Protokół kontroli kompleksowej przeprowadzonej w Starostwie Powiatowym w Kamieniu Pomorskim w dniach 17-21 sierpnia 2015 r.

S-2.431.1.25.2015.RK Protokół kontroli kompleksowej przeprowadzonej w Starostwie Powiatowym w Kamieniu Pomorskim w dniach 17-21 sierpnia 2015 r. Adresy kontrolowanych jednostek: 1) Starostwo Powiatowe w Kamieniu Pomorskim ul. Wolińska 7b 72-400 Kamień Pomorski 2) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Wolińska 7b 72-400 Kamień Pomorski 3) Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej ul. Wolińska 7b 72-400 Kamień Pomorski Kontrolę przeprowadził zespół inspektorów Wydziału Spraw Społecznych Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie w składzie: Renata Karwowska kierownik oddziału - legitymacja służbowa nr 4/2015 - osoba kierująca zespołem i Hanna Krzywonos inspektor wojewódzki - legitymacja służbowa nr 41/2014 na podstawie upoważnienia Wojewody Zachodniopomorskiego nr 49/2015 z dnia 04 sierpnia 2015 r. Akta kontroli str. 3 Zakres kontroli: Realizacja przez powiat kamieński zadań z zakresu wspierania rodziny i budowania systemu pieczy zastępczej, a w szczególności zagadnienia dotyczące: 1) opracowania i realizacji 3-letniego programu dotyczącego rozwoju pieczy zastępczej, 2) wyznaczenia organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, 3) kwalifikacji koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, 4) tworzenia warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych, 5) organizowania szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka i dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego. Organizowania wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez grupy wsparcia i specjalistyczne poradnictwo, 6) prowadzenia placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego, 7) zapewnienia dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, 8) dokonywania okresowej oceny sytuacji dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej/zasadność pobytu dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej, 9) organizowania wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia, 1

10) sprawowania kontroli nad organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej, rodzinami zastępczymi, prowadzącymi rodzinne domu dziecka, placówkami opiekuńczowychowawczymi, placówkami wsparcia dziennego. Kontrolą objęto okres od 1 stycznia 2014 r. do 17 sierpnia 2015 r. Zagadnienia dotyczące pozyskiwania, kwalifikowania i funkcjonowania rodzin zastępczych oraz umieszczania dzieci w pieczy zastępczej były kontrolowane za okres od 1 stycznia 2012 r. do dnia kontroli. Wyjaśnień udzielali: Pani Krystyna Kłosowska dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim, Pani ( ) koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, Pan ( ) pracownik w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim. Ustalenia kontroli: Ustaleń dokonano w oparciu o informacje przekazane przez dyrektora i pracowników Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim, analizę dokumentacji dotyczącej działań podejmowanych przez powiat na rzecz wspierania rodziny i budowania systemu pieczy zastępczej, działalności Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej oraz analizę losowo wybranej dokumentacji dzieci, osób usamodzielnianych i rodzin zastępczych. Zgodnie z art. 182 ustawy z dnia 09 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 332 z późn. zm.) zadania powiatu w zakresie pieczy zastępczej starosta wykonuje za pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej. 1. Opracowanie i realizacja 3-letniego programu dotyczącego rozwoju pieczy zastępczej. Zgodnie z art. 180 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy opracowanie i realizacja 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających min. coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych. W okresie objętym kontrolą powiat realizował dwa programy pierwszy Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej w Powiecie Kamieńskim na lata 2012-2014 przyjęty uchwałą Nr XIX/180/2012 Rady Powiatu w Kamieniu Pomorskim z dnia 19 grudnia 2012 r. i drugi Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej w Powiecie Kamieńskim na lata 2015-2017 przyjęty uchwałą Nr VII/36/2015 Rady Powiatu w Kamieniu Pomorskim z dnia 30 marca 2015 r. W Programie określono potrzeby w zakresie liczby miejsc, jakie powiat powinien zapewnić w pieczy zastępczej. W okresie od 1 stycznia do 29 marca 2015 r. powiat nie posiadał programu. W obydwu Programach znalazły się treści ogólne dotyczące charakterystyki pieczy zastępczej i podstawa prawna. Dokonano analizy dotychczas istniejących w powiecie rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo - wychowawczych. Wyznaczony był cel główny, cele szczegółowe oraz zadania zaplanowane w ramach Programu. Podano coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych na poszczególne lata. Opisano źródła finansowania, beneficjentów oraz realizatorów Programu. Zaplanowano monitoring i ewaluację Programu. 2

