1. Pojęcie zbioru, otwieranie i zapisywanie zbiorów i plików Aby używać MapInfo, potrzebne są pliki, które zawierają dane oraz mapy pochodzące z MapInfo lub stworzone we własnym zakresie. MapInfo organizuje całość informacji, graficznych i tekstowych, w zbiorach; każdy zbiór to grupa plików, do których należą: Pliki bazy danych: z rozszerzeniem dat, Pliki opisujące strukturę danych: tab, Pliki opisujące obiekty graficzne: map, Pliki opisujące powiązania grafiki z rekordami bazy danych: id. W folderze Z:/Teledetekcja i GIS/TUT_POL znajdują się przykładowe pliki obsługiwane w MapInfo, które zostaną wykorzystane do nauki. Zadanie 1. Struktura zbioru typu dat (tabela danych): Pierwszy wiersz: nazwy cech opisywanego obiektu, np. Siedziba, Pow_ha itd. Rekord - jeden wiersz tabeli zawierający wartości tych cech odpowiadające jednemu obiektowi Pole kolumna tabeli (jedna cecha). Przykład: Otwórz w arkuszu kalkulacyjnym Excel Plik Polska.dat a) Utwórz folder Moje dokumenty\nazwisko_prowadzącego_cw\nr_grupy\swoje_nazwisko (nazwisko_prowadzącego_cw wpisz nazwisko prowadzącego ćwiczenia, nr_grupy wpisz numer swojej grupy ćwiczeniowej). Będzie to folder, do którego wpisywane będą pliki wyników wszystkich ćwiczeń. b) Utwórz w edytorze Word plik o nazwie nazwisko_cw1.docx. Będzie to plik zawierający wyniki wszystkich zadań wykonanych w ramach ćwiczeń 1. Po wykonaniu wszystkich zadań plik ten należy skopiować na dysk Y:Wyniki. Tylko wówczas ćwiczenie będzie zaliczone. c) Skopiuj do pliku nazwisko_cw1.docx pierwsze trzy pola rekordu dotyczącego województwa podlaskiego z pliku Polska.dat (otwartego w Excel-u). d) W tym samym folderze utwórz, w arkuszu kalkulacyjnym Excel, plik o nazwie adresy.xlsx złożony z pięciu pól (kolumny): Imię, Nazwisko, ulica, nr, Miasto oraz czterech rekordów (wiersze) zawierających adresy wymyślonych osób. e) Otwórz utworzony plik adresy.xlsx w MapInfo Pojawi się okno dialogowe (rysunek obok), w którym należy zaznaczyć okienko TYTUŁY KOLUMN W WIERSZU POWYŻEJ WSKAZANEGO ZAKRESU (nazwy pól). W kolejnym polu dialogowym wystarczy wybrać OK. Po otworzeniu zbioru adresy.xlsx w MapInfo w twoim folderze pojawił się plik utworzony przez MapInfo o nazwie adresy.tab zawierający opis struktury danych. f) Otwórz w edytorze Word plik adresy.tab widać tutaj w jaki sposób zapisywana jest struktura danych dla MapInfo. Skopiuj zrzut ekranu z MapInfo do pliku nazwisko_nazwisko_cw1.docx, Zad. 1. Zamknij wszystko (pliki w Word-zie, Excel-u i Mapinfo). Zrzut ekranu: naciśnij przycisk PrtSc a następnie wklej do Word-a, zamknij wszystkie pliki. Zadanie 2. - Uruchom program MapInfo, otwórz plik Polska.tab. (Na ekranie pojawi się kontur mapy Polski z podziałem na województwa, brak jednak jakichkolwiek danych. Jest to tzw. okno mapy). - Wyświetl teraz dane związane ze zbiorem Polska w oknie tabeli. - Zamknij w MapInfo (nie zamykaj MapInfo) wszystkie otwarte zbiory. Wyświetlanie danych w oknie tabeli: Menu: Okno Nowe okno tabeli. Zamykanie zbioru: Menu: Plik Zamknij zbiór, wybrać nazwę zbioru i kliknąć Zamknij. Uwaga: zamknięcie okna przyciskiem nie oznacza zamknięcia zbioru. Zamknięcie wszystkich otwartych zbiorów: Menu: Plik Zamknij wszystko. 1
