Rynek instrumentów i urządzeń medycznych w UE Unijny rynek instrumentów i urządzeń medycznych szacuje się na blisko 100 mld EUR. Stanowi to prawie 30% rynku światowego. Unijny przemysł sprzętu medycznego jest jednym z głównych kreatorów wzrostu gospodarczego w regionie. Nie tylko dlatego, że z roku na rok zwiększa wartość produkcji w rzadko notowanym dzisiaj tempie ok. 8%, lecz także dlatego, że sektor ten co roku na prace badawczorozwojowe przeznacza aż 8% wpływów ze sprzedaży (7,5 mld EUR). Ponadto w szybkim tempie rośnie liczba zatrudnionych przy produkcji instrumentów i urządzeń medycznych. Szacuje się, że przekracza już 500 tys. osób, czyli wynosi o blisko 200 tys. więcej niż 10 lat temu. Cechą wyróżniającą przemysł sprzętu medycznego nie tylko w Unii Europejskiej, lecz także na świecie jest bardzo wysoki poziom eksportu. Przeciętnie w skali globalnej wynosi on ok. 50%, w UE jest jednak jeszcze wyższy i sięga 60%. Kraje Unii Europejskiej należą do grupy czołowych eksporterów i importerów sprzętu medycznego na świecie. Zdecydowanie największym eksporterem tego rodzaju wyrobów są Niemcy. Wartość wywozu wytwarzanego w tym kraju sprzętu medycznego przekracza 16 mld EUR rocznie. Na drugim miejscu jest Holandia - prawie 11 mld EUR, a na kolejnych - Irlandia, Francja i Belgia - po mniej więcej 6 mld EUR. Pod względem wartości importu również dominują Niemcy - ponad 10 mld EUR rocznej wartości przywozu sprzętu medycznego, przed Holandią - 7,6 mld EUR, i Francją - ponad 7 mld EUR. Tabela 1. Eksport i import sprzętu medycznego przez główne kraje Unii Europejskiej w 2011 r. (w mln EUR ) Kraj Eksport Import Niemcy 16026 10020 Holandia 10967 7643 Irlandia 6232 958
Francja 6129 7068 Belgia 5955 5436 Wielka Brytania 3570 4464 Włochy 2274 3905 Dania 1945 1038 Szwecja 1845 1576 Finlandia 916 553 Austria 909 1104 Hiszpania 687 2463 Luksemburg 628 582 Polska 491 1119 Pozostałe kraje UE 1472 2957 Razem 60045 50885 Źródło: Eurostat Niemcy Niemcy mają zdecydowanie największy w Unii Europejskiej i trzeci na świecie (po Stanach Zjednoczonych i Japonii) rynek instrumentów i urządzeń medycznych. Jego wartość w 2011 r. wyniosła ponad 220 mld EUR. Wydatki na zakup sprzętu medycznego rosną jednak wolniej w ostatnim czasie. Wynika to przede wszystkim z faktu, że środki budżetowe przeznaczane na ten cel pozostają praktycznie na niezmiennym, skądinąd bardzo wysokim poziomie - na ochronę zdrowia trafia aż 11% niemieckiego PKB. W tej sytuacji wiele placówek zdrowia ogranicza wymianę sprzętu medycznego. Oznacza to, że rozwój niemieckiej branży instrumentów i urządzeń medycznych w coraz większym stopniu zależy od eksportu.
