Bautzen Görlitz Lubań Jelenia Góra Kamienna Góra zur Tourismusentwicklung in der Euroregion Neisse Nisa Nysa.

ŚNIEŻK A ÖPNV -Konzeption im Korridor Bautzen Görlitz Lubań Jelenia Góra Kamienna Góra zur Tourismusentwicklung in der Euroregion Neisse Nisa Nysa. Opracowanie Koncepcji Publicznego Transportu Pasażerskiego w korytarzu Bautzen Görlitz Lubań Jelenia Góra Kamienna Góra w celu rozwoju turystyki w Euroregionie Neisse Nisa Nysa Europäische Union. Europäischer Fonds für regionale Entwicklung: Investition in Ihre Zukunft / Unia Europejska. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: Inwestujemy w waszą przyszłość

Vorwort Michael Harig Landrat des Landkreises Bautzen / Verbandsvorsitzender des ZVON Starosta powiatu Bautzen / Przewodniczący Związku ZVON Sehr geehrte Damen und Herren, eine wichtige Voraussetzung für gute nachbarschaftliche Beziehungen zwischen Ostsachsen und dem niederschlesischen Teil der Euroregion Neisse Nisa Nysa ist neben einer modernen, leistungsfähigen Verkehrsinfrastruktur ein attraktives die Grenzen überschreitendes ÖPNV-System. Die ÖPNV-Systeme in Sachsen und Niederschlesien haben sich in den zurückliegenden Jahren unabhängig und unabgestimmt voneinander entwickelt; dies erschwert den Einwohnern und insbesondere den Touristen der Region das Reisen mit öffentlichen Verkehrsmitteln. Es mangelt vor allem an abgestimmten und mit einer akzeptablen Reisezeit versehenen Verbindungen, an übersichtlichen Fahrgastinformationen, an integrierten Tarifen und an attraktiven Zugangsstellen zum ÖPNV. Mit unserem gemeinsamen Projekt Śnieżka, das im Rahmen des Operationellen Programms der grenzübergreifenden Zusammenarbeit Sachsen Polen 2007 2013 aus Mitteln des Europäischen Fonds für regionale Entwicklung EFRE gefördert wird, wollen wir die zu lösenden Probleme benennen und die Wege zur Veränderung aufzeigen. Wir werden schrittweise die ÖPNV-Systeme unserer Regionen aufeinander abstimmen und miteinander verzahnen. Ein starker ÖPNV wird dazu beitragen, den Tourismus als prägnanten Wirtschaftsfaktor unserer Euroregion zu stärken und die Kulturen und Menschen einander näher zu bringen. Szanowni Państwo, istotnym warunkiem dla utrzymania dobrosąsiedzkich stosunków między wschodnią Saksonią a dolnośląską częścią Euroregionu Neisse Nisa Nysa jest, obok nowoczesnej i funkcjonalnej infrastruktury transportowej, atrakcyjny transgraniczny system publicznego transportu zbiorowego. Systemy publicznego transportu zbiorowego w Saksonii i na Dolnym Śląsku rozwijały się w zeszłych latach niezależnie od siebie oraz w niezharmonizowany sposób. Te okoliczności znacznie utrudniają podróżowanie środkami komunikacji publicznej mieszkańcom a zwłaszcza turystom odwiedzającym ten region. Przede wszystkim brakuje skomunikowanych połączeń oferujących zarazem dogodne czasy przejazdu. Brak także przejrzystych systemów informacji pasażerskiej, zintegrowanej taryfy oraz atrakcyjnego dostępu do publicznego transportu zbiorowego. Dzięki naszemu wspólnemu projektowi Śnieżka, który jest dofinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego EFRR w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska Saksonia 2007 2013, chcielibyśmy nazwać problemy wymagające rozwiązania i wskazać kierunki zmian. Będziemy stopniowo dostosowywać do siebie systemy publicznego transportu zbiorowego w naszych regionach i łączyć je ze sobą. Silny system publicznego transportu zbiorowego przyczyni się do wzmocnienia turystyki jako czynnika ekonomicznego wyróżniającego nasz Euroregion, a także pozwoli na wzajemne zbliżenie zarówno kultur, jak i ludzi. 2 Weiterführende Informationen und Downloads: http://www.snpl-sniezka.eu/

Przedmowa Jerzy ŁUŻNIAK Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego Vizemarschall der Wojewodschaft Niederschlesien Szanowni Państwo, kierujemy do Państwa opracowanie zawierające koncepcję pasażerskiego transportu publicznego w korytarzu Bautzen Görlitz Lubań Jelenia Góra Kamienna Góra na rzecz rozwoju turystyki w Euroregionie Nysa. Opracowanie to powstało w wyniku realizacji projektu Śnieżka i zawiera rekomendacje, których realizacja zwiększy spójność systemów transportowych i usprawni komunikację pomiędzy Polskimi i Niemieckimi Partnerami Euroregionu Nysa. Każdego roku Euroregion Nysa odwiedzają miliony turystów. Zdarza się, iż pozytywne doświadczenia związane z najwyższej jakości atrakcjami turystycznymi przeplatają się z nieprzyjemnymi związanymi z komunikacją i systemem transportowym. Zauważyć można braki w połączeniach, zintegrowanej taryfie biletowej oraz przejrzystym systemie informacji pasażerskiej. Przez dziesięciolecia systemy pasażerskie transportu zbiorowego w Saksonii i na Dolnym Śląsku rozwijały się niezależnie od siebie, różny był poziom nakładów na infrastrukturę, wreszcie różne priorytety nadawano poszczególnym gałęziom transportu. Z tego powodu występują duże rozbieżności w systemach transportu pasażerskiego po obu stronach granicy, co negatywnie wpływa na jakość podróżowania po tym obszarze. Biorąc powyższe pod uwagę jasna staje się potrzeba opracowania spójnej koncepcji rozwoju transportu zbiorowego dla wschodniej Saksonii i południowo-zachodniej części Dolnego Śląska. Właśnie taki cel przyświecał uczestnikom projektu Śnieżka. Zadanie zostało wykonane. Niniejsza publikacja to wyciąg najważniejszych wniosków i rekomendacji. Więcej informacji dostępnych jest na stronie internetowej projektu Śnieżka. Gorąco zachęcam Państwa do zapoznania się z wynikami naszych badań i przemyśleń. Sehr geehrte Damen und Herren, die Studie ÖPNV-Konzeption im Korridor Bautzen Görlitz Lubań Jelenia Góra Kamienna Góra zur Tourismusentwicklung in der Euroregion Neiße entstand im Ergebnis der Durchführung des Projektes Śnieżka und beinhaltet Empfehlungen, deren Umsetzung die Kohärenz der Verkehrssysteme erhöht und die den Verkehr zwischen den polnischen und deutschen Partner der Euroregion Neiße verbessern wird. Jedes Jahr besuchen Millionen Touristen die Euroregion Neisse. Es kommt jedoch vor, dass positive Erlebnisse mit hochwertigen Touristenattraktionen durch unangenehme Erfahrungen mit dem Verkehrssystem begleitet werden. Es besteht noch Nachholbedarf bei Anschlussverbindungen, integrierten Tarifen sowie übersichtlichen Fahrgastinformationen. Die ÖPNV-Systeme in Sachsen und Niederschlesien haben sich im Laufe der Jahrzehnte unabhängig voneinander entwickelt. Auch gab es Unterschiede bei den Infrastrukturinvestitionen sowie bei den Prioritäten für einzelne Verkehrszweige. Daher resultieren auch erhebliche Unterschiede bei den Personenverkehrssystemen auf beiden Seiten der Grenze, was die Reisequalität negativ beeinflusst. Wie oben beschrieben, wurde die Notwendigkeit der Erarbeitung einer kohärenten ÖPNV-Konzeption zur Tourismusentwicklung für Ostsachsen und den südwestlichen Teil von Niederschlesien deutlich. Genau diesem Ziel widmeten sich die Partner des Projektes Śnieżka. Diese Aufgabe wurde erfüllt. Diese Veröffentlichung beinhaltet einen Auszug der wichtigsten Ergebnisse und Empfehlungen. Mehr Informationen sind auf der Internetseite des Projekts Śnieżka verfügbar. Ich empfehle Ihnen, sich mit den Ergebnissen unserer Untersuchungen vertraut zu machen. Dalsze informacje oraz materiały do pobrania: http://www.snpl-sniezka.eu/ 3

