OCHRONA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH W OBSZARZE TORFOWISKA ORAWSKO-NOWOTARSKIE Wojciech Mróz Instytut Ochrony Przyrody PAN
Dyrektywa Siedliskowa siedliska oraz gatunki roślin i zwierząt (bez ptaków) Dyrektywa Ptasia gatunki ptaków i ich siedliska 30.04.2004 25.01.2008 Obszary siedliskowe Obszary ptasie 5.09.2007
METODY I NARZĘDZIA OCHRONY Metody ochrony: całkowicie w gestii krajów członkowskich UE (istotny jest efekt: zachowanie lub odtworzenie właściwego stanu zachowania gatunków i typów siedlisk przyrodniczych) Główne narzędzia ochrony: plany ochrony (wstępne przygotowania) procedury przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko (są już prowadzone, np. żwirownia) finansowanie kosztów wdrażania i funkcjonowania sieci (np. płatności w ramach programu rolno-środowiskowego) są realne możliwości czy wykorzystane?
NATURA 2000 OBOWIĄZKI PAŃSTW UE 1. Określenie niezbędnych działań ochronnych, a tam gdzie to potrzebne opracowanie planów ochrony (samodzielnych lub wkomponowanych w istniejące plany) 2. Podejmowanie odpowiednich działań w celu uniknięcia pogorszenia stanu siedlisk na tych obszarach 3. Ocenianie skutków oddziaływania wszelkich planów lub przedsięwzięć, które mogłyby w istotny sposób zagrozić gatunkom i siedliskom, dla których ochrony obszar został wyznaczony 4. Odpowiednie zarządzanie obszarami z uwzględnieniem wyników prowadzonego monitoringu
NATURA 2000 PLANY OCHRONY USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Art. 29. 1. Dla obszaru Natura 2000 minister właściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporządzenia, plan ochrony na okres 20 lat, uwzględniający ekologiczne właściwości siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony obszar ten został wyznaczony, wykorzystując, obejmujące obszar Natura 2000, plany ochrony ustanowione dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego oraz plany urządzenia lasu. Plan ochrony może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt.
NATURA 2000 PLANY OCHRONY USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Art. 29. 2. Projekt planu ochrony obszaru Natura 2000 sporządza sprawujący nadzór nad obszarem w terminie 5 lat od dnia wyznaczenia tego obszaru, w uzgodnieniu z właściwymi miejscowo radami gmin. Art. 29. 3. Plan ochrony obszaru Natura 2000 zawiera: 1) opis i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków; 2) opis warunków zachowania lub przywrócenia właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków, o których mowa w ust. 1; 3) wykaz zadań ochronnych, z określeniem sposobu ich wykonywania, rodzaju, zakresu i lokalizacji, na okres stosowny do potrzeb; 4) określenie zakresu monitoringu przyrodniczego; 5) opis przebiegu granic obszaru Natura 2000.
PROJEKTY DOTYCHCZAS REALIZOWANE W OBSZARZE PROJEKT POLSKO-ANGIESKO-HOLENDERSKI, wykonywany przy współudziale MŚ -zakończony PROJEKT NORWESKI, pod nadzorem MŚ, MRozwoju Regionalnego i NFOŚ -kontynuacja
STRATEGIE ZARZĄDZANIA Strategia zarządzania wstępna wersja Gromadzenie informacji o zasobach przyrodniczych obszaru aktualizacja danych o borach bagiennych i cietrzewiu Identyfikacja istniejących lub potencjalnych zagrożeń oraz szukanie sposobów eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków propozycje działań ochronnych Analiza istniejących opracowań planistycznych pod kątem ich zgodności z ochroną siedlisk i gatunków w obszarze Natura 2000
KROK NASTĘPNY: PLAN OCHRONY I WDROŻENIE OCHRONY Plan ochrony dla obszaru Natura 2000: Musi być sporządzony Może być prosty i krótki, ujmujący tylko najważniejsze kwestie, ale realistyczny i zdroworozsądkowy Powinien być podstawowym dokumentem dla zarządzających obszarami Zarządzanie obszarem: Muszą w nim uczestniczyć właściciele lub władający terenem Powołanie Stowarzyszenia lub sporządzenie umowy o Partnerstwie publiczno-prywatnym spośród przedstawicieli właścicieli (lokalnych społeczności) i instytucji władających obszarem, jako odpowiedzialnych za zarządzanie obszarem Konieczny merytoryczny nadzór Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody
Torfowiska Orawsko-Nowotarskie: mapa siedlisk przyrodniczych
Siedliska torfowiskowe Torfowisko przejściowe przy granicy ze Słowacją
Mapa rozmieszczenia siedlisk torfowiskowych
OCHRONA SIEDLISK TORFOWISKOWYCH Zasypywanie rowów odwadniających Wykonanie zastawek Usunięcie drzew z kopuł torfowisk Niwelacja, profilowanie pionowych obrzeży torfowiska powstałych na skutek eksploatacji torfu
OCHRONA TORFOWISK działania towarzyszące Drogi przeciwpożarowe wyżwirowanie i naprawa istniejących dróg; Wykup działek na torfowiskach podzielonych jeśli właściciele zgłoszą taką potrzebę; Ustalenie rekompensat za zaniechanie wydobycia (wg. prawa górniczego dot. przypadków wydanych koncesji); Płatności rolno-środowiskowe za odpowiednie zabiegi, utrzymanie i głównie zaniechanie gospodarowania itd. na działkach rolnych położonych na torfowiskach;
OCHRONA TORFOWISK działania już prowadzone Aktywna ochrona na Borze na Czerwonem : zastawki na rowach, usuwanie sosny zwyczajnej z kopuły torfowiska
Bory bagienne
MAPA BORÓW BAGIENNYCH - ZAKTUALIZOWANA
OCHRONA SIEDLISK LEŚNYCH Zastawki na rowach odwadniających Utrzymanie dróg leśnych oraz szlaków zrywkowych w sąsiedztwie Utrzymanie dotychczasowego sposobu gospodarowania, zgodnego z uproszczonym planem urządzania lasu Sporządzenie uproszczonych planów urządzenia lasu uwzględniających ochronę borów bagiennych Szkolenie w zakresie programów leśnośrodowiskowych (jeśli zostaną wdrożone od 2013 r) i innych działań służących pozyskiwaniu środków
SIEDLISKA NADRZECZNE ŁĘGI i KAMIEŃCE
MAPA SIEDLISK NADRZECZNYCH
OCHRONA SIEDLISK NADRZECZNYCH Zaniechanie prac regulacyjnych Czarnego Dunajca (Wróblówka-Długopole) Zaniechanie poboru kamienia z koryta Czarnego Dunajca Budowa odcinka wału przeciwpowodziowego, lub zastosowanie innego rozwiązania ochrony ppow. (jeśli jest taka potrzeba) Gospodarka w łęgach prowadzona na dotychczasowych zasadach Likwidacja dzikich wysypisk śmieci Likwidacja gatunków inwazyjnych w miarę ich pojawiania się
ŁĄKI I MURAWY
MAPA ROZMIESZCZENIA ŁĄK I MURAW
OCHRONA SIEDLISK ŁĄKOWYCH Wykaszanie łąk z usuwaniem siana, wypas Usuwanie krzewów Rezygnacja z intensyfikacji produkcji łąkowej PONADTO: Szkolenie i doradztwo dla rolników w zakresie programów rolnośrodowiskowych i innych działań służących pozyskiwaniu środków
OCHRONA GATUNKÓW ZWIERZĄT
OCHRONA GATUNKÓW ZWIERZĄT zbieżna z ochroną siedlisk!!! Ważka: łątka turzycowa utrzymanie siedliska wykaszanie zbyt wysokiej roślinności zielnej i usuwaniu krzewów i drzew na brzegach cieków, rotacyjne usuwanie części roślinności wodnej na kolejnych fragmentach cieku, tzn. w różnych latach na różnych fragmentach zasiedlonego odcinka, Potencjalnie: rezygnacja z intensywnego nawożenia w odległości przynajmniej 50 m od cieku, Wilk: zapobieganie kłusownictwu, utrzymanie siedliska kompleksu leśnego z fragmentami nie penetrowanymi przez ludzi, wypłata odszkodowań Wydra: Utrzymanie siedliska: zadrzewione odcinki cieków Płazy: utrzymanie łęgów w aktualnym stanie ze zbiornikami wodnymi Skójka gruboskorupowa: utrzymanie naturalnych koryt cieków wodnych, zaniechanie poboru kamienia
PROGRAMY ROLNO-ŚRODOWISKOWE Pakiet 5: Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 1370 zł/ha Półnaturalne łąki wilgotne: 840 zł/ha Półnaturalne łąki świeże: 840 zł /ha Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe: 870 zł/ha Użytki przyrodnicze (torfowiska wysokie 7110, 7120, przejściowe 7140, zasadowe 7230): 550 zł/ha
Dziękuj kuję za uwagę Wojciech Mróz