26handel Najwa niejsze pytania, jakie sobie postawiliêmy, to po pierwsze: jakie sà ceny przelotów przewoêników zwanych tanimi oraz tradycyjnych i jak te ceny zmieniajà si wraz z biegiem czasu i zbli aniem si terminu wylotu? Czy tanie linie lotnicze sà rzeczywiêcie takie tanie? Bilet za z otówk? Czy bilety za 99, za 20 z, a nawet za z otówk mo na kupiç naprawd? Czy mo e istniejà tylko w reklamach linii lotniczych? W rzeczywistoêci biletu za z otówk nie kupimy przyznaje Adam Borkowski z Urz du Lotnictwa Cywilnego. Zazwyczaj do podanej w reklamie ceny dochodzà ró ne op aty dodatkowe zwiàzane z cenà paliwa, z ubezpieczeniem, z obs ugà pasa era, lotniskowe, za La-TANIE czy Jeszcze nigdy podró e samolotem nie by y tak tanie, jak dziê. W naszym raporcie porównujemy ceny i jakoêç us ug oêmiu linii lotniczych, zarówno tanich, jak i tradycyjnych, na jednej z najcz Êciej ucz szczanych tras, w dwóch ró nych terminach. drogie? kupno biletu itd. Cz sto trudno je zrozumieç, a podnoszà cen biletu od 50 do nawet kilkuset z otych. O tym, ile p acimy za bilet, dowiadujemy si dopiero przy wystawianiu rachunku dodaje. Czy wi c reklamy oferujàce bilety za kilka z otych wprowadzajà konsumenta w b àd? Nie wprowadzajà w b àd, jeêli przewoênik, nawet ma ym druczkiem, dodaje, e do ceny nale y doliczyç dodatkowe op aty twierdzi Ma gorzata Cieloch z Urz du Ochrony Konkurencji i Konsumentów. To fakt, e w wi kszoêci przypadków takà informacj mo na znaleêç, ale konsumentowi ona niewiele mówi. Przewoênicy nie informujà bowiem zazwyczaj nawet, jakiego rz du sà te dodatkowe op aty. fot. Luxair
Tymczasem taka informacja wydaje si istotna, skoro bywajà one cz sto kilkusetkrotnie wy sze od ceny widniejàcej w reklamie. Bardziej rzetelne w stosunku do pasa era by oby podawanie ca kowitej ceny biletu i zaznaczanie gwiazdkà, jakie op aty sà w t cen wliczone. Wtedy pasa er wiedzia by dok adnie, ile za produkt p aci uwa a Adam Borkowski. W Anglii ju rozwiàzano ten problem: w 2005 r. tamtejszy urzàd antymonopolowy nakaza podawaç przewoênikom w reklamach pe ne ceny biletów àcznie ze wszystkimi op atami. U nas UOKiK nie jest jednak za zakazaniem przewoênikom podawania w reklamach cen, do których i tak potem trzeba doliczyç du e sumy. Im wi cej zakazów, tym wi cej obchodzenia tych zakazów mówi Ma gorzata Cieloch. Uwa am, e lepsze ni twarde prawo, by oby stosowanie si do dobrych praktyk bran y, na przyk ad zwiàzków zrzeszajàcych reklamodawców czy przewoêników dodaje. Jak widaç jednak, jak na razie w Polsce albo nie regulujà one kwestii reklam biletów lotniczych, albo ma o kto si do tych praktyk stosuje Co pozostaje konsumentowi? UOKiK stoi na stanowisku, e konsument powinien byç Êwiadomy i wiedzieç, e za z otówk do Barcelony nie poleci. Powinien te zdawaç sobie spraw, e cena biletu nie jest cenà przelotu bilet rzeczywiêcie mo e kosztowaç z otówk. Jak to mo liwe, skoro w rezultacie p acimy wi cej? Bilet to po prostu informacja, kiedy i dokàd lecimy wydrukowana na papierze firmowym firmy, która organizuje przelot. Natomiast wszystkie dodatkowe op aty, to ju inna rzecz ni Niestety na niepodawaniu w reklamie dodatkowych op at za przelot pu apki podczas kupowania biletu si nie koƒczà. Z pozoru niedrogi bilet, nawet ju po doliczeniu wszystkich dodatkowych