Anlass Zielstellung Untersuchungsraum Die Euroregion Neisse-Nisa-Nysa ist sehr reich an touristischen Attraktionen. Von den Touristen, welche die Region besuchen, wird derzeit das Auto als bevorzugtes Reisemittel genutzt. Der ÖPNV führt hingegen ein Schattendasein insbesondere wenn grenzüberschreitende Reisen zwischen Deutschland und Polen stattfinden sollen. Hier stellen sich eine Reihe von Problemen dar, welche nicht nur das mangelnde Angebot an grenzüberschreitenden Fahrten betreffen, sondern darüber hinaus auch Aspekte der Fahrgastinformation, Tarifgestaltung, Abstimmung der Verkehrsmittel und der Qualität des Verkehrs. Mit dem gemeinsamen Projekt Śnieżka, das im Rahmen des Operationellen Programms der grenzübergreifenden Zusammenarbeit Sachsen Polen 2007 2013 aus Mitteln des Europäischen Fonds für regionale Zusammenarbeit (EFRE ) gefördert wird, wurden zu lösende Probleme identifiziert und Wege zur Veränderung aufgezeigt. Schmalspurbahn in Jonsdorf Kolej wąskotorowa w miejscowości Jonsdorf Das wesentliche Ziel des Projektes ist demnach die Verbesserung und Abstimmung des öffentlichen Personennahverkehrs im Untersuchungsgebiet, welche eine nachhaltige Tourismusentwicklung ermöglichen, aber auch für den Alltagsnutzer positive Effekte bringen sollen. Einen besonderen Stellenwert für die Touristik hat die Erreichbarkeit der Region von außerhalb; diese Problematik stellte einen Schwerpunkt in der Erarbeitung dar. Das Untersuchungsgebiet beinhaltet den polnischen und den deutschen Teil der Euroregion Neisse Nisa Nysa. Somit befinden sich auf polnischer Seite die in der Wojewodschaft Niederschlesien gelegenen Kreise zgorzelecki, bolesławiecki, lubański, lwówecki, jeleniogórski, kamiennogórski sowie die Stadt Jelenia Góra und auf der deutschen Seite die beiden sächsischen Kreise Bautzen und Görlitz. Bautzen Untersuchungsraum in Sachsen Obszar opracowania w Saksonii 4 Görlitz

Cele projektu Obszar opracowania Euroregion Nysa jest obszarem bogatym w atrakcje turystyczne. Obecnie turyści odwiedzający region najczęściej podróżują samochodem. Publiczny transport zbiorowy pozostaje w cieniu w szczególności w przypadku podróży, w których przekracza się granicę polsko-niemiecką. Występuje tu szereg problemów, które nie tylko wynikają z niewystarczającej oferty połączeń transgranicznych, lecz również związane są z aspektami takimi jak informacja pasażerska, kształtowanie taryf, koordynacja różnych środków transportu jak i jakość ofert przewozowych. W ramach wspólnego projektu Śnieżka, będącego częścią Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska Saksonia 2007 2013 i dofinansowywanego z funduszy Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), zidentyfikowano problemy, które należy rozwiązać oraz wskazano, w jaki sposób należy dokonać zmian. Głównym celem projektu była poprawa integracji regionalnego transportu publicznego w obszarze opracowania, która umożliwia zrównoważony rozwój turystyki oraz przynosi korzyści również dla użytkownika codziennego. Szczególne znaczenie dla turystyki ma dostępność regionu z miejsc znajdujących się poza obszarem opracowania i na tej problematyce skoncentrowano się podczas opracowywania projektu. Obszar opracowania obejmuje polską i niemiecką część Euroregionu Neisse Nisa Nysa. W obszarze opracowania po polskiej stronie znajdują się położone w województwie dolnośląskim powiaty zgorzelecki, bolesławiecki, lubański, lwówecki, jeleniogórski z miastem Jelenia Góra i kamiennogórski a po niemieckiej stronie powiaty Bautzen i Görlitz będące częścią Saksonii. N zgorzelecki bolesławiecki lubański lwówecki Jelenia Góra Krajobraz zimowy Góry Łużyckie Winterlandschaft Lausitzer Gebirge jeleniogórski kamiennogórski Obszar opracowania w woj. dolnośląskim Untersuchungsraum in Niederschlesien 5

Touristische Ziele im Untersuchungsgebiet Die Schneekoppe (1603 m) ist das touristische Ziel mit herausragender Bedeutung in der Region und war deshalb auch für das Projekt namensgebend. Sie ist der prägende touristische Magnet des Gebirgszuges der Sudeten, welcher sich vom Westlausitzer Hügel- und Bergland über das Riesengebirge bis zum Altvatergebirge zieht. Am Fuße der Gebirge erstrecken sich Täler der Flüsse Neiße, Bober und Queis (poln. Kwisa). Auf der deutschen Seite ist das Zittauer Gebirge ein besonderer Anziehungspunkt. Der nördliche Teil des Untersuchungsgebietes ist hingegen landschaftlich von der Niederschlesischen Heide (poln. Bory Dolnośląskie) bzw. dem Oberlausitzer Heide- und Teichgebiet und dem Lausitzer Seenland geprägt. Im Kernbereich ist das Biosphärenreservat Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft zu finden, ein seit 1996 als UNESCO -Biosphärenreservat eingeordnetes Schutzgebiet. Lausitzer Teichlandschaft Łużycka Kraina Stawów Neben diesen naturräumlich beachtenswerten Erholungsgebieten, die sich zum Wandern, Rad- oder Skifahren, zum Klettern oder den Wassersport anbieten, ist auch eine Reihe von baulichen Zeugen der Kulturgeschichte in der Region zu finden. So gibt es im Gebiet viele einzelne Baudenkmäler aus verschiedenen Epochen (Burgen, Schlösser, Herrenhäuser und Kirchen). Die historischen Innenstädte u. a. von Görlitz und Bautzen sind als flächenhafte Sehenswürdigkeiten von großer Bedeutung. Das spezifische Mikroklima und die mineralischen Quellen des Sudetenvorlands ermöglichten zudem die Etablierung mehrerer Kurorte. Charakterisierung der touristischen Ziele im Untersuchungsgebiet Oybin im Zittauer Gebirge Oybin w Górach Żytawskich 6

