lekcji Temat lekcji 1 Omówienie programu nauczania i wymagań edukacyjnych w roku szkolnym 20../.. 2 Potrzeby ludzkie 3 Sposoby zaspokajania potrzeb 4 Istota i cel działalności gospodarczej 5 Czynniki wytwórcze 6 Podstawowe systemy gospodarki narodowej PODSTAWOWE /A+B/ Uczeń: identyfikuje wymagania podstawowe. WYMAGANIA PONADPODSTAWOWE /C+D/ Uczeń: charakteryzuje wymagania ponadpodstawowe. I. PODSTAWOWE KATEGORIE I PRAWA EKONOMICZNE identyfikuje pojęcie: potrzeba, rozróżnia potrzeby naturalne i wyższego rzędu, wymienia cechy potrzeb, definiuje termin: piramida potrzeb Maslowa. identyfikuje pojęcia: dobra, usługi, rozróżnia sposoby zaspokajania potrzeb. definiuje termin: działalność gospodarcza. rozróżnia rodzaje czynników wytwórczych, identyfikuje pojęcia: środki produkcji, środki pracy, przedmioty pracy. definiuje pojęcie: system społeczno-gospodarczy, rozróżnia rodzaje systemów społeczno-gospodarczych, wymienia cechy gospodarki rynkowej. wyjaśnia cechy potrzeb, charakteryzuje piramidę potrzeb Maslowa, klasyfikuje potrzeby wg hierarchii Maslowa. klasyfikuje dobra i usługi, porównuje cechy dóbr i usług. wyjaśnia ogólne zasady prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. charakteryzuje czynniki wytwórcze, dobiera czynniki wytwórcze do rodzaju działalności. charakteryzuje systemy społeczno- -gospodarcze, porównuje sposoby rozwiązywania problemów gospodarczych w poszczególnych systemach ekonomicznych, wyjaśnia mechanizm gospodarki rynkowej. 9

7 Rynek rodzaje rynków 8 Elementy rynku 9 Mechanizm rynkowy 10 Przyczyny zmian popytu 11 Przyczyny zmian podaży 12 Równowaga rynkowa 13 Obieg produktu i dochodu w gospodarce 14 Mierniki aktywności gospodarczej identyfikuje pojęcia: rynek, rynek usług turystycznych, rozróżnia kryteria klasyfikacji rynku. wymienia elementy rynku, identyfikuje pojęcia: popyt, podaż, cena, rozróżnia pojęcia: popyt i wielkość popytu, rozróżnia pojęcia: podaż i wielkość podaży. definiuje termin: mechanizm rynkowy. wymienia czynniki kształtujące popyt, formułuje prawo popytu, interpretuje krzywą popytu. wymienia czynniki kształtujące podaż, formułuje prawo podaży, interpretuje krzywą podaży. definiuje pojęcia: równowaga rynkowa, cena równowagi rynkowej, wyznacza cenę równowagi rynkowej. rozróżnia ogniwa występujące w gospodarce, wymienia strumienie przepływające pomiędzy ogniwami. wymienia rodzaje wskaźników stosowanych do oceny makroekonomicznych efektów gospodarowania, definiuje Produkt Narodowy Brutto, Dochód Narodowy, Produkt Krajowy Brutto. klasyfikuje rynek według różnych kryteriów, omawia różne rodzaje rynków. wyjaśnia pojęcie: wielkość popytu, wyjaśnia pojęcie: wielkość podaży, wskazuje popytową i podażową stronę rynku. wyjaśnia działanie mechanizmu rynkowego w różnych sytuacjach, analizuje zależności pomiędzy elementami rynku. wyjaśnia prawo popytu, charakteryzuje czynniki kształtujące popyt, przewiduje zmiany popytu, analizuje zmiany popytu na podstawie wykresu. wyjaśnia prawo podaży, charakteryzuje czynniki kształtujące podaż, przewiduje zmiany podaży, analizuje zmiany podaży na podstawie wykresu. wyjaśnia stan równowagi rynku, wyjaśnia mechanizm ustalania cen w gospodarce rynkowej, wyjaśnia sytuacje nadwyżki popytu i nadwyżki podaży, rysuje krzywą popytu i krzywą podaży, analizuje stan równowagi rynkowej i jej brak. charakteryzuje ogniwa występujące w gospodarce, wyjaśnia obieg produktu i dochodu w gospodarce. analizuje sytuację w Polsce na podstawie wskaźników, analizuje sytuację na świecie na podstawie wskaźników, porównuje poziom życia mieszkańców w wybranych krajach na podstawie wielkości PKB per capita. 10