Z informacji uzyskanych od dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie dotyczących realizacji programu rozwoju pieczy zastępczej wynika, że: - dzieciom pozbawionym opieki rodziców biologicznych zapewniana jest piecza zastępcza w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz placówkach opiekuńczo wychowawczych, nie ma dzieci oczekujących na umieszczenie w pieczy zastępczej powyżej miesiąca, - promowano ideę rodzicielstwa zastępczego, - w strukturze Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie utworzono Zespół ds. Pieczy Zastępczej, - organizowano szkolenia dla rodzin zastępczych, - zatrudniono koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, - utworzono Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Wisełce, - nie utworzono rodziny zastępczej zawodowej specjalistycznej w powodu braku kandydatów, - utworzono w marcu 2013 r. rodzinę zastępczą pełniącą funkcje pogotowia rodzinnego, która w lipcu 2014 r. złożyła wniosek o rozwiązanie z przyczyn osobistych, - podjęto działania w celu utworzenia rodzinnego domu dziecka, ale wniosek rodziny rozpatrzono negatywnie ze względu na warunki socjalno-bytowe. Akta kontroli str. 16-20 2. Wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, Zgodnie z art. 76 ust. 1 i 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej jest jednostka organizacyjna powiatu lub podmiot, któremu powiat zlecił realizację tego zadania. Nie może to być placówka opiekuńczo-wychowawcza. W przypadku, kiedy organizatorem jest powiatowe centrum pomocy rodzinie, w centrum tym tworzy się zespół ds. rodzinnej pieczy zastępczej. W powiecie kamieńskim zadania organizatora rodzinnej pieczy zastępczej wykonuje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim, na podstawie zarządzenia Nr Or. 120.41.2011.MG Starosty Kamieńskiego z dnia 24 listopada 2011 r. w sprawie wyznaczenia organizatora rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie kamieńskim. Akta kontroli str. 21 W Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim został utworzony Zespół do spraw Pieczy Zastępczej. Informacje o zespole zawarte są w regulaminie organizacyjnym Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim, przyjętym Uchwałą Nr 121/352/2013 Zarządu Powiatu w Kamieniu Pomorskim z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu Organizacyjnego Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim, zmienionym uchwałą Nr 10/90/2015 z dnia 13 marca 2015 roku i uchwałą Nr 23/129/2015 z dnia 25 czerwca 2015 r. Zarządu Powiatu w Kamieniu Pomorskim w sprawie zmiany Regulaminu Organizacyjnego Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim. Zgodnie z załącznikiem nr 1 do regulaminu organizacyjnego Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w zespole pieczy zastępczej są 4 stanowiska ds. organizacji rodzinnej pieczy zastępczej, ds. świadczeń i rozliczeń, ds. instytucjonalnej pieczy zastępczej i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej. 3. Kwalifikacje koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej: 3

Zgodnie z art. 78 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej koordynatorem może być osoba, która posiada: 1) wykształcenie wyższe na kierunku pedagogika, pedagogika specjalna, psychologia, socjologia, praca socjalna, nauki o rodzinie lub wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku, uzupełnione studiami podyplomowymi w zakresie psychologii, pedagogiki, nauk o rodzinie, resocjalizacji lub kursem kwalifikacyjnym z zakresu pedagogiki opiekuńczowychowawczej oraz co najmniej roczne doświadczenie w pracy z dzieckiem i rodzina lub co najmniej roczne doświadczenie jako rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka, 2) nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest jej zawieszona ani ograniczona, 3) wypełnia obowiązek alimentacyjny - w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do niej wynika z tytułu egzekucyjnego, 4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim na dzień kontroli zatrudniało jednego koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, który posiadał kwalifikacje adekwatne do zajmowanego stanowiska i zgodne z wymogami określonymi w obowiązujących przepisach, tj. ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Akta kontroli str. 22 4. Tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych. Zgodnie z art. 180 pkt 4 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych. W ramach promowania rodzinnej pieczy zastępczej oraz pozyskiwania osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka prowadzona była kampania informacyjna na stronie internetowej Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, kolportowano plakaty i ulotki promujące ideę rodzicielstwa zastępczego, zamieszczono artykuł promujący na stronie www.ikamien.pl. Na dzień 01 stycznia 2014 r. na terenie powiatu kamieńskiego było 46 rodzin zastępczych, w tym: 30 spokrewnionych, 14 niezawodowych i 2 zawodowe. Na dzień 01 stycznia 2015 r. na terenie powiatu kamieńskiego było 49 rodzin zastępczych, w tym: 32 spokrewnione, 16 niezawodowych, 1 zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego. W okresie objętym kontrolą utworzono 11 rodzin zastępczych, w tym: 8 spokrewnionych i 3 niezawodowe. Trzy rodziny zostały rozwiązane w związku z usamodzielnieniem wychowanków i 1 w związku z niewłaściwym wypełnianiem funkcji. W powiecie prowadzony był rejestr osób zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz osób pełniących funkcje rodziny zastępczej zawodowej, niezawodowej i prowadzących rodzinny dom dziecka. Zawierał wszystkie elementy wymienione w art. 46 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Do sądu został przekazany 29 stycznia 2013 r. W 2015 r. był aktualizowany i przygotowywany do przesłania do sądu. Na terenie powiatu nie funkcjonowały rodziny pomocowe. Akta kontroli str.15 i 23-26 4

Sposób kwalifikowania kandydatów i funkcjonowanie rodzin zastępczych sprawdzono na podstawie czterech losowo wybranych przypadków nr: 17, 18, 20, 42. Zgodnie z art. 42 ust. 1-3 i 7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej: Pełnienie funkcji rodziny zastępczej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które: - dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej, - nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona, - wypełniają obowiązek alimentacyjny - w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego, - nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych, - są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone: zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka wystawioną przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie w poradnictwie rodzinnym, - przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, - zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym: rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów. Okoliczności, o których mowa ustala się na podstawie przeprowadzonej przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej analizy sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami: Kandydat do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka może odbyć szkolenie, po otrzymaniu od organizatora rodzinnej pieczy zastępczej wstępnej akceptacji dokonanej na podstawie oceny spełniania warunków. Kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka są obowiązani posiadać świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej lub prowadzonego przez ośrodek adopcyjny. Na wniosek kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, posiadającego świadectwo ukończenia szkolenia, organizator rodzinnej pieczy zastępczej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania kandydata wydaje zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenie ukończenia tego szkolenia oraz spełniania wymaganych warunków. Organizator rodzinnej pieczy zastępczej, zgodnie z art. 132 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, dokonuje oceny rodziny zastępczej lub prowadzącego 5

rodzinny dom dziecka pod względem predyspozycji do pełnienia powierzonej im funkcji oraz jakości wykonywanej pracy. Zgodnie z art. 180 ust. 13a ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy finansowanie świadczeń pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczoterapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, na jego terenie lub na terenie innego powiatu. W przypadku rodzin nr 18 i 20 stwierdzono, że zostały one utworzone zgodnie z obowiązującymi przepisami. W aktach rodzin znajdowała się dokumentacja potwierdzająca spełnienie wymagań określonych w art. 42 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Były skierowania na szkolenie, świadectwa ukończenia szkolenia, wnioski o wydanie zaświadczeń kwalifikacyjnych, zaświadczenia kwalifikacyjne. Dokonywany był proces wstępnej akceptacji kandydatów przed odbyciem