Atrakcje turystyczne w obszarze opracowania Śnieżka (1603 m n. p. m.) jest szczególnie ważnym celem turystycznym w regionie i dlatego została umieszczona w tytule projektu. Jest ona częścią pasma górskiego Sudetów, które rozciąga się od pagórkowatych terenów Łużyc Zachodnich poprzez Karkonosze aż po Wysoki Jesionik. U podnóża tego pasma położone są doliny Nysy, Bobru i Kwisy. Szczególną atrakcją turystyczną po niemieckiej stronie są Góry Żytawskie. Dla północnej części analizowanego obszaru charakterystyczne są Bory Dolnośląskie oraz Górno-Łużycki Obszar Wrzosowisk i Stawów. Najważniejszą częścią tego obszaru jest Rezerwat Biosfery Krajobrazu Górno-Łużyckich Wrzosowisk i Stawów (Biosphärenreservat Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft), który od 1996 roku jest obszarem chronionym, jako rezerwat biosfery UNESCO. Śnieżka Schneekoppe Oprócz wyżej wspomnianych naturalnych obszarów wypoczynkowych, zachęcających do wędrówek pieszych, rowerowych, wspinaczki, sportów narciarskich i wodnych, napotkać można również szereg zabytków architektonicznych. Na terenie analizowanego obszaru znajduje się wiele budowli z różnych epok i wzniesionych w różnych stylach architektonicznych (zamki, pałace, kościoły, dwory). Zabytkowe starówki, między innymi miast Görlitz oraz Bautzen, są atrakcjami turystycznymi o dużym znaczeniu. Natomiast specyficzny mikroklimat oraz wody mineralne Podgórza Sudeckiego sprawiły, że w tym miejscu powstał szereg uzdrowisk. Charakterystyka celi turystycznych w obszarze opracowania Kościół Wang w Karpaczu Kirche Wang in Karpacz 7

Analyse der Verkehrssituation und Ableitung der Zielstellungen Die durchgeführte Analyse hat gezeigt, dass die meisten Defizite im grenzüberschreitenden ÖPNV bestehen. So wird die einzige grenzüberschreitende Zugverbindung im Untersuchungsgebiet durch 3 Zugpaare des Dresden- Wrocław-Express realisiert. Verbindungen, die zwischen dem polnischen und dem deutschen Teil außerhalb dieser Eisenbahnachse nachgefragt werden, sind hingegen sehr unattraktiv; sie bedingen viele Umstiege und oftmals lange Warte- und Fahrzeiten. Die Konkurrenzfähigkeit zum Kfz ist somit auf den wenigsten Strecken gegeben. Es wird deutlich, dass die einzelnen Betrachtungsebenen und Probleme nicht immer losgelöst voneinander zu sehen sind. Beispielsweise wird durch die Verbesserung in der Organisation der grenzüberschreitenden bzw. länderspezifischen ÖPNV-Angebote auch eine bessere Fernerreichbarkeit erzielt. Ein Teil der möglichen Verbindungen ist in den etablierten Auskunftssystemen nicht integriert und wird deswegen nicht angezeigt. Insbesondere auf der polnischen Seite handelt es sich jedoch nicht nur um eine Frage der Verknüpfung von Datenbanken, sondern ist auch auf das Fehlen einer zentralen Verwaltung aller Angebote zurückzuführen. Zur Systematisierung wurden drei Betrachtungsebenen und vier Themenschwerpunkte abgeleitet, die als Grundlage für die Erarbeitung von Maßnahmen im Konzept dienten. Triebwagen Baureihe 642 Pojazd szynowy serii 642 thematische Schwerräumliche punkte: Betrachtungsebenen: I Fernerreichbarkeit Berlin Cottbus Dresden Wrocław Wałbrzych Liberec Hradec Králové Praha Verbesserung der Optimierung der Neugestaltung des 1 Verkehrsangebote 2 Verkehrsorganisation 3 Informationssystems 4 Ziel: Verbesserte Informationen in überregionalen I-1 I-2 Informationskanälen über: I-3 Verbindungsauskunft Tarifinformation Mobilitätsgewährleistung I-4 Ziel: Verbesserung der Erreichbarkeit der touristisch relevanten Orte bei möglichst kurzer Reisezeit. Betrachtung in Ebenen II und III während des Aufenthaltes Optimierung der Tarifstrukturen Betrachtung in Ebenen II und III II Grenzüberschreitende Verkehrsangebote D PL Ziel: Verdichtung des Angebotes direkt grenzüberschreitender Verbindungen II-1 Ziel: Abbau der organisatorischen Barrieren für das grenzüberschreitende II-2 Verkehrsangebot Ziel: Verbesserung der Informationsmöglichkeiten zu grenzüberschreitenden II-3 Verbindungen innerhalb des Untersuchungsgebietes sowohl hinsichtlich der Reisemöglichkeiten als auch zum Tarif. Ziel: Optimierung der grenzüberschreitenden Tarifstrukturen II-4 zur Verbesserung der Nutzbarkeit durch Touristen. III Länderspezifische Problemlagen D PL Ziele-PL: Integration ÖPNV Modernisierung der Verkehrsinfrastruktur III-1 Angebotsverdichtung Verkürzung Reisezeiten Ziel-D: Verdichtung des Angebotes touristisch relevanter Verbindungen Ziel-PL: Flächendeckende Organisation und Koordinierung des gesamten ÖPNV-Angebotes III-2 Ziel-D: keine wesentlichen Probleme Ziel-PL: Schaffung einer zentralen Reiseauskunft, die alle Verkehrsmittel beinhaltet III-3 III-4 Ziel-D: keine wesentlichen Probleme Ziel-PL: Tarifintegration/ Ein-führung gemeinsamer Tickets für alle Verkehrsmittel des Nahverkehrs. Ziel-D: Verbesserung der Tarifstrukturen bei verkehrsverbundübergreifenden Fahrten Problemlagen und Zielstellungen 8

