Polska Agencja Rozwoju Turystyki SA Rozwój j bazy noclegowej jako warunek rozwoju turystycznego regionów Andrzej Saja Prezes Zarządu PART SA
DLACZEGO REGIONY? 3 zasadnicze typy destynacji, czyli obszarowego produktu turystycznego¹ państwo region gmina, miasto Destynacją turystyczną są najczęściej miejscowości lub regiony, rzadziej całe państwa². Regiony są zasadniczą jednostką podziału terytorialnego dla administracji rządowej. Podział ten w miarę wiernie oddaje teŝ róŝnice geograficzne, gospodarcze, czy kulturowe i obyczajowe między poszczególnymi obszarami kraju. Regiony stanowią z marketingowego punktu widzenia produkty miejsca, składają się z wielu róŝnych, powiązanych ze sobą, elementów materialnych i niematerialnych wyróŝnionych ze względu na swoją lokalizację w przestrzeni. 1 W.Freyer, Tourismus, Einfuhrung in die Fremdenverkehrsokonomie. 2 R. Doswell, Tourism, How Effective Management Makes the Difference.
ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA A INWESTYCJE Przedsiębiorcy podejmują decyzje o inwestycjach w sektorze turystycznym m.in. w oparciu o atrakcyjność turystyczną danego obszaru. Atrakcyjność turystyczna = występowanie pewnej cechy charakterystycznej przyciągającej turystów na określone tereny dzięki walorom turystycznym 1. Potencjał turystyczny = zespół dóbr stanowiących warunki rozwoju turystyki na danym obszarze (zarówno walory turystyczne, jak i zagospodarowanie obszaru) 2. Atrakcyjność turystyczna jest najczęściej oceniana w sposób subiektywny, jednak istnieją jej taksonometryczne mierniki. 1 - A. Kowalczyk, Geografia turyzmu. 2 - K. Naumowicz, Turystyka, Zagadnienia teoretyczne.
SKŁADOWE ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ Przykładowe wagi cech określających atrakcyjność turystyczną. Cecha: Taksonomiczny miernik rozwoju D. Milewski Walory turystyczne 0,250 Baza noclegowa 0,250 Baza gastronomiczna i uzupełniająca 0,125 Stan i ochrona środowiska 0,125 Dostępność komunikacyjna 0,100 Infrastruktura usługowa 0,100 Infrastruktura techniczna 0,050 Stosunki ludnościowe 0,0 Finanse gmin 0,0 Suma 1,0 Za: A. Pawlicz, Promocja produktu turystycznego, turystyka miejska.
DECYDUJE BAZA NOCLEGOWA Walory turystyczne naturalne i antropogeniczne powstały podczas procesów rozwoju obszaru. Wpływ człowieka na ich ilość jest stosunkowo mały. Atrakcyjność turystyczna jest zwykle poddawana ocenie subiektywnej zaleŝy od potrzeb i oczekiwań grupy docelowej. Stopień zagospodarowania obszaru w bazę turystyczną moŝna ocenić bardziej obiektywnie. Zagospodarowanie w bazę turystyczną umoŝliwia pobyt w wybranym miejscu, zaspokaja potrzeby podstawowe związane z wyjazdem. Występowanie usług noclegowych i gastronomicznych jest warunkiem sine qua non do podjęcia decyzji o wyborze destynacji. Nie uniemoŝliwia uprawiania turystyki osobom, którym są one obojętne (np. camping i caravaning), natomiast zwiększa dostępność regionu dla pozostałych turystów. Baza noclegowa jest czynnikiem, który w sposób decydujący wpływa na sukces - bądź jego brak - określonej destynacji turystycznej. Stąd warto koncentrować się na tym, jaką rolę spełnia obecnie i jaką moŝe spełniać baza noclegowa w kreowaniu nowych destynacji.