op at, mo e znów okazaç si zupe nie nieokazyjny. Bo oprócz tego, e lecimy w jednà stron, to zazwyczaj równie wracamy. Cz sto przewoênicy oferujà rzeczywiêcie korzystnà cen biletu, ale tylko w jednà stron. Kiedy znajdziemy lot powrotny, oka e si, e jego cena nale y do wyjàtkowo wysokich. Ale tanie latanie (choç nie za z otówk ) wcale nie musi pozostawaç w sferze marzeƒ. Najtaƒszy przelot do Londynu i z powrotem znaleêliêmy ju za 258 z (Wizz Air). Niewiele dro ej mo na lataç na tej samej trasie liniami Centralwings (288 z ), EasyJet (293 z ) czy Ryanair (298,20 z ). Takie ceny mo na rzeczywiêcie nazwaç okazyjnymi przebijajà nawet ceny biletów autokarowych: za podró z Warszawy do Londynu i z powrotem handel cena biletu t umaczy Ma gorzata Cieloch. Có, dla konsumenta myêlàcego zdroworozsàdkowo, to wcale nie jest takie oczywiste. Skoro otrzymujemy przekaz do Barcelony za z otówk, to tak te go rozumiemy. Ale, jak si okazuje, nie powinniêmy, a zatem pami tajmy, e na podstawie samej reklamy nie nale y podejmowaç decyzji o wyborze linii lotniczych. Trzeba dok adnie sprawdziç ofert i dopytaç si o nià u przewoênika. Opóênienia Pasa er tanich linii lotniczych mo e zrezygnowaç z wygody, z posi ków podawanych na pok adzie i wielu innych rzeczy, ale punktualnoêç samolotów to podstawa. Wed ug statystyk Stowarzyszenia Europejskich Linii Lotniczych (AEA), do którego nale y 28 linii, TAP Air Portugal wypada najgorzej, jeêli chodzi o punktualnoêç tylko 65% lotów tego przewoênika by o w 2004 r. punktualnych. Na pierwszym miejscu w rankingu punktualnoêci by y takie linie, jak Finnair, Luxair i SAS. 27
handel drogà làdowà zap acimy bowiem w zale noêci od przewoênika od 400 do 600 z. Wszystkie tanie loty, które znaleêliêmy, majà tylko jednà wad : trzeba je zarezerwowaç na trzy, cztery miesiàce przed podró à. Im bli ej dnia wylotu, tym ceny biletów sà wy sze. I tak na dwa tygodnie przed podró à mogà kosztowaç ju nawet o niemal o 150% wi cej, ni gdybyêmy je zarezerwowali przed czterema miesiàcami, jak w przypadku Wizz Air (patrz tabela na str. 30). Jedyny k opot w tym, e nie ka dy mo e sobie pozwoliç na tak wczesnà rezerwacj lotu. Na kim zarabiajà przewoênicy? Z niskich cen biletów cieszy si oczywiêcie ka dy konsument. Ale przewoênicy nie dop acajà przecie do interesu. Na czym wi c oszcz dzajà? Po pierwsze na sprzeda y biletów przez internet nie majà, tak jak tradycyjni przewoênicy, rozbudowanej siatki agentów. Po drugie latajà tylko na tych trasach, które cieszà si najwi kszym zainteresowaniem, a wi c liczba oferowanych przez nich po àczeƒ jest znacznie mniejsza ni w przypadku linii tradycyjnych. Kolejna oszcz dnoêç: tylko jeden typ maszyn we flocie (najcz Êciej to Boeing 737 albo Airbus 320). Dzi ki temu obni ajà si koszty ich obs ugi: piloci i mechanicy sà szkoleni do jednego typu samolotów, nie trzeba kupowaç narz dzi do ró nych maszyn itd. I w koƒcu 28