Analiza sytuacji transportowej oraz zdefiniowanie celów Przeprowadzona analiza wykazała, że większość deficytów znaleźć można w transgranicznym transporcie zbiorowym. Obecnie jedynym transgranicznym połączeniem w obszarze opracowania jest linia ekspresu regionalnego Drezno-Wrocław obsługiwana przez 3 pary pociągów dziennie. Podróże pomiędzy polskimi i niemieckimi miejscowościami oddalonymi od tej linii kolejowej nie są obecnie atrakcyjne, gdyż bardzo często wiążą się one z wieloma przesiadkami oraz długim oczekiwaniem i czasem podróży. Jedynie kilka połączeń jest konkurencyjnych w porównaniu z samochodem osobowym. które posłużyły za podstawę do opracowania działań w koncepcji. Wyraźnie widać, że poszczególne obszary priorytetowe i problemy nie zawsze mogą być rozwiązane niezależnie od siebie. Przykładowo poprawa organizacji transgranicznych bądź specyficznych dla danego kraju ofert regionalnego transportu publicznego wpływa pozytywnie na dostępność z oddalonych obszarów. Dodatkowo, część możliwych połączeń nie jest zintegrowana w obecnych systemach informacji pasażerskiej i dlatego nie jest wyświetlana. W szczególności po polskiej stronie jest to spowodowane nie tylko niewystarczającym połączeniem baz danych, lecz również brakiem centralnego zarządzania ofertami przewozowymi. W celu systematyzacji, przeanalizowane problemy przyporządkowano do trzech obszarów priorytetowych, natomiast główna tematyka podzielona została na cztery punkty, Newag Impuls serii 31WE Newag Impuls Baureihe 31WE obszary priorytetowe: I Berlin Cottbus Dresden główna tematyka: dostępność z dużych miast Wrocław Wałbrzych Liberec Hradec Králové Praha poprawa ofert optymalizacja stworzenie centralnej 1 przewozowych 2 organizacji transportu 3 informacji pasażerskiej 4 optymalizacja struktur taryfowych cel: poprawa informacji na poziomie ponadregionalnym poprzez: I-1 I-2 informację o połączeniach I-3 informację o taryfach zapewnienie mobilności podczas pobytu I-4 cel: ułatwienie dojazdu do miejsc atrakcyjnych turystycznie przy możliwe krótkim czasie podróży uwzględnione w obszarach priorytetowych II i III uwzględnione w obszarach priorytetowych II i III II transgraniczne oferty przewozowe D PL cel: wzbogacenie oferty bezpośrednich połaczeń transagranicznych II-1 cel: zmniejszenie barier organizacyjnych w celu poprawy oferty II-2 połaczeń transgranicznych cel: poprawa informacji o połączeniach transgranicznych na terenie obszaru opracowania zarówno pod względem możliwości podróżowania jak opłat za II-3 przejazdy cel: optymalizacja transgranicznych struktur taryfowych w celu poprawy II-4 ich użyteczności dla turystów III problematyka lokalna D PL cele-pl: integracja transportu publicznego modernizacja III-1 infrastruktury transportowej (przede wszystkim kolejowej) poprawa ofert przewozowych skrócenie czasu podróży cel-d: wzbogacenie oferty na relacjach istotnych dla turystyki cel-pl: organizacja i koordynacja transportu publicznego na całym obszarze III-2 cel-d: brak istotnych problemów cel-pl: stworzenie centralnej informacji pasażerskiej obejmującej wszystkie środki komunikacji publicznej III-3 III-4 cel-d: brak istotnych problemów cel-pl: integracja taryfowa/ wprowadzenie wspólnych biletów na wszytkie środki komunikacji publicznej cel-d: poprawa struktur taryfowych dotyczących przejazdów pomiędzy rejonami związków Usystematyzowanie problemów i celów 9

Verkehrsverhalten im Tourismus In den Gemeinden des Untersuchungsgebietes wurde eine Experten-Befragung zur Verkehrsmittelwahl der Touristen durchgeführt. Im Ergebnis wurde festgestellt, dass unter den Besuchern die Nutzung des Autos überwiegt. Feststellbar ist, dass im Verkehrsmittelwahlverhalten zwischen den Touristen in Deutschland bzw. in Polen nur sehr geringe Unterschiede bestehen. Die Beliebtheit des Pkws zur An- und Abreise sowie für Fahrten innerhalb des Gebietes ist ähnlich hoch. Die Zahlen verdeutlichen, welche schlechte Ausgangsposition für den ÖPNV gegeben ist. Der international erkennbare gesellschaftliche Wandel, auch im Tourismus auf den öffentlichen Verkehr zu setzen, macht deutlich, dass für die Entwicklung des öffentlichen Verkehrs in der Region ein hoher Nachholbedarf besteht. Verkehrsmittel Środek transportu Deutschland Niemcy An- und Abreise dojazd Fahrten im Gebiet na terenie obszaru 67 11 12 10 69 9 17 4 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % PKW samochód Zug oder Bus kolej lub autobus Reisebusse autobus turystyczny andere pozostałe Ergebnisse der Befragung zum Verkehrsverhalten in den deutschen und polnischen Gemeinden Nutzung des Görlitzer Obermarktes als Parkplatz Wykorzystanie rynku w Görlitz jako parkingu 10

Zachowania komunikacyjne w turystyce W gminach badanego obszaru została przeprowadzona wśród ekspertów ankieta odnośnie wyboru środka transportu przez turystów. Wyniki przeprowadzonych ankiet pokazują, że najczęściej wykorzystywanym środkiem transportu przez osoby odwiedzające region jest samochód osobowy. Zauważono, że zachowania komunikacyjne wśród polskich i niemieckich turystów różnią się jedynie nieznacznie. Skłon- ność do korzystania z samochodu w przypadku dojazdu do regionu jak i poruszania się po nim jest podobna po obu stronach granicy. Liczby wskazują na to, w jak trudnej sytuacji wyjściowej znajduje się transport zbiorowy. Wprawdzie widoczne są zmiany w zachowaniu społeczeństwa, które wskazują na poprawę roli transportu publicznego w ostatnich latach zwiększa się znaczenie turystyki ekologicznej, która warunkuje poruszanie się bez korzystania z samochodu osobowego. Środek transportu Verkehrsmittel Polska Polen dojazd An- und Abreise na terenie obszaru Fahrten im Gebiet 61 13 17 10 64 11 13 11 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % samochód PKW kolej lub autobus Zug oder Bus autobus turystyczny Reisebusse pozostałe andere Wyniki ankiety dotyczącej zachowań komunikacyjnych w polskich i niemieckich gminach Miejsca parkingowe na chodniku Zgorzelec Parken auf dem Gehweg Zgorzelec 11

