Raport z identyfikacji dobrych praktyk w obszarze Monitorowanie zaległości wynikających z podatku od nieruchomości w ramach przedsięwzięcia pn. Benchmarking Kontynuacja Sporządził: Marcin Smala Katowice, lipiec 2015 r.
Spis treści Metodologia prowadzenia badao... 3 Analiza danych... 4 Identyfikacja dobrych rozwiązao... 43 Wnioski... 48 2
1. Metodologia prowadzenia badao Analiza obszaru monitorowania zaległości z tytułu podatku od nieruchomości miała na celu maksymalizację ściągalności podatku od nieruchomości poprzez optymalizację procesu działao prowadzących do uzyskania zapłaty podatku. W odniesieniu do roku 2014 badaniu poddane zostały 30 jednostki, w tym 18 miast na prawach powiatu: Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jaworzno, Kalisz, Krosno, Lublin, Mysłowice, Ruda Śląska, Rybnik, Tarnów, Tychy, Zabrze, Żory oraz 12 urzędów miast i urzędów gmin: Bieruo, Czechowice-Dziedzice, Czeladź, Jaworze, Kochanowice, Konopiska, Lędziny, Lubliniec, Radlin, Radzionków, Zbrosławice, Żarki. Wszystkie miasta na prawach powiatu brały udział w badaniu w 2013 r., a wśród urzędów miast i gmin w obecnej edycji dołączyły urzędy z Bierunia i Żarek. Dane zbierano w okresie kwiecieo-maj 2015 r. za pomocą ustandaryzowanej ankiety, wypełnianej zdalnie przez wydelegowanych do tego celu pracowników urzędów. Przed analizą danych przeprowadzono szereg telefonicznych i mailowych konsultacji z pracownikami urzędów, w celu weryfikacji ich poprawności i wykluczenia pomyłek. Ponadto przedstawiciele JST zostali poproszeni o odpowiedź na dwa dodatkowe pytania z zakresu zaangażowania etatowego, liczby postepowao podatkowych oraz kwoty zaległości podatkowych. Na podstawie najlepszych wyników wytypowano urzędy, wśród których przeprowadzono wywiady mające na celu identyfikację dobrych praktyk z omawianego zakresu. Podsumowaniem analizy było spotkanie, które odbyło się w dniu 13 lipca 2015 r. w Katowicach. W ramach niego przedstawiono zebrane dane wraz z porównaniem obliczonych wskaźników, jak również podczas dyskusji wymieniano się doświadczeniami. 3
2. Analiza danych ZMIANY POWIERZCHNI GRUNTÓW I BUDYNKÓW OBJĘTYCH OPODATKOWANIEM W ZAKRESIE PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI 1 Porównując powierzchnię gruntów objętych opodatkowaniem w zakresie podatku od nieruchomości osób fizycznych i prawnych w latach 2013-2014 można zauważyd istotne wzrosty w kilku urzędach dokonujących w tym okresie weryfikacji bazy podatników z danymi ewidencji gruntów i budynków (np. Jaworzno, Konopiska). Weryfikacja prowadziła zazwyczaj do stwierdzenia zaniżonych powierzchni gruntów deklarowanych do opodatkowania, jak również zaniżonych powierzchni budynków (np. Czechowice-Dziedzice). W innych przypadkach zmiana wynikała z wygaśnięcia okresu zwolnienia podatkowego części gruntów w 2014 r. (np. wygaśnięcie uchwał z 2012 r. o zwolnieniu gruntów przedsiębiorców tworzących nowe miejsca pracy w Częstochowie). W przypadku części jednostek (np. Radzionków, Częstochowa) zmiana wynikała też z opodatkowania podatkiem od nieruchomości, niedeklarowanych wcześniej gruntów gminnych. Próbę uporządkowania sytuacji, w obliczu występujących powszechnie wątpliwości w tym zakresie, podejmuje ustawa o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, przyjęta przez Sejm 24 lipca 2015 r. Od 1 stycznia 2016 r. zwalnia się z podatku od nieruchomości grunty i budynki lub ich części stanowiące własnośd gminy, z wyjątkiem zajętych na działalnośd gospodarczą lub będących w posiadaniu innych niż gmina jednostek sektora finansów publicznych oraz innych podmiotów. Większą racjonalizację rozwiązao prawno-podatkowych można było jednak osiągnąd wyłączając jednostki samorządu terytorialnego z opodatkowania należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym, które jednocześnie stanowią dochody i wydatki jej budżetu, co zlikwidowałoby zbędne wewnętrzne przepływy finansowe, ewidencję i sprawozdawczośd (składanie deklaracji samemu sobie ), a co za tym idzie faktycznie ograniczyło koszty: obsługi bankowej, finansowo-księgowej, informatycznej, materiałów eksploatacyjnych i biurowych itd 2. 1 Na elektronicznej platformie do zbierania danych w projekcie Benchmarking dostępne są również dane dotyczące wartości budowli objętych opodatkowaniem (osoby fizyczne i prawne). 2 Stanowisko Śląskiego Związku Gmin i Powiatów z dnia 23 kwietnia 2015 r. w sprawie projektu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych 4
Wykres 1. Procentowa zmiana powierzchni gruntów objętych opodatkowaniem w zakresie podatku od nieruchomości (os. fizyczne i prawne) w roku 2014 w stosunku do roku 2013. Miasta na prawach powiatu. 5
Wykres 2. Procentowa zmiana powierzchni gruntów objętych opodatkowaniem w zakresie podatku od nieruchomości (os. fizyczne i prawne) w roku 2014 w stosunku do roku 2013. Urzędy miast i gmin. Wykres 3. Procentowa zmiana powierzchni budynków objętych opodatkowaniem w zakresie podatku od nieruchomości (os. fizyczne i prawne) w roku 2014 w stosunku do roku 2013. Miasta na prawach powiatu. 6
Wykres 4. Procentowa zmiana powierzchni budynków objętych opodatkowaniem w zakresie podatku od nieruchomości (os. fizyczne i prawne) w roku 2014 w stosunku do roku 2013. Urzędy miast i gmin. DEKLAROWANE ZANGAŻOWANIE ETATOWE Aby miarodajnie poddad analizie zaangażowanie etatowe w prace związane z podatkiem od nieruchomości, warto porównad je osobno dla wymiaru podatku, jak i dla monitorowania zaległości. Dodatkowo porównanie wszystkich etatów zaangażowanych łącznie w prace związane z podatkiem od nieruchomości (wymiarem, monitorowaniem, księgowością i windykacją) umożliwia niwelowanie błędów wynikających z trudności w rozgraniczeniu podejmowanych działao przez pracowników działów podatkowych. Poza analizą danych zebranych za pomocą ankiety, w zakresie zaangażowania etatowego urzędy odpowiedziały na następujące pytania uzupełniające: Pytanie uzupełniające 1: Proszę podad liczbę wszystkich etatów (przeliczeniowych) realizujących zadania dotyczące wymiaru, księgowości oraz windykacji podatku od nieruchomości w 2014 r. (średniorocznie). Chodzi o podanie wszystkich pracowników (przeliczonych na wszystkie etaty) uczestniczących w procesie wymierzania i ewidencjonowania podatku od nieruchomości oraz jego windykacji. Ujmujemy wszystkie etaty, łącznie z kierownikiem referatu/naczelnikiem wydziału 7
