Ewa Szabela-Pasierbińska * Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w latach 28-213 Wstęp Poziom dochodów, a co za tym idzie i wynagrodzeń, jest proporcjonalny do osiąganego przez kraj rozwoju gospodarczego, którego powszechnie stosowaną miarą jest wielkość dochodu brutto przypadająca na jednego mieszkańca istnieje ścisła korelacja pomiędzy dochodem krajowym a poziomem przeciętnej płacy (rysunek 1). Rysunek1. PKB na osobę oraz wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej (w zł) we Wrocławiu w latach 1999-26 1 1999 2 21 22 23 24 25 26 PKB/os Wynagrodzenia w GN Źródło: opracowanie własne. Płace, obok cen, są instrumentem polityki dochodowej państwa, której głównymi celami są m.in. przeciwdziałanie inflacji i bezrobociu, poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności, wzrost konkurencyjności gospodarki [por. Winiarski 28, Zależność pomiędzy 28]. Kształtowanie się płac przeciętnych ma również swoje kluczowe znaczenie w analizie rynku pracy. W średnim i długim okresie płace oddziałują bowiem na wielkość zatrudnienia w poszczególnych sekcjach gospodarki i decydują o migracjach terytorialnych. Jednocześnie płace są bardzo ważnym składnikiem kosztów, a co za tym idzie, ich zmiany wywierają presję na wzrost cen (inflację) [Welfe, Welfe 24, s. 169]. * Dr, Katedra Prognoz i Analiz Gospodarczych, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, ewa.szabela@ue.wroc.pl
468 Ewa Szabela-Pasierbińska W artykule zaprezentowano - w zależności od przyjętych założeń - pięć wariantów prognoz wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w latach 28-213. Prognozy te stanowiły część pracy badawczo-rozwojowej, prowadzonej wspólnie przez Uniwersytet Ekonomiczny (Katedrę Prognoz i Analiz Gospodarczych) oraz wrocławski Urząd Miasta i Agencję Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej, polegającej na przeprowadzeniu długookresowej prognozy zmian zachodzących we Wrocławiu, w takich dziedzinach jak demografia, bezrobocie, wynagrodzenia, podatki publiczne, edukacja, rentowność sprzedaży oraz przychody ze sprzedaży w poszczególnych sekcjach gospodarki. W artykule zaprezentowano również wyniki weryfikacji empirycznej prognoz wynagrodzenia w latach 28 i 29, co umożliwiło wstępną oceną zaproponowanych wariantów oraz pozwoliło na zaktualizowanie przyjętych założeń i rozwiązań. 1. Zadanie prognostyczne, analiza danych prognostycznych Wynagrodzenia obejmują wszelkiego rodzaju kwoty wypłacane na rzecz pracowników gotówką bądź świadczone w naturze, bez względu na charakter stosunku pracy. Wynagrodzenie brutto stanowi wynagrodzenie osobowe łącznie z wypłatami z zysku do podziału i nadwyżki bilansowej w spółdzielniach oraz zakładowego funduszu nagród. Dane te nie obejmują uczniów, osób wykonujących pracę nakładczą oraz zatrudnionych poza granicami kraju. W części pracy badawczo-rozwojowej dotyczącej wynagrodzeń, należało wyznaczyć prognozy średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto we Wrocławiu w latach 28-213 z podziałem na wynagrodzenia w GN i w sektorze przedsiębiorstw, w sektorze prywatnym i sektorze publicznym oraz w poszczególnych sekcjach w przynajmniej trzech wariantach (optymistycznym, pesymistycznym, realistycznym). Ponieważ prognozy miały pełnić funkcję informacyjną, nie określono w stosunku do nich wymagań ich dopuszczalności. Analizie zostały poddane dane dotyczące miesięcznego średniego wynagrodzenia brutto w poszczególnych sektorach i sekcjach we Wrocławiu w latach 1996-27 (z wyjątkiem wynagrodzeń w sektorze publicznym, w którym analizowane dane z powodu braku obserwacji z 1996 r. obejmowały okres od 1997 r. do 27 r.). Dane te pochodziły z Urzędu Statystycznego we Wrocławiu. Ponieważ dane z przed 1999 r. nie uwzględniały składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne płaconych przez ubezpieczonego pracownika, wynagrodzenia z lat 1996-1998 zostały w odpowiedni sposób skorygowane, co doprowadziło do uzyskania porównywalnych, jednorodnych danych w całym badanym okresie. Analizując wykresy liniowe danych (rys. 2 2) można było zauważyć, że w badanych 12 latach we Wrocławiu wynagrodzenia brutto we wszystkich rozpatrywanych sektorach i sekcjach rosły ich średni procentowy wzrost oraz procentowy wzrost w ostatnim badanym 27 roku przedstawia tablica 1.