Zielkonzept Hauptschienennetz Um den grenzüberschreitenden ÖPNV zu fördern und das Angebot zu verbessern, sind in den letzten Jahren bereits Maßnahmen ergriffen worden. So wurde im Untersuchungsgebiet eine direkte Verbindung zwischen Dresden und Wrocław eingerichtet, auf der drei Zugpaare täglich mit vergleichsweise kurzen Fahrzeiten unterwegs sind. Durch den Einsatz moderner Fahrzeuge und durch die sukzessive Sanierung der Strecke zwischen Görlitz und Wrocław konnte eine Fahrzeitverkürzung erreicht werden. Seit dem 1. April wird der Personenverkehr auf der Strecke Wrocław Węgliniec über Legnica und Bolesławiec mit neuen Zügen (Elektrotriebzüge) der Gesellschaft Koleje Dolnośląskie durchgeführt. Die Fahrzeit mit den schnellsten Regionalzügen in Niederschlesien beträgt von Wrocław nach Legnica ca. 1 Stunde. Die ganze Fahrt von Wrocław nach Węgliniec wurde um 20 Minuten verkürzt. Die Verwaltung der Wojewodschaft Niederschlesien wirbt konsequent für die Elektrifizierung des restlichen Streckenteils der Linie E-30 Węgliniec Zgorzelec. Die komplette Elektrifizierung dieser Strecke würde die Inbetriebnahme von Verkehren von Wrocław nach Zgorzelec mit den elektrischen Fahrzeugen ermöglichen. Die Achse Dresden Bautzen Görlitz / Zgorzelec Węgliniec Bolesławiec Legnica Wrocław wurde als Kernelement der Konzeption zugrunde gelegt. Im Rahmen des Projektes wurde als zweite Achse die südliche grenzüberschreitende Verbindung im Untersuchungsgebiet definiert, die ab Görlitz / Zgorzelec über Lubań und Gryfów nach Jelenia Góra führt. Mit dem Fahrplanwechsel 2011/2012 ist die Verwaltung der Wojewodschaft Niederschlesien dem Bedarf nach neuen Zuganschlüssen entgegengekommen und hat auch dank der Zusammenarbeit mit den lokalen Kommunen die Gesellschaft Koleje Dolnośląskie mit dem Zugverkehr auf der Strecke Jelenia Góra Zgorzelec über und Lubań beauftragt. Gegenwärtig müssen Fahrgäste, die von Deutschland aus nach Jelenia Góra (und weiter nach Karpacz als wichtigsten Ausgangsort für Aktivitäten im Riesengebirge) fahren wollen, in Görlitz / Zgorzelec umsteigen. Die Verbindungen sind nicht aufeinander abgestimmt, so dass lange Wartezeiten entstehen. Im Konzept ist vorgesehen, in der ersten Stufe die Zugverbindungen zwischen Görlitz / Zgorzelec und Jelenia Góra durch eine zeitliche Abstimmung mit den bestehenden Fahrtangeboten zwischen Dresden und Görlitz zu verbessern. Dazu sollen die RB-Züge von / nach Jelenia Góra über Görlitz-Hauptbahnhof verkehren, so dass dieser Bahnhof als Umsteigeknoten für die Reisenden attraktiver wird. Nach der Etablierung dieser Umstiegsverbindung und unter der Voraussetzung entsprechender Fahrgastnachfrage kann in der zweiten Stufe eine direkte Verbindung zwischen Dresden und Jelenia Góra eingerichtet werden. Als längerfristige Aufgabe ist die Fahrzeitverringerung durch Streckensanierung (Fokus: polnischer Streckenteil) zu sehen. Hoyerswerda Węgliniec Legnica Dresden - Neustadt Bautzen Görlitz Zgorzelec Wrocław Kamienna Góra RE/ekspres regionalny RB/pociąg osobowy Zittau Jelenia Góra Schema: Schienenverkehrsangebot Bestand Schemat: Oferta transportu szynowego 12 Hoyerswerda Węgliniec Legnica

Koncepcja docelowa głównych odcinków kolejowych W ostatnich latach podjęto już działania mające na celu wspieranie i poprawę transgranicznego transportu zbiorowego. W wyniku tego wprowadzone zostało bezpośrednie połączenie kolejowe pomiędzy Dreznem i Wrocławiem, które jest obsługiwane przez trzy pary pociągów dziennie i umożliwia stosunkowo krótki czas przejazdu. Dzięki zapewnieniu nowoczesnego taboru oraz sukcesywnemu remontowi trasy pomiędzy Zgorzelcem i Wrocławiem mogło nastąpić skrócenie czasu podróży. Nowe pociągi (Elektryczne Zespoły Trakcyjne) Spółki Koleje Dolnośląskie od 1 kwietnia zaczęły wozić pasażerów na trasie Wrocław Węgliniec przez Legnicę i Bolesławiec. Podróż tymi najszybszymi regionalnymi pociągami na Dolnym Śląsku pozwala pokonać odległość z Wrocławia do Legnicy w niecałą godzinę, a cała podróż pomiędzy Wrocławiem, a Węglińcem skróciła się o 20 minut. Od rozkładu jazdy 2011/2012, wychodząc naprzeciw pot rzebom dającym nowe możliwości skomunikowań pociągów, Samorząd Województwa Dolnośląskiego również dzięki współpracy z lokalnymi samorządami, zlecił Spółce Koleje Dolnośląskie uruchomienie przewozów kolejowych na trasie Jelenia Góra Zgorzelec przez Lubań. Obecnie pasażerowie jadący z Niemiec do Jeleniej Góry (i dalej do Karpacza jako najważniejszego miejsca wypadowego w Karkonosze) zmuszeni są do przesiadki w Görlitz / Zgorzelcu. Pociągi nie są jednak ze sobą skoordynowane, co powoduje długie oczekiwanie na połączenie. Koncepcja przewiduje w pierwszym etapie zapewnienie dogodnej przesiadki poprzez skoordynowanie godzin odjazdów istniejących pociągów pomiędzy Dreznem i Görlitz z pociągami kursującymi na trasie Zgorzelec Jelenia Góra. W tym celu, polskie pociągi powinny przejeżdżać przez dworzec w Görlitz i wzmocnić Węgliniecprzez to Legnica rolę tego dworca jako węzła przesiadkowego. Samorząd Województwa Hoyerswerda Dolnośląskiego usilnie zabiega o zelektryfikowanie pozostałej części linii E-30 na odcinku Węgliniec Zgorzelec. Pełna elektryfikacja tego odcinka pozwoliłaby na uruchomienie bezpośrednich połączeń Wrocławia do Zgorzelca Dresden pociągami - elektrycznymi. odpowiednim popycie można wprowadzić w drugim etapie Görlitz Po wprowadzeniu powyższego połączenia z przesiadką Wrocław Bautzen i przy Neustadt bezpośrednie Zgorzelec połączenie pomiędzy Dreznem i Jelenią Górą. Oś kolejowa Dresden Bautzen Görlitz / Zgorzelec Węgliniec Za zadanie długoterminowe należy spostrzegać skrócenie Bolesławiec Legnica Wrocław została uznana za najważniejszy element sieci w koncepcji. W ramach projektu, czasu podróży poprzez przystosowanie odcinka do wyższych prędkości (w szczególności po stronie Kamienna polskiej). Góra za drugą oś w obszarze opracowania uznano południowe połączenie transgraniczne RE/ekspres regionalny przebiegające od Görlitz / Zgorzelca przez Lubań RB/pociąg i Gryfów osobowy Śląski do Jeleniej Góry. Jelenia Góra Zittau Hoyerswerda Węgliniec Legnica Dresden - Neustadt Bautzen Görlitz Zgorzelec Wrocław Kamienna Góra RE/ekspres regionalny Zittau Jelenia Góra Schemat: Oferta transportu szynowego w etapie 2 Schema: Konzipiertes Schienenverkehrsangebot in Stufe 2 13

