NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W POZNANIU 61-662 Poznań, ul. DoŜynkowa 9H 16/20 (61) 64 63 800, fax (61) 64 63 801 Poznań, dnia 22 grudnia 2008 r. P/08/076 LPO-41032-3-2008 Pani Dyrektor Izabela Kałek Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego w T r z c i a n c e W y s t ą p i e n i e p o k o n t r o l n e Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r., Nr 231, poz. 1701 ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu przeprowadziła kontrolę w Zespole Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Trzciance (dalej: Centrum ) w zakresie kształcenia osób dorosłych na tle potrzeb rynku pracy w latach 2005-2008. W związku z tą kontrolą, której wyniki przedstawiono w protokole podpisanym w dniu 10 grudnia 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 60 ustawy o NIK przekazuje Pani Dyrektor niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia negatywnie skontrolowaną działalność Centrum, w zakresie organizacji i sposobu dokumentowania przebiegu kształcenia, ze względu na odstępstwa od przepisów prawa dotyczących obszaru tej działalności. Jednocześnie NIK pozytywnie ocenia szeroki zakres oferty edukacyjnej dotyczącej kształcenia osób dorosłych, w formach szkolnych i pozaszkolnych, oraz zaangaŝowanie Centrum w realizację statutowych zadań. 1. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia tryb wprowadzenia kształcenia nowych zawodów. Centrum nie posiadało bowiem dokumentacji potwierdzającej porozumienie z organem prowadzącym w sprawie rozpoczęcia kształcenia w następujących zawodach: technik informatyk, technik rachunkowości, technik rolnik i technik architektury krajobrazu. W odniesieniu do wymienionych zawodów oraz zawodu technika Ŝywienia i gospodarstwa domo-
2 wego nie uzyskano opinii kuratora oświaty. Centrum nie spełniło równieŝ wymogu dotyczącego uzyskania opinii powiatowej rady zatrudnienia przy wprowadzaniu do kształcenia zawodów: technik informatyk, technik architektury krajobrazu oraz technik Ŝywienia i gospodarstwa domowego. Wymienione obowiązki wynikały z przepisów art. 39 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.). 2. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia nieegzekwowanie zaświadczeń lekarskich od kandydatów ubiegających się o przyjęcie do klas pierwszych, co było niezgodne z dyspozycją 7 ust. 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. z 2004 r. Nr 26, poz. 232). śaden ze słuchaczy (213 osób) przyjętych w latach szkolnych 2007/2008 i 2008/2009 do technikum dla dorosłych (kształcącym w zawodzie technik rolnik) oraz do szkoły policealnej (technik rolnik, technik architektury krajobrazu, technik informatyk) nie przedłoŝył zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonych zawodach. 3. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia prowadzenie zajęć w grupach większych niŝ dopuszczały to obowiązujące przepisy. Wbrew postanowieniom 6 ust. 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142 ze zm.), w I. semestrze roku szkolnego 2008/2009 nie dokonano podziału na grupy w odniesieniu do 37 osobowego oddziału (technikum dla dorosłych, technik rolnik) w nauczaniu języka niemieckiego i technologii informacyjnej. Odstępstwa od norm w zakresie liczebności grup słuchaczy (w porównaniu do programów nauczania) dotyczyły zajęć praktycznych w ramach kształcenia zawodów: [a] technik rolnik; liczba słuchaczy 24; norma 12 osób, [b] technik architektury krajobrazu; liczba słuchaczy 45; norma 8-10. Wskazane przez Panią Dyrektor względy finansowe (wzrost kosztów), związane z podziałem na grupy, nie mogą być usprawiedliwieniem naruszania obowiązującego prawa. 4. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę na to, Ŝe w szkole policealnej w stosunku do 21 osób (spośród 34 słuchaczy) oddziału kształcącego w roku szkolnym 2005/2006 w zawodzie technik informatyk nie zachowano warunku posiadania podbudowy kształcenia zawodowego w postaci trzyletniego liceum profilowanego (zarządzanie informacją). Obowiązek taki został określony w załączniku do obowiązującego do dnia 25 lipca 2007 r. rozporządze-