szkolenia, sporządzano dokument, który zawierał opis spełnienia wymogów, ale brakowało jednoznacznego określenia, że kandydaci otrzymują wstępną akceptację organizatora. Rodzina nr 17 utworzona została przed wejściem w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W przypadku nr 42, rodziny spokrewnionej ustanowionej przez sąd na podstawie art. 112 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego 03 lipca 2014 r. brakowało dokumentów potwierdzających spełnienie warunków określonych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Rodzina nie była objęta szkoleniem. Dokonano również oceny kwalifikowania kandydatów ( ) na rodzinę zastępczą niezawodową. Kwalifikacja została dokonana zgodnie z przepisami. Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej dokonywał ocen rodzin zastępczych zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. W losowo wybranych przypadkach wszystkie oceny były pozytywne. Nie wnoszono uwag do ocen. Rodziny nie otrzymywały arkusza oceny, a jedynie były informowane na piśmie o możliwości wglądu w ocenę i wniesienia do niej zastrzeżeń. Rodziny zastępcze otrzymywały należne im świadczenia niezwłocznie po złożeniu wniosków. Przyznawane kwoty były zgodne z przepisami. Szkolenia kandydatów na rodziców zastępczych prowadzone były przez 2 trenerów na podstawie programu zatwierdzonego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. W części kontrolowanych przypadków brakowało wniosku rodziny o objęcie wsparciem koordynatora, a pomimo tego koordynator współpracował z rodzinami. Na dzień kontroli koordynator obejmował wsparciem 28 rodzin zastępczych. Część zaświadczeń kwalifikacyjnych była wydana niezgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru zaświadczenia kwalifikacyjnego. Opinie stanowiące załącznik do zaświadczenia podpisywali trenerzy prowadzący szkolenie, a nie osoba wydająca zaświadczenie. Nieprawidłowość została wyeliminowana i zaświadczenia wydawane w roku 2015 były zgodne ze wzorem i podpisywane przez osobę uprawnioną. Akta kontroli str. 27-51 5. Organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka i dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego oraz 6

kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego. Organizowania wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez grupy wsparcia i specjalistyczne poradnictwo. Zgodnie z art. 180 pkt 6 i 7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy organizowanie szkoleń i wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej. W powiecie kamieńskim w okresie objętym kontrolą zorganizowanych zostało dziesięć 2-godzinnych szkoleń dla istniejących rodzin zastępczych. W spotkaniach uczestniczyło niewiele osób, średnio od 2 do 4. Wyjątkiem było szkolenie dotyczące wypalenia zawodowego, w którym uczestniczyło 15 osób. Akta kontroli str. 24-25 6. Prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego. Zgodnie z art. 180 pkt 5 i 8 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych, placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym oraz powoływanie centrów administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczo - wychowawczych. W powiecie kamieńskim na dzień kontroli funkcjonowały 2 placówki opiekuńczowychowawcze, dla których wspólną obsługę ekonomiczno-administracyjną i organizacyjną zapewniało Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Wisełce. Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza w Lubinie dysponuje 26 miejscami, a Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza w Wisełce 28 miejscami. Placówka w Wisełce łączy funkcje socjalizacyjną, interwencyjną i specjalistyczno-terapeutyczną, natomiast Placówka w Lubinie funkcje socjalizacyjną i specjalistyczno-terapeutyczną. Powiat kamieński nie prowadzi placówki wparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym. Akta kontroli str. 52 7. Zapewnianie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Zgodnie z art. 180 pkt 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. W programie rozwoju pieczy zastępczej określone zostały potrzeby w zakresie liczb miejsc w pieczy zastępczej, jakie powiat powinien zabezpieczyć. Na dzień kontroli powiat kamieński dysponował 54 miejscami w placówkach opiekuńczo wychowawczych. Liczba miejsc w placówkach zabezpiecza potrzeby powiatu w zakresie instytucjonalnej pieczy zastępczej. Braki występują w zabezpieczeniu miejsc w rodzinnej pieczy zastępczej. Wprawdzie postanowienia realizowane są na bieżąco, jednak pobyt 17 wychowanków, przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych uznano za niezasadny, wskazując jako zasadne umieszczenie w rodzinach zastępczych. Ponadto w okresie objętym kontrolą 11 dzieci poniżej 7 roku życia zostało umieszczonych w instytucjonalnej pieczy zastępczej. W 5 przypadkach było to umieszczenie interwencyjne, w 2 przypadkach rodzina zastępcza, w której przebywały dzieci nie ukończyła wymaganych szkoleń i sąd postanowił 7