oraz sekretariatem. Ujmujemy wszystkich pracowników komórek, bez względu, jakie czynności wykonywali, jeżeli dotyczyły wymiaru, monitowania zaległości podatkowych, windykacji i księgowości podatkowej podatku od nieruchomości, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych. Nie ujmujemy etatów pracowników komórek egzekucyjnych wskazanych w odpowiedzi na pytanie z obszaru VIII. Pytanie uzupełniające 2: Proszę podad liczbę wszystkich etatów (przeliczeniowych) realizujących zadania dotyczące wymiaru, księgowości oraz windykacji wszystkich podatków i opłat lokalnych w jednostce w 2014 r. (w tym podatku od nieruchomości). Sposób kalkulacji taki jak w powyższym pytaniu. Nie ujmujemy etatów pracowników komórek egzekucyjnych wskazanych w odpowiedzi na pytanie z obszaru VIII. Tabele 1 i 2 przedstawiają następujące dane: 1. Liczba etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości nieuwzględniająca naczelnika i osoby obsługującej sekretariat (razem os. prawne i fizyczne); 2. Liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości (razem os. prawne i fizyczne); 3. Liczba wszystkich etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru, księgowości oraz windykacji podatku od nieruchomości; 4. Liczba wszystkich etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru, księgowości oraz windykacji wszystkich podatków i opłat lokalnych. W urzędach miast i gmin średnia liczba etatów zajmujących się wymiarem podatku od nieruchomości osób fizycznych stanowiła 73%, a prawnych 23% wszystkich etatów zajmujących się wymiarem tego podatku. W miastach na prawach powiatu średnia liczba etatów w odniesieniu do osób fizycznych wynosiła 82%, a prawnych 18%. 8
WART. MAX ŚREDNIA Żarki Zbrosławice Radzionków Radlin Lubliniec Lędziny Konopiska Kochanowice Jaworze Czeladź Czechowice- Dziedzice Bieruo Tabela 1. Urzędy miast i gmin deklarowane zaangażowanie etatowe w 2014 r. 1. Wymiar podatku od nieruchomości liczba etatów 2,5 3,0 5,0 0,8 1,0 1,0 1,8 1,6 2,0 1,3 2,5 2,0 2,0 5,0 2. Monitorowanie zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości liczba etatów 3. Wymiar, księgowanie, windykacja podatku od nieruchomości liczba etatów 1,5 1,5 2,0 0,3 1,0 1,0 0,8 1,6 1,3 0,8 0,8 4,0 1,4 4,0 5,0 6,0 8,0 2,4 2,0 3,0 2,5 3,2 3,3 3,9 4,5 4,0 4,0 8,0 4. Wymiar, księgowanie, windykacja wszystkich podatków i opłat lokalnych liczba etatów 5,0 9,0 12, 0 4,8 2,0 3,0 3,0 3,8 6,0 5,4 5,0 5,4 12,0 9
WART. MAX ŚREDNIA Żory Zabrze Tychy Tarnów Rybnik Ruda Śląska Mysłowice Lublin Krosno Kalisz Jaworzno Gliwice Dąbrowa Górnicza Częstochowa Chorzów Bytom Bydgoszcz Bielsko-Biała Tabela 2. Miasta na prawach powiatu deklarowane zaangażowanie etatowe w 2014 r. 1.Wymiar podatku od nieruchomości l. etatów 2.Monitorowanie zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości l. etatów 3.Wymiar, księgowanie, windykacja podatku od nieruchomości l. etatów 4.Wymiar, księgowanie, windykacja podatków i opłat lokalnych 7,5 12,5 11,3 7,5 10,5 6,0 11,5 8,0 9,0 3,1 20,8 7,0 9,0 7,5 6,0 9,0 5,3 1,9 8,5 20,8 3,0 8,0 7,1 7,0 10,5 1,3 1,8 7,0 3,5 1,1 14,0 5,0 1,7 2,0 4,0 4,0 1,9 1,0 4,7 14,0 13,5 20,5 23,9 16,5 25,0 13,0 18,4 19,0 18,0 6,3 39,6 13,0 13,1 17,3 14,0 19,5 10,8 4,6 17,0 39,6 17,5 28,0 28,4 22,0 32,0 21,5 29,6 21,0 27,0 9,0 60,0 16,0 15,1 20,0 14,0 21,0 14,5 7,9 22,5 60,0 10
ZANGAŻOWANIE ETATOWE W STOSUNKU DO LICZBY PODATNIKÓW, LICZBY MIESZKAOCÓW I LICZBY POSTĘPOWAO PODATKOWYCH Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby podatników 3 W zakresie etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości, średnia w przypadku miast na prawach powiatu wynosiła 8,76 tysiąca podatników przypadających na każdy z etatów. Najwyższy wynik, 13,37 tysiąca, uzyskało Bielsko-Biała. Dodatkowo średnią wartośd wskaźnika przekroczyły: Bydgoszcz, Dąbrowa Górnicza, Żory, Zabrze. W Bielsku-Białej wysoki wskaźnik liczby podatników na każdy etat wymiaru wiąże się z popularnością występowania współwłasności. Wiele nieruchomości ma jednocześnie kilku współwłaścicieli, co automatycznie zwiększa ilośd podatników bez zwiększenia liczby nieruchomości. W przypadku Dąbrowy Górniczej wzrastającej liczbie podatników nie towarzyszy wzrost zatrudnienia w zespole pracowników wymiaru podatku od nieruchomości zwiększa się obarczenie pracą zespołu podatkowego (zwiększa się liczba podatników oraz rośnie liczba transakcji na rynku nieruchomości, a liczba etatów pozostaje na stałym poziomie). W grupie urzędów miast i gmin najwyższą wartośd wskaźnika uzyskało Jaworze (9,14 tys.). Średnia wartośd wskaźnika wyniosła 5,91 tys., a Lubliniec, Konopiska, Lędziny, Radzionków i Czechowice-Dziedzice przekroczyły średnią wartośd wskaźnika. 3 Należało podad liczbę wszystkich podatników podatku od nieruchomości zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. 11
Wykres 5. Liczba podatników przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości w 2014 r. Miasta na prawach powiatu. Wykres 6. Liczba podatników przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości w 2014 r. Urzędy miejskie i gminne. 12
Pełniejszy obraz zaangażowania etatowego daje przyrównanie całego zespołu uczestniczącego w procesie wymiaru, monitorowania i księgowości podatku od nieruchomości i liczby podatników (Wykres 7 i 8). Na każdy etat zajmujący się wymiarem, monitorowaniem zaległości i księgowaniem podatku, przypada średnio 4,39 tysiąca podatników w miastach na prawach powiatu oraz 2,84 tys. w urzędach miast i gmin. Wartości te przekroczyły w miastach na prawach powiatu: Bielsko-Biała, Zabrze, Dąbrowa Górnicza, Ruda Śląska i Żory. W grupie urzędów miast i gmin średnią przekroczyły Lędziny i Lubliniec. Wyniki nieznacznie przekraczające średnią osiągnęły Czechowice-Dziedzice oraz Jaworze. Wskaźnik równy średniej zanotowano w Radlinie. Wykres 7. Liczba podatników przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. Miasta na prawach powiatu. 13