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 469 Rysunki 2-2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (w zł) w poszczególnych sektorach i sekcjach w latach 1996 (1997) -27 Rys. 2. GN ogółem Rys. 3. Sektor przedsiębiorstw 3 3 3 2 2 2 1 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Źródło 1 Rys. 4. Sektor publiczny 3 3 2 2 1 Rys. 5. Sektor prywatny 3 3 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Rys. 6. Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo Rys. 7. Przemysł ogółem 3 3 2 3 2 1 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Rys. 8. Górnictwo 4 Rys. 9. Przetwórstwo przemysłowe 3 3 3 2 2 1 3 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1 Żródłem rysunków 2 19 jest opracowanie własne
47 Ewa Szabela-Pasierbińska Rys. 1. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el., gaz i wodę 4 4 3 3 2 2 1 Rys. 11. Budownictwo 3 3 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Rys. 12. Handel i naprawy 3 Rys. 13. Hotele i restauracje 2 2 2 2 1 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Rys. 14. Transport, gospodarka magazynowa, łączność 3 3 2 2 1 Rys. 16. Pośrednictwo finansowe 4 4 3 3 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Rys. 16. Obsługa nieruchomości i firm 2 Rys. 17. Administracja publiczna i obrona narodowa 4 2 1 3 3 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 471 Rys. 18. Edukacja 3 Rys. 19. Ochrona zdrowia i opieka socjalna 3 3 2 2 1 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Rys. 2. Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna 3 2 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Tablica. 1. Średni przyrost wynagrodzeń w latach 1996-27 oraz przyrost wynagrodzeń w 27 r. w stosunku do 26 r. [w %] Sektory/sekcje Średni Przyrost przyrost w 27 r. Gospodarka narodowa 1 9 Sektor przedsiębiorstw 9 11 Sektor publiczny 9 8 Sektor prywatny 1 1 Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo 1 15 Przemysł ogółem 1 8 Górnictwo 12 16 Przetwórstwo przemysłowe 1 7 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el. gaz wodę 9 11 Budownictwo 11 2 Handel i naprawy 9 9 Hotele i restauracje 1 7 Transport, gosp. magazynowa i łączność 9 6 Pośrednictwo finansowe 1 6 Obsługa nieruchomości i firm 7 1 Administracja publiczna i obrona narodowa 8 3 Edukacja 11 3 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 11 23 Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna 11 17 i indywidualna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US Wrocław
472 Ewa Szabela-Pasierbińska Największy średni przyrost w okresie 12 lat zaobserwowano w górnictwie (12% rocznie), najwolniej rosły wynagrodzenia w obsłudze nieruchomości i firm (7%). W 27 r. największym przyrostem charakteryzowały się płace w ochronie zdrowia i opiece socjalnej (23%) oraz w budownictwie (2%). Jeżeli chodzi o wysokość wynagrodzeń w 27 r., największe wynagrodzenie otrzymywano w sekcji pośrednictwo finansowe (476,73 zł) oraz w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (4116,69 zł). Najniższe średnie wynagrodzenie zaobserwowano w sekcji hotele i restauracje (274, 11 zł). Ponadto, analizując kształtowanie się wynagrodzeń w latach 1996-27, wyodrębniono następujące jednorodne grupy: grupę pierwszą, w której wynagrodzenia przez cały badany okres rosły w miarę regularnie (co można było opisać funkcją liniową). Do tej grupy zaliczono wynagrodzenia z sektora gospodarki narodowej, przedsiębiorstw, sektora publicznego i prywatnego, z przemysłu ogółem, przetwórstwa przemysłowego, wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną i gaz. grupę drugą, w której podobnie jak w grupie pierwszej obserwowano w miarę równomierne tempo wzrostu z wyjątkiem ostatniego badanego okresu, w którym pojawiła się widoczna, dodatnia różnica pomiędzy rzeczywistymi a teoretycznymi (wyznaczonymi z modelu) wartościami (zjawisko w ostatnim okresie rosło szybciej od wyznaczonej linii trendu). Znalazły się tutaj wynagrodzenia w rolnictwie, górnictwie, budownictwie, obsłudze nieruchomości, ochronie zdrowia i opiece socjalnej oraz pozostałej działalności usługowej, komunalnej, socjalnej i indywidualnej. Do tej grupy, z uwagi na dodatnią różnicę pomiędzy rzeczywistymi a teoretycznymi wartościami, zaliczono wynagrodzenia w handlu i naprawach, chociaż ich wzrost opisano nieliniową (logarytmiczną) funkcją trendu. grupę trzecią, w której wynagrodzenia ponownie opisano liniowymi modelami trendu, ale w ostatnim roku pojawiły się niewielkie ujemne różnice pomiędzy rzeczywistymi a teoretycznymi wartościami (zjawisko w ostatnim okresie rosło nieco wolniej od wyznaczonej linii trendu). Do tej grupy zaliczono wynagrodzenia w pośrednictwie finansowym, administracji i edukacji. grupę czwartą, w której wynagrodzenia wykazywały gasnące tempo wzrostu i w związku z tym zostały opisane przez nieliniowe funkcje trendu (logarytmiczną i potęgową). Podobnie jak w grupie trzeciej, zaobserwowano niewielkie ujemne różnice pomiędzy rzeczywistymi a teoretycznymi wartościami wyznaczonymi z wymienionych funkcji. Znalazły się tutaj wynagrodzenia w hotelach i restauracjach oraz transporcie, gospodarce magazynowej i łączności. 2. Założenia prognostyczne Określając przesłanki prognostyczne (poszczególne warianty prognoz) brano pod uwagę to, iż na początku badanego okresu mogłoby nastąpić zwol-