o umieszczeniu dzieci w placówce opiekuńczo-wychowawczej (w trakcie kontroli sąd wydał postanowienie o umieszczeniu w rodzinie zastępczej) i w 4 przypadkach sąd wydał postanowienie o umieszczeniu w placówce opiekuńczo-wychowawczej. W pieczy zastępczej na dzień kontroli umieszczonych było 97 dzieci. W instytucjonalnej pieczy zastępczej przebywało 45 dzieci, a w rodzinnej pieczy zastępczej 52 dzieci, z tego 37 dzieci w rodzinach zastępczych spokrewnionych, 13 dzieci w rodzinach zastępczych niezawodowych i 2 dzieci w rodzinach zastępczych zawodowych. W pieczy zastępczej na dzień kontroli przebywało 17 osób pełnoletnich. W instytucjonalnej pieczy zastępczej była to 1 osoba, a w rodzinnej pieczy zastępczej 16 osób, z tego 8 osób w rodzinach zastępczych spokrewnionych, 7 osób w rodzinach zastępczych niezawodowych oraz 1 osoba w rodzinie zastępczej zawodowej. W kontrolowanym okresie, w pieczy zastępczej na terenie powiatu umieszczono 31 dzieci, w tym 17 w rodzinach zastępczych i 14 w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Pieczę zastępczą opuściło 30 osób, z tego 13 usamodzielniło się, a 13 dzieci wróciło do rodzin, w tym: 12 dzieci z placówek opiekuńczo - wychowawczych i 1 dziecko z rodziny zastępczej zawodowej. W kontrolowanym okresie dwoje dzieci umieszczono poza powiatem w rodzinie zastępczej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego. Głównymi przyczynami umieszczania dzieci w pieczy zastępczej w okresie objętym kontrolą były: niewydolność wychowawcza, uzależnienie rodziców od alkoholu, śmierć opiekunów i choroba rodziców. W okresie objętym kontrolą z placówek opiekuńczo-wychowawczych do rodzin zastępczych trafiło 3 dzieci, natomiast w placówkach opiekuńczo-wychowawczych umieszczono 11 wychowanków z rodzin zastępczych. Przyczyną przeniesienia dzieci z rodzin zastępczych do instytucjonalnej pieczy było: choroba opiekunów 5 przypadków, problemy opiekuńczo-wychowawcze 2 przypadki, problemy opiekuńczo-wychowawcze i choroba opiekuna 1 przypadek, oskarżenie opiekuna o molestowanie seksualne 1 przypadek, ucieczka wychowanka 1 przypadek, rozwiązanie rodziny z powodu braku odpowiednich szkoleń 1 przypadek. W okresie objętym kontrolą dwoje dzieci zostało rozdzielonych z rodzeństwem przed umieszczeniem w pieczy zastępczej. W jednym przypadku dziecko wychowywane było przez ojca, a rodzeństwo było przy matce umieszczenie w pieczy zastępczej spowodowane było wyjazdem ojca za granicę. W drugim przypadku ojciec dziecka zmarł, matka założyła nową rodziną i ma dwoje dzieci, które są przy niej. Po umieszczeniu w pieczy zastępczej jedno rodzeństwo zostało rozdzielone, jedno dziecko przebywa w placówce, a dwoje w rodzinach zastępczych. Dzieci utrzymują ze sobą kontakt. Na dzień kontroli uznano, że zasadny jest pobyt w pieczy zastępczej 66 dzieci, niezasadny był pobyt 31 wychowanków. Dzieci, których pobyt jest niezasadny powinny: zostać umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej - 17 wychowanków placówek opiekuńczo wychowawczych, zostać umieszczonych w rodzinie przysposabiającej - 13 wychowanków placówek i wrócić do domu rodzinnego 1 dziecko z placówki. W okresie objętym kontrolą Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej otrzymał 6 zaproszeń na posiedzenia zespołu ds. okresowej oceny sytuacji dziecka w Placówce Opiekuńczo- Wychowawczej w Lubinie uczestniczył w 4 i 10 zaproszeń na posiedzenia w Placówce Opiekuńczo-Wychowawczej w Wisełce uczestniczył w 3. Jako przyczynę nie uczestniczenia w posiedzeniach zespołów podano m.in. konieczność realizowania innych zadań, dużą odległość pomiędzy siedzibą organizatora i placówek, co utrudnia dotarcie, brak zasobów kadrowych. W rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego, w okresie objętym kontrolą przebywało 3 dzieci. Pobyt 2 dzieci trwał od 1 do 4 miesięcy i 1 dziecko 8