Wykres 8. Liczba podatników przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. Urzędy miejskie i gminne. Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby mieszkaoców Podczas badao porównano także liczbę mieszkaoców przypadających na każdy z etatów uczestniczących w procesie wymierzania, monitorowania i księgowania podatku od nieruchomości. Średnio na każdy etat w miastach na prawach powiatu przypadało w 2014 r. 9,15 tys. mieszkaoców oraz 4,54 tys. mieszkaoców w pozostałych urzędach miejskich i gminnych. Spośród miast na prawach powiatu średnią zdecydowanie przewyższyły Bydgoszcz (16,74 tys.), Zabrze, Żory i Bielsko-Biała. W nieznacznym stopniu średnią przekroczyły wskaźniki Rudy Śląskiej, Gliwic i Dąbrowy Górniczej. Wśród miast i gmin najwyższy wynik osiągnął Lubliniec (7,55 tys.). Średnią przekroczyły również Czechowice-Dziedzice, Lędziny oraz Radlin. 14
Wykres 9. Liczba mieszkaoców przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. Miasta na prawach powiatu. Wykres 10. Liczba mieszkaoców przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. Urzędy miejskie i gminne. 15
Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby postępowao podatkowych Porównanie zaangażowania etatowego w stosunku do liczby postępowao można analizowad na 3 sposoby: a) liczba postępowao w stosunku do os. fizycznych zakooczona wydaniem decyzji / liczba etatów realizujących zadania dot. wymiaru podatku od nieruchomości w stosunku do os. fizycznych; b) liczba postępowao w stosunku do os. prawnych zakooczona wydaniem decyzji + liczba deklaracji i korekt / liczba etatów realizujących zadania dot. wymiaru podatku od nieruchomości w stosunku do os. prawnych; c) liczba postępowao w stosunku do os. fizycznych zakooczona wydaniem decyzji + liczba postępowao w stosunku do os. prawnych zakooczona wydaniem decyzji + liczba deklaracji i korekt / liczba etatów realizujących zadania dot. wymiaru podatku od nieruchomości w stosunku do os. prawnych i os. fizycznych. Wśród urzędów, które osiągnęły najwyższy wskaźnik liczby postępowao podatkowych / etat wymiaru podatku od nieruchomości znalazły się: Gliwice, Zabrze oraz Ruda Śląska (miasta na prawach powiatu) oraz Lubliniec, Radzionków i Jaworze (urzędy miast i gmin). Średnia liczba postępowao podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości / etat Miasta na prawach powiatu Urzędy miejskie i gminne osoby fizyczne 1039 439 osoby prawne 2149 459 razem osoby fizyczne i prawne 1060 419 Wskaźniki te były wyższe niż osiągnięte przez badane jednostki w 2013 r. W Gliwicach zatrudnione zostały na czas określony dwie dodatkowe osoby przy weryfikacji baz podatkowych nieruchomości, analizie ksiąg wieczystych i wysyłaniu wezwao (ujęte w wykazanym zaangażowaniu etatowym pracowników wymiaru). Wzrosła jednocześnie o ok. 5 tys. liczba decyzji, co skutkowało wysokim wskaźnikiem efektywności mierzonej 16
przedmiotowym wskaźnikiem. Zlecenie zewnętrznemu podmiotowi dokonania weryfikacji bazy podatników rozważa z kolei Częstochowa (wykonanie raportu porównania bazy EGiB, podatkowej, działalności gospodarczej). 17
Wykres 11. Liczba postępowao podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości przypadających na 1 etat zajmujący się wymiarem podatku od nieruchomości. Miasta na prawach powiatów. 18
Wykres 12. Liczba postępowao podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości przypadających na 1 etat zajmujący się wymiarem podatku od nieruchomości. Urzędy miast i gmin. 19
WYSOKOŚD ZALEGŁOŚCI PODATKOWYCH Z TYTUŁU PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI 4 Zaległości z tytułu podatku od nieruchomości dotyczyły w większości miast na prawach powiatu zaległości osób prawnych (prawie 224 z 308 mln zł). Urzędy posiadające wysoki odsetek zaległości z tytułu podatku od nieruchomości osób fizycznych to jednocześnie te posiadające niski poziom zaległości ogółem (np. Bydgoszcz, Tychy, Tarnów). Łączna kwota zaległości miast biorących udział w badaniu zarówno w 2013, jak i 2014 r. uległa tylko nieznacznemu zwiększeniu wg stanu na 31 grudnia. Z najniższą kwotą zaległości w miastach na prawach powiatu borykają się Tychy (2,5 mln). Relatywnie niewielkie zaległości podatkowe odnotowuje również Bydgoszcz (15,3 mln). W przypadku urzędów miast i gmin najniższe zaległości odnotowano w Kochanowicach i Jaworzu (po 210 tys.). Najniższa kwota zaległości z tytułu podatku od nieruchomości przypadająca na 1 mieszkaoca w miastach na prawach powiatu odnotowana została w Tychach (19,57 zł), a w pozostałych jednostkach w Kochanowicach (29,81 zł). Średnia kwota zaległości na mieszkaoca była podobna w obu podgrupach porównawczych (w miastach na prawach powiatu 113,69 zł, w urzędach miejskich i gminnych 110, 28 zł) 4 Podajemy sumę zaległości od osób fizycznych i prawnych wg stanu na 31 grudnia 2014 r. (nie uwzględniając kwot wyegzekwowanych w 2014 r.). Wszystkie zaległości oznaczają sumę zaległości od osób fizycznych i prawnych, zaległości firm, które ogłosiły upadłośd. Podawane zaległości pochodzą zarówno z roku 2014, jak i z lat poprzednich. 20
Wykres 13. Zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wg stanu na 31.12.2014 r. Miasta na prawach powiatu. Wykres 14. Zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wg stanu na 31.12.2014 r. Urzędy miast i gmin. 21
Wykres 15. Udział zaległości osób fizycznych i osób prawnych we wszystkich zaległościach w zakresie podatku od nieruchomości w 2014 r. Miasta na prawach powiatu. Wykres 16. Udział zaległości osób fizycznych i osób prawnych we wszystkich zaległościach w zakresie podatku od nieruchomości w 2014 r. Urzędy miast i gmin. 22
Poniższe wykresy porównują zaległości w latach 2013-2014. Tendencją pożądaną jest systematyczny spadek zaległości w stosunku do lat poprzednich, co świadczy o wzroście skuteczności egzekucji lub jest wynikiem zaistnienia niezależnych od urzędu okoliczności. Wśród miast na prawach powiatu najwyższy spadek zanotowano w Dąbrowie Górniczej (spadek o 26%, tzn. 3,47 mln), Zabrzu (11,9%, tzn. 3,4 mln) i Tychach (10,5%, tzn. 290 tys.), natomiast w miastach i gminach w Lędzinach (49,7%, tzn. 4,1 mln) i Zbrosławicach (23,2%, tzn. 310 tys.). Spadek zaległości w Dąbrowie Górniczej spowodowany był przede wszystkim likwidacją dużego podmiotu paostwowego, posiadającego od kilkunastu lat wysokie zaległości podatkowe (zabezpieczone hipotekami). Ostatecznie w 2014 r. otworzono likwidację przedsiębiorstwa, a po zakooczeniu postępowania likwidacyjnego wydano decyzje zgodnie z art. 67d Ordynacji Podatkowej o odpisaniu zaległości, po bezskutecznej egzekucji mimo zabezpieczenia hipoteką. W przypadku Częstochowy duży podatnik-pracodawca otrzymał pomoc de minimis, co ułatwiło spłatę zaległości. Spadek w Zabrzu wynikał przede wszystkim z zapłaty przez jednego dużego podatnika należnych gminie kwot podatku od nieruchomości. Trudno zatem zidentyfikowad dobrą praktykę na podstawie dostępnych danych jednostek, w których zmniejszały się zaległości podatkowe. Wykres 17. Zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wg stanu na 31.12.2013 r. i 31.12.2014 r. Miasta na prawach powiatu. 23