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 473 nienie dotychczasowego tempa rozwoju gospodarczego w skali całego kraju. Według Raportu o inflacji luty 29 przygotowanego przez Narodowy Bank Polski, wskaźnik dynamiki PKB w 28 r. wyniósł 4,9% a w latach 29-211 miałby wynosić odpowiednio 1,1%, 2,2% i 3,7%. Bezrobocie natomiast, które w 28 r. w Polsce wyniosło 7,4%, przez NBP prognozowane było na poziomie 1,7% w 29 r., 13,7% w 21 r. i 14,5% w 212 r.(wskaźniki bezrobocia były mierzone metodą BAEL) [Raport 29]. Biorąc te czynniki pod uwagę przyjęto następujące założenia odnośnie kształtowania się wynagrodzeń we Wrocławiu w latach 28 213: wariant I: w prognozowanych sześciu latach tempo wynagrodzeń miałoby się nie zwiększać w porównaniu ze średnim tempem zaobserwowanym w 12 latach. Pozostałoby ono na podobnym poziomie jak dotychczas. Utrzymaniu tego tempa mogłyby sprzyjać m.in. zaplanowane dla Wrocławia inwestycje publiczne (na poziomie 1,6 mld zł), inwestycje związane z branżą IT [Derski 29], czy zaplanowane w ramach specjalnego programu antykryzysowego i poruszane w Strategii Wrocław w perspektywie 22 plus wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw i wrocławskiego rzemiosła oraz realizowanie polityki osłonowej rynku pracy [Strategia 26]. wariant II: kształtowanie się wynagrodzeń brutto we Wrocławiu będzie uzależnione jedynie od poziomu inflacji obserwowanej w Polsce. wariant III: tempo wzrostu wynagrodzeń we Wrocławiu we wszystkich sektorach i sekcjach byłoby niższe od tego, które zaobserwowano w latach 1996 27. Najbardziej ucierpiałyby wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw i sektorze prywatnym, w budownictwie, przetwórstwie przemysłowym i handlu. Według opinii szerokiego grona ekspertów, związanych w sposób bezpośredni i pośredni z rynkiem pracy, wynagrodzenia w tych sekcjach mogłyby nawet spaść w 29 r. [Jakubczak 28]. wariant IV: wzrost wynagrodzeń będzie zgodny z założeniami NBP opublikowanymi w Raporcie o inflacji luty 29 i w latach 29-211 wyniesie 3,9%, 2,1%, 3,9% [Raport 29].Określając tempo wzrostu wynagrodzeń w 212 r. i w 213 r. założono, że wskaźnik ten wzrośnie o tyle samo punktów procentowych co wskaźnik w roku 211 w stosunku do wskaźnika z roku 21 i wyniesie 5,7% w 212 r. Analogicznie oszacowano wskaźnik na 213 r., który wyniósłby 7,5%. 3. Metoda prognozowania Na kształtowanie się poziomu wynagrodzeń wpływa wiele różnorodnych czynników ekonomiczno-społecznych. W teorii ekonomii można odnaleźć m.in. opisaną przez A.W. Philipsa odwrotną zależność pomiędzy wielkością bezrobocia a tempem wzrostu płac nominalnych; kosztową i dochodową teorię inflacji, która prezentuje zależności pomiędzy płacami a inflacją, czy też szeroko opisywaną zależność pomiędzy płacami a wydajnością pracy. W celu ukazania wpływu wymienionych czynników na wynagrodzenia buduje się różnego rodzaju modele ekonometryczne (modele regresji) [por. Lewandowska 26], w
474 Ewa Szabela-Pasierbińska którym rolę zmiennej objaśnianej pełni wynagrodzenie nominalne, natomiast zmiennymi objaśniającymi najczęściej są: poziom stopy bezrobocia, wskaźnik inflacji i wydajność pracy. Takie podejście jest stosowane, gdy przewiduje się, że wystąpią głównie zmiany ilościowe w rozwoju badanego zjawiska. W przypadku, kiedy spodziewane w przyszłości zmiany będą miały charakter jakościowy, prognozy uzyskane bezpośrednio z modeli mogą okazać się nietrafne. Można je wtedy korygować tzw. poprawką wartością, która może być obliczona w oparciu o reszty modelu lub o błędy prognoz ex post, lub uzyskaną za pomocą innych metod prognostycznych. W przypadku, kiedy poprawka zostaje określona przez eksperta lub grupę ekspertów, dochodzi do integracji modeli formalnych prognozowania z ocenami ekspertów [Dittmann i in. 29, s. 221]. Budując modele opisujące wielkość wynagrodzeń nominalnych brutto we Wrocławiu zaproponowano następujące zmienne objaśniające: wskaźnik bezrobocia dla Wrocławia z lat 1996-27; roczny wskaźnik inflacji dla Polski z lat 1996-27 (dane pochodziły z Głównego Urzędu Statystycznego); zmienną t, która reprezentuje czas. Do modelu nie można było wprowadzić zmiennej określającej wydajności pracy Wrocławian z powodu braku danych dotyczących PKB w cenach bieżących w latach 1996 1999 oraz z roku 27 (wydajność