RYNEK NOCLEGOWY W POLSCE Polski rynek noclegowy naleŝy do najsłabiej rozwiniętych w krajach UE. W roku 2007 na 10 tys. mieszkańców Polski przypadały 44 miejsca noclegowe w hotelach i obiektach podobnych (wg Eurostat). Według szacunków Instytutu Hotelarstwa z lipca 2009 roku, wskaźnik ten wzrósł w ostatnich latach i przekracza obecnie 53 miejsca na 10 tys. mieszkańców. ALE Średnia europejska w 2007 r. wynosiła 234,4 na 10 tys. mieszkańców. Czechy 237, Słowacja 123, Niemcy 200, Litwa 65 miejsc noclegowych. Uwzględniając statystyczne dysproporcje, liczbę działających w Polsce hoteli, liczbę oferowanych przez hotele i obiekty podobne miejsc noclegowych oraz stopień ich wykorzystania widać, Ŝe na polskim rynku jest jeszcze miejsce dla wielu obiektów wszystkich kategorii.
RYNEK NOCLEGOWY W POLSCE Udział hoteli w całym rynku miejsc noclegowych w Polsce wynosi obecnie ok. 17% (wg szacunków Instytutu Hotelarstwa). Pozostałe miejsca noclegowe oferują: motele, hostele, zajazdy, pensjonaty, ośrodki wczasowe, wypoczynkowe i szkoleniowo-konferencyjne, apartamenty, schroniska, kwatery prywatne, róŝnego rodzaju kwatery pracownicze (często nazywane hotelami), a takŝe szara strefa noclegowa. Na 10 tys. Polaków przypadałoby najprawdopodobniej 236 łóŝek (średnia europejska) - gdyby uwzględnić wszystkie miejsca noclegowe (w tym sezonowe), w obiektach zbiorowego zakwaterowania, apartamentach i kwaterach prywatnych czy to legalnych, czy teŝ działających w szarej strefie. Tak duŝa liczba miejsc zlokalizowanych poza hotelami, jak równieŝ przyzwyczajenie Polaków do wybierania noclegów u rodziny lub znajomych, to czynniki, które powinien wziąć pod uwagę potencjalny inwestor hotelowy.
POLSKI RYNEK HOTELI TEZA hotele to segment bazy noclegowej mający największy wpływ na rozwój turystyki. DLACZEGO? hotele to segment rozwijający się mimo kryzysu najszybciej, w hotele inwestuje się największy kapitał (spośród wszystkich obiektów noclegowych), hotele jako obiekty skategoryzowane są najlepiej policzalne, co znaczy, Ŝe moŝna uchwycić wielkość tego segmentu rynku w danym momencie. hotele są najbardziej poŝądaną przez turystów kategorią obiektów, dlatego, Ŝe ujęcie standardów ich wyposaŝenia i serwisu w ramy prawne jest rękojmią jakości obsługi z jaką chcą się spotkać turyści.