fot. Lufthansa obs uga podczas lotu tradycyjni przewoênicy zapewniajà wi kszy komfort podró y: podajà bezp atne po ywienie i napoje. Podczas lotu tanimi liniami zazwyczaj sami musimy zapewniç sobie posi ek lub za niego sporo zap aciç na pok adzie. Jednym z nielicznych wyjàtków jest tani niemiecki przewoênik Air Berlin tu pasa erowie dostajà darmowe posi ki, napojów majà pod dostatkiem, otrzymujà nawet kilka tytu ów gazet i czasopism komfort lotu w niczym nie odbiega od podró y tradycyjnymi liniami. Jak si okazuje, tani przewoênicy, oszcz dzajà równie na personelu. Do przesz oêci nale à ju czasy, w których to zawód stewardesy nale a do intratnych zaj ç. DziÊ osoby dbajàce o pasa erów podczas lotu zajmujà si nie tylko serwisem pok adowym, ale cz sto do ich zadaƒ nale y te sprzàtanie i usuwanie Êmieci z pok adu. Piloci natomiast sà bardzo eksploatowani jak podejrzewa niemieckie Stowarzyszenie Cockpit zrzeszajàce mi dzy innymi pilotów, muszà cz sto lataç tak d ugo, jak to tylko mo liwe, czyli do osiàgni cia limitów czasowych okreêlonych przez prawo. Kolejnym poszkodowanym w walce przewoêników o klienta jest Êrodowisko naturalne. Ka dego dnia w niebo nad Europ wznosi si ponad 25 tys. samolotów. W ciàgu najbli szych 10 do 15 lat liczba ta ma si podwoiç wynika z prognoz Komisji Europejskiej. Nie jest to dobra wiadomoêç dla Êrodowiska naturalnego. Jak donoszà Czarna lista przewoêników 93 linie lotnicze znalaz y si na tzw. czarnej liêcie ustalonej w marcu przez Komisj Europejskà. Linie te nie zapewniajà niezb dnego poziomu bezpieczeƒstwa. Na czarnej liêcie, sporzàdzonej przez 25 ekspertów z paƒstw Unii Europejskiej, nie znaleêli si przewoênicy, którzy w chwili obecnej mieliby po àczenia z Polskà. Wi kszoêç z linii uznanych za niebezpieczne nale y do paƒstw afrykaƒskich. Przepisy dotyczàce bezpieczeƒstwa, które obowiàzujà w Unii Europejskiej, sà znacznie powy ej Êredniej Êwiatowej. Samolot pozostaje wi c u nas najbezpieczniejszym Êrodkiem transportu. Linie z czarnej listy majà zakaz wykonywania przewozów w ramach Unii. Lista ta b dzie stale aktualizowana. Przewoênicy lotniczy, organizatorzy wycieczek, sprzedawcy biletów oraz porty lotnicze majà teraz obowiàzek udost pniania pasa erom z krajów Unii wykazu przewoêników lotniczych, podlegajàcych zakazowi wykonywania przewozów lotniczych na terytorium Wspólnoty. Wykaz ten powinien byç umieszczony na ich stronach internetowych oraz w ich lokalach. Pasa er musi te zostaç poinformowany o to samoêci przewoênika, a tak e o ewentualnych zmianach przewoêników. Na czarnej liêcie przewoêników wymieniono mi dzy innymi takie linie lotnicze, jak: BGB Air z Kazachstanu, Phuket Airlines z Tajlandii, Africa One z Konga czy Intenational Air Services z Liberii. Ca à czarnà list mo na przeczytaç tutaj: http://www.ulc.gov.pl/download/pdf/czarna_ lista.pdf. Â W I A T K O N S U M E N T A l i p i e c - s i e r p i e ƒ 2 0 0 5 29
Którymi liniami najtaniej? PorównaliÊmy ceny przelotów oêmioma liniami (trzema tradycyjnymi i pi cioma tzw. niskokosztowymi) na jednej z najpopularniejszych tras: z Warszawy (lub ewentualnie Krakowa, jeêli dany przwoênik nie lata z Warszawy) do Londynu i z powrotem. Najpierw sprawdziliêmy, ile kosztuje taka podró, jeêli bilet zarezerwujemy oko o dwa tygodnie przed wylotem. Póêniej wyszukaliêmy ceny przelotów na tej samej trasie, ale zarezerwowanych cztery miesiàce przed wylotem bàdê póêniej, jeêli nie by o opcji tak wczesnej rezerwacji. Zawsze wybieraliêmy najtaƒsze z mo liwych biletów, nawet jeêli data podró y mia aby przesunàç si o kilka dni stàd niewielkie ró nice w datach. Rezerwacji dokonywaliêmy 7. czerwca 2006 r. dla jednej