pracy w danym roku można bowiem określić poprzez stosunek PKB w cenach bieżących do ilości osób pracujących w danym roku). Do prognozowania zostały ostatecznie wybrane dobre modele tzn. modele, w których: zmienne objaśniające w sposób istotny były skorelowane ze zmienną objaśnianą (analizie poddano współczynniki korelacji liniowej Pearsona r); współczynnik determinacji R 2, mówiący o dopasowaniu modelu do danych rzeczywistych przyjmował wartości większe od,8; parametry były istotne na poziomie istotności α =,1 (w tym celu wykorzystano test t Studenta); spełniony był warunek koincydencji tj. współczynnik korelacji zmiennej objaśniającej ze zmienną objaśnianą miał taki sam znak, jak parametr przy zmiennej stojącej w modelu; reszty charakteryzowały się rozkładem normalnym (w tym celu wykorzystano test W Shapiro-Wilka); składnik losowy nie wykazywał autokorelacji (w tym celu wykorzystano test Durbina-Watsona oraz test współczynnika autokorelacji oparty o test t- Studenta). Ostatecznie wszystkie wyżej wymienione założenia spełniały dwa rodzaje modeli: modele, w których wynagrodzenie nominalne brutto w poszczególnych sekcjach i sektorach było wyjaśniane za pomocą wskaźnika inflacji konsumenta CPI dla Polski,
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 475 modele, w których zmienną objaśniającą była zmienna czasowa t (modele analityczne funkcji trendu). 4. Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w latach 28-213 Prognozy w wariancie I wyznaczono stosując regułę podstawową prognozowania (wyliczono je w oparciu o skonstruowane modele analityczne funkcji trendu) lub regułę podstawową z poprawką (prognozę wyznaczoną z modelu funkcji trendu skorygowano poprawką, którą stanowiła różnica pomiędzy wartością rzeczywistą a teoretyczną, zaobserwowana w 27 r.). Prognozy zaprezentowano w tablicy 2. Tablica 2. Wariant I prognoz wynagrodzeń (w zł) w latach 28-212 Sektory/sekcje 28 29 21 211 212 213 Gospodarka narodowa 322,62 3364,66 3526,69 3688,73 385,76 412,8 Sektor przedsiębiorstw 2962,16 399,71 3237,25 3374,79 3512,34 3649,88 Sektor publiczny 3462,54 3639,95 3817,36 3994,77 4172,18 4349,59 Sektor prywatny 32,26 3167,59 3314,93 3462,26 369,6 3756,94 Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo 2621,1 2741,16 2861,3 2981,44 311,58 3221,73 Przemysł ogółem 3511,22 3695,47 3879,73 463,98 4248,23 4432,48 Górnictwo 3984,66 4199,6 4414,54 4629,48 4844,42 4948,7 Przetwórstwo przemysłowe 3292,44 346,5 3627,65 3795,26 3962,86 413,46 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el., gaz, wodę 4247,65 4446,84 4646,4 4845,23 544,43 5243,62 Budownictwo 3231,91 3373,9 3514,28 3655,47 3796,65 3937,84 Handel i naprawy 2655,56 271,13 2743,56 2783,24 282,52 2855,67 Hotele i restauracje 2254,86 2332,12 246,42 2478,7 2547,31 2614,37 Transport, gosp. magazynowa i łączność 3312,75 3378,69 344,9 3497,52 3551,46 362,33 Pośrednictwo finansowe 5169,69 546,4 5751,11 641,83 6332,54 6623,25 Obsługa nieruchomości i firm 2369,1 245,87 2532,72 2614,58 2696,43 2778,29 Administracja publiczna i obrona narodowa 398,74 494,37 4279,99 4465,62 4651,25 4836,87 Edukacja 3616,65 3824,24 431,83 4239,42 4447,1 4654,61 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 2879,3 316,92 3154,82 3292,71 343,61 3568,5 Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna 295,28 353,69 322,9 335,49 3498,9 3647,3 Źródło: opracowanie własne. Prognozy wynagrodzeń w wariancie II wyznaczono w oparciu o oszacowane modele ekonometryczne (regresji), wykorzystując informacje zamieszczone przez NBP w Raporcie o inflacji luty 29, w którym przyjęto, że inflacja w Polsce w latach 29 211 będzie wynosić odpowiednio 3,2%, 1,9% i,9%. W roku 28 przyjęto inflację na poziomie 4,2%, natomiast inflację w
476 Ewa Szabela-Pasierbińska roku 212 oszacowano na poziomie ok. 2% a w 213 r. na poziomie 2,5% (poziom 2,5% to przyjęty przez NBP bezpośredni cel inflacyjny, który uważany jest za priorytet w przyszłej polityce banku centralnego). Zaprezentowano je w tablicy 3. Tablica. 3. Wariant II prognoz wynagrodzeń (w zł) w latach 28 212 Sektory/sekcje 28 29 21 211 212 213 Gospodarka narodowa 2456,42 2521,98 267,2 2672,76 26,64 2567,87 Sektor przedsiębiorstw 2336,21 2393,46 2467,87 2525,12 2462,15 2433,53 Sektor publiczny 2669,24 2769,8 29,54 31,11 289,48 284,2 Sektor prywatny 2346,91 247,62 2486,54 2547,26 248,47 245,12 Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo 1912,25 196,36 222,9 271,1 218,9 1994,4 Przemysł ogółem 2662,32 2736,79 2833,6 298,6 2826,15 2788,92 Górnictwo 2889,15 2977,31 391,92 318,8 383,1 339,2 Przetwórstwo przemysłowe 2523,92 2592,45 2681,52 275,5 2674,67 264,41 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el. gaz wodę 3325,17 344,66 358, 3587,49 3,5 346,31 Budownictwo 2259,71 2315,59 2388,23 2444,11 2382,65 2354,71 