POLSKI RYNEK HOTELI Kategoria Liczba hoteli 31 lipiec 2007 31 lipiec 2009 Wzrost netto Wzrost netto (%) Liczba miejsc noclegowych (tys.) Liczba hoteli Liczba miejsc noclegowych (tys.) Liczba hoteli Liczba miejsc noclegowych (tys.) Liczba hoteli Liczba miejsc noclegowych (tys.) Hotele 5* 27 8,3 35 9,6 8 1,3 29,6 15,9 Hotele 4* 93 17,0 138 25,6 45 8,6 48,4 50,2 Hotele 3* 611 55,5 755 64,9 144 9,4 23,6 17 Hotele 2* 549 37,5 605 39,0 56 1,5 10,2 4,2 Hotele 1* 199 13,2 207 13,2 8 0 4 0 RAZEM 1479 131,9 1740 152,3 261 20,9 17,6 15,9 Źródło: Rynek hoteli w Polsce 2009 inwestycje, Instytut Hotelarstwa
HOTELE SKATEGORYZOWANE wg REGIONÓW Lp. Województwo Hotele 1 Małopolskie 251 2 Wielopolskie 206 3 Dolnośląskie 205 4 Mazowieckie 171 5 Śląskie 147 6 Pomorskie 125 7 Kujawsko-Pomorskie 94 8 Zachodniopomorskie 90 9 Podkarpackie 89 10 Warmińsko-Mazurskie 89 11 Łódzkie 67 12 Lubuskie 63 13 Świętokrzyskie 59 14 Lubelskie 36 15 Opolskie 29 16 Podlaskie 19 Razem POLSKA 1740
DYSPROPORCJE MIĘDZY REGIONAMI - ROSNĄ NiezaleŜnie od stopnia nasycenia całego kraju hotelami - występują duŝe dysproporcje między poszczególnymi regionami: najwyŝsze nasycenie województwo warmińsko-mazurskie (60,8 miejsca w hotelu na 10 tys. mieszkańców), najniŝsze nasycenie - województwo lubelskie (11,1 miejsca w hotelu na 10 tys. mieszkańców). Paradoksalnie, rozwój rynku noclegowego, z jakim nadal mamy do czynienia (chociaŝ został przyhamowany w ciągu ostatnich miesięcy) pogłębia róŝnice występujące między regionami. Do województw dysponujących największą liczbą obiektów i miejsc noclegowych kierowany jest główny strumień inwestycji baza noclegowa rozwija się tam w sposób bardziej dynamiczny niŝ w województwach o niŝszym nasyceniu miejscami noclegowymi.
UDZIAŁ WOJEWÓDZTW W INWESTYCJACH W HOTELE
RANKING WOJEWÓDZTW WG DYNAMIKI ROZWOJU 2007-2009
REGION O NAJWYśSZEJ LICZBIE HOTELI: MAŁOPOLSKA Elementem decydującym o geografii inwestycyjnej często decyduje lokowanie inwestycji dot. budowy obiektów o standardzie 5* (Warszawa). Pierwsze miejsce pod względem nakładów inwestycyjnych zajmuje od kilku lat województwo małopolskie. Liczba hoteli - +20% Liczba łóŝek w hotelach - +3,4% Liczba hoteli 5* - +66,7%, liczba hoteli 4* - +23%, liczba hoteli 3* - +30% znaczna część to nie nowe inwestycje, a obiekty, które podniosły swoją kategorię dzięki inwestycjom w modernizację i rozbudowę. Wzrost w niŝszych segmentach rynku - ujemny. W roku 2007 na 10 tys. mieszkańców przypadało 55,5 miejsc w hotelach. Obecnie jest to 57,4.
REGION O NAJNIśSZEJ LICZBIE HOTELI: PODLASKIE Podlasie naleŝy do województw o najsłabiej rozwiniętej infrastrukturze hotelowej. W latach 2007-2009 dynamika przyrostu liczby hoteli wyniosła niespełna 27%, zaś wzrost liczby miejsc noclegowych wyniósł niespełna 16%. Poziom inwestycji ulokował region na 15 miejscu. Inwestycje w obiekty hotelowe są obciąŝone uwarunkowaniami wynikającymi z zasad ochrony środowiska (obszary prawnie chronione zajmują duŝą część województwa). NieduŜy ruch turystyczny, słabo rozwinięta infrastruktura komunikacyjną to kolejne słabości regionu, w którym dominuje agroturystyka i mniejsze obiekty noclegowe. W roku 2007 wskaźnik nasycenia miejscami noclegowymi w hotelach wynosił 13,2. Obecnie jest on równy 15,2.
PRZYSZŁE INWESTYCJE - SZACUNKI Wartość inwestycji w hotele w Polsce (mld zł) Spadek szacowany na 2010 rok (do poziomu poniŝej roku 2006) jest wynikiem wyhamowania realizacji wielu inwestycji w tym roku. Część obiektów, które planowano oddać do eksploatacji w 2010 roku, nie zostanie ukończonych lub ich realizacja zostanie przesunięta na kolejne lata.