2. Otwieranie plików z danymi, utworzonych w innych programach Arkusze kalkulacyjne Excel. Aby móc wykorzystać w MapInfo tabelę zapisaną w arkuszu Excel musimy, oprócz nazwy pliku, znać arkusz, w który znajdują się dane, zakres komórek, który chcemy otworzyć, wiedzieć czy zakresowi temu została nadana nazwa, oraz czy pierwszy wiersz ponad tym zakresem określa nazwy pól bazy danych. Uwaga: Zanim otworzysz w MapInfo plik utworzony w arkuszu kalkulacyjnym Excel zawsze sprawdź jego wygląd w Excel-u. Otwieranie danych zapisanych w arkuszu kalkulacyjnym Excel Zadanie 3. Pierwszy wiersz ( komórki od A1 do D1) zawiera nazwy pól bazy danych, a) Otwórz w arkuszu kalkulacyjnym dane zapisane są w obszarze od A2 do D103, który to zakres został nazwany baza_danych (w EXCELu: zaznacz zakres do A2 do D103 na karcie Excel plik Restaura.xls Formuły wybierz Definiuj nazwę w oknie Nowa nazwa wpisz: baza_danych). b) Otwórz w MapInfo plik Restaura.xls (wszystkie dane zawarte w tym pliku) Wystarczy w pierwszym oknie dialogowym zaznaczyć opcję: TYTUŁY KOLUMN W WIERSZU POWYŻEJ WSKAZANEGO ADRESU, wtedy powinien pojawić się prawidłowy zakres danych w okienku: ZAKRES BAZY DANYCH. c) Otwórz w MapInfo plik Nadleśnictwa_wyceny.xls (dane z kolumn A1-D18.!pamiętaj o tytułach kolumn!) Ustaw okna tabeli obu otwartych plików (Restaura i Nadleśnictwa_wyceny) obok siebie (tak aby widoczne były wszystkie kolumny obu plików) i skopiuj zrzut ekranu do pilku nazwisko_nazwisko_cw1.docx, Zad. 3 d) Otwórz w MapInfo zbiór zawierający dane z zakresu wydatki pliku zakresy.xlsx, wklej PrtSc (zrzut ekranu) do pliku nazwisko_nazwisko_cw1.docx, zamknij zbiór. e) Otwórz w MapInfo zbiór zawierający dane z zakresu dane z pliku zakresy.xlsx, następnie wklej PrtSc do pliku nazwisko_nazwisko_cw1.docx, zamknij zbiór. Pliki DBF (Data Base File) Otwórz w MapInfo plik Restaura.dbf zlokalizowany w folderze Tut_Pol, o W oknie dialogowym Informacja o pliku DBF, w polu STRONA KODOWA PLIKU wybrać Windows dla Europy Wschodniej i kliknąć OK. Dane zostaną wyświetlone jako tabelaryczna baza danych w nowym oknie tabeli. Każdy wiersz jest tzw. rekordem, a każda kolumna - polem. Na pasku stanu (lewy dolny róg ekranu) MapInfo pokazuje liczbę rekordów wyświetlanych i ogólną liczbę rekordów. MapInfo tworzy nowy plik Restaura.tab. Plik ten nie zawiera żadnych danych. Określa tylko typ danych i ich organizację. Oryginalny plik z danymi, Restaura.dbf jest w dalszym ciągu używany. o zamknij wszystkie pliki. Pliki bazy danych MS Access. Otwórz w MapInfo plik Kina.mdb zlokalizowany w folderze Tut_Pol o W oknie dialogowym Otwórz tabelę Access, w polu TABELA proszę wybrać Kina i kliknąć OK. o Po obejrzeniu danych proszę zamknąć wszystkie pliki. Pliki tekstowe (ASCII). MapInfo akceptuje także pliki z danymi, utworzone w dowolnym edytorze tekstów i zapisane jako pliki tekstowe (z rozszerzeniem txt). Dane te muszą być jednak zapisane w szczególny sposób: każdy rekord musi być zapisany w oddzielnym wierszu, poszczególne pola w rekordzie muszą być oddzielone takim samym separatorem. Jako separatora można użyć spacji, tabulatora, przecinka lub innego znaku specjalnego, nie występującego w danych. Pierwsza linia powinna zawierać nazwy pól. Przykładem tekstowego pliku danych jest bazaascii.txt. zapisany w folderze Tut_Pol. Proszę obejrzeć go przy pomocy Notatnika. o Otwórz w MapInfo, Wyszukaj plik bazaascii.txt zlokalizowany w folderze Tut_Pol (z listy Pliki typu należy wybrać: Delimitowany ASCII (*.txt)) o W oknie dialogowym Informacje o pliku tekstowym, w obszarze Delimiter zaznacz opcję Inny i w polu obok wpisz przecinek. 2