Handel i naprawy 222,18 2273,75 2343,4 2396,97 2338,4 2311,26 Hotele i restauracje 1822,81 1874,85 1942,51 1994,56 1937,31 1911,29 Transport, gosp. magazynowa i łączność 288,1 2958,6 36,65 3139,15 352,8 313,55 Pośrednictwo finansowe 3821,76 3937,43 487,79 423,46 476,23 418,39 Obsługa nieruchomości i firm 1873,45 196,19 1948,74 1981,48 1945,47 1929,1 Administracja publiczna i obrona narodowa 352,7 3127,55 3224,85 3299,7 3217,37 3179,94 Edukacja 2649,1 273,62 2836,6 2918,13 2828,45 2787,69 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 1921,46 1973,14 24,32 292, 235,16 29,32 Pozostała działalność usługowa, 2136,83 komunalna, socjalna i indywidualna 2197,78 2277,1 2337,95 227,91 224,44 Źródło: opracowanie własne Prognozy wynagrodzeń w wariancie III wyznaczono na dwa sposoby: w wariancie III A wykorzystano opinie ekspertów, którzy roczny wzrost płac w latach 29-21 określili w przedziale od 2% do 7%, przy czym najczęściej podawali wartość 3% [Jakubczak 28]. Tak więc wyznaczając prognozy wynagrodzenia w budownictwie, przetwórstwie przemysłowym, handlu, sektorze prywatnym i sektorze przedsiębiorstw przyjęto 2% roczny przyrost, prognozując wynagrodzenia w pozostałych sekcjach przyjęto 3% przyrost wynagrodzeń. Podstawą wyznaczenia tych prognoz były prognozy z 28 r. wyznaczone w wariancie I. Z tak przyjętymi tempami wzrostu wynagrodzeń wyznaczono również prognozy wynagrodzeń w 211 r., 212 r. i 213 r. w wariancie III B prognozy wynagrodzeń policzono jako średnia ważona z prognoz wyznaczonych w wariancie I i wariancie II. Wyznaczając prognozy wynagrodzeń w budownictwie, przetwórstwie przemysłowym, han-
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 477 dlu, sektorze prywatnym i sektorze przedsiębiorstw prognozom z wariantu I przypisano wagę,8 a prognozom z wariantu II wagę,2. Prognozując wynagrodzenia w pozostałych sekcjach i sektorach prognozom z wariantu I przypisano wagę,9 a prognozom z wariantu II wagę,1. W ten sposób policzono prognozy na lata 29 213. Na 28 r. przyjęto - podobnie jak w wariancie III A - prognozy wyznaczone z wariantu I. Prognozy wynagrodzeń w wariancie III A i w wariancie III B zaprezentowano w tablicy 4 i tablicy 5. Tablica 4. Wariant III A prognoz wynagrodzeń (w zł) w latach 28 212 Sektory/sekcje 28 29 21 211 212 213 Gospodarka narodowa 322,62 3298,7 3397,66 3499,59 364,58 3712,71 Sektor przedsiębiorstw 2962,16 321,4 381,83 3143,47 326,34 327,46 Sektor publiczny 3462,54 3566,42 3673,41 3783,62 3897,12 414,4 Sektor prywatny 32,26 38,66 3142,28 325,12 3269,22 3334,61 Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo 2621,1 2699,64 278,63 2864,5 2949,97 338,47 Przemysł ogółem 3511,22 3616,56 3725,5 3836,81 3951,91 47,47 Górnictwo 3984,66 414,2 4227,33 4354,15 4484,77 4619,31 Przetwórstwo przemysłowe 3292,44 3358,29 3425,46 3493,97 3563,84 3635,12 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el. 4247,65 4375,8 456,33 4641,52 478,77 4924,19 gaz wodę Budownictwo 3231,91 3296,54 3362,48 3429,73 3498,32 3568,29 Handel i naprawy 2655,56 278,67 2762,84 2818,1 2874,46 2931,95 Hotele i restauracje 2254,86 2322,5 2392,18 2463,94 2537,86 2614, Transport, gosp. magazynowa i łączność 3312,75 3412,13 3514,49 3619,93 3728,52 384,38 Pośrednictwo finansowe 5169,69 5324,78 5484,52 5649,6 5818,53 5993,9 Obsługa nieruchomości i firm 2369,1 244,8 2513,29 2588,69 2666,35 2746,34 Administracja publiczna i obrona narodowa 398,74 426, 4146,78 4271,19 4399,32 4531,3 Edukacja 3616,65 3725,15 3836,9 3952,1 47,57 4192,68 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 2879,3 2965,4 354,36 3145,99 324,37 3337,58 Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna 295,28 2992,44 382,22 3174,68 3269,92 3368,2 Źródło: opracowanie własne Tablica 5. Wariant III B prognoz wynagrodzeń (w zł) w latach 28 212 Sektory/sekcje 28 29 21 211 212 213 Gospodarka narodowa 322,62 328,39 3434,74 3587,13 3725,75 3868,3 Sektor przedsiębiorstw 2962,16 2958,46 383,37 324,86 332,3 346,61 Sektor publiczny 3462,54 3552,94 3725,68 3895,4 444,1 4198,65 Sektor prywatny 32,26 315,6 3149,25 3279,26 3383,77 3495,57 Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo 2621,1 2663,8 2777,46 289,4 2993,23 398,96 Przemysł ogółem 3511,22 3599,6 3775,11 3948,39 416,2 4268,13 Górnictwo 3984,66 477,37 4282,28 4484,54 4668,29 4857,33 Przetwórstwo przemysłowe 3292,44 3286,53 3438,43 3586,21 375,22 3832,45 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el. 4247,65 4342,63 4532,23 4719,46 4889,99 565,29 gaz wodę Budownictwo 3231,91 3161,59 3289,7 3413,2 3513,85 3621,21
