Plastyczność dorosłego mózgu 13.12.2005 Dominika Bodzak 1
O czym mowa Historia: Statyczny mózg i rdzeń kręgowy Czasy obecne: Neurogeneza Synaptogeneza Gimnastyka chorego i zdrowego mózgu Zmiany niechcianych zachowań i rozwijanie kreatywności 2
O czym mowa Przyszłość: Leczenie chorób mózgu i układu nerwowego Wspomaganie działania zdrowego mózgu Ryzyko: Wyleczenie jednych uszkodzeń a wywołanie innych Społeczne aspekty podnoszenia sprawności umysłu 3
Historia Ukształtowany mózg może tylko tracić neurony Uszkodzenia się nie leczą Nie tworzą się nowe połączenia Ricardo Jurado Konkretne części mózgu mają na stałe przypisane zadania 4
Mózg dziś: Dorosły mózg może tworzyć nowe neurony Te neurony mogą na stałe wchodzić w struktury mózgu Prostymi środkami można wspomagać działanie mózgu i go zmieniać Można świadomie zmieniać i tworzyć sieci neuronalne odpowiedzialne za nasze zachowania Można rozwijać w sobie zdolność kreatywnego myślenia 5
Neurogeneza Zachodzi w hipokampie i komorach (przodomózgowie) Komórki prekursorowe wędrują w inne miejsca mózgu Hipokamp dorosłego szczura: CZERWONE dorosłe neurony ZIELONE nowe neurony NIEBIESKIE komórki macierzyste 6
Neurogeneza Jest procesem sterowanym przez czynniki wzrostu naturalnie występujące w mózgu, np: Sonic hedgehog - mnożenie się niedojrzałych neuronów Notch i białka morfogenetyczne kości wybór formy docelowej (neuron/glejowa) Mózgopochodny czynnik neurotroficzny, neurotrofiny i insulinopodobny czynnik wzrostu utrzymanie komórek przy życiu, osiągnięcie przez nie 7 pełnej funkcjonalności
8
Synaptogeneza Jest konieczna by utrzymać przy życiu nowo powstające neurony Być może wiąże się z zapamiętywaniem 9
Synaptogeneza Kolce dendrytyczne zmieniają kształt w ciągu minut: Zdjęcia mózgu żywej myszy wykonane w jednodniowych odstępach Po ich nałożeniu widać, gdzie zaszły zmiany 10
Gimnastyka mózgu Nowe neurony i synapsy tworzą sie szybciej: Wystarczy się pouczyć Przeżyć coś ciekawego Regularnie ćwiczyć? Do ich utrzymania przy życiu konieczna jest ich integracja z istniejącymi sieciami 11
Gimnastyka mózgu Uszkodzone lub źle funkcjonujące części mózgu mogą być zastąpione przez inne: Po udarze Przy porażeniu mózgowym Przy zaburzeniach obsesyjnokompulsyjnych Przy dysleksji 12
Gimnastyka mózgu Serie intensywnych ćwiczeń umysłowych i fizycznych (np. ogranicz i wymuś ) mogą zlikwidować lub zmniejszyć skutki urazu Choćby czytanie gazet pomaga spowolnić chorobę Alzheimera 13
Zmiany niechcianych zachowań Naturalna skłonność mózgu do automatyzacji czynności => (złe) nawyki Nawyki to łatwiejsze decycje, ale trudniejsze zmiany Jak zmienić trwałe połączenia neuronalne odpowiedzialne za dane działanie? 14
Zmiany niechcianych zachowań Model Rubikonu: 1 krok: Postanowienia a markery somatyczne 2 krok: Analiza impulsów wywołujących niechciany nawyk 3 krok: Wypracowanie postępowania w określonych sytuacjach 4 krok: Utrwalenie nowych połączeń neuronalnych 15
Zdolności twórcze Nie tylko genialne jednostki wyróżniają się twórczym myśleniem Wysokie IQ nie czyni człowieka pomysłowym Niektóre cechy charakteryzujące ludzi kreatywnych: płynność koncepcyjna, zróżnicowanie i giętkość, oryginalność, dopracowanie pomysłów, wyczuwanie problemu, przedefiniowanie problemów 16
Zdolności twórcze (test Torrance'a) 17
Rozwój zdolności twórczych Przepis na twórczy umysł: Zadziwienie pielęgnuj w sobie ciekawość świata i kwestionuj rzeczy uważane za oczywiste Motywacja staraj się podsycać swoje zainteresowanie czymś Odwaga intelektualna kwestionuj utarte schematy i utarte nawyki ( zawsze się tak robiło ) Relaks poświęć trochę czasu na marzenia i swobodne rozmyślania, znajdź swoje sposoby na relaks. Właśnie wtedy pojawiają się najepsze pomysły 18
Leczenie Parkinson, Huntington, uszkodzenia rdzenia kręgowego: Uzupełnianie obniżonego poziomu neuroprzekaźników Przeszczepianie tkanki mózgowej z płodów Wobec braku sukcesów: próby z zarodkowymi komórkami macierzystymi Zdrowe i ginące komórki produkujące dopaminę (choroba Parkinsona) 19
Leczenie Neurogeneza w przyszłości? Podawanie czynników wzrostu bezpośrednio do mózgu (bariera krew-mózg) Lub prościej: podawanie leków pobudzających ich wytwarzanie Wspomaganie lekami pamięci, procesów Mózg dorosłego szczura po udarze miesiąc po terapii czynnikami wzrostu: ŻÓŁTY nowe komórki nerwowe myślowych, koordynacji 20
Leczenie Nowe metody rehabilitacyjne: Lepiej opracowane ćwiczenia Połączenie ćwiczeń z lekami Wykorzystanie komputerów i innych technologii może umożliwić leczenie wielu chorób i poprawić wyleczalność uszkodzeń...... jeśli mózg naprawdę jest aż tak plastyczny... 21
Ciemna strona mocy Ile może stracić część mózgu przejmująca funkcje innej? Podział ludzi na biednych i mądrych Indukcja nowotworów lub innych chorób? Inne nieprzewidziane efekty manipulowania tkanką mózgową 22
Dziękuję za uwagę