przebywało 12 miesięcy z powodu niezakończonego postępowania sądowego. Po roku wróciło do domu rodzinnego. Dzieci, których rodzice pozbawieni zostali władzy rodzicielskiej zgłaszane były do ośrodka adopcyjnego. W trzech przypadkach, dzieci w wieku 12-15 lat umieszczonych w rodzinach spokrewnionych i 1 w niezawodowej (ciocia dziecka), nie dokonano zgłoszenia. Nieprawidłowość usunięto poprzez zgłoszenie dzieci 21 sierpnia 2015 r. Na dzień kontroli zgłoszonych było 32 dzieci, z czego 18 zostało zakwalifikowanych do przysposobienia. W przypadku 3 dzieci wraz z kartą zgłoszenia dziecka nie zostały przekazane wymagane opinie i dokumenty. Nieprawidłowość usunięto do dnia sporządzenia protokołu kontroli. Akta kontroli str. 15, 23-26, 53-65 8. Dokonywanie okresowej oceny sytuacji dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej/zasadność pobytu dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej. Zgodnie z art. 76 ust. 4 pkt 11 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej. Organizator rodzinnej pieczy zastępczej zgodnie z art. 129, art. 130 ust 1 i art. 131 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej dokonuje oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej oraz w rodzinnym domu dziecka w celu: 1) ustalania aktualnej sytuacji rodzinnej dziecka; 2) analizy stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodziną; 3) modyfikowania planu pomocy dziecku; 4) monitorowania procedur adopcyjnych dzieci z uregulowaną sytuacją prawną umożliwiającą przysposobienie; 5) oceny stanu zdrowia dziecka i jego aktualnych potrzeb; 6) oceny zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej; 7) informowania sądu o potrzebie umieszczenia dziecka w placówce działającej na podstawie przepisów o systemie oświaty, działalności leczniczej lub pomocy społecznej. Oceny sytuacji dziecka dokonuje się na posiedzeniu z udziałem: 1) odpowiednio rodziną zastępczą albo prowadzącym rodzinny dom dziecka; 2) pedagogiem; 3) psychologiem; 4) właściwym asystentem rodziny; 5) przedstawicielem ośrodka adopcyjnego; 6) koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej; 7) rodzicami dziecka, z wyjątkiem rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej. Ocena sytuacji dziecka powinna być przeprowadzana w miarę potrzeb, jednak w przypadku dzieci w wieku poniżej 3 lat nie rzadziej niż co 3 miesiące, a w przypadku dzieci starszych nie rzadziej niż co 6 miesięcy. Po dokonaniu oceny sytuacji dziecka organizator rodzinnej pieczy zastępczej formułuje na piśmie opinię dotyczącą zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej, a następnie przekazuje ją do właściwego sądu. W rodzinnej pieczy zastępczej na dzień kontroli przebywało 52 wychowanków. We wszystkich przypadkach uznano, że pobyt dzieci w pieczy rodzinnej jest zasadny. Dokonywanie oceny zasadności pobytu dziecka w pieczy zastępczej skontrolowano na podstawie analizy czterech losowo wybranych przypadków dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej R.H., D.D., K.M., Z.Sz. 9

Umieszczanie dzieci w rodzinach zastępczych odbywało się zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. W dokumentacji wychowanków znajdowały się postanowienia sądu o umieszczeniu w rodzinie zastępczej. W dwóch kontrolowanych przypadkach brakowało informacji o przekazaniu rodzinom zastępczym (spokrewnionym) wymaganej dokumentacji. Podejmowane były działania na rzecz powrotu dzieci do domu rodzinnego i utrzymywania kontaktów z rodzicami i innymi członkami rodziny. W jednym kontrolowanym przypadku (Z. Sz.) brakowało dokumentacji potwierdzającej podejmowanie działań wobec dziecka. Dla każdego dziecka sporządzane były plany pomocy i dokonywano ich modyfikacji. W planach podane były bardzo ogólne terminy realizacji poszczególnych zadań. Ocena zasadności pobytu dzieci w pieczy zastępczej i modyfikacje planów pomocy dziecku dokonywane były niezależnie od siebie. Planów pomocy nie modyfikowano na posiedzeniach dokonujących oceny zasadności pobytu. W dokumentacji znajdował się arkusz oceny okresowej dziecka sporządzany przez rodzinę zastępczą. W posiedzeniach dokonujących oceny zasadności nie brały udziału wszystkie osoby wskazane w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ale Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej wysyłał zaproszenia informując o planowanym posiedzeniu. W spotkaniach najczęściej uczestniczyli: koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, rodzina zastępcza, pedagodzy, przedstawiciel ośrodka adopcyjnego. Udzielono instruktażu pracownikom Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej w zakresie prowadzenia planów pomocy dziecku oraz dokonywania ich modyfikacji. Po dokonaniu oceny zasadności pobytu dzieci w pieczy zastępczej opinie przekazywane były do sądu, ale było to robione nawet po ok. 2 miesiącach od daty posiedzenia. Akta kontroli str. 66-93 Kierowanie dzieci do placówek opiekuńczo-wychowawczych zostało zweryfikowane na podstawie analizy akt 6 wychowanków: P.J., M.J., S.K., D.