Produkcja krajowa jest nieco mniejsza od sprzedaży na miejscowym rynku i w 2010 r. wyniosła ok. 18 mld EUR. Wytwarza ją ok. 12 tys. przedsiębiorstw, w tym 1,2 tys. firm zatrudniających ponad 259 osób. W sumie w branży tej pracuje blisko 100 tys. pracowników. Mimo że większość przedsiębiorstw to małe lub średnie firmy, to o współczesnym obliczu tej niemieckiej branży mającej bogate, wieloletnie tradycje w wytwarzaniu najnowocześniejszego sprzętu medycznego decydują wielkie koncerny. To one przede wszystkim są źródłem innowacji, dominują we wprowadzaniu nowych produktów na rynek i przeznaczają największe kwoty na badania i rozwój. Oblicza się, że wydatki na B+R pochłaniają 9% całkowitych dochodów niemieckiej branży instrumentów i urządzeń medycznych. W efekcie aż 32% ogólnej sprzedaży sprzętu medycznego wytworzonego przez niemieckich producentów stanowią wyroby, które na rynku pojawiły się w ciągu ostatnich 3 lat. Ponadto Niemcy zajmują drugie miejsce na świecie (po USA) pod względem liczby zgłoszeń patentowych w tej branży. Dotyczą one m.in. takich dziedzin, jak: obrazowanie medyczne (Siemens, B. Braun, Fresenius Medical Care, Paul Hartmann), implantów nieaktywnych (B. Braun), środków diagnostyki in vitro (Bayer, Siemens, Dräger Medical) czy technologii optycznych (Carl Zeiss). Na czterech największych producentów (Siemens, B. Braun, Fresenius i Dräger) przypada aż 90% krajowej produkcji sprzętu medycznego, a w pierwszej setce firm z tej branży na świecie jest siedem firm z Niemiec. W towarowej strukturze produkcji niemieckiej branży instrumentów i urządzeń medycznych największy udział mają: urządzenia do obrazowania medycznego i technologii promieniowania (15,7%), implanty nieaktywne (13,7%), instrumenty do badania endoskopowego i okulistycznego (14,5%) oraz środki diagnostyki in vitro (14%). Niemcy są też dużym importerem sprzętu medycznego. Szacuje się, że sprowadzany z zagranicy sprzęt medyczny zaspokaja obecnie ok. 2/3 krajowego zapotrzebowania. Francja Wartość francuskiego rynku instrumentów i urządzeń medycznych szacuje się na ok. 19 mld EUR. To o 3,3 mld EUR więcej, niż wynosi krajowa produkcja tychże wyrobów. W sektorze tym funkcjonuje we Francji prawie 1100 przedsiębiorstw (w tym 820 łączących działalność produkcyjną z naukowo-badawczą i 260 zajmujących się wyłącznie produkcją). Niemal wszystkie (94%) to firmy małe i średnie, zatrudniające mniej niż 250 pracowników każda. Łączne zatrudnienie w tym sektorze dochodzi do 65 tys. osób. Główną rolę na francuskim rynku urządzeń i instrumentów medycznych odgrywają filie koncernów międzynarodowych, takich jak: Johnson & Johnson, GE Healthcare czy Becton Dickinson. Największą firmą rodzimą w tym sektorze jest biomerieux, dostawca urządzeń do diagnostyki medycznej in vitro. W asortymencie towarowym francuskiego sektora urządzeń i instrumentów medycznych dominują implanty nieaktywne, sprzęt i systemy ortopedyczne oraz do obsługi pacjentów w warunkach domowych, systemy z dziedziny chirurgii małoinwazyjnej, a także aparaty rentgenowskie i urządzenia ultradźwiękowe. Wartość francuskiego importu sprzętu medycznego w 2011 r. wyniosła nieco ponad 6 mld EUR. Trzeba jednak wspomnieć, że nie cały import powiększa krajową podaż, gdyż część wyrobów sprowadzanych jest następnie reeksportowana. Włochy Kraj ten ma czwarty pod względem wielkości rynek instrumentów i urządzeń medycznych w Unii Europejskiej. Jego wartość szacuje się na 7 mld EUR, przy czym nie wykazuje ona w ostatnim czasie prawie żadnego wzrostu, a prognozy na następne 5 lat mówią, że rynek ten będzie jednym z najwolniej rosnących w całej UE. W roli głównego kupującego instrumenty i urządzenia medyczne występuje sektor publiczny. Na państwo przypada 77% zakupów i sam ten fakt tłumaczy wspomniane niezbyt optymistyczne prognozy dotyczące rozwoju rynku w najbliższej przyszłości. Przewidywane oszczędności budżetowe nie pozwolą na istotny wzrost inwestycji w sprzęt medyczny. We włoskim przemyśle instrumentów i urządzeń medycznych funkcjonuje ok. 1 tys. firm, w zdecydowanej większości małych i średnich.