Ergänzende ÖPNV-Angebote Die beschriebenen Hauptachsen sind durch lokale Verbindungen zu ergänzen, um die Erreichbarkeit der Fläche zu ermöglichen. Dazu können je nach Fahrgastaufkommen und bei Vorhandensein von entsprechender Infrastruktur Eisenbahnen oder Busse zum Einsatz kommen. Revitalisierung Nebenstrecken Eine vorläufige Analyse von vier inaktiven Bahnstrecken auf der polnischen Seite des Untersuchungsgebietes hat gezeigt, dass man insbesondere eine Reaktivierung der derzeit nicht befahrenen Strecken Nr. 308 und 340 (Jelenia Góra Karpacz und Jelenia Góra Kowary) näher betrachten sollte. Diese verbinden die Ortschaften, die für den Tourismus große Bedeutung haben und außerdem als wichtige lokale Verbindungen betrachtet werden sollten. Dresden - Neustadt Hoyerswerda Bautzen Görlitz Zittau Zgorzelec Lubań Mirsk 336 Świeradów Węgliniec Gryfów Śląski Schema: Potenzielle Revitalisierungsstrecken Schemat: Potencjalne odcinki do rewitalizacji 317 Jelenia Góra 340 308 Legnica Mysłakowice 308 Kowary Karpacz Wrocław Kamienna Góra Das bestehende umfangreiche Busangebot sowie der Verlauf der Bahnlinie entlang mehrerer touristisch relevanter Ortschaften lassen eine hohe Nachfrage erwarten. Busverkehre Der Busverkehr ist im Vergleich zur Bahn flexibler. Er benötigt keine spezielle Infrastruktur, da das existierende Straßennetz genutzt werden kann, so dass auf diese Weise eine Erschließung der Fläche möglich wird. Gleichzeitig kann man die Fahrzeuge flexibel auf die Nachfrage abstimmen. Bei gutem, vertaktetem Angebot und bequemen Umstiegen ist der Bus ein unabdingbares Element eines integrierten ÖPNV-Systems in der Region. Allerdings besteht gerade im polnischen Teil erheblicher Optimierungsbedarf, da gegenwärtig eine sehr liberale Ausgestaltung des Angebotes existiert. So kommt es zu Parallelverkehren zu Bahnlinien (sowohl von der Ausrichtung als auch der zeitlichen Gestaltung), während auf schlechter nachgefragten Relationen nur unzureichende Angebote bestehen. Umstiegsknoten Ein wichtiges Element dieses Systems müssen die Umstiegsknoten sein, an denen der Wechsel zwischen den unterschiedlichen Verkehrssystemen möglich ist. Während in Deutschland in den vergangenen Jahren ein umfangreiches Programm zur Modernisierung und Optimierung der Verknüpfungsstellen zwischen Bahn und Bus durchgesetzt wurde, sind in vielen Ortschaften auf polnischer Seite die Bus- und die Bahnhaltestellen weit voneinander entfernt. Auch die Barrierefreiheit der Umstiegsknoten kann als mangelhaft eingestuft werden. Bahnhof Bischofswerda Dworzec Bischofswerda Die Standards für Qualität und Ausstattung der Umstiegsknoten und ÖPNV-Haltestellen sollten unter Beachtung folgender Aspekte deutlich erhöht werden: Barrierefreiheit (u. a. Rampen, Hilfen für Sehbehinderte etc.), funktionale Ausstattung (Bänke, Überdachungen), klare und einheitliche Bezeichnung und Information, sicherer Zugang zu den Haltestellen, Parkplätze (Park & Ride) / Abstellplätze für Fahrräder (Bike&Ride). 14

Pozostałe oferty transportu zbiorowego cinkami kolejowymi (włącznie ze zbliżonymi do siebie godzinami odjazdów), podczas gdy na odcinkach o mniejszym popycie oferta jest niewystarczająca. Węzły przesiadkowe Istotnym elementem takiego układu transportowego muszą być zintegrowane węzły przesiadkowe, w których możliwe są skoordynowane przesiadki pomiędzy różnymi systemami transportu. Nieczynny odcinek 308, stan obecny Stillgelegte Strecke 308 heute Opisane główne osie kolejowe należy uzupełnić o połączenia lokalne, aby umożliwić dostępność całego obszaru. W tym celu posłużyć się można w zależności od dostępnej infrastruktury oraz liczby pasażerów transportem kolejowym lub autobusowym. Reaktywacja linii kolejowych Wstępna analiza czterech nieczynnych linii kolejowych po stronie polskiej w obszarze opracowania wykazała, iż należy szczególnie rozważyć reaktywację linii 308 i 340 na relacjach Jelenia Góra Karpacz i Jelenia Góra Kowary. Linie te łączą miejscowości o znaczeniu turystycznym, ale także stanowią istotne połączenie lokalne w regionie. Podczas gdy w ostatnich latach w Niemczech miał miejsce obszerny program modernizacji i optymalizacji węzłów przesiadkowych pomiędzy pociągiem i autobusem, w wielu polskich miejscowościach przystanki autobusowe położone są w znacznej odległości od przystanków kolejowych. Również negatywnie należy ocenić przystosowanie węzłów przesiadkowych dla osób niepełnosprawnych. Standard jakości i wyposażenia węzłów przesiadkowych oraz przystanków komunikacji zbiorowej powinien być znacznie podwyższony w następujących aspektach: przystosowanie dla osób o ograniczonej możliwości poruszania się (m.in. pochylnie, elementy dla osób niedowidzących, itp.); elementy małej architektury (ławki, wiaty); przejrzyste i jednolite oznakowanie; bezpieczne dojście do przystanków; parkingi Park& Ride / stojaki na rowery (Bike & Ride). Bogata obecnie oferta przewozów autobusowych oraz położenie linii kolejowej wzdłuż wielu miejscowości turystycznych wskazują na duży potencjał pasażerski. Transport autobusowy Komunikacja autobusowa w porównaniu do kolei jest bardziej elastyczna. Transport autobusowy nie wymaga specjalnej infrastruktury, gdyż korzysta z istniejącej sieci dróg, tym samym może zapewnić dostęp do komunikacji zbiorowej mieszkańcom i turystom nawet w najtrudniej dostępnych miejscach. Jednocześnie jest duża swoboda w doborze taboru w zależności od popytu. Przy dobrej ofercie z cyklicznym rozkładem jazdy oraz dogodnymi przesiadkami, autobus stanowi nieodzowny element zintegrowanego systemu komunikacji zbiorowej w regionie. Wprawdzie po polskiej stronie wymagana jest znaczna optymalizacja, ponieważ obecnie oferta autobusowa charakteryzuje się wysoką liberalnością. Na skutek tego dochodzi do kursowania autobusów na odcinkach pokrywających się z od- Dworzec Königsbrück Bahnhof Königsbrück 15