Ś., M.W. i A.F. We wszystkich przypadkach wydane były skierowania. Stwierdzono braki w przekazywaniu dokumentacji wymaganej do skierowań: w 4 przypadkach szczegółowych informacji o dziecku i jego sytuacji rodzinnej, w tym o rodzeństwie, w 2 przypadkach odpisu aktu urodzenia, w 2 przypadkach dokumentacji o stanie zdrowia, w 3 przypadkach diagnozy psychofizycznej, w 3 przypadkach planów pracy z rodziną lub informacji przekazanej przez gminę o sytuacji rodziny. W dokumentacji znajdowały się oświadczenia aspiranta pracy socjalnej wskazujące, że dokumentacja nie zawsze była przekazywana, ponieważ w związku z dublowaniem się dokumentów, gromadził ją pracownik socjalny Centrum Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Wisełce. W trakcie kontroli uzyskano informację od dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, że podjęto decyzję o gromadzeniu i przekazywaniu dokumentacji do placówek przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Potwierdzeniem tego jest sytuacja dziecka P.J., którego dokumentacja była w trakcie gromadzenia. Akta kontroli str. 62-63 9. Organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia. Zgodnie z art. 180 pkt 3 i 13b ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym 10

opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczowychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia. Finansowanie pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczowychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne. W procesie usamodzielnienia na dzień kontroli było 21 wychowanków, w tym 8, którzy rozpoczęli proces usamodzielnienia w okresie objętym kontrolą. Od 1 stycznia 2014 r. do dnia kontroli nie było sytuacji zakończenia procesu usamodzielnienia w związku z czym nie dokonywano oceny końcowej procesu usamodzielnienia. W kontrolowanym okresie wypłacano świadczenia na: kontynuowanie nauki - 8 osobom, (2 zaprzestano wypłacać w związku z przerwaniem nauki) usamodzielnienie - 2 osobom, zagospodarowanie - 2 osobom. Nie było wniosków o pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków lokalowych, w zatrudnieniu, ani o pomoc prawną i psychologiczną. Akta kontroli str.64 Oceny wsparcia udzielanego osobom opuszczającym pieczę zastępczą dokonano na podstawie analizy czterech losowo wybranych przypadków osób usamodzielnionych: D.J., M.K., M.G. i P.Ś. Wszystkie osoby usamodzielniane na dwa miesiące przed osiągnięciem pełnoletności wskazały osoby, które podjęły się pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawiły pisemne zgody tych osób. Wszystkie osoby wskazane jako opiekunowie usamodzielnienia zostały zaakceptowane przez dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim. W trzech na cztery przypadki indywidualny program usamodzielnienia został opracowany, co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem przez osobę usamodzielnianą pełnoletności, w jednym przypadku termin opracowania indywidualnego programu usamodzielnienia nie został zachowany przekroczenie 4 dni. We wszystkich przypadkach indywidualny program usamodzielnienia został zatwierdzony przez dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim. W trzech analizowanych przypadkach dokonywano zmian w indywidualnym programie usamodzielnienia, wszystkie zmiany zostały zatwierdzone przez dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim. Wszystkie kontrolowane osoby były w trakcie usamodzielnienia. Wnioski o pomoc na kontynuowanie nauki złożyły 3 osoby objęte kontrolą. Wszystkim wydano decyzje o przyznaniu świadczenia. Kontrolowane osoby nie składały wniosków o pomoc na zagospodarowanie. Wniosek o pomoc na usamodzielnienie złożyła jedna osoba i otrzymała świadczenie w wysokości 3 300 zł. Nie dokumentowano wsparcia, jakie było udzielane przez pracowników Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie osobom usamodzielnianym. Nie w każdym przypadku dokonywana była modyfikacja indywidualnego programu usamodzielnienia pomimo zmiany sytuacji życiowej usamodzielnianego, np. przerwanie nauki czy zmiana miejsca zamieszkania. W jednym przypadku P.Ś. modyfikacja została dokonana i zatwierdzona przez dyrektora Centrum bez dokładnej analizy sytuacji osoby usamodzielnianej. Zatwierdzane były programy usamodzielnienia i modyfikacje bardzo słabej jakości merytorycznej, odnoszące się fragmentarycznie do sytuacji usamodzielnianego, co nie dawało szansy na efektywne zakończenie procesu. W przypadku D.J. w aktach brakowało informacji o sytuacji wychowanka od lutego 2014 r. do dnia kontroli, jedynie uchylono decyzję o wypłacie świadczeń na kontynuowanie nauki w związku z jej przerwaniem. 11