15 Bezrobocie rodzaje bezrobocia definiuje pojęcie: bezrobocie, rozróżnia rodzaje bezrobocia. charakteryzuje przyczyny bezrobocia, analizuje skutki bezrobocia. 16 Stopa bezrobocia identyfikuje wskaźnik: stopa bezrobocia. oblicza stopę bezrobocia na podstawie danych, porównuje poziom bezrobocia w wybranych krajach, analizuje bezrobocie w Polsce na podstawie stopy bezrobocia. 17 Inflacja pojęcie i rodzaje definiuje pojęcie: inflacja, rozróżnia rodzaje inflacji, identyfikuje wskaźnik: stopa inflacji. charakteryzuje przyczyny inflacji, analizuje skutki inflacji, analizuje sytuację w Polsce na podstawie wskaźników: stopy inflacji i stopy bezrobocia. 18 Europejska klasyfikacja działalności gospodarczej 19 Powtórzenie z zakresu wiadomości wstępnych. 20 Sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wiadomości wstępnych. identyfikuje skrót: EKD wymienia części PKD, odczytuje symbole PKD dla poszczególnych rodzajów działalności związanej z turystyką. rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. charakteryzuje strukturę PKD, wyjaśnia znaczenie klasyfikowania działalności. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. II. WYBRANE ZAGADNIENIA PRAWA CYWILNEGO 21 Przedmiot i źródła prawa cywilnego wymienia źródła prawa cywilnego, wymienia cechy charakterystyczne dla prawa cywilnego. 22 Zdolność prawna osoby fizycznej definiuje pojęcia: osoba fizyczna, zdolność prawna osoby fizycznej. wyznacza początek i koniec osoby fizycznej. 11

23 Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej 24 Osoba prawna i jej cechy 25 Przedstawicielstwo i jego rodzaje 26 Przedawnienie roszczeń 27 Pojęcie i rodzaje rzeczy definiuje pojęcia: zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej, ubezwłasnowolnienie, wymienia czynności, które może podejmować osoba fizyczna o ograniczonej zdolności do czynności prawnych oraz niemająca zdolności do czynności prawnych, wyróżnia rodzaje ubezwłasnowolnienia. definiuje pojęcie: osoba prawna, wymienia osoby prawne. definiuje pojęcie: przedstawicielstwo, pełnomocnictwo, wyróżnia rodzaje przedstawicielstwa. definiuje pojęcie: roszczenie, wymienia terminy przedawnienia roszczeń. definiuje pojęcia i terminy: prawo rzeczowe, rzecz, wymienia cechy wyróżniające prawo rzeczowe, wymienia właściwości rzeczy, klasyfikuje rzeczy. 28 Własność wymienia uprawnienia wynikające z prawa własności, wymienia sposoby nabycia i utraty własności, wylicza ograniczone prawa rzeczowe. 29 Współwłasność i jej rodzaje 30 Powtórzenie wiadomości z zakresu podstawowych zagadnień prawa cywilnego oraz prawa rzeczowego definiuje pojęcie: współwłasność, wymienia uprawnienia współwłaściciela rzeczy. rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. wyjaśnia różnice między zdolnością prawną a zdolnością do czynności prawnych osoby fizycznej, charakteryzuje czynniki wpływające na zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej: wiek, ubezwłasnowolnienie. wyjaśnia różnice między osobą fizyczną a prawną, charakteryzuje cechy osoby prawnej, charakteryzuje rodzaje osób prawnych. charakteryzuje rodzaje pełnomocnictwa, sporządza pełnomocnictwo. analizuje skutki przedawnienia roszczeń. charakteryzuje części składowe rzeczy oraz jej przynależności. analizuje uprawnienia właściciela rzeczy w przypadku naruszenia prawa własności, porównuje własność do użytkowania wieczystego. analizuje rodzaje współwłasności. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. 12