Fernerreichbarkeit der Region Durch die Gewinnung von Gästen aus ferner gelegenen Regionen kann die Nachfrage nach ÖPNV-Leistungen weiter forciert werden. Dresden und Wrocław sind als bedeutende Eisenbahnknoten nahe dem eigentlichen Untersuchungsgebiet gelegen. Zusätzlich können aber weitere Potenziale erschlossen werden wobei sich die deutsche Hauptstadt Berlin als Stadt mit etwa 3,5 Millionen Einwohnern als ein sehr lohnenswerter Ausgangsort darstellt. Derzeit verkehrt auf der Relation Berlin Cottbus Forst Żary Węgliniec Wrocław ein EC ( Wawel ) pro Tag, welcher jedoch mit etwa 5 Stunden Fahrzeit zwischen Berlin und Wrocław für die ca. 332 km lange Bahnstrecke sehr lange benötigt (Durchschnittsgeschwindigkeit 66 km/h). Eine Option zur Verkürzung der Fahrzeit besteht in der Führung der Züge von Berlin über Görlitz nach Wrocław. Eine weitere zeitliche Einsparung ist durch die geplante Elektrifizierung zwischen Cottbus und Görlitz sowie zwischen Görlitz und Węgliniec erreichbar, insbesondere wenn Mehrsystemlokomotiven (geeignet für den Betrieb auf deutschen und auf polnischen Strecken) eingesetzt würden. Neben der Verkürzung der Fahrzeit nach Wrocław muss aus Sicht des Projektzieles vor allem die Verbesserung der Anbindung des Untersuchungsgebietes an Berlin positiv bewertet werden. Durch die Verteilung der in Görlitz ankommenden Fahrgäste in Richtung Jelenia Góra, Zittau und Bautzen kann der Tourismus in der Region eine deutliche Stärkung erhalten. Hamburg Berlin Forst Cottbus Żary Hoyerswerda Horka Węgliniec Legnica Dresden - Neustadt Bautzen Görlitz Zgorzelec Wrocław EC-Bestand (2013)/ EC-obecna trasa (2013) EC-Variante 1/ EC-wariant 1 EC-Variante 2 / EC-wariant 2 Zittau Jelenia Góra Kamienna Góra Optionale Führungen des EC Wawel Alternatywna trasa pociągu EC Wawel 16

Dostępność regionu z dużych miast EC Wawel na dworcu w Węglińcu EC Wawel im Bahnhof Węgliniec Popyt na transport zbiorowy można dodatkowo zwiększyć poprzez zachęcenie do przyjazdów turystów z dalej położonych regionów. Drezno i Wrocław są ważnymi węzłami kolejowymi w pobliżu badanego obszaru. Ponadto możliwe jest jeszcze wykorzystanie dalszych potencjałów, przede wszystkim Berlin jako stolica Niemiec z około 3,5 mln mieszkańców jest bardzo atrakcyjnym punktem wyjściowym. Z punktu widzenia celu niniejszego projektu, oprócz skrócenia czasu podróży do Wrocławia należy przede wszystkim pozytywnie ocenić poprawę dostępności obszaru opracowania z Berlina. Na skutek możliwego kontynuowania podróży z Görlitz w kierunku Jeleniej Góry, Zittau i Bautzen możliwe jest znaczne wsparcie branży turystycznej w regionie. Obecnie na trasie Berlin Cottbus Forst Żary Węgliniec Wrocław kursuje 1 pociąg EC Wawel dziennie, który charakteryzuje się długim czasem przejazdu pomiędzy Berlinem i Wrocławiem (ok. 5 godzin) na 332 km odcinku (średnia prędkość 66 km/h). Jedną z opcji mających na celu skrócenie czasu podróży jest poprowadzenie ruchu pociągów z Berlina przez Görlitz do Wrocławia. Dodatkowe skrócenie czasu przejazdu jest możliwe, jeśli zostanie przeprowadzona planowana elektryfikacja odcinka pomiędzy Cottbus i Görlitz oraz między Görlitz i Węglińcem, a zwłaszcza gdy zostaną wprowadzone lokomotywy wielosystemowe (przystosowane do użytkowania na polskich i niemieckich odcinkach). Most przez Nysę od strony Görlitz w kierunku Zgorzelca Neißeviadukt von Görlitz in Richtung Zgorzelec 17

Berücksichtigung der besonderen Anforderungen des Tourismus Information für die Reisenden Ein unabdingbares Element zur Förderung des Tourismus ist eine zentrale Reiseauskunft mit Daten über Bus- und Bahnfahrten in der ganzen Euroregion Neisse. Dabei ist besonders die Verfügbarkeit in den überregionalen Informationskanälen von Bedeutung. Neben der Auskunft zum Erreichen des Zieles (insbesondere Verbindungsauskunft / Tarifinformation) sollten auch Angebote zur Fortbewegung im Untersuchungsgebiet gegeben werden, um frühzeitig über die Möglichkeiten der Mobilitätsgewährleistung mittels öffentlichem Verkehr zu informieren. Die Datenbänke mit Fahrplänen aller Verkehrsunternehmen und mit Informationen über die Tarife müssen regelmäßig aktualisiert werden und diese Informationen zwischen den Verkehrsunternehmen ausgetauscht werden. Komfort Der Komfort der Fahrgäste ist ein wichtiger Aspekt bei der Verkehrsmittelwahl. Um die Touristen zum ÖPNV zu überzeugen, sollten u. a. moderne und auf Bedürfnisse der Fahrgäste abgestimmte Fahrzeuge (z. B. Mitnahme von Fahrrädern und Sportausrüstung) eingesetzt werden. In den Sommermonaten wurde in den vergangenen Jahren verstärkt die Attraktivität für Radfahrer durch den Einsatz von Bussen mit Radanhängern erhöht. Diese fahren auf ausgewählten Strecken insbesondere in Gegenden, in denen der Radverkehr eine wichtige Rolle spielt. Da das Lausitzer Seenland in den nächsten Jahren als Naherholungsgebiet mit Fahrrad- und Wandereignung etabliert werden soll, ist der Einsatz solcher Busse auch hier denkbar. In den Wintermonaten sind wiederum Transportmöglichkeiten für Skiausrüstung in Richtung der Wintersportgebiete wichtig. Im Sinne der grenzüberschreitenden Ausrichtung des Projektes ist die Mehrsprachigkeit der Information ebenso wichtig. Weiterhin sind abgestimmte Haltestelleninformationen mit der Zielstellung von Echtzeitanzeigen von Bedeutung. Elektronische Abfahrtanzeigen am Busbahnhof Bautzen Elektroniczne tablice odjazdów na dworcu autobusowym w Bautzen Fahrradmitnahme im Zug der PKP Przewóz rowerów w pociągu PKP 18