o Wybierz Stronę kodową pliku Windows dla Europy Wschodniej, o Zaznacz pole W pierwszym wierszu tytuły kolumn i kliknij OK. o Po obejrzeniu danych proszę zamknąć wszystkie pliki. Uwaga! Pliki ASCII i Excela otwarte w MapInfo są plikami tylko do odczytu. Nie można ich, w tej postaci, zmieniać. 3. Warstwy mapy Mapa w MapInfo może składać się z kilku warstw, z których każda zawiera informacje pochodzące z innego zbioru oraz z warstwy kosmetycznej, której nie można usunąć ani zmienić jej położenia. Zadanie 4. Utwórz mapę składającą się z sześciu warstw: granic województw, miast wojewódzkich, innych miast, jezior, rzek dorzecza Wisły i rzek dorzecza Odry (zbiory: Polska.tab, Mias_woj.tab, Mias_og.tab, Jeziora.tab, Rz_odra.tab, Rz_wisla.tab). Jednoczesne otwieranie kilku zbiorów: przytrzymując klawisz CTRL wybrać odpowiednie zbiory, następnie kliknąć Otwórz. 3.1 Przegląd warstw Okno przeglądu warstw powinno być otwarte automatycznie z lewej strony ekranu (rys na dole). Jeśli Okno Przeglądu warstw nie jest widoczne, to należy wykonać jedną z następujących czynności: o z menu Mapa wybrać narzędzie przegląd warstw lub o kliknąć narzędzie na pasku narzędzi Przybory. Jeśli pasek narzędzi przybory nie jest widoczny to z menu Opcje należy wybrać paski narzędzi i zaznaczyć pole przybory. Okno przeglądu warstw zawiera: narzędzie do dodawania ( ) i usuwania ( ) warstw przesuwania warstw w górę i w dół ( ), listę warstw oraz dla każdej z nich okienko widoczne ( ),styl, nazwę warstwy oraz symbole:, które oznaczają kolejno: W edycji, Wybieranie i Etykiety automatyczne. Zadanie 5. Wyłącz widoczność Mias_og i Mias_woj (okienko WIDOCZNE). skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx, zad 5. Jednocześnie usuń warstwy Mias_og i Mias_woj (zaznacz obie warstwy z klawiszem CTRL). Uwaga: usunięcie warstwy nie powoduje zamknięcia zbioru w MapInfo. Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx, zad. 5. Dodaj warstwę Mias_woj (skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx). 3.2 Zmiana stylu w warstwach (definiowanie deseni, koloru i linii brzegu obiektów powierzchniowych. Można zmienić atrybuty istniejących obiektów powierzchniowych lub określić atrybuty dla obiektów nowo rysowanych). Zadanie 6. a) W warstwie Polska ustaw Wypełnienie: Deseń na kropkowany, Kolor na J6 i Tło na J1 (okno Styl regionu), b) Ustaw opcje Brzegu: Styl na linię przerywaną, Kolor na D10 i Szerokość na 3 (okno Styl regionu) c) Zatwierdzić zmiany. d) We własnościach warstwy Mias_woj, zaznacz okienko wyświetl węzły. e) Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx, zad. 6. Wywołanie okna zmiany stylu warstwy: 1. W oknie Przegląd warstw, kliknąć prawym przyciskiem