doros ej osoby. Przewoênik Wizz Air Centralwings Lot zarezerwowany oko o dwa tygodnie przed wylotem Trasa Luton Gatwick Tam: data/cena biletu + dop aty i podatki Z powrotem: data/cena biletu + dop aty i podatki Ca kowita cena przelotu w obie strony Tam: data/cena biletu + dop aty i podatki Z powrotem: data/cena biletu + dop aty i podatki Ca kowita cena przelotu w obie strony 20.06/322 z + 114 z 04.07/172 z + 140 z 748 z Lot zarezerwowany cztery miesiàce przed wylotem (lub póêniej, jeêli nie by o opcji tak wczesnej rezerwacji) Trasa Luton Gatwock Luton 20.10/14 z + 102 z 04.11/14 z + 128 z 258 z 19.06/398 z 04.07/98 z 694 z 20.10/45 z 27.10/45 z 288 z EasyJet Luton 20.06/381 z + 87 z * 04.07/225 z 693 z 20.09/61 z + 87 z * 29.09/145 z 293 z bowiem organizacje ekologiczne, ruch lotniczy dwukrotnie bardziej niszczy nasz klimat, ni do tej pory sàdzono. W 9% przyczynia si do efektu cieplarnianego. Dlatego organizacje ekologiczne próbujà wprowadziç obowiàzek umieszczania na biletach lotniczych stosownych ostrze eƒ podobnych do ostrze eƒ z opakowaƒ papierosów. Przedstawiciele tanich linii lotniczych nie pozostawiajà jednak tych zarzutów bez odpowiedzi. Twierdzà, e zanieczyszczenie Êrodowiska, jakie powoduje przewiezienie jednego pasa era, jest mniejsze w porównaniu z tradycyjnymi liniami lotniczymi. Dlaczego? Tani przewoênicy wprowadzajà do swojej floty nowoczesne samoloty, które zu ywajà mniej paliwa i latajà ciszej. Poza tym, jak wylicza Europejskie Stowarzyszenie Tanich Linii Lotniczych (ELFAA), samoloty tanich linii mogà jednorazowo zabraç na pok ad Êrednio o 10% wi cej pasa erów ze wzgl du na ciaêniejsze usytuowanie foteli. I tak na przyk ad Boeing 737-800 nale àcy do tradycyjnego przewoênika mo e pomieêciç 162 osoby, natomiast przypadku tanich linii lotniczych zabierze ju 189 pasa erów. I w koƒcu ostatni argument tanich przewoêników: u nich po locie pozostaje mniej Êmieci, co te ma wp yw na Êrodowisko. Tanie i/czy bezpieczne? Wiele osób zastanawia si, czy aby tani przewoênicy nie oszcz dzajà równie na naszym bezpieczeƒstwie. JeÊli Ryanair 20.06/449 z + 69,96 z 04.07/99 z + 90,24 z 708,20 z 20.10/59 z + 69,96 z 28.10/79 z + 90,24 z 298,20 z Lot 20.06-04.07/588 z + 305,26 z ** 893,26 z 20.10-04.11/255 z + 305,26 z ** 560,26 z * Przewoênik podaje jednà dop at za przelot w obie strony. ** Przy internetowej rezerwacji biletu w obie strony przewoênik podaje tylko zsumowanà cen za oba bilety. British Airways 20.06-04.07/410 z + 310,34 z ** 720,34 z 20.10-04.11/260 z + 310,34 z ** 570,34 z Sky Europe 20.06/499 z + 58,90 z 04.07/269 z + 79,37 z 906,27 z 20.10/19 z + 58,90 z 04.11/699 z + 79,37 z 856,27 z Air France (z przesiadkà w Pary u) 20.06-04.07/595 z + 507,74 z ** 1102,74 z (z przesiadkà w Pary u) 20.10-04.11/475 z + 507,74 z ** 982,74 z chodzi o bezpieczeƒstwo, dla adnego przewoênika nie ma taryfy ulgowej. Zasady dotyczàce bezpieczeƒstwa sà zarówno w prawie polskim, jak i mi dzynarodowym jednakowe dla ka dego, niezale nie od tego, w jakich cenach oferuje bilety wyjaênia Adam Borkowski. Czy w praktyce standardy bezpieczeƒstwa sà przestrzegane przez tanich przewoêników tak samo skrupulatnie, jak przez pozosta ych? Urzàd Lotnictwa Cywilnego, który to nadzoruje, twierdzi, e tak. Joanna Wosiƒska fot. Lufthansa 30