478 Ewa Szabela-Pasierbińska Handel i naprawy 2655,56 2615,66 2663,52 275,99 2724,2 2746,79 Hotele i restauracje 2254,86 2286,39 236,3 2429,72 2486,31 2544,6 Transport, gosp. magazynowa i łączność 3312,75 3336,68 342,14 3461,68 351,6 3543,45 Pośrednictwo finansowe 5169,69 538,1 5584,78 5857,99 616,91 6362,76 Obsługa nieruchomości i firm 2369,1 2396,4 2474,32 2551,27 2621,34 2693,37 Administracja publiczna i obrona narodowa 398,74 3997,69 4174,48 4349,3 457,86 4671,18 Edukacja 3616,65 3714,88 359,12 3683,35 384,46 42,45 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 2879,3 2912,54 343,37 3172,64 3291,6 3412,58 Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna 295,28 2968,1 319,58 3249,24 3376,1 356,61 Źródło: opracowanie własne Prognozy wynagrodzeń dla wariantu IV wyznaczono następująco: prognozy na 28 r. wyznaczono wykorzystując informację NBP o 9% średnim wzroście wynagrodzeń zaobserwowanym w 28 r. w stosunku do roku 27. Tak policzone prognozy wynagrodzeń dla wszystkich badanych sektorów i sekcji posłużyły następnie do wyznaczenia prognoz na lata 29 212 przy użyciu wymienionych w wariancie IV wskaźników. Prognozy zaprezentowano w tablicy 6. Tablica 6. IV wariant prognoz wynagrodzeń (w zł) w latach 28 212 Sektory/sekcje 28 29 21 211 212 213 Gospodarka narodowa 3323,39 3453, 3525,51 3663,1 3871,8 4162,18 Sektor przedsiębiorstw 3112,2 3233,58 331,48 343,24 3625,76 3897,7 Sektor publiczny 367,32 3748,1 3826,72 3975,96 422,59 4517,78 Sektor prywatny 3166,57 329,7 3359,16 349,16 3689,1 3965,79 Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo 2725,95 2832,26 2891,74 34,52 3175,77 3413,96 Przemysł ogółem 3622,18 3763,44 3842,48 3992,33 4219,9 4536,39 Górnictwo 418,99 4269,25 4358,9 4528,9 4787,4 5146,7 Przetwórstwo przemysłowe 3398,29 353,83 364,97 3745,57 3959,7 4256, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el. 4487,8 4662,8 4759,98 4945,62 5227,52 5619,59 gaz wodę Budownictwo 3368,88 3,27 3573,78 3713,15 3924,8 4219,16 Handel i naprawy 284,91 2951,71 313,69 3131,23 339,71 3557,93 Hotele i restauracje 226,78 2348,95 2398,28 2491,81 2633,84 2831,38 Transport, gosp. magazynowa i łączność 347,5 354,4 3614,74 3755,72 3969,8 4267,53 Pośrednictwo finansowe 513,34 533,42 5442,36 5654,61 5976,92 6425,19 Obsługa nieruchomości i firm 2493, 259,23 2644,63 2747,77 294,39 3122,22 Administracja publiczna i obrona narodowa 3962,4 4116,56 423,1 4366,93 4615,84 4962,3 Edukacja 3589,78 3729,79 388,11 3956,63 4182,16 4495,82 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 2987,83 314,36 3169,55 3293,16 348,87 3741,94 Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna 295,28 2968,1 319,58 3249,24 3376,1 356,61 Źródło: opracowanie własne
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 479 Przyjmując, iż w przypadku wynagrodzeń wariantem optymistycznym powinien być wariant, w którym te wynagrodzenia są w badanym okresie najwyższe, wariantem takim byłby wariant IV. W 11 sektorach/sekcjach (na 19) to właśnie wynagrodzenia w wariancie IV były w zasadzie w każdym badanym roku najwyższe w stosunku do wariantów pozostałych. Wariantem konkurencyjnym do wariantu IV pod względem wysokości wynagrodzeń był wariant I, bowiem w sześciu sektorach/sekcjach zaobserwowano w niektórych latach niższe wynagrodzenia w wariancie IV w stosunku do wynagrodzeń w wariancie I. Sekcjami tymi były: gospodarka narodowa, przemysł ogółem, górnictwo, przetwórstwo przemysłowe, administracja publiczna i obrona narodowa, pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna. Należy jednak pamiętać, iż poszczególne warianty, jako optymistyczne (lepsze) bądź pesymistyczne (gorsze), należy postrzegać w całym prognozowanym okresie, analizując wytyczane przez nie ścieżki rozwoju i cele, do jakich prowadzą. Wariant optymistyczny/ pesymistyczny nie musi w każdym z pojedynczych okresów prognozy obejmować najwyższych/najniższych możliwych wartości zmiennej. Dla wymienionych wyżej sektorów wyznaczono zatem średni przyrost prognozowanych wynagrodzeń w latach 29-213. Wyniki przedstawiono w tablicy 7. Tablica 7. Średni przyrost prognozowanych wynagrodzeń w latach 29-213 w złotych Sektory/sekcje Wariant I Wariant IV gospodarka narodowa 164,9 167,76 przemysł ogółem 183,55 182,84 górnictwo 211,18 27,42 przetwórstwo przemysłowe 167,6 171,54 administracja publiczna i obrona narodowa 185,63 2, pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna 148,4 151,69 Źródło: opracowanie własne na podstawie obliczeń własnych Z danych z tablicy 7 wynika, że tylko w przemyśle ogółem oraz górnictwie wariant I wypadał lepiej w stosunku do wariantu IV średni przyrost w przemyśle w wariancie I był większy o 1,41 zł a w górnictwie o 7,52 zł od przyrostu w wariancie IV. W pozostałych sekcjach wariant IV wypadł lepiej na tle wariantu I. Jedynie w dwóch sekcjach tj. w pośrednictwie finansowym i w edukacji zaobserwowano, że wynagrodzenia we wszystkich badanych latach 28 213 były w wariancie IV niższe niż w wariancie I. Rozważania te potwierdziły słuszność wyboru wariantu IV jako wariantu optymistycznego.