24
Wykres 18. Zaległości z tytułu podatku od nieruchomości wg stanu na 31.12.2013 r. i 31.12.2014 r. Urzędy miast i gmin Nie odnotowano również korelacji między liczebnością zespołu zajmującego się monitorowaniem zaległości podatkowych jak i między liczebnością całych zespołów uczestniczących w wymierzaniu, księgowaniu i monitorowaniu zaległości podatkowych, a wysokością zaległości przypadających na statystycznego mieszkaoca. Trzeba mied jednak na uwadze, że takie porównanie nie obejmuje pracowników komórek egzekucyjnych. Istnieje za to wprost proporcjonalna zależnośd pomiędzy kwotą zaległości z tytułu podatku od nieruchomości przypadających na 1 mieszkaoca a stopą bezrobocia w gminie. W takim porównaniu korzystne wyniki osiągają: Bydgoszcz, Bytom, Dąbrowa Górnicza oraz Lublin, osiągających relatywnie niższe kwoty zaległości na mieszkaoca niż porównywalne względem stopy bezrobocia miasta na prawach powiatu w grupie porównawczej. 25
Wykres 19. Wysokośd zaległości podatkowych przypadających na 1 mieszkaoca. Miasta na prawach powiatu (w zł.) Wykres 20. Wysokośd zaległości podatkowych przypadających na 1 mieszkaoca. Urzędy miast i gmin (w zł.) 26
Wykres 21. Wysokośd zaległości podatkowych przypadających na 1 mieszkaoca a stopa bezrobocia. Miasta na prawach powiatu 27
Wykres 22. Wysokośd zaległości podatkowych przypadających na 1 mieszkaoca a stopa bezrobocia. Urzędy miast i gmin ZABEZPIECZENIE ZALEGŁOŚCI PODATKOWYCH Wskaźnik zabezpieczenia zaległości podatkowych wyliczany jest jako stosunek kwoty zaległości w zakresie podatku od nieruchomości (osoby fizyczne i prawne) zabezpieczonej hipotekami oraz zastawami skarbowymi na dzieo 31 grudnia 2014 r. do kwoty zaległości na dzieo 31 grudnia 2014 roku. Im wyższy wskaźnik zabezpieczenia tym wyższy poziom zabezpieczenia zaległości, które podlegają możliwości egzekucji. 28
Odsetek kwoty zaległości zabezpieczonej hipotekami i zastawami skarbowymi x 100 % Najwyższy wskaźnik zabezpieczenia w miastach na prawach powiatu odnotowano w roku 2014 w Gliwicach (58,6%). Średni wskaźnik zabezpieczenia, wynoszący w miastach na prawach powiatu 35,74%, przekroczyły również: Ruda Śląska, Mysłowice, Dąbrowa Górnicza, Kalisz, Częstochowa, Tarnów, Lublin, Krosno, Bielsko-Biała, Chorzów i Bytom. W grupie urzędów miast i gmin średni wskaźnik zabezpieczenia wynosił w 2014 r. 34,6%, a najwyższy wynik osiągnęły Zbrosławice (73,7%). Średnią przekroczyły wskaźniki w Lubliocu, Radzionkowie, Jaworzu i Żarkach. Z wykresów 23 i 24 można odczytad też procentowy przyrost / spadek wartości wskaźnika zabezpieczenia w 2014 roku względem roku 2013. Średni przyrost wskaźnika w miastach na prawach powiatu wynosił 1,98%. Wartośd tę przekroczyły urzędy w Rudzie Śląskiej, Lublinie, Mysłowicach, Gliwicach, Żorach, Krośnie, Tarnowie, Zabrzu i Chorzowie. Średni wskaźnik zabezpieczenia w urzędach miast i gmin obniżył się w 2014 r. o 4,02% w stosunku do roku 2013. Przyrost wskaźnika nastąpił w Lędzinach, Radzionkowie i Lubliocu. 29
Wykres 23. Wskaźnik zabezpieczenia w latach 2013-2014. Miasta na prawach powiatu. Wykres 24. Wskaźnik zabezpieczenia w latach 2013-2014. Urzędy miast i gmin. 30
EFEKTYWNOŚD ZAANGAŻOWANIA ETATOWEGO W MONITOROWANIE ZALEGŁOŚCI PODATKOWYCH Efektywnośd zaangażowania etatowego w monitorowanie zaległości podatkowych można porównad za pomocą liczby wystawionych tytułów wykonawczych 5, jak i ilości upomnieo 6 do liczby zaangażowanych etatów. Poniższa tabela przedstawia porównanie następujących wskaźników z zakresu efektywności: 1. Liczba wystawionych tytułów wykonawczych w stosunku do osób prawnych w 2014 r. w zakresie podatku od nieruchomości / liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby prawne; 2. Liczba wystawionych tytułów wykonawczych w stosunku do osób fizycznych w 2014 r. w zakresie podatku od nieruchomości / liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby fizyczne; 3. Liczba wystawionych w 2014 r. upomnieo w stosunku do osób prawnych/ liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości - osoby prawne; 4. Liczba wystawionych w 2014 r. upomnieo w stosunku do osób fizycznych / liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby fizyczne; W tabelach 3 i 4 przestawione są zarówno wartości wskaźników, jak i zaznaczone kolorem niebieskim wartości wskaźników powyżej średniej (im ciemniejszy kolor tym wyżej ponad średnią). Najwięcej korzystnych wskaźników efektywności etatowej wśród miast na prawach powiatu odnotowano w Zabrzu i Żorach. W Rybniku na każdy z etatów zajmujący się monitorowaniem zaległości w zakresie podatku od nieruchomości osób fizycznych przypadły w 2014 r. aż 834 tytuły wykonawcze. W grupie urzędów miast i gmin wysokie wskaźniki 5 Chodzi o liczbę wszystkich TW wystawionych w 2014 r, a zatem tych wyegzekwowanych i niewyegzekwowanych od 1.01.2014 do 31.12 2014. Nie chodzi o stan na 31.12.2014, ale o liczbę wszystkich TW w 2013 roku (odpowiednio w zakresie osób fizycznych i osób prawnych). 6 Chodzi o upomnienia dotyczące podatku od nieruchomości. Chodzi o liczbę wszystkich upomnieo w 2014 r, a zatem tych wyegzekwowanych i niewyegzekwowanych do 31.12 2014. Nie chodzi o stan na 31.12.2014, ale o liczbę wszystkich upomnieo w 2014 roku, czyli wystawionych od 1.01.2014 do 31.12.2014, o ile dotyczą podatku od nieruchomości (odpowiednio w zakresie osób fizycznych i osób prawnych). 31
odnotowano w Lubliocu i Zbrosławicach. W Czechowicach-Dziedzicach wysokie wskaźniki efektywności w zakresie tytułów wykonawczych i upomnieo dotyczących osób fizycznych wiązad się mogą ze zmianą zasad informowania podatników o zaległościach. Podatnicy upominani są tam już w przypadku zaległości przekraczających 1 zł. 32