Uwzględnienie szczególnych wymogów turystyki Informacja pasażerska Elementem koniecznym wspierania turystyki jest centralna informacja pasażerska zawierająca dane o przewozach kolejowych i autobusowych w całym Euroregionie Nysa. Przy tym szczególne znaczenie ma ponadregionalna dostępność informacji. Oprócz informacji o możliwości dojazdu do celu (w szczególności informacja o połączeniach oraz o obowiązujących taryfach) należy również zawczasu udostępnić informację o możliwości dalszego korzystania ze środków komunikacji publicznej na terenie badanego obszaru. Baza danych zawierająca rozkłady jazdy wszystkich przewoźników, informacje na temat taryf biletowych oraz wszystkie promocje i oferty specjalne musi być na bieżąco aktualizowana, a wymiana informacji pomiędzy różnymi organizatorami transportu skoordynowana. W ramach transgranicznego ukierunkowania tego projektu równie ważna jest wielojęzyczność informacji. Komfort pasażerów Komfort podróży jest istotnym aspektem warunkującym wybór środka transportu. W celu zachęcenia turystów do korzystania z komunikacji publicznej należy zapewnić m. in. wygodny i dostosowany do potrzeb pasażera tabor (np. przystosowanie do przewozu rowerów, sprzętu sportowego). W miesiącach letnich zwiększano w ostatnich latach atrakcyjność transportu zbiorowego dla rowerzystów przez zastosowanie autobusów z przyczepami na rowery. Kursują one na wybranych trasach, w szczególności na obszarach, gdzie turystyka rowerowa odgrywa ważną rolę. Ponieważ dąży się do wykorzystania w najbliższych latach Pojezierza Łużyckiego jako obszaru wypoczynkowego przyjaznego dla turystyki pieszej i rowerowej należy rozważyć zastosowanie takich przyczep również w tym regionie. W miesiącach zimowych natomiast ważna jest możliwość przewozu nart do ośrodków sportów zimowych. Ponadto istotne są skoordynowane informacje przystankowe wraz z ich docelową prezentacją w czasie rzeczywistym. Transport autobusowy w Bolesławcu Busverkehr in Bolesławiec Autobus z przyczepą rowerową Bus mit Fahrradanhänger 19

Berücksichtigung der besonderen Anforderungen des Tourismus Zuverlässigkeit Da der ÖPNV gerade in dünn besiedelten Regionen zunehmend ausgedünnt wird, wirkt sich dies konträr zum Ziel der Tourismusförderung aus. Es muss geprüft werden, wie die Flexibilisierung von Angeboten ( Anruflinienbusse / Anruflinientaxen etc.) mit den touristischen Anforderungen in Einklang gebracht werden kann. Um für den Touristen ein attraktives System vorzuhalten, ist der Erhalt eines gewissen Grundangebotes notwendig, Tarif Ein integriertes ÖPNV-System beinhaltet auch einen integrierten Tarif, der leicht verständlich und preislich attraktiv sein muss. Auf Initiative des ZVON wurde in den vergangenen Jahren durch Einführung eines gemeinsamen Euro-Neisse- Tickets sowie spezieller Bahntickets eine Vereinfachung der Tarifstrukturen über die Landesgrenzen hinweg realisiert. Allerdings sind weitere Verbesserungen vor allem unter dem touristischen Aspekt möglich, welche durch folgende Maßnahmen verwirklicht werden können: Ausweitung des Geltungsbereiches der existierenden grenzüberschreitenden Fahrkarten auf den gesamten Bereich des Untersuchungsgebietes, Einbeziehung aller Verkehrsunternehmen, die in der Euroregion Neisse ihre Fahrten anbieten, Erweiterung existierender Sonderangebote (z. B. das Euro- Neisse-Ticket) um Zeitkarten, Kombination des Fahrkartenangebotes mit den reduzierten bzw. kostenlosen Eintritten zu Kultur- und Sporteinrichtungen Übergang zwischen zwei Zügen im Görlitzer Bahnhof Przesiadka pomiędzy dwoma pociągami na dworcu w Görlitz 20

Uwzględnienie szczególnych wymogów turystyki Możliwość zdania się na transport zbiorowy Ponieważ zwłaszcza w mniej zaludnionych regionach zmniejszana jest oferta transportu zbiorowego, skutki tego przeciwstawne są założeniom wspierania turystyki. Należy przeanalizować, w jaki sposób połączyć można wprowadzanie bardziej elastycznych ofert (autobus na telefon itd.) z wymaganiami turystów. Aby zapewnić atrakcyjny dla turystów system komunikacji zbiorowej konieczne jest zachowanie oferty podstawowej. Taryfa biletowa Zintegrowany transport zbiorowy to również zintegrowana taryfa biletowa, która musi charakteryzować się przejrzystością i atrakcyjnością cenową. Z inicjatywy niemieckiego zrzeszenia przewoźników ZVON uproszczono w ostatnich latach struktury taryfowe na obszarze przygranicznym poprzez wprowadzenie wspólnego biletu Euro-Nysa oraz specjalnych biletów na przejazdy kolejowe. Możliwa jest jednak dalsza poprawa, w szczególności w aspekcie turystyki, która może być osiągnięta przez następujące działania: rozszerzenie istniejących ofert biletowych transgranicznych na cały obszar opracowania. zaangażowanie wszystkich przewoźników oferujących usługi transportowe na terenie Euroregionu Nysa. rozszerzenie istniejących specjalnych transgranicznych ofert biletowych (np. Bilet Euro-Nysa) o bilety długookresowe połączenie oferty biletowej z możliwością bezpłatnego lub zniżkowego korzystania z regionalnych punktów kulturalnych i atrakcji sportowych. Elektryczny Zespół Trakcyjny serii 31WE na Dworcu Głównym we Wrocławiu Elektrotriebzug der Baureihe 31WE im Hauptbahnhof Wrocław 21

Notizen Notatki. 22

Überschrift Europäische Union. Europäischer Fonds für regionale Entwicklung: Investition in Ihre Zukunft / Unia Europejska. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: Inwestujemy w waszą przyszłość Lead Partner Partner Wiodący: Projektpartner Partner projektu: Zweckverband Verkehrsverbund Oberlausitz-Niederschlesien Rosenstraße 31 D-02625 Bautzen www.zvon.de Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wybrzeże Juliusza Słowackiego 12/14 PL 50-411 Wrocław www.umwd.dolnyslask.pl Projektbearbeiter Realizatorzy projektu: ARUP Ul. Królewska 16 PL 00-103 Warszawa www.arup.com IVAS Ingenieurbüro für Verkehrsanlagen und -systeme Alaunstraße 9 D-01099 Dresden www.ivas-ingenieure.de Projektmanagement Zarządzanie projektem: ISUP Ingenieurbüro für Systemberatung und Planung GmbH Leipziger Straße 120 D-01127 Dresden www.isup.de Redaktionsschluss Zakończenie redakcji: Mai 2013 Maj 2013 r. Gestaltung und Schriftsatz Opracowanie graficzne i skład: Satzstudio Mittasch, Rabitzer Straße 1, D-02627 Kubschütz Druck druk: Lausitzer Druckhaus GmbH, Töpferstraße 35, D-02625 Bautzen Bildnachweis Zdjęcia i obrazki: ARUP, IVAS, ISUP, Koleje Dolnośląskie S.A., MZK Bolesławiec, PKP S.A., Wiesław Jurewicz (Fotos der Schneekoppe Deckblatt und S. 7 zdjęcia Śnieżki na okładce oraz str. 7) 23