48 Ewa Szabela-Pasierbińska Z uwagi na zbyt niskie prognozy wynagrodzeń nominalnych brutto w wariancie II, wariant ten uznano za bardzo mało prawdopodobny. Wariantem pesymistycznym określono wariant III B na tle wariantów I, III A i IV wykazywał najniższe prognozy wynagrodzeń w badanym okresie. W końcu na tle prowadzonych rozważań wariant I uznano za wariant realistyczny. 5. Weryfikacja ex post prognoz Analizując wielkości względnych błędów ex post prognoz wynagrodzenia w sektorach/sekcjach w poszczególnych wariantach, zaprezentowanych w tablicy 8 można zauważyć, że najwięcej najmniejszych (co do wartości bezwzględnej) błędów (zaznaczonych w tablicy 8 pogrubioną kursywą) uzyskały prognozy wyznaczone w wariancie IV (wariancie optymistycznym), natomiast wszystkie prognozy wyznaczone w wariancie II określonym jako mało prawdopodobny (z wyjątkiem prognoz w pozostałej działalności usługowej, komunalnej, socjalnej i indywidualnej) charakteryzowały się błędami (co do wartości bezwzględnej) największymi (zaznaczone w tablicy 8 podkreśleniem). Tablica 8. Względne błędy ex post prognoz (PE, w %) w poszczególnych wariantach w latach 28-29 Wariant prognoz Wariant I Wariant II Wariant III A Lata 28 29 28 29 28 29 Sektory/sekcje Gospodarka narodowa 6,2 5,4 28,1 29,1 6,2 7,2 Sektor przedsiębiorstw 6,8 7, 26,5 28,2 6,8 9,3 Sektor publiczny 7,3 8,4 28,6 3,3 7,3 1,3 Sektor prywatny 7,2 5,7 27,9 28,3 7,2 8,2 Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo -31,6-11,5 49,4 57, -31,6-12,1 Przemysł ogółem -,7 -,4 23,7 25,7 -,7 1,8 Górnictwo -5,7-11,5 23,4 2,9-5,7-9, Przetwórstwo przemysłowe -2,2-2,1 21,6 23,5-2,2,9 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el. gaz 6,8 6,8 27, 29,7 6,8 9,7 wodę Budownictwo 8,1 -,4 35,8 31,1 8,1 1,9 Handel i naprawy 8,9 9,3 23,8 23,6 8,9 9, Hotele i restauracje,7 2,2 19,7 21,4,7 2,6 Transport, gosp. magazynowa i łączność -3,3 2,6 1,2 14,7-3,3 1,6 Pośrednictwo finansowe -,5-7,4 25,7 22,5 -,5-4,8 Obsługa nieruchomości i firm 34,2 31,9 48, 47,1 34,2 32,2 Administracja publiczna i 5,6 6,3 26,3 28,4 5,6 7,8
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 481 obrona narodowa Edukacja 1,5-1,3 27, 27,6 1,5 1,3 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 1,5 13, 4,3 43,1 1,5 14,5 Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna -29,8-3,9 4,5 5,8-29,8-28,3 i indywidualna C.d. tablicy 8 Wariant prognoz Wariant III B Wariant IV Lata 28 29 28 29 Sektory/sekcje Gospodarka narodowa 6,2 7,8 2,7 2,9 Sektor przedsiębiorstw 6,8 11,2 2,1 2,9 Sektor publiczny 7,3 1,6 3,5 5,7 Sektor prywatny 7,2 1,2 2,7 2, Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo -31,6-4,7 27,8 37,9 Przemysł ogółem -,7 2,2-3,9-2,2 Górnictwo -5,7-8,3-8,9-13,4 Przetwórstwo przemysłowe -2,2 3, -5,5-4,2 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię el. gaz wodę 6,8 1,3 1,5 3,7 Budownictwo 8,1 5,9 4,2-4,2 Handel i naprawy 8,9 12,2 2,5,9 Hotele i restauracje,7 4,1,4 1,5 Transport, gosp. magazynowa i łączność -3,3 3,8-6,2-2,1 Pośrednictwo finansowe -,5-4,4,3-4,9 Obsługa nieruchomości i firm 34,2 33,4 3,7 28,1 Administracja publiczna i obrona narodowa 5,6 8,5 4,3 5,8 Edukacja 1,5 1,5 2,2 1,2 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 1,5 16, 7,2 1,5 Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna -29,8-27,2-34,3-33,8 Źródło: opracowanie własne Średnie absolutne procentowe błędy prognoz (MAPE) wynagrodzeń nominalnych brutto we Wrocławiu w latach 28-29 wyniosły natomiast: dla wariantu I (realistycznego) 9,%; dla wariantu II (najmniej prawdopodobnego) 27,8%; dla wariantu III A 9,2%; dla wariantu III B (pesymistycznego) 9,6% oraz dla wariantu IV (optymistycznego) 8,4%. Średnio najmniejszy błąd we wszystkich wariantach popełniono, prognozując wynagrodzenia w sekcji edukacja (5,4%), największy zaś prognozując wynagrodzenia w obsłudze nieruchomości i firm (35,4%) w tym ostatnim przypadku prognozy w poszczególnych wariantach były zawsze zdecydowanie zaniżone.