myszy na odpowiedniej warstwie, następnie wybrać opcję Własności warstwy, dalej w oknie dialogowym, w obszarze TRYB WYŚWIETLANIA, zaznaczyć pole ZASTĄP STYL i kliknąć na znajdującą się pod nim ikonkę lub 2. Po kliknięciu prawym przyciskiem myszy na warstwie Polska wybrać opcję Dodaj zakres wyświetlania stylu, pod warstwą pojawi się pasek zakres wyświetlania stylu,. Następnie albo kliknąć na nim prawym przyciskiem myszy i wybrać opcję Własności zastąpienia stylu albo, na tym pasku, wybrać ikonkę ZASTĄP STYL. 3
3.3 Zmiana zakresu wyświetlania warstw (Zakres wyświetlania pozwala podać najmniejszą i największą szerokość okna, przy której zakres wyświetlania stylu jest stosowany np. nie ma potrzeby wyświetlać wszystkie ulice miast gdy mapa obejmuje cały kraj). Zadanie 7. a) Dodaj warstwę Mias_og, następnie zmień maksymalny zakres wyświetlania obszaru ze 100 000 na 350 km. b) Wykonaj zbliżenie mapy. Aby zobaczyć warstwę Mias_og mapa musi obejmować obszar mniejszy niż 350 km. c) Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx zad. 7 d) Powróć do widoku całej warstwy. Zmiana zakresu wyświetlania: Własności warstwy (warstwy Mias_og), Zakres wyświetlania pole WYŚWIETL JEŚLI OKNO OBEJMUJE pole obok MAXIMUM wpisz 350. Zbliżenie: Przybory Zbliżanie (lupa): kliknąć kilka razy w obszarze mapy Powrót do widoku całej warstwy wybrać menu Mapa Pokaż całą warstwę, Polska OK. 3.4 Etykietowanie mapy Zadanie 8. a) Po prawej stronie, powyżej symboli oznaczających miasta wojewódzkie umieścić ich nazwy. Zastosuj czcionkę: - kursywa, rozmiar: 8, kolor: szary, (efekty zmian są widoczne na mapie, gdy klikniemy pole podgląd). b) Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx: zad. 8. c) Po prawej stronie poniżej symboli oznaczających miasta w warstwie Mias_og umieścić ich nazwy. Zastosuj czcionkę: - kursywa, rozmiar: 6, kolor: czarny d) etykiety wyświetl kiedy okno obejmuje 100km e) Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx. Etykietowanie mapy Okno: Przegląd warstw, obok warstwy Mias_woj. Zaznacz pole Etykiety automatyczne (patrz 3.1). Zmiana opcji etykiet: Własności warstwy karta Wyświetlanie etykiet. Inny sposób wywołania okna zmiany etykiet: po kliknięciu prawym przyciskiem myszy na warstwie wybrać opcję Dodaj zakres wyświetlania etykiet. Okno: Przegląd warstw, obok warstwy Mias_woj. Zaznacz pole Etykiety automatyczne. Zakres wyświetlania etykiet: karta reguły etykiet. 3.5 Zapisywanie Pola pracy Zapisz pole pracy w swoim folderze. Nazwa pliku: Cwicz_1_Polska. Zamknij wszystkie pliki. Zadanie 9. Utwórz mapę składającą się z sześciu warstw: Eur_srod.tab, E_miasta.tab, E_nazwy.tab, E_drogi.tab, E_auto.tab i E_rzeki.tab. o W warstwie Eur_srod w oknie Właściwości warstwy/wyświetlanie warstwy w polu Brzeg zmienić Styl, Kolor i Szerokość (wybierz dowolne kolory i style). Zatwierdzić zmiany. o Obok symboli oznaczających miasta umieścić ich nazwy stosując - czcionkę: pogrubiona, rozmiar: 9, kolor: zielony, - umieść etykietę poniżej punktu oznaczającego miasto (środek). o Zapisz pole pracy w swoim folderze. Nazwa pliku: Cwicz_1_Europa. (skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx zad. 9) o Zamknij wszystkie pliki. 4