3 nia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. Nr 114, poz. 1195). 5. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę na to, Ŝe Centrum nie zapewniło pracowni oraz pełnego wyposaŝenia pomieszczeń dydaktycznych dla zawodów technik architektury krajobrazu i technik rolnik, zalecanych w podstawach programowych. Kształcąc w zawodzie technik architektury krajobrazu, Centrum nie zorganizowało: pracowni technicznej, pracowni kształtowania krajobrazu oraz pracowni ekonomicznej, która była równieŝ zalecana do kształcenia w zawodzie technik rolnik. Ponadto w pomieszczeniach dydaktycznych, w których prowadzono zajęcia dla słuchaczy wymienionych zawodów, brak było niektórych pomocy dydaktycznych. NajwyŜsza Izba Kontroli nie kwestionuje wskazanych przez Panią Dyrektor ograniczeń, w tym natury lokalowej i finansowej, mających wpływ na stan wyposaŝenia dydaktycznego, zwraca jednak uwagę na zalecane w tym zakresie wymagania. 6. Z ustaleń kontroli NIK wynika m.in., Ŝe w roku szkolnym 2007/2008, Ŝaden z 6 słuchaczy, kształcących się w zawodzie technik rachunkowości, nie odbył czterotygodniowej praktyki zawodowej. Obowiązek odbycia takiej praktyki przewidziano w programie nauczania tego zawodu oraz szkolnym planie nauczania. 7. Z badanej dokumentacji wynika, Ŝe wymiar zrealizowanych przez Centrum zajęć dydaktycznych wykazanych w dziennikach lekcyjnych trzech oddziałów technikum uzupełniającego (technik rolnik) oraz jednego oddziału szkoły policealnej (technik rachunkowości) nie odpowiadał wymiarowi zajęć ujętych w szkolnych planach nauczania. Stwierdzone róŝnice wynosiły od 2 do 10 godzin mniej niŝ określała norma i od 1 do 14 godzin więcej od planowanego wymiaru. 8. Centrum, w roku szkolnym 2007/2008, powierzyło prowadzenie zajęć dwóm nauczycielom, którzy nie posiadali wymaganych kwalifikacji w zakresie nauczania przedmiotów zawodowych. Zgodnie z przepisami 2, 4 i 10 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których moŝna zatrudnić nauczycieli niemających wyŝszego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 2002 r. Nr 155,poz. 1288), dyplom ukończenia studiów magisterskich na kierunkach (specjalnościach) powinien być zgodny z nauczanymi przedmiotami.
4 9. Według oceny NajwyŜszej Izby Kontroli, zwolnienie w roku szkolnym 2007/2008 z praktyki zawodowej słuchacza szkoły policealnej (technik rachunkowości) nastąpiło wbrew przepisom 30 ust. 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych.(dz. U. Nr 83, poz. 562 ze zm.). 10. W 2008 r. Centrum obniŝyło wysokość opłat za przeprowadzenie egzaminów kwalifikacyjnych na tytuł zawodowy w zawodzie rolnik. ObniŜenia wysokości opłat wobec wszystkich 12 osób przystępujących do egzaminu dokonano bez udokumentowania faktu złoŝenia stosownych wniosków przez zainteresowane osoby, t. j. z naruszeniem 42 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (Dz. U. Nr 31, poz. 216), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie kwalifikacji zawodowych. Kwota zmniejszonych przychodów z tytułu obniŝenia opłat egzaminacyjnych wyniosła 966,96 zł. 11. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę na fakt niezamieszczenia w badanych umowach o praktyczną naukę zawodu (w roku szkolnym 2007/2008) postanowień dotyczących obowiązków podmiotów przyjmujących uczniów na praktyczną naukę zawodu ( 8 ust. 2 pkt 1-2, 4, 6, 7, w związku z 7 ust. 3 pkt 8 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu; Dz. U. Nr 113, poz. 988 ze zm.). 12. W roku szkolnym 2007/2008 nierzetelnie udokumentowano spełnienie warunków przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł zawodowy w zawodzie rolnik, określonych w 29 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji zawodowych, przez 23 spośród 25 słuchaczy. Sytuacja ta była wynikiem, jak podała Pani Dyrektor, zagubienia lub trudnościami w odtworzeniu właściwych świadectw, co jednak w ocenie NIK powinno zostać potwierdzone co najmniej stosownym pisemnym oświadczeniem osób zobowiązanych do ich złoŝenia. Ponadto w przypadku dwóch egzaminowanych osób (egzamin praktyczny na tytuł zawodowy w zawodzie rolnik) zadania egzaminacyjne nie zostały ujęte w zestawie zadań, o którym mowa w 33 ust. 5 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji zawodowych, zatwierdzonym przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej. Uzasadnieniem tego odstępstwa, jak podała Pani Dy-
