ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN. 1
Urozmaicenie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowej diety, która zapewnia odpowiednią podaż wszystkich składników pokarmowych. Dotyczy to wyboru produktów spożywczych oraz zastosowanych różnorodnych technik kulinarnych. Różnorodność potraw, estetyczne ich podanie uatrakcyjnia jadłospis i sprawia,że dzieci chętniej spożywają posiłek. Należy więc uwzględniać produkty ze wszystkich podstawowych grup produktów, obejmujących: produkty zbożowe; warzywa i owoc;, mleko i produkty mleczne; mięso, drób, ryby, wędliny, jajka, nasiona roślin strączkowych, orzechy; tłuszcze (w ograniczonej ilości).w jadłospisie przedszkolaka powinny znaleźć się produkty ze wszystkich wymienionych grup, gdyż każda z nich jest źródłem innych cennych dla zdrowia dziecka składników odżywczych. Piramida Zdrowego Żywienia jest graficznym przedstawieniem grup produktów spożywczych wchodzących w skład wzorcowej dziennej racji pokarmowej. W codziennej racji pokarmowej powinien występować co najmniej jeden produkt z każdej grupy, a pożądana jest większa liczba produktów. W Piramidzie przedstawiono tylko produkty szczególnie wartościowe ze zdrowotnego punktu widzenia, co nie wyklucza możliwości włączenia do dziennej racji pokarmowej innych produktów, zwyczajowo spożywanych w Polsce, których walory zdrowotne mogą być nieco mniejsze. W podstawie Piramidy zlokalizowano produkty zbożowe, których głównym składnikiem są węglowodany złożone. Powyżej podstawy umieszczono warzywa i owoce. Kolejną grupą produktów jest mleko i jego przetwory, powyżej produktów mlecznych występuje grupa różnych produktów, których główną cechą jest duża zawartość białka, preferowanym produktem są tu ryby i nasiona roślin strączkowych. Mięso drobiowe uważane jest za zdrowsze niż wieprzowe lub wołowe. W wierzchołku Piramidy zlokalizowano tłuszcze, przedstawiając olej jako tłuszcz o najwyższych walorach zdrowotnych. Poniżej podstawy Piramidy przedstawiono różne formy aktywności fizycznej dla podkreślenia, że spożycie kalorii powinno być zbilansowane z wysiłkiem fizycznym. Codzienne uprawianie ćwiczeń fizycznych jest warunkiem utrzymania dobrego stanu zdrowia. Zwrócić należy uwagę również na odpowiednie dostarczanie płynów. 2
PRODUKTY ZBOŻOWE W DIECIE DZIECKA Produkty zbożowe są głównym źródłem energii dla organizmu, dlatego powinny one być podstawą codziennej diety zarówno dla osób dorosłych jak i dzieci. Spożycie tych produktów jest bardzo istotne, gdyż dostarcza nie tylko wielu cennych składników mineralnych i witamin, ale stanowi główne źródło węglowodanów złożonych. W wieku przedszkolnym następuje bardzo intensywny wzrost i rozwój umysłowo-fizyczny dziecka, dlatego bardzo ważne jest, aby dzieci otrzymywały w tym czasie produkty zbożowe w odpowiedniej ilości i o odpowiedniej jakości. Podział produktów zbożowych Wartość produktów z tej grupy jest różna i zależy przede wszystkim od stopnia przemiału ziarna. W procesie tym zewnętrzna warstwa jest usuwana, co powoduje że produkt pod względem żywieniowym jest mniej wartościowym. W zależności od metody obróbki ziarna, produkty dzielimy na dwie grupy: 3