Wartość produkcji krajowych przedsiębiorstw tej branży przekracza 4 mld EUR. Nie wystarcza to, aby zaspokoić krajowy popyt. Stąd relatywnie wysoki, również sięgający 4 mld EUR, roczny import omawianych wyrobów. Austria Austriacki system opieki zdrowotnej jest silnie zdecentralizowany. Składa się nań m.in. ponad 320 szpitali, z czego aż 78% stanowią jednostki publiczne lub nienastawione na zysk, a 28% - to szpitale prywatne. Tworzą one zasadniczą część ocenianego na ok. 1,8 mld EUR krajowego rynku urządzeń i instrumentów medycznych. Problemy z finansowaniem tego systemu oraz ograniczenia budżetowe sprawiają, że jednym z najważniejszych czynników branych pod uwagę przy zakupie sprzętu medycznego jest jego cena. Szpitale publiczne mają wprawdzie dość szeroką autonomię w realizacji polityki zakupów, jednak w przypadku podejmowania poważniejszych inwestycji muszą się starać o aprobatę władz zwierzchnich na szczeblu landów. Na rynku austriackim usadowiła się zdecydowana większość czołowych grup przemysłowych tego sektora. Dostarczają one swoje produkty bezpośrednio przez własne filie działające w Austrii. Inni dostawcy zagraniczni sprzedają natomiast przede wszystkim za pośrednictwem jednego z 220 austriackich importerów-hurtowników. To pośrednictwo jest w praktyce obowiązkowe, gdy w grę wchodzą zakupy publiczne. Austria importuje sprzęt medyczny o wartości ok. 1,1 mld EUR rocznie. Prawie 70% tego przywozu pochodzi z innych krajów Unii Europejskiej. Największym dostawcą na rynek austriacki są Niemcy, mające ponad 40-procentowy udział w austriackim imporcie omawianych produktów, a na następnych miejscach znajdują się: USA, Szwajcaria, Holandia, Wielka Brytania i Francja. Ponad połowa (58%) importu przeznaczana jest za zakup instrumentów i aparatów medycznych. Drugą ważną pozycję (23%) stanowią aparaty ortopedyczne. Belgia Krajowa produkcja sprzętu medycznego wynosi ok. 1 mld EUR rocznie. Jest ona wytwarzana przez ok. 130 przedsiębiorstw zatrudniających niecałe 2 tys. pracowników. Stanowi to potwierdzenie wspomnianej wcześniej reguły, że ogromna większość firm działających w Unii Europejskiej w tym sektorze to firmy małe. Najważniejsi aktorzy rynku belgijskiego to: Terumo Europe, Becton Dickinson oraz Roche Diagnostic Belgium. Wartość tamtejszego rynku szacowana jest na 1,1 mld EUR. Belgia jest dużym importerem sprzętu medycznego, ale większość sprowadzanych z zagranicy urządzeń jest reeksportowana. Największą pozycję stanowią instrumenty i aparaty chirurgiczne, instrumenty dentystyczne, weterynaryjne, a następnie aparaty i akcesoria, urządzenia radiologiczne oraz aparaty do masażu, terapii mechanicznej, aerozoloterapii i reanimacji. Dania Duński przemysł urządzeń i instrumentów medycznych zatrudnia ok. 10 tys. osób w 550 przedsiębiorstwach. Na ogół są to małe i średnie przedsiębiorstwa. Nie oznacza to jednak, że produkcja tych wyrobów jest rozdrobniona. Przeciwnie, na 10 największych zakładów wytwórczych tego sektora przypada aż 75% całej krajowej wytwórczości. Na rynek krajowy trafia niewiele - tylko 6%. Reszta z szacowanej na 1,5 mld EUR rocznej produkcji przeznaczana jest na eksport. Największą pozycją w duńskiej produkcji materiału medycznego stanowią aparaty do korekty słuchu, wytwarzane głównie przez spółki Demant i Widex. Na drugim miejscu znajduje się drobny sprzęt typu strzykawki, rurki i cewniki. Duński eksport sprzętu medycznego (łącznie z reeksportem) jest nieco większy od wartości krajowej produkcji i sięga 2 mld EUR rocznie. Najważniejszym odbiorcą tych wyrobów są Stany Zjednoczone oraz Niemcy. Wartość omawianego importu do Danii jest dwukrotnie mniejsza niż wartość eksportu i wynosi ok. 1 mld EUR rocznie. Do grupy czołowych dostawców należą: Stany Zjednoczone, Szwecja, Niemcy, Holandia i Wielka Brytania. Wartość sprzedaży materiałów i urządzeń medycznych w Danii przekracza 1,2 mld EUR rocznie. W ponad 60% to artykuły jednorazowego użytku oraz aparatura medyczna. System dystrybucji sprzętu medycznego w Danii opiera się na mniej więcej 100 małych i średnich przedsiębiorstwach wyspecjalizowanych w handlu poszczególnymi rodzajami produktów. Są wśród nich filie zagranicznych producentów, agenci-importerzy, hurtownicy oraz filie producentów krajowych.