Wartośd maksymalna ŚREDNIA Żory Zabrze Tychy Tarnów Rybnik Ruda Śląska Mysłowice Lublin Krosno Kalisz Jaworzno Gliwice Dąbrowa Górnicza Częstochowa Chorzów Bytom Bydgoszcz Bielsko-Biała 692,0 231,5 692,0 216,0 106,8 50,0 188,0 111,0 89,5 107,5 111,1 332,0 98,0 266,4 592,0 11,3 141,3 654,0 271,6 128,7 834,6 419,5 782,8 782,2 637,7 237,0 834,6 355,5 298,8 378,6 161,3 180,4 285,0 343,2 666,2 49,7 405,3 381,3 210,2 561,2 842,0 439,5 756,0 842,0 232,8 284,0 434,0 188,0 138,0 236,0 391,1 552,0 154,5 641,6 839,0 299,3 177,3 798,0 642,2 304,7 2 501,4 1 185,1 1 850,9 2 501,4 1 318,2 984,4 1 837,1 925,9 1 273,4 915,7 1 111,9 405,9 870,8 958,0 1 486,6 81,4 495,2 855,6 1 361,5 2 098,5 Tabela 3. Efektywnośd zaangażowania etatowego w monitorowanie zaległości z tytułu podatku od nieruchomości w 2014 r. Miasta na prawach powiatu. 1. Liczba tytułów wykonawczych / etat (osoby prawne) 2. Liczba tytułów wykonawczych / etat (osoby fizyczne) 3. Liczba upomnieo / etat (osoby prawne) 4. Liczba upomnieo / etat (osoby fizyczne) 33
Wartośd maksymalna ŚREDNIA Żarki Zbrosławice Radzionków Radlin Lubliniec Lędziny Konopiska Kochanowice Jaworze Czeladź Czechowice-Dziedzice Bieruo 116,7 43,3 8,0 88,0 68,0 41,0 116,7 21,7 5,0 0,0 0,0 38,0 43,0 90,0 738,0 276,8 82,9 336,5 206,0 433,0 411,5 407,8 320,0 102,0 40,0 98,8 738,0 145,0 604,0 160,8 40,0 174,0 604,0 15,0 510,0 108,3 97,5 4,0 65,0 110,0 152,0 50,0 4 655,0 1 310,7 573,1 733,5 888,0 1 176,0 1 397,7 859,1 4 655,0 784,0 416,7 554,0 2 694,0 997,0 Tabela 4. Efektywnośd zaangażowania etatowego w monitorowanie zaległości z tytułu podatku od nieruchomości w 2014 r. Urzędy miast i gmin. 1. Liczba tytułów wykonawczych / etat (osoby prawne) 2. Liczba tytułów wykonawczych / etat (osoby fizyczne) 3. Liczba upomnieo / etat (osoby prawne) 4. Liczba upomnieo / etat (osoby fizyczne) 34
SKUTECZNOŚD WINDYKACJI Drugim, poza efektywnością, obszarem porównao urzędów w zakresie monitorowania zaległości podatkowych była skutecznośd wyrażana za pomocą procentowego objęcia zaległości podatkowych tytułami wykonawczymi 7. Porównanie wykonano odrębnie dla podatku od nieruchomości w zakresie osób fizycznych i prawnych. Odsetek kwoty zaległości objętej tytułami wykonawczymi X 100% Średni stopieo objęcia tytułami wykonawczymi zaległości podatkowych z tytułu podatku od nieruchomości osób prawnych wyniósł w miastach na prawach powiatu w 2014 r. 46,06%. W zakresie windykacji należności z tytułu podatku od nieruchomości osób prawnych 7 Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości to kwota zaległości w zakresie osób fizycznych i prawnych wg stanu na 31 grudnia 2014 r. Powinna byd ona równa sumie podanych w ankiecie zaległości w zakresie osób fizycznych i prawnych. Przez wszystkie zaległości rozumied należy całośd zaległości w zakresie podatku od nieruchomości, również zaległości firm, które ogłosiły upadłośd, niezapłacone kwoty objęte decyzją o odroczeniu płatności do 31 grudnia, zaległości zabezpieczone i niezabezpieczone hipotekami itd. Tak samo rozumied należało pytania w ankiecie o kwotę zaległości w zakresie osób fizycznych i prawnych. Nie wlicza się zaległości wyegzekwowanych w 2013 r., a jedynie zaległości w podatku od nieruchomości wg stanu na 31 grudnia 2014 r. Jest to tożsame ze sprawozdaniem Rb27 S. 35
najwyższy wskaźnik uzyskał Rybnik, w dalszej kolejności Dąbrowa Górnicza, Żory, Tychy. W pozostałych jednostkach najwyższe wskaźniki uzyskały w kolejności: Żarki i Bieruo. W zakresie windykacji należności z tytułu podatku od nieruchomości osób fizycznych najwyższy wskaźnik uzyskały w kolejności: Tychy, Bytom, Tarnów, Dąbrowa Górnicza, Chorzów i Rybnik. W 2014 r. tytułami wykonawczymi objęto tam ponad 80 % kwoty zaległości podatkowych. Średni stopieo objęcia tytułami wykonawczymi zaległości podatkowych wyniósł w miastach na prawach powiatu 61,63%. W pozostałych miastach i gminach średni wskaźnik windykacji wyniósł 48,69%, a najwyższy był w Radlinie, Czechowicach-Dziedzicach i Bieruniu. W przypadku Tychów, Dąbrowy Górniczej, Rybnika i Bierunia oba wskaźniki windykacji (osoby fizyczne i prawne) kształtowały się znacznie powyżej średniej w sowich grupach porównawczych. 36
Wykres 25. Wskaźniki objęcia należności zaległych tytułami wykonawczymi w 2014 r. (w odniesieniu do podatku od nieruchomości w podziale na osoby prawne i osoby fizyczne). Miasta na prawach powiatu. 37
Wykres 26. Wskaźniki objęcia należności zaległych tytułami wykonawczymi w 2014 r. (w odniesieniu do podatku od nieruchomości w podziale na osoby prawne i osoby fizyczne). Urzędy miast i gmin. 38
PRZEDAWNIENIA NALEŻNOŚCI PODATKOWYCH Kolejną porównywaną grupą wskaźników w obrębie tzw. skuteczności były udziały przedawnionych należności podatkowych od osób fizycznych i prawnych w kwotach zaległości na dzieo 31 grudnia 2014 r. Odsetek kwot należności przedawnionych X 100% Zgodnie z celem operacyjnym benchmarkingu, pożądaną wielkością jest 100% zapobieganie przedawnieniu należności podatkowych z tytułu podatku od nieruchomości. Pożądaną wartością wskaźnika przedawnieo jest wartośd zero, czyli brak przedawnionych należności. W miastach na prawach powiatu średni wskaźnik przedawnienia wynosił 4,54%. Wynik najlepszy osiągnęło Jaworzno 0%. Poniżej średniej znalazły się również wyniki Tarnowa, Rybnika, Bytomia, Zabrza, Żor, Mysłowic, Rudy Śląskiej, Częstochowy, Gliwic i Chorzowa. W przypadku urzędów miast i gmin średnia wartośd wskaźnika wyniosła 12,75%, głównie ze względu na wysoki odsetek przedawnieo w Czechowicach-Dziedzicach i Lędzinach. Wynik pożądany, czyli 0% przedawnieo, osiągnęły: Jaworze, Kochanowice, Radzionków i Zbrosławice, natomiast poniżej średniej znalazły się także Czeladź, Konopiska, Radlin, Bieruo i Lubliniec. Porównując dane w zakresie przedawnieo z lat 2013-2014 warto wskazad Tarnów, Rudę Śląską, Gliwice oraz Żory, a także Jaworze, Zbrosławice i Czeladź, jako urzędy które osiągały wskaźnik równy lub bliski zero w dwóch kolejnych latach oraz Bytom, Chorzów, Kalisz i Lubliniec, jako urzędy które znacznie poprawiły wskaźnik w roku 2014 w stosunku do wyniku z 2013 r. 39
Wykres 27. Odsetek należności przedawnionych w 2014 r. w kwocie zaległości w 2014 r. w odniesieniu do podatku od nieruchomości w podziale na osoby prawne i osoby fizyczne. Miasta na prawach powiatu. 40
Wykres 28. Odsetek należności przedawnionych w 2014 r. w kwocie zaległości w 2014 r. w odniesieniu do podatku od nieruchomości w podziale na osoby prawne i osoby fizyczne. Urzędy miast i gmin. 41
