Awifauna terenów wodno-błotnych Rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Cele kształcenia: 1. pogłębianie znajomości metodyki badań biologicznych, 2. pogłębienie wiadomości o budowie i biologii roślin iglastych, 3. kształcenie umiejętności planowania, przeprowadzania i dokumentowania obserwacji, 4. pogłębienie zrozumienia uczniów w zakresie bioróżnorodności i ochrony przyrody, 5. propagowanie postawy szacunku wobec środowiska. Metody i formy pracy: wycieczka do lasu, pogadanka, metoda problemowa, burza mózgów, praca w grupach. Materiał badawczy, sprzęt: zebrane gałązki drzew iglastych, klucze do oznaczania drzew, lupa, średnicomierz, karty pracy, miarka. Zalecane: obuwie sportowe, spodnie z długimi nogawkami, bluza sportowa. 1
10. scenariusze teoria Rośliny iglaste zwane są inaczej szpilkowymi i należą do gromady nagonasiennych. Jest to klasa obejmująca rośliny drzewiaste lub krzewy. Są zwykle dużymi drzewami o prostym, nierozgałęzionym pniu. Pędy zróżnicowane są na długopędy charakteryzujące się szybkim wzrostem i krótkopędy o przyroście powolnym i ograniczonym. Liście zwykle mają postać szpilek o budowie kseromorficznej. Są zwykle zimotrwałe, nie opadają na zimę. Iglaste posiadają przewody żywiczne wypełnione żywicą. Kwiaty żeńskie sosny są zebrane w kwiatostany nazywane szyszkami. Stanowią odpowiednik kłosa zarodnionośnego paprotników. Pojedynczy kwiat żeński tworzą łuska nasienna (owocolistek) z dwoma nagimi zalążkami. Kwiaty męskie zebrane są w kłosokształtne skupienia. Gametofit jest dwupienny i silnie zredukowany. Gametofit męski to dojrzałe ziarno pyłku, a gametofit żeński to mikroskopijne bielmo pierwotne powstałe w wyniku wielokrotnych podziałów jednej z komórek zalążka. Po zapłodnieniu szyszka żeńska drewnieje i rozrasta się chroniąc powstające w jej wnętrzu nasiona. Po opuszczeniu szyszki, dojrzałe nasiona przechodzą w stan spoczynku. W sprzyjających warunkach kiełkują dając sporofit, który po wielu latach, dzięki zdolności do przyrostu wtórnego, stanie się wysokim drzewem. uwagi o przebiegu zajęć: Zajęcia najlepiej przeprowadzić na wiosnę w okresie kwitnienia sosny. 2
Rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej Przebieg zajęć: Faza wprowadzająca: Nauczyciel: 1. Przeprowadza czynności organizacyjno porządkowe. 2. Przypomina zasady zachowania się w lesie i zasady postępowania wynikające z przepisów prawnych o ochronie przyrody. 3. Przedstawia temat zajęć. 4. Omawia przebieg zajęć i określa czas trwania. 5. Odwołuje się do treści dotyczących roślin nagonasiennych zdobytych przez uczniów podczas zajęć lekcyjnych lub z innych źródeł. Kieruje pytania do uczniów: Jakie cechy sosny zwyczajnej powodują, że można ją zakwalifikować do roślin nagozalążkowych? Jakie gatunki oprócz sosny należą do nagozalążkowych? Jakie jest znaczenie nagozalążkowych w przyrodzie i gospodarce człowieka? 6. Nauczyciel podsumowuje odpowiedzi uczniów. Faza realizacyjna: Nauczyciel: 1. Omawia budowę morfologiczną roślin iglastych. 2. Przedstawia cykl życiowy nagonasiennych. 3. Omawia przyrost na grubość. 4. Dzieli uczniów na 4-osobowe grupy i rozdaje karty pracy, po jednej na grupę. 5. Nadzoruje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek. 6. Prosi każdą grupę o wybranie lidera, który zaprezentuje wyniki pracy własnej grupy. 7. Nauczyciel podsumowuje udzielone przez uczniów odpowiedzi do zadań, uzupełnia je i koryguje błędy. Faza podsumowująca: Nauczyciel: 1. Poleca uczniom uporządkowanie sprzętu. 2. Ocenia najbardziej aktywnych uczniów. 3. Podsumowuje lekcję. 4. Podaje zadanie domowe: Opisz znaczenie roślin nasiennych. 3
10. scenariusze Załącznik 1. Karta pracy ucznia Zadanie 1. Igły sosny mają budowę sklerofitową, czyli taką która chroni przed utratą wody. Zbierz kilka igieł sosny i liści dębu. Przyjrzyj się dokładnie zebranym okazom a następnie porównaj kształt igły i liścia a także proporcję pomiędzy ich powierzchnią a objętością. Zadanie 2. Określ jaki jest związek pomiędzy tymi proporcjami a utratą wody przez oba typy liści? 4
Rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej Zadanie 4. Naszkicuj niedużą gałązkę sosny. Zaznacz na rysunku krótkopędy i długopędy. Zadanie 5. Opisz kwiatostany (wygląd, kolor, położenie na pędzie): żeńskie dojrzałe i niedojrzałe... męskie... 5
10. scenariusze Zadanie 6. Odnajdź pozostały po ścince drzewa pień. Obejrzyj jego wnętrze. Napisz na czym polega rozrost pnia na grubość i co świadczy o istnieniu tego przyrostu. Jak zmienia się przyrost drewna w ciągu roku. Zadanie 7. Oblicz ile lat miało to drzewo w momencie ścięcia. 6
Rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej Zadanie 8. Wybierz najbardziej okazałą sosnę rosnącą w najbliżej okolicy lasu, w którym się znajdujesz, a następnie opisz to drzewo wykonując poniższe polecenia: 1) Opis igieł: kształt igieł, ich długość, sztywność, ilość na krótkopędach. 2) Opis pokroju drzewa, pnia i kory: Podkreśl właściwe: a. sosna ma pokrój: stożkowaty; kolumnowy; okrągławy; parasolowaty. b. pień sosny jest: ciemnobrunatny na całej wysokości; jasnobrunatny na całej wysokości; w górnej części jasno- a w dolnej ciemnobrunatny; w górnej części ciemno- a w dolnej jasnobrunatny. c. kora na pniu jest: gładka; popękana; łuszcząca się; nie łuszcząca się. 3) Zmierz obwód i pierśnicę 1 drzewa za pomocą klupy (średnicomierza). Zapisz otrzymane wyniki:.. 2) Na podstawie średnicy odczytaj z tabeli przybliżony wiek drzewa. Zapisz wynik:...... Średnica (w cm) 20 cm 40 cm 70 cm 100 cm 120 cm Przybliżony wiek (w latach) 12 25 40 55 67 Tabela wiekowa drzew na podstawie opracowania prof. dr. Longina Majdeckiego 1 Pierśnica parametr stosowany w dendrometrii do opisu drzew, uzyskiwany w wyniku pomiaru drzewa na wysokości 1,3 metra nad poziomem gruntu (czyli na wysokości klatki piersiowej przeciętnego dorosłego człowieka stąd nazwa). 7