Polski-BarwyPoz 10/3/03 16:03 Page 29 - zna fragmenty PieÊni o Rolandzie - okreêla temat utworu - zna zasady etosu rycerskiego - charakteryzuje bohatera PieÊni o Rolandzie - wyjaênia, co to jest honor rycerski - wymienia najwa niejsze cykle pieêni rycerskich - podaje przyk ady z kultury masowej, w których rozpoznaje odwo ania do eposów rycerskich Êredniowiecza - zna fragmenty Legendy o Êwi tym Aleksym, Kwiatków Êw. Franciszka, Pieʃ s onecznà - odtwarza dzieje Êw. Aleksego i charakteryzuje jego postaw - wyjaênia poj cia: asceza, asceta, hagiografia, legenda - charakteryzuje postaw Êw. Franciszka - przedstawia idea y (cnoty) franciszkaƒskie i okreêla istot franciszkanizmu - wyjaênia znaczenie tytu u Kwiatki Êw. Franciszka oraz funkcjonowanie s ów: ogród, wirydarz - rozpoznaje utwory wpisujàce si w tak zwany nurt franciszkaƒski w literaturze - porównuje i ocenia postaw Êw. Franciszka i postaw Êw. Aleksego - interpretuje Pieʃ o Rolandzie w kontekêcie wiedzy o epoce; wyjaênia rol pieêni - charakteryzuje idealnego rycerza (jako wojownika, chrzeêcijanina, poddanego) - wskazuje i opisuje cechy eposu rycerskiego - zna poj cie chanson de geste - interpretuje Pieʃ o Rolandzie, odwo ujàc si do tradycji epiki staro ytnej - wskazuje zwiàzki mi dzy sagà a literaturà fantasy - charakteryzuje kultur rycerskà, odnajduje jej Êlady w tekstach i obyczajowoêci póêniejszych epok - okreêla i ocenia idea ycia Êw. Aleksego - interpretuje odwo ania do Legendy o Êw. Aleksym - wypowiada si na temat reinterpretacji Legendy o Êw. Aleksym w wierszu K. I akowiczówny OpowieÊç ma onki Êwi tego Aleksego - omawia schemat kompozycyjny legendy - porównuje i ocenia postaw Êw. Franciszka i Êw. Aleksego - wskazuje i omawia motywy franciszkaƒskie w literaturze i malarstwie - porównuje ró ne wzorce Êwi toêci 29 - zna fragmenty Dziejów Tristana i Izoldy - czyta utwór w kontekêcie wiedzy o epoce (odwo uje si do kr gu kultury dworskiej) - opowiada dzieje Tristana i Izoldy, charakteryzuje ich mi oêç jako mi oêç tragicznà - okreêla stosunek bohaterów do mi oêci i Êmierci - wyjaênia termin: romans dworski - ocenia post powanie bohaterów Tristana i Izoldy, - interpretuje utwór, odwo ujàc si do obyczajów Êredniowiecza (mi oêç dworska, etos rycerski) - przywo uje teksty, w których àczy si Eros i Thanatos - omawia wzorce mi oêci w kulturze Êredniowiecza
Polski-BarwyPoz 10/3/03 16:03 Page 30 30 Wymagania podstawowe KSZTA CENIE W ZAKRESIE ROZSZERZONYM Wymagania ponadpodstawowe - zna fragmenty Wielkiego testamentu F. Villona - okreêla temat i charakter utworu - zna Rozmow mistrza Polikarpa ze Âmiercià - okreêla tematyk utworu - charakteryzuje Êredniowieczne wyobra enia i wizerunki Êmierci, taƒce Êmierci - wskazuje elementy groteski i komizmu, objaênia ich funkcje - zna okreêlenia memento mori, ars moriendi - wyjaênia, na czym polega dydaktyczny charakter literatury Êredniowiecznej - wymienia najwa niejsze zabytki j zyka polskiego - wyjaênia przyczyny dwuj zycznego charakteru piêmiennictwa tego czasu - wymienia najstarsze kroniki - zna Êredniowiecznà liryk religijnà: Bogurodzica, Pos uchajcie, bracia mi a, - zna na pami ç Bogurodzic - analizuje tekst pieêni pod wzgl dem j zykowym (leksykalnym, s owotwórczym, sk adniowym) - charakteryzuje Bogurodzic jako pieêƒ religijnà (modlitwa) i pieêƒ ojczyênianà - rozpoznaje motywy pasyjne w sztuce (literatura, malarstwo, muzyka) - interpretuje teksty, u ywajàc poj ç: groteska, czarny humor - wskazuje êród a twórczoêci Villona - wskazuje teksty wspó czesne odwo ujàce si do tradycji wagabundów - objaênia, odwo ujàc si do przyk adów, stosunek cz owieka Êredniowiecza do Êmierci - porównuje literackie i malarskie przedstawienia Êmierci w Êredniowieczu - wyjaênia, odwo ujàc si do przyk adów, na czym polega a sztuka umierania - porównuje uj cie Êmierci w Êredniowieczu i wspó czeênie w literaturze i malarstwie (np. M. Bia oszewski Wywiad, A. Wróblewski Szofer niebieski) - zna gatunki Êredniowiecznego dziejopisarstwa - wyjaênia pochodzenie terminów: kroniki, gesta, annalistyka - okreêla cechy gatunkowe pieêni - wyjaênia poj cie pasja - rozpoznaje cechy lamentu i skargi - prowadzi interpretacj porównawczà Bogurodzicy i Modlitwy do Bogarodzicy K. K. Baczyƒskiego - charakteryzuje nurt pobo noêci dolorystycznej w Êredniowieczu
Polski-BarwyPoz 10/3/03 16:03 Page 31 - zna Historyj o chwalebnym zmartwychwstaniu Paƒskim Miko aja z Wilkowiecka (fragm.) - zna gatunki dramatu Êredniowiecznego - okreêla cechy dramatu i teatru Êredniowiecznego - porównuje widowisko Êredniowieczne z antycznymi przedstawieniami 31 - zna fragmenty PieÊni III i V Boskiej komedii Dantego - rozpoznaje motyw w drówki - okreêla temat utworu i formu uje tezy interpretacyjne - omawia wizj zaêwiatów, piek a oraz mi oêci tragicznej (Paolo i Francesca) - zna poj cia: tercyna, poemat metafizyczny - lokalizuje w czasie epok - wymienia czynniki, które doprowadzi y do prze omu renesansowego - wskazuje zwiàzki myêli renesansowej z antykiem - charakteryzuje humanizm renesansowy - wskazuje êród a renesansowego optymizmu - zna poj cie: antropocentryzm, reformacja - wymienia myêlicieli renesansu (Erazm z Rotterdamu, Mirandola, Morus, Machiavelli, Montaigne) i ich dzie a - zna fragmenty MyÊli Montaigne a, - wyjaênia, na czym wed ug Mirandoli polega szczególna pozycja cz owieka - rozumie poj cia: sceptycyzm poznawczy, medytacja filozoficzna - wyjaênia poj cia: utopia, irenizm RENESANS - wyjaênia, dlaczego Boska komedia jest okreêlana sumà Êredniowiecza - rozpoznaje pierwiastki poglàdów renesansowych w dziele - omawia malarskie i literackie odwo ania do dzie a Dantego - wskazuje êród a prze omu renesansowego - okreêla rol Italii - omawia zwiàzki myêli renesansowej z antykiem - okreêla cechy humanizmu chrzeêcijaƒskiego - charakteryzuje czynniki sprzyjajàce formowaniu nowej ÊwiadomoÊci, poczucia wielkoêci cz owieka - wyjaênia zjawiska reformacji, odwo uje si do myêli Marcina Lutra - charakteryzuje renesans, wskazujàc stosunek do antyku i Êredniowiecza - ocenia wk ad renesansu w dziedzictwo kulturowe - ocenia stosunek filozofii renesansowej do myêli antyku i poglàdów Êredniowiecza - charakteryzuje na podstawie fragmentów poglàdy Erazma z Rotterdamu, - porównuje poglàdy Mirandoli i Montaigne a - charakteryzuje renesansowe marzenie o idealnym spo eczeƒstwie - przedstawia odwo ujàc si do tekstów portrety i obowiàzki w adców