Finlandia Wartość fińskiego rynku instrumentów i urządzeń medycznych wynosi obecnie prawie 700 mln EUR, jednak w ciągu najbliższych 5 lat powinna się powiększyć o kolejne 100 mln EUR. Produkcja tych wyrobów już teraz wynosi 1,1 mld EUR, a miejscowi wytwórcy specjalizują się w wyrobie głównie sprzętu stomatologicznego, urządzeń rentgenowskich i aparatów do diagnostyki in vitro. Miejscowy rynek sprzętu medycznego zdominowany jest przez prawdziwego lokalnego giganta, firmę Instrumentarium, będącą od 2003 r. spółką zależną GE Healthcare. Jej pozycja jest szczególnie silna w segmencie instrumentów używanych w anestezjologii oraz intensywnej opiece medycznej. W przekraczającej 1 mld EUR rocznej produkcji Instrumentarium udział wspomnianych urządzeń sięga 70%. Firma ta odgrywa nie tylko wiodącą rolę na rynku krajowym, lecz także liczy się na wielu rynkach zagranicznych, głównie w Stanach Zjednoczonych i krajach zachodnioeuropejskich. Także inni producenci fińscy tego sektora w dużym stopniu sprzedają swoje wyroby za granicą. Planmeca Oy, który jest jednym z największych na świecie producentów zaawansowanych technologicznie unitów stomatologicznych, na eksport kieruje aż 98% wytwarzanego przez siebie sprzętu, a Fimet Oy, inna fińska firma działająca w tym segmencie - 95%. Taka struktura sprzedaży charakterystyczna jest nie tylko dla firm dużych. Również przedsiębiorstwa niewielkie, np. zatrudniający niewielu pracowników Inion, są w stanie eksportować swoje wyroby do krajów położonych praktycznie na wszystkich kontynentach. Hiszpania Hiszpański rynek instrumentów i urządzeń medycznych szacuje się na 3,2 mld EUR. W 2002 r. zdecentralizowany został system ochrony zdrowia w tym kraju. Pozwala to każdemu regionowi prowadzić własną politykę w tej dziedzinie. A to z kolei sprzyja zwiększeniu liczby operatorów zajmujących się zakupami instrumentów i urządzeń medycznych. W branży instrumentów i urządzeń medycznych funkcjonuje 520 przedsiębiorstw, zlokalizowanych głównie w okolicach Madrytu i Barcelony. Ponad 90% z nich zatrudnia mniej niż 250 pracowników. Całkowitą liczbę osób pracujących w firmach wytwarzających tego rodzaju sprzęt szacuje się w tym kraju na 30 tys. Roczny obrót firm tej branży wynosi ok. 6 mld EUR. Aż 25% krajowej produkcji przeznacza się na eksport. Do najważniejszych segmentów hiszpańskiego rynku instrumentów i urządzeń medycznych można zaliczyć: środki medyczne indywidualnego przeznaczenia, sprzęt ortopedyczny i implanty, urządzenia diagnostyczne i instrumenty stomatologiczne. W Hiszpanii funkcjonuje obecnie ok. 500 przedsiębiorstw zajmujących się dystrybucją sprzętu medycznego. Są wśród nich zarówno filie zagranicznych koncernów, jak i małe rodzinne firmy handlowe. Na ogół działają one w skali regionalnej. Ich udział w rynku krajowym sięga 75%. Pozostała część rynku przypada na 5 dużych firm dystrybucyjnych: Grupo Taper, Prim, Palex, Técnicas Médicas MAB i Isaza. Te z kolei operują w skali całego kraju. Największym problemem, z jakim mogą się spotkać dostawcy sprzętu medycznego na rynku hiszpańskim, są opóźnienia w otrzymywaniu należności za sprzedany towar od szpitali, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Pewnych trudności w działaniu na tym rynku nastręcza również jego silna regionalizacja i fragmentacja. Prowadzi to do konieczności nawiązywania kontaktów handlowych ze stosunkowo dużą liczbą dystrybutorów, hurtowników, agentów i przedstawicieli. Holandia Holenderski przemysł sprzętu medycznego jest bardzo dobrze rozwinięty. Składa się nań 150-200 zakładów, produkujących wyroby o wartości prawie 1,7 mld EUR rocznie. Zdecydowaną większość spośród firm tego sektora stanowią wąsko wyspecjalizowane firmy małych i średnich rozmiarów. Są jednak również giganci, np. Philips Medical Systems, jeden z największych na świecie wytwórców wyposażenia do pracowni radiologicznych, systemów zautomatyzowanej tomografii, rezonansu magnetycznego i technologii ultradźwiękowej. Inna tego typu firma to Delft Instruments, mająca aż 8 spółek zajmujących się wytwarzaniem sprzętu medycznego: Nucletron, Oldelft Benelux, Rogan-Delft, Diagnostic Imaging Systems, Enraf, Contrec, Enraf-Auxitrol Marine and Smit Gas Systems. Sprzedaż na rynku krajowym jest niewiele większa od miejscowej produkcji i wynosi ok. 2 mld EUR. Rozmiary tego rynku oraz warunki stworzone przez państwo do działania na nim skłoniły wiele przedsiębiorstw zagranicznych do zainwestowania w Holandii. Dwa zakłady produkcyjne w tym kraju ma np. Medica Europe, jedną fabryką dysponuje Minntech, podobnie jak Mallinckrodt Medical, Baxter, Medtronic i Dräger. Zagraniczni dostawcy sprzętu medycznego do Holandii najczęściej korzystają z pośrednictwa agentów handlowych. Zawierają z nimi umowy na wyłączną reprezentację interesów. Holenderskie szpitale bardzo rzadko decydują się na bezpośrednie zakupy u producentów. Przeprowadzaniem większych transakcji zajmuje się organizacja ds. zakupów publicznych.