31 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z zakresu podstawowych zagadnień prawa cywilnego oraz prawa rzeczowego 32 Pojęcie i źródła zobowiązań 33 Rodzaje odpowiedzialności cywilnej definiuje terminy i pojęcia: zobowiązanie, świadczenie, wierzytelność, dług, wymienia źródła zobowiązań. definiuje terminy: odpowiedzialność cywilna, szkoda, wymienia rodzaje odpowiedzialności cywilnej, wymienia zasady dotyczące odpowiedzialności cywilnej. analizuje źródła zobowiązań. charakteryzuje rodzaje odpowiedzialności cywilnej, porównuje rodzaje odpowiedzialności cywilnej, analizuje zasady odpowiedzialności biura podróży. 34 Powtórzenie wiadomości z zakresu zobowiązań rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. III. PRZEPISY PRAWA DOTYCZĄCE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W TURYSTYCE 35 Źródła prawa gospodarczego 36 Przepisy międzynarodowe dotyczące działalności turystycznej 37/38 Podejmowanie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne definiuje termin: prawo gospodarcze, wymienia źródła prawa gospodarczego, wymienia najważniejsze dyrektywy związane z branżą turystyczną, wymienia dokumenty dotyczące rozwoju polityki turystycznej. definiuje pojęcia: działalność gospodarcza, przedsiębiorca, rozróżnia podmioty prowadzące działalność gospodarczą. omawia uchwały Rady w obszarze małych i średnich przedsiębiorstw, charakteryzuje dyrektywy z dziedziny statystyki, omawia dyrektywę dotyczącą higieny wytwarzania i obrotu żywnością. wskazuje uwarunkowania prawne prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne, planuje działania związane z podejmowaniem działalności gospodarczej, analizuje plusy i minusy samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej. 13

39 Działalność gospodarcza pod szczególnym nadzorem 40/41 Zakładanie własnej firmy wszystko w jednym okienku 42 Krok po kroku do założenia własnej firmy bank, inspekcje i straże 43 Krajowy Rejestr Sądowy 44/45 Jak założyć biuro podróży? 46 Powtórzenie wiadomości z zakresu zakładania działalności gospodarczej 47 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z zakresu zakładania działalności gospodarczej definiuje pojęcia: koncesja, zezwolenie, licencja, wymienia działalność gospodarczą, która wymaga uzyskania koncesji, rozróżnia rodzaje działalności gospodarczej, które wymagają uzyskania zezwolenia, licencji, zgody, identyfikuje działalność regulowaną. interpretuje pojęcia i terminy: REGON, NIP, KRUS, PESEL, CEIDG. określa czynności niezbędne do uzyskania rachunku bankowego. określa funkcje Krajowego Rejestru Sądowego. definiuje pojęcia i terminy: biuro podróży, usługi turystyczne, impreza turystyczna, organizator turystyki, pośrednik turystyczny, agent turystyczny, wymienia warunki, które musi spełnić przedsiębiorca, aby uzyskać wpis do rejestru działalności regulowanej. rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. omawia warunki uzyskania koncesji, wyznacza warunki uzyskania zezwolenia, licencji, zgody. omawia procedurę postępowania przy uruchamianiu działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, sporządza wybrane dokumenty związane z uruchamianiem działalności gospodarczej. wyjaśnia konieczność zgłoszenia działalności gospodarczej w PIP, PIS, straży pożarnej. omawia rejestry KRS. omawia procedurę postępowania przy zakładaniu biura turystycznego, wypełnia wniosek o dokonanie wpisu do rejestru działalności regulowanej, omawia działalność agenta turystycznego, wyznacza obowiązki przedsiębiorcy wynikające z ustawy o usługach turystycznych. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. 14