Polski-BarwyPoz 10/3/03 16:03 Page 32 32 Wymagania podstawowe KSZTA CENIE W ZAKRESIE ROZSZERZONYM Wymagania ponadpodstawowe - wymienia twórców sztuki renesansu - zna cechy sztuki renesansowej (harmonia i pi kno) - rozpoznaje styl renesansowy - zna utwory mistrzów w oskiego renesansu Pertarki i Boccaccia (Sonety do Laury, np. 90, 134; jednà z nowel Dekameronu) - okreêla tematyk sonetów, opisuje sytuacj podmiotu lirycznego - okreêla rol puenty w sonetach Petrarki - przedstawia problematyk noweli - wskazuje w tekêcie Boccaccia informacje o epoce - wie, co jest sonet, erotyk - rozpoznaje i wskazuje cechy noweli - zna i opowiada fragmenty Gargantui i Pantagruela (np. rozdz. XXX) - okreêla temat utworu i opisuje postacie, u ywa poj ç: fantastyka, groteska, realizm - wskazuje ludyczne funkcje literatury - okreêla cechy Êwiatopoglàdu karnawa owego - wymienia twórców wczesnego renesansu (Biernat z Lublina, Klemens Janicki) - wskazuje gatunki, jakie uprawiali - okreêla cechy elegii i bajki ezopowej - wyjaênia przyczyny dwuj zycznego charakteru literatury polskiej - okreêla zasady estetyki renesansowej - charakteryzuje idea renesansowego twórcy - wskazuje wzorce artystyczne - przedstawia rozwój i zasi g sztuki renesansu - okreêla tematy i rol literatury w oskiego renesansu w rozwoju kultury odrodzenia - porównuje konwencj opisu Laury z opisami kobiet w liryce trubadurów - interpretuje sonety - omawia ró ne konwencje liryki mi osnej - rozpoznaje wàtki obiegowe w literaturze - wyjaênia znaczenie i funkcjonowanie okreêleƒ: gargantuiczny i pantagruelizm - porównuje funkcjonowanie motywu olbrzyma w ró nych dzie ach (np. w baêniach, w Podró ach Guliwera, obrazie Goi Olbrzym), w tym w kulturze masowej - charakteryzuje osiàgni cia w literaturze pisanej w j zyku aciƒskim (Janicki) i ocenia poczàtki literatury polskiej - wskazuje cechy renesansowego Êwiatopoglàdu - okreêla nurt elegijny w literaturze w odwo aniu do utworów z ró nych epok
Polski-BarwyPoz 10/3/03 16:03 Page 33 - zna Reja ywot cz owieka poçciwego (fragm.),. Górnickiego Dworzanina polskiego (fragm.) - okreêla wzorce osobowe polskiego renesansu - wskazuje funkcj dydaktycznà w ró nych renesansowych utworach - zna gatunki literatury parenetycznej, np. zwierciad o - charakteryzuje wzorce osobowe renesansu (dworzanina, ziemianina) - porównuje idea dworzanina z idea em rycerza - okreêla model Êwiata i idea ycia szlachcica ziemianina zasada z otego Êrodka, afirmacja ycia, 33 - zna utwory podejmujàce tematyk patriotycznà Pieʃ V J. Kochanowskiego, fragment Kazaƒ sejmowych P. Skargi, - okreêla, odwo ujàc si do tekstów, wzorce zachowaƒ obywatelskich - opisuje sposoby kszta towania postawy patriotycznej - rozpoznaje toposy: ojczyzna matka, ojczyzna tonàcy okr t - rozpoznaje Êrodki retoryczne w tekstach - opisuje i ocenia przedstawienie Piotra Skargi na obrazie Matejki - zna termin liryka apelu - zna utwory J. Kochanowskiego (fraszki, pieêni, treny, psalmy) - zna fakty z ycia poety - dokonuje analizy porównawczej pieêni Kochanowskiego i przek adów pieêni Horacego - odtwarza renesansowà filozofi ycia w pieêniach poety - opisuje sytuacj podmiotu lirycznego w Trenach - okreêla tematyk Trenów (dramat jednostki i intelektu) - porównuje ró ne przek ady psalmów, wskazuje ró nice leksykalne i stylistyczne - rozpoznaje odwo ania kulturowe w dzie ach poety - wskazuje cechy gatunkowe trenu - okreêla znaczenie twórczoêci Kochanowskiego dla literatury polskiej - u ywa poj ç: parafraza, naêladowanie, trawestacja, poeta doctus - analizuje kompozycj PieÊni V i Kazaƒ sejmowych (Kazanie wtóre) - interpretuje Pieʃ V jako apel do Polaków - interpretuje Kazania jako wzór oracji patriotycznej - odczytuje historyczne konteksty wpisane w Kazania sejmowe Skargi - omawia i wyjaênia funkcjonowanie legendy Skargi (romantyzm, obraz Matejki) - wskazuje i ocenia oddzia ywanie ró nych kierunków filozoficznych - okreêla stosunek Kochanowskiego do twórczoêci Horacego - interpretuje ró ne przek ady psalmów - ocenia znaczenie czarnoleskiej rzeczy dla kultury polskiej, uzasadnia swoje opinie, przytaczajàc utwory nawiàzujàce do twórczoêci Kochanowskiego
Polski-BarwyPoz 10/3/03 16:03 Page 34 34 Wymagania podstawowe KSZTA CENIE W ZAKRESIE ROZSZERZONYM Wymagania ponadpodstawowe - zna renesansowe utwory podejmujàce wàtek Arkadii (np. Ko acze Sz. Szymonowica) - rozpoznaje motyw szcz Êliwych czasów i krain w ró nych tekstach kultury (np. malarstwie N. Poussin Lato) - okreêla cechy gatunkowe sielanki - charakteryzuje wizj renesansowej arkadii - przedstawia funkcjonowanie mitu arkadyjskiego w renesansie - wskazuje i interpretuje nawiàzania i kontynuacje (np. w Weselu S. Wyspiaƒskiego czy Teatrzyku Zielona G Ê K. I. Ga czyƒskiego) - wskazuje tradycje gatunku, zna poj cia: bukolika, idylla, topos - zna sonety Mikolaja S pa Szarzyƒskiego - charakteryzuje sytuacj podmiotu lirycznego sonetów ( ycie jako bojowanie, metafizyczny niepokój) - okreêla tematyk sonetów - rozpoznaje cechy poetyki (elispa, inwersja, przerzutnia, oksymoron) - rozumie poj cie dualizm - interpretuje sonety - analizuje sonety pod wzgl dem sk adniowym, kompozycyjnym - lokalizuje twórczoêç Szarzyƒskiego wêród nurtów poezji renesansowej i barokowej - wyjaênia metafizyczny i intelektualny charakter tej poezji - zna Makbeta i Hamleta Szekspira - odtwarza przebieg zdarzeƒ w dramatach - charakteryzuje bohaterów dramatów - wskazuje i ocenia motywy dzia aƒ bohaterów - wskazuje ró ne mo liwoêci odczytaƒ dramatów - okreêla cechy dramatu Szekspira - rozpoznaje topos teatru Êwiata - wymienia cechy teatru el bietaƒskiego - zna wspó czesne wystawienia, adaptacje dramatów Szekspira - okreêla psychologiczne motywacje dzia aƒ postaci, ocenia bohaterów - interpretuje dramaty - wyjaênia, na czym polega uniwersalizm dramatów Szekspira - wskazuje i interpretuje nawiàzania do dramatów (np. Z. Herbert Tren Fortynbrasa) - porównuje regu y obowiàzujàce w teatrze antycznym i el bietaƒskim