PRODUKTY ZBOŻOWE PEŁNOZIARNISTE NIEPEŁNOZIARNISTE ( nisko przetworzone) (wysoko przetworzone) - otręby, mąki razowe - mąki pszenne, ryż biały,kasza kus kus -ryż brązowy, kasze gruboziarniste: gryczana, pęczak - białe pieczywo, makaron - płatki śniadaniowe: kukurydziane, - pieczywo razowe, makaron, graham, i pszenne w różnych smakach np. płatki owsiane, jęczmienne, żytnie czekoladowe kuleczki 4
Z uwagi na wyższą zawartość witamin, składników mineralnych oraz błonnika w produktach nieprzetworzonych, powinny one stanowić większą część codziennie spożywanych produktów z tej grupy. Szczególną uwagę należy zwrócić na płatki śniadaniowe, gdyż w ich składzie często występują znaczne ilości cukru, którego wysokie spożycie nie jest korzystne dla zdrowia dziecka. Dlatego najlepiej podawać płatki owsiane, jęczmienne z mlekiem z dodatkiem owoców suszonych czy miodu,a sporadycznie podawać płatki kukurydziane,czy inne wysoko przetworzone. Biszkopty czy chrupki kukurydziane, z uwagi na niską wartość odżywczą nie powinny one być składnikiem codziennej diety dziecka, należy je ograniczać. Produkty zbożowe zawierają węglowodany złożone, głównie w postaci skrobi, które są wolno trawione w przewodzie pokarmowym, co sprawia, że energia jest z nich uwalniana powoli i w stałym tempie. W produktach pełnoziarnistych występuje więcej węglowodanów złożonych,dlatego spożywanie ich przez dzieci przeciwdziała szybkiemu pojawieniu się uczucia głodu po spożytym posiłku, daje większą energię do zabawy i nauki na dłuższy czas oraz zapobiega otyłości i innych chorób przewlekłych w wieku późniejszym. Ważnym kolejnym składnikiem występującym w produktach zbożowych, niezbędnym w diecie dziecka jest błonnik pokarmowy, który jednak nie jest trawiony w przewodzie pokarmowym. Wpływa on jednak korzystnie na mikroflorę w jelitach oraz prawidłową pracę przewodu pokarmowego. Produkty nisko przetworzone są lepszym źródłem błonnika. W produktach zbożowych występuje w niewielkiej ilości, białko tzw. białkiem roślinnym. Oznacza to iż jest ono białkiem niepełnowartościowym i nie może być w pełni wykorzystane do budowy organizmu dziecka, należy więc łączyć produkty zbożowe z produktami mlecznymi np. płatki owsiane gotowane na mleku, naleśniki z mąki pełnoziarnistej z serem białym. W takim zestawieniu aminokwasy z obu produktów uzupełniają się wzajemnie, białko jest w pełni wykorzystane do wzrostu i rozwoju dziecka. Tłuszcz w produktach zbożowych występuje w znikomej ilości ( około2%), składnik ten nie ma tu istotnego znaczenia, jednak należy zwracać uwagę na odpowiednie przechowywanie produktów zbożowych, gdyż zbyt długie przechowywanie powoduje zjełczenie tłuszczu i pogorszenie walorów smakowych(gorzki smak). W produktach zbożowych znajdziemy duże ilości witaminy B, magnez, cynk, wapń, fosfor, żelazo, potas. Brak natomiast jest witaminy A i C. 5
ZALECENIA PRAKTYCZNE produkty pełnoziarniste powinny stanowić większość spożywanych przez dziecko produktów z tej grupy. stosuj różnorodne produkty: różne kasze, makarony, ryż pieczywo. do przyrządzania potraw zbożowych, typu kluski, naleśniki, pierogi, powinna być używana mąka pełnoziarnista. ŹRÓDŁA; 1. "Znaczenie składników pokarmowych w żywieniu dzieci w wieku przedszkolnym" - dr H. Weker. 2." Dietetyka,żywienie zdrowego i chorego człowieka" - H. Ciborowska, A.Rudnicka. 3."Jadłospisy dla dzieci w wieku przedszkolnym" - pod redakcją prof. dr hab. n. biol. Jadwigi Charzewskiej. Przygotowała : intendent Beata Kubiak 6