48/49 Formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej spółka cywilna 50/51 Osobowe spółki handlowe: spółka jawna klasyfikuje spółki, wyjaśnia cechy charakterystyczne dla spółek osobowych, wymienia cechy wyróżniające spółkę cywilną spośród pozostałych spółek. wymienia cechy charakterystyczne dla spółki jawnej, podaje podstawę prawną działania spółek handlowych. określa zasady zakładania spółki cywilnej, wskazuje cele założenia spółki, sporządza umowę spółki cywilnej. odróżnia spółki osobowe od spółek kapitałowych, określa zasady zakładania spółki jawnej. 52/53 Osobowe spółki handlowe: spółka partnerska wymienia osoby mogące założyć spółkę partnerską. omawia cel oraz zasady zakładania i rozwiązywania spółki partnerskiej. 54/55 Osobowe spółki handlowe: spółka komandytowa definiuje pojęcia: komplementariusz, komandytariusz, suma komandytowa. omawia sposób zakładania spółki komandytowej, określa cel założenia spółki komandytowej. 56/57 Osobowe spółki handlowe: spółka koman- dytowo- -akcyjna definiuje pojęcie: akcjonariusz, wymienia cechy charakterystyczne dla spółki komandytowo-akcyjnej. określa zasady odpowiedzialności komplementariuszy i akcjonariuszy w spółce, omawia sposób zakładania spółki. 58 Spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wymienia cechy charakterystyczne dla spółek kapitałowych, wymienia organy spółki z o.o. określa sposób rozwiązania spółki. porównuje spółki osobowe do spółek kapitałowych, wymienia kroki niezbędne do założenia spółki, określa przeznaczenie spółki z o.o. 59 Spółki kapitałowe: spółka akcyjna wymienia cechy charakterystyczne dla spółki akcyjnej, wymienia przyczyny powodujące rozwiązanie spółki akcyjnej. omawia sposób zakładania spółki akcyjnej, porównuje spółki kapitałowe, porównuje spółki kapitałowe do osobowych. 60 Powtórzenie wiadomości z zakresu form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. 15

61 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z zakresu form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej 62/63 Podmioty rynku turystycznego 64 Obiekty noclegowe wymienia podmioty rynku turystycznego, rozróżnia rodzaje biur podróży, wymienia dostawców dóbr i usług turystycznych. wyróżnia rodzaje obiektów hotelarskich. charakteryzuje biura podróży. charakteryzuje obiekty hotelarskie, porównuje obiekty hotelarskie. 65 Przedsiębiorstwa przewozowe wyróżnia rodzaje przedsiębiorstw przewozowych. charakteryzuje przedsiębiorstwa przewozowe. 66 Obiekty gastronomiczne 67 Uprawnienia do świadczenia usług turystycznych wymienia rodzaje bazy gastronomicznej, wyróżnia inne przedsiębiorstwa działające na rzecz turystów. wyznacza wymagania niezbędne dla uzyskania licencji zawodowej w zakresie świadczenia usług turystycznych. charakteryzuje bazę gastronomiczną, charakteryzuje inne przedsiębiorstwa działające na rzecz turystów. omawia zadania pilota wycieczek oraz przewodnika turystycznego, wyjaśnia sytuacje szczególne dotyczące zawieszenia uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek. 68 Powtórzenie wiadomości z zakresu podmiotów rynku turystycznego 69 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z zakresu podmiotów rynku turystycznego rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. 16

IV. FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA TURYSTYCZNEGO 70 Majątek i kapitał podmiotu gospodarczego definiuje pojęcia: majątek, kapitał, bilans, rozróżnia terminy: majątek trwały i majątek obrotowy, rozróżnia terminy: kapitał własny i kapitał obcy. 71 Majątek trwały rozróżnia elementy majątku trwałego. 72 Amortyzacja środków trwałych 73 Metody amortyzacji 74 Majątek obrotowy identyfikuje termin: wartość początkowa środka trwałego, rozróżnia terminy: umorzenie środków trwałych, amortyzacja środków trwałych, definiuje pojęcie: stawka amortyzacji. rozróżnia metody amortyzacji środków trwałych. rozróżnia elementy majątku obrotowego. wyjaśnia pojęcia: majątek, aktywa, kapitał, pasywa, bilans, charakteryzuje składniki majątku przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania. klasyfikuje majątek trwały przedsiębiorstwa, charakteryzuje elementy majątku trwałego. oblicza stawkę amortyzacji, oblicza roczną i miesięczną kwotę odpisu amortyzacyjnego. wyjaśnia metody amortyzacji środków trwałych, stosuje metody amortyzacji środków trwałych. klasyfikuje majątek obrotowy przedsiębiorstwa, charakteryzuje elementy majątku obrotowego. 75 Formy organizacyjne kapitału rozróżnia formy organizacyjne kapitału, rozróżnia kapitały własne i obce podmiotów gospodarczych. charakteryzuje formy organizacyjne kapitału, klasyfikuje kapitały własne podmiotu gospodarczego, klasyfikuje kapitały obce podmiotu gospodarczego. 76 Inwestycje definiuje pojęcie: inwestowanie, rozróżnia rodzaje inwestycji. klasyfikuje inwestycje ze względu na różne kryteria, charakteryzuje rodzaje inwestycji. 77 Metody pozyskiwania kapitału obcego 78 Klasyfikacja kredytów rozróżnia metody pozyskiwania kapitału obcego, rozróżnia pojęcia: pożyczka, kredyt, kredyt kupiecki. rozróżnia kryteria klasyfikacji kredytów. charakteryzuje metody pozyskiwania kapitału obcego, porównuje kredyt z pożyczką. klasyfikuje kredyty ze względu na różne kryteria. 17