3.6 Zmiana kolejności warstw Zadanie 10. a) Otwórz jednocześnie pliki Polska.tab, Mias_woj.tab, Mias_og.tab, Rz_odra.tab, Rz_wisla.tab, Wody.tab, znajdujące się w folderze Tut_pol. b) Ustaw warstwy w kolejności takiej, jak na rysunku. c) W warstwie Polska ustal zielony - H3 kolor wypełnienia. Z mapy znikną rzeki i wody, gdyż są to warstwy przykryte warstwą Polska. d) Zmień kolejność warstw tak, aby warstwa Polska była najpierw ostatnią warstwą, następnie pierwszą. Powróć do kolejności warstw takiej jak na rysunku obok. e) Aby odsłonić rzeki i wody dla warstwy Polska ustaw Półprzeźroczystość na 60%. Rozjaśnia się wtedy wybrany wcześniej kolor tła. Następnie ustaw Półprzeźroczystość na 100% - znika kolor tła i brzegi. f) Zapisz, w swoim folderze, pole pracy pod nazwą Polska.wor Zamknij wszystko. Uwaga! Kolejność warstw jest istotna, gdy warstwy wzajemnie się zasłaniają, lub gdy z jakiejś warstwy trzeba wybrać obiekt. Zmieniając ustawienia w oknie dialogowym Własności warstwy nie ma potrzeby wybierania po każdej zmianie przycisku OK, aby zobaczyć efekt zmian wystarczy kliknąć na przycisku podgląd a dopiero po poprwanym ustawieniu wszystkich opcji wybrać OK. 4. Warstwy ciągłe Dotychczas poznane warstwy składały się zawsze z jednego zbioru. Warstwa ciągła pozwala na złożenie razem kilku zbiorów, odnoszących się do obiektów tego samego typu, np. granic gmin i granic wód, i traktowania ich tak, jakby były jedną warstwą. 4.1 Przeglądanie istniejących zbiorów z warstwami ciągłymi. o o Otwórz plik Warsz_dr.tab zawierający jedną ciągłą warstwę z drogami dawnego województwa Warszawskiego. Warstwa ta składa się z trzech map zawierających drogi różnych kategorii. W oknie Przegląd warstw. widać jedną warstwę, która nie może być edytowana (edycji warstw nauczymy się później). Można zmienić sposób jej wyświetlania, jednak po zmianie wszystkie typy dróg będą wyglądały tak samo. Proszę sprawdzić to na podglądzie w oknie dialogowym własności warstwy. Zadanie 11. a) Wyświetl tabelę odpowiadającą jednemu zbiorowi warstwy ciągłej: Glowne_w. b) Wyświetl tabelę odpowiadającą zbiorowi warstwy ciągłej: Inne_w. c) Wyświetl tabelę odpowiadającą dwóm zbiorom warstwy ciągłej: Glowne_w i Inne_w. Skopiuj zrzutz ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx: zad. 11 odpowiednio a,b,c. Zamknij wszystko. Wyświetlanie jednego zbioru warstwy ciągłej Okno Nowe okno tabeli. W oknie dialogowym Wybierz zbiór bazowy (w polu DESCRIPTION można wpisać nazwę pliku składowego, jeżeli jest znana, w przeciwnym wypadku wcisnąć Enter). Wybierz plik Glowne_w z listy. Wybierz okno nowe okno mapy (dostępne są dwie warstwy: Glowne_w i Warsz_DR należy w lewym oknie wybrać Glowne_w i przenieść [>] do prawego okna). Aby udostępnić inną warstwę należy ponownie wybrać Okno Nowe okno tabeli, Warsz_DR. Po wybraniu OK pojawią się wszystkie warstwy wybrać Inne_w. 5