Wykres 29. Odsetek należności przedawnionych w 2013 i 2014 r. w kwocie zaległości w 2013 i 2014 r. w odniesieniu do podatku od nieruchomościrazem osoby prawne i osoby fizyczne. Miasta na prawach powiatu. 42
Wykres 30. Odsetek należności przedawnionych w 2013 i 2014 r. w kwocie zaległości w 2013 i 2014 r. w odniesieniu do podatku od nieruchomościrazem osoby prawne i osoby fizyczne. Urzędy miast i gmin. 43
3. Identyfikacja dobrych rozwiązao Identyfikacja dobrych praktyk powinna byd dokonywana w pierwszej kolejności w jednostkach, w których wszystkie lub większośd porównywanych wskaźników osiągnęła wartości przekraczające średnią w grupie porównawczej. W Tabelach 5 i 6 zaprezentowano porównanie wskaźników najwyższych i przekraczających średnią we wszystkich jednostkach biorących udział w analizie. Przyjęty system oznaczeo: +++ wartości najwyższe w grupie porównawczej ++ wartości bardzo wysokie (wśród pierwszych pięciu najwyższych w grupie porównawczej) + wartości przekraczające średnią w grupie porównawczej 44
Żarki Zbrosławice Radzionków Radlin Lubliniec Lędziny Konopiska Kochanowice Jaworze Czeladź Czechowice- Dziedzice Bieruo Wskaźniki Tabela 5. Zbiorcze zestawienie wskaźników za rok 2014. Urzędy miast i gmin. Zaangażowanie etatowe wymiaru podatku od nieruchomości w stosunku do liczby podatników + +++ ++ + ++ + Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby podatników (całościowo: wymiar, księgowanie, windykacja) + + +++ ++ Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby mieszkaoców (całościowo: wymiar, księgowanie, windykacja) ++ + +++ Wskaźnik zabezpieczenia zaległości hipotekami i zastawami skarbowymi + ++ ++ +++ + Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby tytułów wykonawczych (osoby prawne) ++ +++ + ++ Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby tytułów wykonawczych (osoby fizyczne) +++ + ++ ++ ++ + Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby tytułów wykonawczych (osoby fizyczne i prawne) +++ ++ ++ + Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby upomnieo (osoby prawne) ++ +++ + Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby upomnieo (osoby fizyczne) ++ +++ + Objęcie zaległości tytułami wykonawczymi (osoby prawne) ++ + +++ ++ ++ ++ Objęcie zaległości tytułami wykonawczymi (osoby fizyczne) ++ ++ ++ + +++ + Wskaźnik przedawnienia (osoby prawne) +++ +++ +++ +++ +++ +++ ++ +++ +++ +++ Wskaźnik przedawnienia (osoby fizyczne) + + + +++ +++ + + + +++ +++ +++ 45
Wskaźnik przedawnienia (ogółem) + ++ +++ +++ ++ + ++ +++ +++ +++ Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby postępowao podatkowych (osoby prawne) +++ ++ + Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby postępowao podatkowych (osoby fizyczne) ++ ++ + + +++ Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby postępowao podatkowych (ogółem) + ++ ++ ++ +++ + Liczba podatników przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. + + +++ ++ Liczba mieszkaoców przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. ++ ++ +++ + 46
Żory Zabrze Tychy Tarnów Rybnik Ruda Śląska Mysłowice Lublin Krosno Kalisz Jaworzno Gliwice Dąbrowa Górnicza Częstochowa Chorzów Bytom Bydgoszcz Bielsko-Biała Wskaźnik Tabela 6. Zbiorcze zestawienie wskaźników za rok 2014. Miasta na prawach powiatu. Zaangażowanie etatowe wymiaru podatku od nieruchomości w stosunku do liczby podatników +++ ++ ++ ++ ++ Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby podatników (całościowo: wymiar, księgowanie, windykacja) Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby mieszkaoców (całościowo: wymiar, księgowanie, windykacja) Wskaźnik zabezpieczenia zaległości hipotekami i zastawami skarbowymi Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby tytułów wykonawczych (osoby prawne) Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby tytułów wykonawczych (osoby fizyczne) Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby tytułów wykonawczych (osoby fizyczne i prawne) Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby upomnieo (osoby prawne) ++ +++ + + ++ + ++ +++ ++ + + ++ ++ + + + ++ ++ +++ ++ + + ++ ++ + + ++ ++ + + +++ + + +++ + ++ ++ + + ++ ++ + ++ +++ + ++ ++ + + +++ ++ 47
Zaangażowanie etatowe monitorowania w stosunku do liczby upomnieo (osoby fizyczne) ++ + ++ + ++ + +++ ++ Objęcie zaległości tytułami wykonawczymi (osoby prawne) + + ++ ++ + +++ ++ ++ Objęcie zaległości tytułami wykonawczymi (osoby fizyczne) + ++ ++ ++ + + + ++ ++ +++ + Wskaźnik przedawnienia (osoby prawne) + + ++ +++ ++ ++ + ++ + +++ +++ Wskaźnik przedawnienia (osoby fizyczne) +++ ++ + ++ ++ ++ ++ + ++ +++ ++ + + Wskaźnik przedawnienia (ogółem) + ++ + + +++ + + ++ ++ ++ ++ ++ Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby postępowao podatkowych (osoby prawne) Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby postępowao podatkowych (osoby fizyczne) Zaangażowanie etatowe w stosunku do liczby postępowao podatkowych (ogółem) +++ ++ ++ +++ + ++ ++ + +++ + ++ ++ + Liczba podatników przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. ++ +++ + + ++ + Liczba mieszkaoców przypadających na każdy z etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku, monitorowania zaległości i księgowości podatku od nieruchomości w 2014 r. ++ +++ + + + ++ ++ 48
4. Wnioski Rekomendowane dobre rozwiązania stosowane w jednostkach, uzyskujących wskaźniki wyższe niż przeciętne w grupie porównawczej: Przyrost powierzchni gruntów objętych opodatkowaniem, a tym samym wzrost dochodów podatkowych gminy, możliwy jest do uzyskania w przypadku usprawnienia współpracy wydziału podatkowego z wydziałem gospodarki nieruchomościami. W Dąbrowie Górniczej praktykuje się comiesięczne przekazywanie z Wydziału Gospodarki Nieruchomościami informacji na temat korzystania bezumownego z gruntów, co prowadzi do comiesięcznego raportowania zmian i objęcia opodatkowaniem istotnych dodatkowych powierzchni. Wcześniej identyfikowany był problem z przekazywaniem informacji nt. korzystania bezumownego z gruntów gminnych i skarbu paostwa. Weryfikacja baz podatkowych z bazami ewidencji gruntów i budynków prawie zawsze prowadzi do wzrostu dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości. W tym zakresie urzędy dążące do pełnej aktualizacji bazy danych nie ograniczają się do jednorazowej weryfikacji, ale prowadzą ją systematycznie. W przypadku Gliwic po zastosowanej detekcji zmian na podstawie ortofotomapy (opisanej szczegółowo