79 Umowa kredytowa wymienia elementy wniosku kredytowego, definiuje umowę kredytową, opisuje elementy umowy kredytowej. wyjaśnia termin: zdolność kredytowa, porównuje warunki udzielenia kredytu przez różne banki, oblicza koszt kredytu. 80 Leasing rozróżnia pojęcie: leasing. klasyfikuje leasing, charakteryzuje rodzaje leasingu. 81 Pozyskiwanie środków finansowych z funduszy unijnych 82 Powtórzenie wiadomości z zakresu finansów przedsiębiorstwa turystycznego 83 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z zakresu finansów przedsiębiorstwa turystycznego 84 Przychody i koszty działalności 85 Ustalenie wyniku finansowego 86 System podatkowy rozróżnia programy finansowania turystyki, identyfikuje warunki uzyskania środków finansowych z funduszy unijnych. rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. rozróżnia pojęcia: przychody i koszty działalności, wymienia rodzaje przychodów podmiotu gospodarczego, wymienia rodzaje kosztów podmiotu gospodarczego. definiuje pojęcia: wynik finansowy, zysk, strata, omawia procedurę ustalenia wyniku finansowego. rozróżnia pojęcia: podatek, system podatkowy, wymienia cechy podatku. ocenia możliwości uzyskania środków finansowych z funduszy unijnych na potrzeby przedsiębiorstwa turystycznego. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. charakteryzuje przychody z działalności podmiotu gospodarczego, klasyfikuje koszty działalności podmiotu gospodarczego, charakteryzuje przychody i koszty działalności turystycznej. oblicza wynik finansowy przedsiębiorstwa. klasyfikuje podatki, wyjaśnia znaczenie podatków dla gospodarki. 87 Podatek VAT identyfikuje pojęcia: podatek VAT, wartość dodana, wymienia stawki podatku VAT, rozróżnia terminy: podatek należny, podatek naliczony. charakteryzuje podatek VAT, wyjaśnia mechanizm naliczania podatku VAT, oblicza kwotę podatku VAT odprowadzaną przez podatnika do urzędu skarbowego. 18

88 Podatek akcyzowy akcyza identyfikuje pojęcia: podatek akcyzowy, wymienia przykłady towarów objęte akcyzą. charakteryzuje podatek akcyzowy, wyjaśnia mechanizm naliczania podatku akcyzowego, oblicza cenę sprzedaży towaru opodatkowanego podatkiem akcyzowym. 89 Podatek dochodowy identyfikuje pojęcie: podatek dochodowy, identyfikuje przedmiot opodatkowania podatkiem dochodowym, rozróżnia rodzaje podatku dochodowego. charakteryzuje podatek dochodowy od osób fizycznych, wyjaśnia formy opodatkowania podatkiem od osób fizycznych, charakteryzuje podatek dochodowy od osób prawnych. 90 Podatki lokalne 91 Powtórzenie wiadomości z zakresu systemu finansowego 92 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z zakresu systemu finansowego identyfikuje pojęcie: podatek lokalny, rozróżnia podatki lokalne. rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. charakteryzuje podatki lokalne. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. 93/94 Istota i rodzaje operacji gospodarczych V. OPERACJE GOSPODARCZE określa istotę rachunkowości, identyfikuje pojęcia: zdarzenie gospodarcze, operacja gospodarcza, rozróżnia kategorie i rodzaje operacji gospodarczych, klasyfikuje operacje gospodarcze, charakteryzuje operacje gospodarcze różnych rodzajów i kategorii, wyjaśnia różnicę między zdarzeniem gospodarczym a operacją gospodarczą. 95/96 Dokumentacja księgowa operacji gospodarczych identyfikuje pojęcie: dowód księgowy, wymienia elementy prawidłowo sporządzonego dowodu księgowego, rozróżnia rodzaje dowodów księgowych, rozróżnia rodzaje kontroli dokumentów księgowych. klasyfikuje dowody księgowe według różnych kryteriów, charakteryzuje dowody księgowe, stosuje zasady poprawiania błędnych zapisów w dowodach księgowych, wyjaśnia, na czym polega kontrola dokumentów księgowych. 19