4.2 Tworzenie warstwy ciągłej Uwaga! Aby móc utworzyć warstwę ciągłą, dane w tabelach poszczególnych warstw muszą mieć takie same nagłówki kolumn. Zadanie 12. Otwórz zbiory Jeziora.tab, Rz_odra.tab i Rz_wisla.tab. Utwórz warstwę ciągłą ze zbiorów Jeziora.tab, Rz_odra.tab i Rz_wisla.tab. Nazwij ją Wody_P.tab. Zapisz Wody_P.tab w swoim folderze. W Przeglądzie warstw dodaj nową warstwę Wody_P i usuń wszystkie pozostałe. Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx: zad. 12. Zamknij wszystko. Tworzenie warstwy ciągłej. 1. Menu: Narzędzia Uruchom aplikację MapBasic, otwórz zbiór seammgr.mbx. 2. Narzędzia Warstwy ciągłe Opcje warstwy ciągłej: w oknie dialogowym Opcje wybrać Pełna ścieżka. Wybierz Narzędzia Warstwy ciągłe Nowa warstwa ciągła. 5. Praca z oknem mapy 5.1 Kopiowanie okna mapy Zadanie 13. o Skopiuj mapę Europy do Word-a, do pliku nazwisko_cw1.docx: zad. 13. o Osadź w Word-zie mapę Polski do pliku nazwisko_cw1.docx. o Zamknij wszystko. Kopiowanie okna mapy. Aby zapisać mapę w postaci pliku graficznego należy wybrać Plik Zapisz okno jako i w oknie dialogowym Zapisz okno w pliku, w polu ZAPISZ JAKO TYP wybrać typ obsługiwany przez program graficzny, którym dysponujemy. Aby skopiować mapę np. do edytora WORD, należy: o Uaktywnić okno mapy, o Wybrać Edycja Kopiuj okno mapy, o Otworzyć WORD i wybrać Edycja Wklej. Wklejony rysunek można formatować tak jak każdy obraz w WORDzie. Aby osadzić mapę np. w edytorze WORD należy w MapInfo: o Wybrać Plik Zapisz kopię jako. zapisać jeden ze zbiorów tworzących mapę jako plik typu tab i zamknąć MapInfo. o Otworzyć WORD i wybrać Wstaw Obiekt Mapa MapInfo. o Kliknąć na wstawionej ikonie i wybrać Zbiór Otwórz. Uwaga: Po otwarciu mapy mamy do dyspozycji okrojony MapInfo. 5.2 Powielanie okna mapy. Zadanie 14. Otwórz plik Polska.wor i uaktywnij okno mapy. Powiel okno mapy W pierwszym z okien mapy zmień kolory w Stylu Regionów W drugim wyświetl etykiety dla rzek Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx: zad. 14. Zamknij wszystko. Powielanie okna mapy Menu: Mapa opcja Klonuj widok. Pojawi się nowe okno mapy, które można zobaczyć przesuwając, za pomocą myszki, widoczne okno. 6
5.3 Wycinanie mapy Funkcja wycinania mapy pozwala wyciąć część mapy odpowiadającą jednemu regionowi w warstwie rastrowej i wyświetlić ją samodzielnie. Zadanie 15. Wytnij z mapy Polski województwo Wielkopolskie. Uaktywnij jedno z okien zawierających mapę Polski. Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx: zad. 15. Wycinanie mapy Przesuń warstwę Polska na pierwsze miejsce w Przeglądzie warstw, Wybierz Selektor i kliknij na obszarze Wielkopolski. Wybierz Mapa Zaznacz region wycięcia. Przesuń warstwę Polska na ostatnie miejsce w Przeglądzie warstw. Wyłącz, korzystając z okienka widoczne (po lewej stronie nazw warstw), wszystkie warstwy oprócz Polska i Rz_Odra. Włącz warstwę Mias_Woj. Wycięcie regionu nie powoduje trwałego odcięcia pozostałej części mapy. Powoduje tylko nie wyświetlenie pozostałej części mapy. Można powrócić do widoku całej mapy wybierając Mapa Wyłącz region wycięcia. Zadanie 16. Wyświetl w nowym oknie mapy województwo Wielkopolskie wraz z podziałem administracyjnym na powiaty i gminy. Zapisz pole pracy wiek.wor. Skopiuj zrzut ekranu do pliku nazwisko_cw1.docx: zad. 16. Zamknij wszystko. Uwaga: Po wykonaniu wszystkich zadań plik nazwisko_cw1.docx należy skopiować na dysk Y:Wyniki. Tylko wówczas ćwiczenie będzie zaliczone!!! 7