w poprzednich raportach benchmarkingowych) prowadzona jest dalsza weryfikacja przez zatrudnionych do tego celu pracowników (umowa na czas określony). Podczas weryfikacji dokonanej w Konopiskach w ok. 80% przypadków odnotowano zaniżone deklarowane przez podatników powierzchnie gruntów i budynków. Bieżąca weryfikacja zaległości podatkowych z tytułu podatku od nieruchomości oraz terminowe i rzetelne podejmowanie czynności sprawdzających ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia zabezpieczenia należnych wpływów. Urzędy, które wdrożyły wewnętrzne regulacje narzucające im szybkie terminy wystawiania upomnieo oraz tytułów wykonawczych oraz monitorowanie zaległości po upływie terminu osiągają wyższe wyniki w zakresie skuteczności egzekucji, co prowadzi do ograniczenia kwoty zaległości z tytułu podatku od nieruchomości (np. Tychy). Szczególnie ważne jest wystawianie upomnieo i tytułów wykonawczych już po pierwszej racie podatku od nieruchomości, nawet jeżeli zaległośd ta jest niewielka. Takie systematyczne działanie obniża ryzyko późniejszego błędu, ogranicza 49
ryzyko wyzbycia się majątku dłużnika, utwierdza podatnika w przekonaniu o możliwości uniknięcia zapłaty podatku. Przy weryfikacji danych wymiarowych przydatne może okazad się dostosowanie gminnych systemów informatycznych do porównywania danych z ewidencji podatkowej i ewidencji gruntów i budynków przy wykorzystaniu kodów źródłowych udostępnionej przez Ministerstwo Finansów integrującej platformy elektronicznej (IPE-PN). W żadnym z urzędów biorących udział w badaniu nie wdrożono dotychczas kompleksowego rozwiązania informatycznego zapewniającego bieżące porównywanie baz podatkowych z danymi EGIB. Takie rozwiązanie stanowiłoby niewątpliwie dobrą praktykę, zapewniającą zwiększenie efektywności i skuteczności procesu wymiaru podatku od nieruchomości. Aktualnie stosuje się w tym zakresie jedynie częściowe rozwiązania usprawniające prace np. w Gliwicach opracowano algorytmy umożliwiające porównywanie danych eksportowanych z różnych systemów. Ważne jest wdrożenie w urzędzie systemowych rozwiązao w zakresie identyfikacji podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej, co wiąże się zazwyczaj z podwyższeniem stawek podatku od nieruchomości. Jeżeli organ podatkowy posiada wiedzę o okolicznościach skutkujących obowiązkiem składania takich informacji powinien w każdym przypadku niezwłocznie wezwad ich do złożenia takich informacji i monitorowad, czy obowiązek ten został zrealizowany. 8 Na zmniejszenie kwot zaległości z tytułu podatku od nieruchomości w miastach na prawach powiatu, będących jednocześnie organem egzekucyjnym, ma wpływ współpraca zespołów zajmujących się monitorowaniem zaległości podatkowych z służbami egzekucyjnymi i stosowane w tym zakresie rozwiązania informatyczne. Przykładowo w Dąbrowie Górniczej egzekucję ułatwia możliwośd importu tytułów wykonawczych bezpośrednio do programu egzekucyjnego. Jednocześnie wdrażanie nowego oprogramowania może zagrażad skuteczności działao egzekucyjnych. Taka sytuacja miała miejsce w 2014 r. w Częstochowie, która odnotowała relatywnie niskie wskaźniki efektywności w zakresie monitorowania zaległości podatkowych. Zwiększeniu wpływów z tytułu podatku od nieruchomości służyd mogą, niewykorzystywane głównie ze względu na brak czasu, kontrole u podatników, zwłaszcza w zakresie powierzchni użytkowej budynków, które opierają się przede wszystkim na deklaracjach składanych przez podatników. 8 Wnioski wynikające z Raportu NIK w sprawie prawidłowości i skuteczności realizacji przez jednostki samorządu terytorialnego podatków lokalnych oraz dochodów z majątku, marzec 2015 r. 50
Częśd urzędów biorących udział w analizach porównawczych wysyła do podatników informacje o zbliżającym się terminie podatku od nieruchomości oraz informacje o odnotowanych zaległości w tym podatku poprzez wiadomości tekstowe na telefon komórkowy (SMS) lub pocztę elektroniczną (e-mail). Takie rozwiązanie stosowane jest z powodzeniem m. in. w Czechowicach-Dziedzicach. Konieczne jest w tym celu zebranie oświadczeo o wyrażeniu zgody na przesyłanie tego typu informacji, np. przy okazji akcji wymiarowej lub przy okazji zbierania innego rodzaju informacji od mieszkaoców/podatników (np. w zakresie opłaty śmieciowej). Urzędy osiągające wysoki poziom zabezpieczeo należności dążą w wewnętrznych regulacjach do systematycznego zmniejszania kwot zaległości, dla których ustanawiane jest zabezpieczenie. W Dąbrowie Górniczej w 2015 r. obniżono ten próg z 10 do 5 tys. zł, w Rudzie Śląskiej wynosi on 1 tys. zł. Potencjalnym sposobem zwiększenia efektywności mogą wydawad się rozwiązania organizacyjne w zakresie obsługi kasowej. W Żorach prowadzona jest od wielu lat bezkasowa obsługa podatników (zadanie realizuje bank obsługujący urząd). W Tychach, Częstochowie, Dąbrowie Górniczej, Mysłowicach dostępne są opłatomaty, jednak zapłata podatku od nieruchomości poprzez opłatomat, przynajmniej na chwilę obecną, nie jest popularna wśród podatników (obawy techniczne osób starszych, poziom skomplikowania kalkulacji, podatku, chęd otrzymania bardziej wiarygodnego i trwałego potwierdzenia zapłaty, itp.). Znacznie częściej mając wybór korzystają z zapłaty gotówką w kasie urzędu lub placówce bankowej lub dokonują zapłaty za pośrednictwem terminalu kart płatniczych lub przelewu internetowego. Zasadne wydaje się, aby te dwie ostatnie formy zapłaty były dostępne i zakomunikowane podatnikom. Wśród urzędów biorących udział w analizie porównawczej można obserwowad dążenie do specjalizacji pracowników zajmujących się monitorowaniem zaległości podatkowych oraz ustanawianiem zabezpieczeo, z uwagi na potencjalne korzyści wynikające z efektów ich pracy. W Lublinie po reorganizacji pracy utworzono dodatkowe stanowisko zajmujące się ustanowieniem zabezpieczeo, oddzielając je od bieżących czynności związanych z księgowaniem i wystawieniem upomnieo. W Chorzowie zatrudniono osobę zajmującą się monitorowaniem zaległości z tytułu podatku od nieruchomości. 51