97 Formy ewidencji w biurach podróży: ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wymienia formy ewidencji i formy opodatkowania podatkiem dochodowym, rozróżnia formy opodatkowania. charakteryzuje formy opodatkowania, oblicza podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych. 98 Karta podatkowa 99/101 Księga przychodów i rozchodów 102/103 Pełna księgowość 104 Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami 105/106 Rozliczenia pieniężne podmiotu gospodarczego 107 Współpraca biura podróży z biurem rachunkowym rozróżnia formę opodatkowania według karty podatkowej. rozróżnia strukturę księgi przychodów i rozchodów, opisuje zasady prowadzenia księgi przychodów i rozchodów. identyfikuje pojęcie: pełna księgowość, rozróżnia rodzaje ksiąg rachunkowych, wymienia obowiązki podmiotów prowadzących pełną księgowość, rozróżnia konta ksiąg pomocniczych. identyfikuje pojęcia: rozrachunki, należności, zobowiązania, rozróżnia pojęcia: wierzyciel, dłużnik. identyfikuje pojęcia: rozliczenia pieniężne, rozliczenia gotówkowe, rozliczenia bezgotówkowe, rozróżnia formy rozliczeń gotówkowych, rozróżnia formy rozliczeń bezgotówkowych. wymienia zadania biura rachunkowego, rozróżnia obowiązki biura rachunkowego i jego klienta. charakteryzuje formę opodatkowania według karty podatkowej. wyjaśnia zasady prowadzenia księgi przychodów i rozchodów, sporządza zapisy w księdze przychodów i rozchodów na podstawie dokumentów księgowych, oblicza dochód i podatek na podstawie zapisów w księdze. wyjaśnia zasady prowadzenie pełnej księgowości, charakteryzuje księgi rachunkowe, wyjaśnia metody prowadzenia ksiąg pomocniczych. wyjaśnia istotę rozrachunków. charakteryzuje rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe. wyjaśnia zalety korzystania z usług biura rachunkowego. 20

108/109 Współpraca biura podróży z bankiem 110 Powtórzenie wiadomości z zakresu operacji gospodarczych 111 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z zakresu operacji gospodarczych 112 Rodzaje umów cywilnoprawnych 113/114 Umowa o świadczenie usług turystycznych 115 Umowa o dzieło 116 Umowa-zlecenie formułuje zakres współpracy biura podróży z bankiem, opisuje funkcje rachunku bankowego, identyfikuje pojęcie: kurs walutowy. rozpoznaje stopień spełnienia wymagań podstawowych. VI. UMOWY CYWILNOPRAWNE W TURYSTYCE wymienia rodzaje umów cywilnoprawnych w obrocie gospodarczym, klasyfikuje umowy cywilnoprawne. definiuje terminy: umowa o świadczenie usług turystycznych, umowa o pojedyncze świadczenie, wymienia najważniejsze elementy umowy o świadczenie usług turystycznych. definiuje termin: umowa o dzieło, wymienia przykłady umowy o dzieło, wykazuje cechy charakterystyczne dla umowy o dzieło. definiuje termin: umowa-zlecenie, wykazuje cechy charakterystyczne dla umowy-zlecenia. charakteryzuje możliwości, jakie daje firmie współpraca z bankiem, charakteryzuje zasady korzystania z rachunku bankowego, posługuje się tabelami kursu walut NBP. analizuje stopień spełnienia wymagań ponadpodstawowych. wyjaśnia znaczenie zasady swobody umów w obrocie gospodarczym. analizuje cechy charakterystyczne dla umowy o świadczenie usług turystycznych. sporządza umowę o dzieło. sporządza umowę-zlecenie, porównuje umowę-zlecenie do umowy o dzieło, porównuje umowę-zlecenie do umowy o pracę. 21