Stosowana była praktyka utrzymywania wychowanków w procesie usamodzielnienia do ukończenia przez nich 26 roku życia. Akta kontroli str. 94-101 10. Sprawowanie kontroli nad organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej, rodzinami zastępczymi, prowadzącymi rodzinne domu dziecka, placówkami opiekuńczowychowawczymi, placówkami wsparcia dziennego: Zgodnie z art. 38b ust. 1 i 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zarząd powiatu sprawuje kontrolę nad organizatorami rodzinnej pieczy zastępczej, rodzinami zastępczymi, prowadzącymi rodzinne domy dziecka oraz placówkami opiekuńczo-wychowawczymi. Zarząd powiatu może upoważnić do przeprowadzania tych kontroli członka zarządu powiatu, pracownika urzędu albo kierownika jednostki organizacyjnej powiatu. Osobami upoważnionymi nie mogą być pracownicy kontrolowanych jednostek. Na podstawie wyciągu z protokołu Nr 195/2014 z posiedzenia Zarządu Powiatu w Kamieniu Pomorskim z dnia 8 października 2014 roku przyjętego na posiedzeniu w dniu 22 października 2014 r. ustalono, że funkcję kontrolną nad organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej, rodzinami zastępczymi, prowadzącymi rodzinne domy dziecka oraz placówkami opiekuńczo-wychowawczymi sprawuje pracownik Starostwa Powiatowego w Kamieniu Pomorskim, zajmujący się sprawami społecznymi. W trakcie kontroli przedstawiono plan kontroli, z którego wynika, że kontrole zostaną przeprowadzone w II półroczu 2015 r. Akta kontroli str. 102-104 Realizacja zaleceń pokontrolnych wydanych przez Wojewodę Zachodniopomorskiego pismem z dnia 23 czerwca 2015 r. Wydane zalecenia: 1) dokonywać analizy sytuacji osób, którym można powierzyć pełnienie funkcji rodziny zastępczej i prowadzenie rodzinnego domu dziecka oraz kwalifikować kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej i do prowadzenia rodzinnego domu dziecka zgodnie z art. 42, 43 i 45 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 2) dokonywać ocen rodzin zastępczych, zgodnie z art. 134 ustawy, 3) sporządzać plany pomocy dla dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej, 4) oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej oraz rodzinnym domu dziecka dokonywać w sposób określony w art. 129-131 ustawy, 5) dla dziecka zgłoszonego do przysposobienia sporządzać opinie zgodnie z art. 139a ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Ustalono, że wszystkie zalecenia Wojewody zostały uwzględnione i są realizowane przy wykonywaniu bieżących zadań. Zostały opracowane procedury sporządzania i gromadzenia niezbędnej dokumentacji uwzględniające przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zarówno w kwestiach dotyczących kwalifikowania kandydatów na rodziny zastępcze, dokonywania ocen już istniejących rodzin, sporządzania planów pomocy dziecku umieszczonemu w rodzinnej pieczy zastępczej, dokonywania oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy rodzinnej jak i zgłaszania dzieci do przysposobienia. 12

Podsumowania i omówienia kontroli dokonano w obecności Pana Józefa Malca Starosty Kamieńskiego i Pani Krystyny Kłosowskiej Dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim. W trakcie podsumowania kontrolujący pouczyli, że należy: 1) podjąć działania służące zwiększeniu liczby rodzin zastępczych korzystających z proponowanych szkoleń, 2) szkolić rodziny zastępcze spokrewnione, 3) przekazywać 1 egzemplarz oceny rodzinie zastępczej, 4) jednoznacznie określać dokonanie wstępnej akceptacji kandydatów na rodzinę zastępczą, 5) przekazywać opinie do sądu bezzwłocznie po dokonaniu oceny zasadności pobytu dziecka w pieczy zastępczej, 6) pozostawiać w aktach potwierdzenia przekazywania rodzinom zastępczym dokumentacji dziecka umieszczanego u nich, 7) obejmować rodzinę wsparciem koordynatora na jej wniosek. Dokonano wpisu w książce kontroli pod pozycją 8. Przedstawicielowi kontrolowanej jednostki, po zapoznaniu z treścią protokołu, przysługują następujące uprawnienia: 1. Przed podpisaniem protokołu kontroli kontrolowany może zgłosić umotywowane zastrzeżenia na piśmie, co do jego treści w ciągu 7 dni od dnia otrzymania do podpisu. 2. Prawo odmowy podpisania protokołu powinno być poprzedzone złożeniem pisemnych przyczyn odmowy, co nie stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania pokontrolnego. Protokół sporządzono 04 września 2015 r. w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, które otrzymują: - Starostwo Powiatowe w Kamieniu Pomorskim egzemplarz nr 1 - a/a - egzemplarz nr 2 kierownik jednostki kontrolowanej: kontrolujący: pieczątka i podpis Kamień Pomorski, dnia. września 2015 r. Protokół otrzymałem dnia.... pieczątka i podpis kierownika kontrolowanej jednostki 13