Załącznik. Dane potrzebne do wyliczania wskaźników monitorowania zobowiązao wynikających z podatku od nieruchomości VII.1 Liczba etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości nieuwzględniająca naczelnika i osoby obsługującej sekretariat. 9 [L EMZP ] VII.2 Liczba etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości w stosunku do osób prawnych nieuwzględniająca naczelnika i osoby obsługującej sekretariat *L EP ] VII.3 Liczba etatów realizujących zadania dotyczące wymiaru podatku od nieruchomości w stosunku do osób fizycznych nieuwzględniająca naczelnika i osoby obsługującej sekretariat *L EF ] VII.4 Liczba postępowao podatkowych ogółem zrealizowanych (tj. zakooczonych) (na dzieo 31 grudnia danego roku) 10 [L PP ]. VII.5 Powierzchnia budynków w m 2 deklarowana przez osoby prawne do opodatkowania [L PBP ] VII.6 Liczba postępowao w stosunku do osób prawnych (nie podaje się tutaj złożonych deklaracji i ich korekt) [L POP ] VII.7 Liczba deklaracji i korekt w stosunku do osób prawnych [L POPK ] VII.8 Liczba postępowao w stosunku do osób fizycznych zakooczona wydaniem decyzji ustalających [L POF ] VII.9 Powierzchnia gruntów w m 2 deklarowana przez osoby prawne do opodatkowania [L PGP ] VII.10 Wartośd budowli deklarowana przez osoby prawne do opodatkowania [L WBP ] VII.11 Powierzchnia budynków w m 2 objęta opodatkowaniem w stosunku do osób fizycznych *L PBF ] VII.12 Powierzchnia gruntów w m 2 objęta opodatkowaniem w stosunku do osób fizycznych *L PGF ] VII.13 Wartośd budowli objęta opodatkowaniem przez osoby fizyczne [L WBF ] VII.14 Liczba wszystkich podatników (każdy z małżonków jest oddzielnym podatnikiem) (na dzieo 31 grudnia danego roku) 11 [L WP ] 9 Jeśli naczelnik realizuje zadanie związane z wymiarem podatku od nieruchomości należy wliczyd częśd odpowiadającą ilości etatu/czasu poświęconego na to zadanie. Jeśli pracownikom realizującym zadanie były wypłacone godziny nadliczbowe, należy doliczyd % etatu. Liczba etatów oznacza liczbę etatów obciążeniowych (przeliczeniowych) tj., jeśli dany pracownik poświęca na realizację zadania 10 godzin z 40 godzin tygodnia pracy to jest to 0,25 etatu 10 Liczba postępowao bez tzw. decyzji wymiarowych (masówki generowanej przez automaty). Zakooczenie postępowania to wydanie decyzji ustalającej, określającej wysokośd zobowiązania podatkowego. Definicja postępowania podatkowego zgodna z treścią przepisów Ordynacji podatkowej. Odnosi się także do postępowao podatkowych dotyczących łącznego zobowiązania podatkowego, jeśli uwzględnia ono podatek od nieruchomości. 52
VII.15 Kwota wszystkich zaległości w zakresie podatku od nieruchomości na dzieo 31 grudnia roku (obejmująca również zaległości dotyczące poprzednich lat) [K ZPF ] VII.16 Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości na dzieo 31 grudnia roku osoby fizyczne (obejmująca również zaległości dotyczące poprzednich lat) [K ZF ] VII.17 Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości (osoby prawne i fizyczne) zabezpieczona hipotekami i zastawami skarbowymi na dzieo 31 grudnia danego roku *K ZAH ] VII.18 Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości na dzieo 31 grudnia roku osoby prawne (obejmująca również zaległości dotyczące poprzednich lat) [K ZP ] VII.19 Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości osoby prawne na dzieo 31 grudnia roku objętego benchmarkingiem, których nie można wyegzekwowad. *K ZPN + (wartośd odpisów aktualizujących te należności zgodnie z art. 35b ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009r. Nr 152 poz. 1223 z późn. zm.) VII.20 Kwota zaległości w zakresie podatku od nieruchomości osoby fizyczne na dzieo 31 grudnia roku objętego benchmarkingiem, których nie można wyegzekwowad. *K ZFN + (wartośd odpisów aktualizujących te należności zgodnie z art. 35b ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009r. Nr 152 poz. 1223 z późn. zm.) VII.21 Kwota objęta tytułami wykonawczymi w danym roku w stosunku do osób prawnych w zakresie podatku od nieruchomości - stan na dzieo 31 grudnia 2014. Dotyczy również tytułów wykonawczych wystawionych w latach poprzednich [K TWP ] VII.22 Kwota objęta tytułami wykonawczymi w danym roku w stosunku do osób fizycznych w zakresie podatku od nieruchomości stan na dzieo 31 grudnia 2014 r. Dotyczy również tytułów wykonawczych wystawionych w latach poprzednich [K TWF ] VII.23 Liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby prawne [L EMP ] VII.24 Liczba etatów realizujących zadanie monitorowania zaległości podatkowych w zakresie podatku od nieruchomości osoby fizyczne [L EMF ] VII.25 Liczba wystawionych tytułów wykonawczych w stosunku do osób prawnych w danym roku na 31 grudnia danego roku w zakresie podatku od nieruchomości *L TWP ] VII.26 Liczba wystawionych tytułów wykonawczych w stosunku do osób fizycznych w danym roku na 31 grudnia danego roku w zakresie podatku od nieruchomości *L TWF ] VII.27 Liczba wystawionych upomnieo w stosunku do osób fizycznych [L TWUF ] 11 Każda osoba fizyczna będącą współwłaścicielem lub współposiadaczem nieruchomości niezależnie od tego czy współwłasnośd wynika z faktu bycia w związku małżeoskim czy np. wspólnego odziedziczenia nieruchomości, jest odrębnym podatnikiem. 53
VII.28 Liczba wystawionych upomnieo w stosunku do osób prawnych *L TWUP ] VII.29 Liczba wszystkich tytułów wykonawczych wystawianych na dzieo 31 grudnia (obejmuje także tytuły wykonawcze w zakresie podatków i opłat lokalnych inne niż z podatku od nieruchomości). Dotyczy osób fizycznych. [L WTWF ] VII.30 Kwota objęta tytułami wykonawczymi na dzieo 31 grudnia danego roku (obejmuje także tytuły wykonawcze w zakresie podatków i opłat lokalnych inne niż z podatku od nieruchomości). Dotyczy osób fizycznych. [K WTWF ] VII.31 Kwota odpisanych należności przedawnionych ogółem w danym roku w zakresie podatku od nieruchomości 12 [K NPO ] VII.32 Kwota odpisanych należności przedawnionych w odniesieniu do osób fizycznych w zakresie podatku od nieruchomości *K NPF ] VII.33 Kwota odpisanych należności przedawnionych w odniesieniu do osób prawnych w zakresie podatku od nieruchomości *K NPP ] VII.34 Liczba podatników (osoby fizyczne i prawne), których dotyczyły należności przedawnione w zakresie podatku od nieruchomości. *L POD ] VII.35 Imię, nazwisko i telefon osoby podającej dane 12 Def. Należności przedawnione z treści art. 70 Ordynacji podatkowej wynika, że są to należności gdzie upłynęło 5 lat od kooca roku kalendarzowego, w którym był termin płatności tego podatku, o ile nie wystąpiły wymienione w tym przepisie zdarzenia powodujące przerwanie lub zawieszenie biegu terminu przedawniania. 54