5 rektor, pełniąca jednocześnie funkcję przewodniczącego komisji, był charakter egzaminu praktycznego, który musiał uwzględnić warunki pogodowe. 13. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia jako nierzetelność brak wymaganych zapisów w dziennikach lekcyjnych. W roku szkolnym 2004/2005, w technikum uzupełniającym (technik rolnik), brakowało zapisów dotyczących przeprowadzenia zajęć z informatyki, podstaw produkcji zwierzęcej i technologii produkcji zwierzęcej, w wymiarze odpowiednio 10, 6 i 8 godzin lekcyjnych. Braki te, jak wyjaśniła Pani Dyrektor, były spowodowane niedopatrzeniem nauczycieli. 14. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia szeroki zakres kształcenia osób dorosłych, realizowany w Centrum w ramach róŝnych typów szkół (technikum zawodowe, technikum uzupełniające oraz szkoła policealna). NiezaleŜnie od kształcenia w formach szkolnych, Centrum realizowało kształcenie zawodowe w formach pozaszkolnych kursy w zakresie obsługi i eksploatacji kombajnu zboŝowego oraz wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin sprzętem naziemnym odpowiednio 53 i 60 uczestników tych kursów w roku szkolnym 2007/2008. 15. Realizacja zajęć w pierwszych klasach szkół dla dorosłych szkolnych odbywała się na podstawie programów dopuszczonych do uŝytku szkolnego. Pozytywne było równieŝ wprowadzenie wymaganych specjalizacji w odniesieniu do realizowanego w technikach zawodowych kształcenia w zawodzie szerokoprofilowym (technik rolnik). 16. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wykonywanie zadań, na podstawie upowaŝnienia Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej, w zakresie organizacji i przeprowadzania praktycznego egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie rolnik, jak równieŝ pełnienia funkcji realizatora zadań w ramach funkcjonowania Państwowej Komisji Egzaminacyjnej, w zakresie przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych na tytuł kwalifikacyjny i tytuł mistrza w zawodzie rolnik. 17. Centrum zapewniło szeroki zakres, równieŝ w odniesieniu m. in. do słuchaczy szkół dla dorosłych, zajęć praktycznych oraz praktyk zawodowych, realizowanych we własnym gospodarstwie. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o:
6 1) zasięganie wymaganych opinii przy wprowadzaniu do kształcenia nowych zawodów, 2) egzekwowanie od kandydatów zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do kształcenia w określonych zawodach, 3) realizację zajęć dydaktycznych w wymiarach określonych w szkolnych planach nauczania oraz dokonywanie podziału na grupy zajęciowe, zgodnie z obowiązującymi wymaganiami, 4) zapewnienie rzetelnego dokumentowania przebiegu kształcenia i egzaminowania słuchaczy szkół dla dorosłych, 5) zapewnienie realizacji praktyk zawodowych w obowiązującym wymiarze, 6) zwalnianie słuchaczy z praktyk zawodowych tyko w przypadkach wskazanych w obowiązujących przepisach, 7) zamieszczanie w umowach o realizację praktyk zawodowych wymaganych postanowień. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK oczekuje przedstawienia przez Panią Dyrektor, w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków lub o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków albo przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Pani prawo zgłoszenia na piśmie dyrektorowi delegatury NIK w Poznaniu umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. Do wiadomości: 1) NIK Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego, 2) a/a.