Zmiany agroklimatu w Polsce

Zmiany klimatyczne a rolnictwo w Polsce ocena zagrożeń i sposoby adaptacji Warszawa, 30.09.2009 r. Zmiany agroklimatu w Polsce Jerzy Kozyra Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Bonitacja agroklimatu Średnia roczna temperatura Klimatyczny Bilans Wodny (IV-IX)

Roczna suma opadu Klimatyczny Bilans Wodny (IV-IX)

Ocena wpływu pogody na plony w Polsce 45 40 mld PLN 35 30 25 20 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 rok wp/ip wp Źródło: Górski, 2008 wp wartość produkcji; IP indeks pogodowy IP = F(ip cząstkowe: pszenicy ozimej, żyta, ziemniaka, buraka cukrowego, siana łąkowego)

Straty plonów z powodu niekorzystnego przebiegu pogody Rok Pszenica ozima Żyto Jęczmień Jary Owies Ziemniak Burak cukrowy Rzepak ozimy Rok 1957 1982 1958 1983 1959 1984 1960 1985 1961 1986 1962 1987 1963 1988 1964 1989 1965 1990 1966 1991 1967 1992 1968 1993 1969 1994 1970 1995 1971 1996 1972 1997 1973 1998 1974 1999 1975 2000 1976 2001 Pszenica ozima Żyto Jęczmień Jary Burak Owies Ziemniak cukrowy 1977 2002 1978 2003 1979 2004 1980 2005 1981 2006 Źródło: Górski, Kozyra, 2008

8 o C 6 4 2 0-2 -4-6 -8 Odchylenie od normy 1961-1990 średniej temperatury powietrza w miesiącach od stycznia do marca w Puławach 1871 1876 1881 1886 1891 1896 1901 1906 1911 1916 1921 1926 1931 1936 1941 1946 1951 1956 1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006

Zielone pola w zimie Puławy, Grudzień 2008 Grudzień 2005, Osiny koło Puławy

25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 Indeks pogodowy zimowania pszenicy ozimej w Puławach (1951-2009) IP (ZIMA) 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Suwałki 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 IP (ZIMA) Wrocław 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 IP (ZIMA) Indeks pogodowy zimowania pszenicy ozimej (1951-2009)

3 o C 2 1 0-1 -2-3 Odchylenie od normy 1961-1990 średniej temperatury powietrza w miesiącach od lipca do sierpnia w Puławach Róznica od normy 1961-1990 1871 1876 1881 1886 1891 1896 1901 1906 1911 1916 1921 1926 1931 1936 1941 1946 1951 1956 1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006

20 0-20 -40-60 -80-100 -120-140 -160-180 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Klimatyczny bilans wodny (mm) Grabów k. Zwolenia (10.06.2009) LAI: 3,8; Liczba kłosów na m/kw: 480 LAI: 2,1; Liczba kłosów na m/kw: 304 Masłowice k. Wielunia (15.06.2009) Nowy stary problem rolnictwa w Polsce niedobory wody

25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 Indeks pogodowy plonowania pszenicy ozimej w Puławach (1951-200) IP 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

PW latach 1996-2007 rzepak w północnej Polsce zakwitał o około 10 dni wcześniej niż w latach 1982-1993

W latach 1996-2007 pszenica we wschodniej Polsce zakwitała o 10 dni wcześniej niż w latach 1982-1993

25 20 Sandomierz (2021-2030) Miskolc (1961-1990) 15 St. Poelten (1961-1990) o C 10 5 0-5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Prognoza średniej temperatury powietrza w Sandomierzu na lata 2021-2030 i średnie w Miskolcu(Węgry) i St. Poelten(Austria) w latach 1961-1990 w tradycyjnych regionach uprawy winorośli

suma temperatur (IV-VIII) 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 14,9 950 stopnio-dni 806 15,8 919 16,4 1001 19 17 15 13 11 9 7 5 3 średnia temperatura (IV-VIII) 500 1 400 1961-1990 2000-2010 2020-2030 Ocena możliwości uprawy winorośli francuskich w okolicach Sandomierza (stok południowy) -1

Średnia roczna temperatura powietrza

Długość okresu wegetacyjnego

1941-1990 2001-2010 Prawdopodobieństwo dojrzewania kukurydzy FAO 270 dla warunków termicznych w latach 1941-1990 i wg. prognozy warunków termicznych na lata 2001-2010. Źródło: Kozyra, Górski, 2004

Nowe zagrożenia dla upraw

Żródło: GREEN PAPER... Adapting to climate change in Europe options for EU action. Scenariusz zmian na lata 2071-2100 w stosunku do średnich wielolecia 1961-1990. IPCC SRES scenariusz A2. Scenariusze klimatyczne DMI/PRUDENCE (http://prudence.dmi.dk), opracowane JRC w projekcie PESETA (http://peseta.jrc.es) Średnia temperatura roku Suma roczna opadu atmosferycznego Prognoza zmian warunków klimatycznych na lata 2071-2100 w stosunku do lat 1961-1990

Prognoza zmian plonów na rok 2080 w stosunku do średnich w latach 1961-1990 opracowana w projekcie PESETA (http://peseta.jrc.es/docs/agriculture.html).

Wnioski (1) Analiza warunków termicznych po 2000 roku potwierdza prognozy wzrostu temperatury powietrza w Polsce. Głównym problemem rolnictwa w Polsce wynikającym z obserwowanych tendencji klimatycznych są niedobory wody w okresie wiosenno-letnim. Zwiększa się zmienność plonowania głównych roślin uprawnych a straty w plonach są głównie skutkiem susz (2000, 2003, 2006).

Wnioski (2) Dostosowanie produkcji w gospodarstwach do warunków klimatycznych jest procesem ciągłym i odbywa się w sposób niezależny od ogólnych mechanizmów polityki rolnej. Pomoc w tym zakresie powinna być realizowana przez wzmacnianie doradztwa oraz wdrażanie systemów wspomagania decyzji. W polityce Państwa wobec rolnictwa należy dążyć do łagodzenia ekonomicznych konsekwencji zmian klimatu dla gospodarstw wynikających ze strat w plonach oraz promowania systemów produkcji ograniczających negatywny wpływ rolnictwa na klimat.

Dziękuję za uwagę