PRZYSZŁE INWESTYCJE SZACUNKI Prognoza na lata 2011-2012 jest o tyle trudna, Ŝe wartość inwestycji w obiekty zrealizowane zaleŝy od 3 czynników: rozwoju sytuacji gospodarczej na świecie i w Polsce, a co za tym idzie realnego i prognozowanego ruchu turystycznego, zmiany polityki kredytowej banków, które po niespełna dwóch latach poluzowania warunków przyznawania kredytów na inwestycje hotelarskie, znów zapaliły dla nich czerwone światło, tempa dopływu środków z Unii Europejskiej realizowanych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Szczególnie ten ostatni czynnik, który w mniejszym stopniu niŝ pozostałe jest czynnikiem komercyjnym, moŝe wpłynąć na zmianę dysproporcji między regionami.
PROGNOZY Polski rynek hotelowy rośnie i jest rynkiem dobrym do inwestycji. Czynnik kształtujący w największym stopniu popyt w najbliŝszych latach: Rozwój infrastruktury komunikacyjnej, w tym sieci autostrad, lokalnych lotnisk i modernizacja sieci kolejowej. Nastąpi wzrost atrakcyjności niektórych destynacji (głównie Polska Wschodnia): Góry Świętokrzyskie (województwo świętokrzyskie), Bieszczady (województwo podkarpackie), Podlasie (województwo podlaskie), Roztocze (województwo lubelskie). Dodatkowymi czynnikami wzrostu mogą okazać się: lepsza promocja kraju (m.in. dzięki efektywnemu wykorzystaniu EURO 2012), kreowanie atrakcji i produktów turystycznych, wzrost zamoŝności społeczeństwa.
PROGNOZY rozwój gospodarki: m.in. nowe inwestycje zagraniczne (chociaŝ wyhamowane na skutek kryzysu), powstawanie nowych firm, w przyszłości integracja kolejnych krajów sąsiednich z Unią Europejską, wzrost jakościowy i ilościowy podaŝy powierzchni i infrastruktury konferencyjnej. Planowane na pierwszą połowę drugiego dziesięciolecia XXI wieku wejście Polski do strefy, w dłuŝszej perspektywie wpłynie na zwiększenie liczby i wartości przyjazdów do Polski.
WNIOSKI Budowa bazy noclegowej, która jest waŝnym, ale tylko elementem, atrakcyjności turystycznej musi być zharmonizowana z kreowaniem nowych produktów turystycznych i promocją regionu. Sytuacją korzystniejszą dla regionów jest ta, gdy tempo powstawania nowych obiektów wyprzedza, a nie dogania, powstawanie produktów turystycznych, bo z takim zapóźnieniem wiąŝą się wymierne utracone zyski dla regionu. Wprawdzie fakt owego wyprzedzania oznacza, Ŝe potencjalnie obiekty noclegowe funkcjonują deficytowo (wykorzystanie obiektów jest często niŝsze niŝ wymaga próg rentowności). Jednak wymusza to na gestorach obiektów innowacyjność własną, a takŝe aktywne włączenie się w innowacyjną działalność innych podmiotów pro turystycznych funkcjonujących w regionie. Taka współpraca prowadzi wprost do powstania róŝnorodności w turystyce. Bo chociaŝ mówi się, Ŝe wszystko juŝ było, a świat i co się z tym wiąŝe równieŝ turystyka, podąŝa w stronę macdonaldyzacji, to jeśli nawet idea jakiejś atrakcji turystycznej, obiektu noclegowego, czy produktu turystycznego powstała juŝ w jakimś innym kraju, to przez zainwestowanie w nią polskiej myśli, otrzymuje ona polski byt regionalny, czy lokalny.
Dziękuj kuję za uwagę ANDRZEJ SAJA PART SA ul. Stawki 2 00-193 Warszawa tel. 22/ 860 67 79-80 fax 22/ 860 67 82 e-mail part@part.com.pl www.part.com.pl