Szwecja Wartość szwedzkiego rynku sprzętu medycznego w 2011 r. wyniosła blisko 1,4 mld EUR. W powszechnej opinii rynek ten uchodzi za bardzo trudny, wymagający, zdominowany przez silną konkurencję. Dobrze radzą sobie na nim firmy wykorzystujące najwyższą technologię i solidnie usadowione od dłuższego czasu w Szwecji. Dobrze rozwinięta jest krajowa produkcja sprzętu medycznego, a wielu miejscowych producentów zalicza się do światowej czołówki w swojej specjalności. Można tu wymienić takie firmy, jak: Elekta (produkcja urządzeń do radioterapii i radiochirurgii), Getinge (urządzenia dla dezynfekcji i sterylizacji), Gambro (sztuczne nerki, urządzenia do dializy, instrumenty kardiochirurgiczne), Nobel Biocare (implanty dentystyczne). Warto podkreślić, że większość lokalnej wytwórczości kierowana jest na eksport. W branży zatrudnionych jest 10 tys. pracowników. Pracują oni w ponad 300 przedsiębiorstwach, w większości małych i średnich; 75% produkcji pochodzi z 5 największych firm. Szwedzki import sprzętu medycznego przekracza 1,5 mld EUR rocznie. Najczęściej odbywa się on za pośrednictwem agentów-dystrybutorów. Polski eksport Polska nie zalicza się do grupy największych eksporterów instrumentów i urządzeń medycznych. Należy jednak zauważyć, że wartość tego eksportu w ostatnich latach szybko rośnie. Jeśli bowiem w pierwszym roku naszego członkostwa w UE wynosiła ona 163 mln EUR, to siedem lat później (w 2011 r.) zbliżyła się do 500 mln EUR. Wzrost był więc 3-krotny. Największymi zagranicznymi odbiorcami polskiego sprzętu medycznego są kraje Unii Europejskiej. W 2011 r. nasz eksport do tych państw wyniósł 391 mln EUR, co stanowiło prawie 80% eksportu tych wyrobów ogółem. Unijnym liderem wśród odbiorców polskich instrumentów i urządzeń medycznych są Niemcy, na które przypada ponad 42% polskiego eksportu. Na drugim miejscu jest Dania z udziałem 33%, a na trzecim Francja - ponad 8%. Tabela 2. Struktura geograficzna polskiego eksportu sprzętu instrumentów i urządzeń medycznych do krajów UE w 2011 r. Kraj Wartość eksportu Udział w eksporcie do UE (w %) w mln EUR Niemcy 167 42,60 Dania 130 33,28 Francja 32 8,17
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Pozostałe 64 15,95 Razem 391 100,00 Źródło: obliczenia na podstawie Eurostatu W eksporcie instrumentów i urządzeń medycznych do pozostałych krajów UE zdecydowanie dominują dwie grupy towarowe. Przypada na nie łącznie ponad 90% tego eksportu. Są to: przyrządy i urządzenia stosowane w medycynie, chirurgii, stomatologii lub weterynarii, włączając aparaturę scyntygraficzną, inną aparaturę elektromedyczną oraz przyrządy do badania wzroku (z udziałem 58%) oraz urządzenia ortopedyczne, włącznie z kulami, pasami chirurgicznymi i przepuklinowymi; szyny i pozostałe urządzenia stosowane przy złamaniach; protezy; aparaty słuchowe oraz pozostałe urządzenia zakładane, noszone lub wszczepiane, mające na celu skorygowanie wady lub kalectwa (36%). Janusz Brzozowski Pracownia Badań Rynków Zagranicznych