482 Ewa Szabela-Pasierbińska Zakończenie Zaprezentowane w punkcie 4 artykułu błędy ex post wskazały na to, iż w dwóch pierwszych (z sześciu prognozowanych) latach najbliższe rzeczywistości okazały się prognozy wyznaczone w wariancie optymistycznym wariancie, w którym do skonstruowania prognozy wynagrodzeń w poszczególnych sektorach i sekcjach wykorzystano informacje podane przez NBP w Raporcie o inflacji z lutego 29 r. o prognozowanym średnim wzroście wynagrodzeń nominalnych brutto w Polsce. Wydaje się więc zatem, że również w pozostałych czterech latach prognozy wyznaczane z modelu uwzględniającego takie informacje mogą być najlepsze z tym, że należało by na bieżąco je korygować, uwzględniając najnowsze tempa wzrostu wynagrodzeń brutto podawane przez NBP. I tak zgodnie z Raportem o inflacji z marca 211 r. [Raport 211] należało by przyjąć, iż płace brutto w 211 r. wzrosną w stosunku do roku 21 o 4,8% (a nie o podawane w założeniach prognostycznych 3,9%), w roku 212 wzrosną o 6,3% (a nie o zakładane 5,7%) a w roku 213 wzrosną o 6,6% (a nie o zakładane 7,5%). Należało by zatem prognozy zaprezentowane w tabeli 5 poddać odpowiedniej korekcie. Drugi pod względem wielkości średniego błędu ex post prognoz był wariant I. Wielkości błędów ex post potwierdziły także prawidłową ocenę wariantu II określony jako wariant bardzo mało prawdopodobny, przyniósł prognozy obarczone bardzo dużymi (dodatnimi) błędami świadczącymi o ich znacznym niedoszacowaniu. Weryfikując prognozy w latach 21-213 należy mieć na uwadze jeszcze to, iż od 1. stycznia 28 r. weszło w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24.12.27 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) wprowadzające klasyfikację nową tzw. PKD 27, która miała zastąpić dotychczas obowiązującą (do końca 29 r.) PKD 24. PKD 27 wprowadza szereg nowych zmian mających na celu zharmonizowanie klasyfikacji na szczeblu międzynarodowym co umożliwi szerszą wymianę informacji; dostosowuje się do zmian zachodzących w polskiej gospodarce, a w szczególności do rozwoju nowych technologii. W związku z tym m.in. wyodrębniono takie nowe sekcje jak: informacja i komunikacja; działalność naukowa, profesjonalna i techniczna; administrowanie i działalność wspierająca; działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją. Uległy również pewnym zmianom zasady klasyfikowania obiektów czy działalności do poszczególnych sekcji [Rozporządzenie 27]. Zmiana PKD może zatem spowodować, iż przy sprawdzaniu trafności prognoz wynagrodzeń wyznaczonych na lata 21 213, mogą pojawić się większe błędy ex post prognoz spowodowane rozbieżnością w sposobie zbierania danych a nie tylko błędnym przyjęciem założeń prognostycznych czy modeli prognostycznych (może dojść do zachwiania porównywalności danych z przed i po 29 r.). W celu uniknięcia takiej sytuacji, koniecznym stało by się m.in. przeanalizowanie kluczy powiązań PKD 24 z PKD 27 i PKD 27 z PKD 24 określonych w załączniku do przytaczanego Rozporządzenia RM.
Prognozy wynagrodzenia nominalnego brutto we Wrocławiu w 483 Pojawi się również konieczność konstruowania nowych prognoz dla nowo określonych sekcji. Literatura 1. Derski B.(29), Inwestycje we Wrocławiu: nawet 2 nowych miejsc pracy, www.wiadomości24.pl, 25.3.29. 2. Dittmann P., Szabela-Pasierbińska E., Dittmann I., Szpulak A. (29), Prognozowanie w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wolters Kluwer Buisiness, Kraków 3. Jakubczak P.(28), Bezrobocie wzrośnie do 11 proc., Gazeta Prawna z dnia 1.12.28 4. Lewandowska K.(26), Analiza płac w Polsce z wykorzystaniem programu R CRAN, SCENO ZN nr 5, Łódź 5. Raport o inflacji luty 29, Narodowy Bank Polski 6. Raport o inflacji marzec 211, Narodowy Bank Polski 7. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 27 z dnia 24.12.27 r. 8. Strategia Wrocław w perspektywie 22 plus, Załącznik do uchwały Nr LIV/325/6 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 6 lipca 26 r. 9. Welfe W., Welfe A. (24), Ekonometria stosowana, PWE, Warszawa 1. Winiarski B., red. (28), Polityka gospodarcza, PWN, Warszawa 11. Zależność pomiędzy wielkością PKB na jednego mieszkańca a wielkością średniego wynagrodzenia w poszczególnych krajach (28), www.inteligentnyporfel.pl, 16.4.28. Streszczenie W artykule zaprezentowano - w zależności od przyjętych założeń - pięć wariantów prognoz przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia nominalnego brutto w poszczególnych sekcjach we Wrocławiu w latach 28-213. Prognozy te stanowiły część pracy badawczo-rozwojowej, prowadzonej wspólnie przez Katedrę Prognoz i Analiz Gospodarczych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu oraz Urząd Miejski we Wrocławiu i Agencję Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej, polegającej na przeprowadzeniu długookresowej prognozy zmian zachodzących we Wrocławiu w takich dziedzinach jak demografia, bezrobocie, wynagrodzenia, podatki publiczne, edukacja, rentowność sprzedaży oraz przychody ze sprzedaży w poszczególnych sekcjach gospodarki. W części końcowej artykułu prognozy wynagrodzenia w latach 28-29 poddano weryfikacji empirycznej, co umożliwiło wstępną ocenę zaproponowanych wariantów oraz pozwoliło na zaktualizowanie przyjętych założeń i rozwiązań. The Forecast Gross Wages and Salaries in Wrocław in the Years 28-213 (Summary) The paper demonstrates depending on the assumptions five different prognoses for the average monthly wages and salaries by sections in Wrocław in the years 28-213. The prognoses were part of the research and development project run by the
484 Ewa Szabela-Pasierbińska Chair of Forecasting and Economic Analyses of Wrocław University of Economics in conjunction with Wrocław City Hall and Wrocław Agglomeration Development Agency. The aim of the project was to prepare a long-term forecast in such areas as demography, unemployment, wages and salaries, taxes, education, return on sales and sales income in different sections of the economy. The wages and salaries forecast for the years 28-29 was empirically verified in the final part of the paper. This provided a preliminary assessment of the proposed prognoses and the initial assumptions and solutions could be brought up to date.