Działania na rzecz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla w jednostkach opieki zdrowotnej w świetle badań 1 Dr Marcin Kautsch, LCB-Healthcare Poland, Project Coordinator Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Wydział Nauk o Zdrowiu, Instytut Zdrowia Publicznego, Zakład Polityki Zdrowotnej i Zarządzania Agata Grudzień, LCB-Healthcare Poland, Project Assistant Szpital Powiatowy w Rawiczu 1. Wprowadzenie W rozwijającej się gospodarce europejskiej coraz ważniejszą sprawą staje się zmniejszenie emisji dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych oraz zmierzenie się z zagrożeniami, jakie powodują zmiany klimatu. Dlatego też Unia Europejska do roku 2020 podjęła się redukcji emisji wytwarzanego CO 2 o 30% w stosunku do jego emisji z roku 1990 (Komisja Europejska 2007, s. 5). Co prawda Polska ma wciąż nadwyżki w limitach emisji dwutlenku węgla, które sprzedaje, można jednak spodziewać się, że tak jak przy poprzednim przyznawaniu limitów zostaną one obniżone (Gromadzki 2007). Dlatego już obecnie należałoby podjąć działania mające na celu redukcję emisji dwutlenku węgla. Dodatkowym impulsem skłaniającym do tworzenia rozwiązań zmniejszających konsumpcję energii jest niestabilna sytuacja polityczna krajów produkujących paliwa kopalne, szczególnie ropę naftową i gaz ziemny. Największym konsumentem energii w UE są budynki. Odpowiadają one aż za ok. 40% emisji C0 2 (European Commission Enterprise and Industry, niedatowane). W budynkach można więc upatrywać dużego potencjału do redukcji ww. emisji, tak poprzez efektywniejsze wykorzystanie energii, korzystanie z energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, jak i stosowanie technik niskoi zerowęglowych. Podjęcie tego typu działań wymagać będzie wprowadzenia nowych, nieznanych dotąd metod. Są to metody innowacyjne, definiowane przez ustawę o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej jako polegające na opracowaniu nowych technologii oraz na uruchamianiu na ich podstawie wytwarzania nowych bądź znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług (Ustawa 2008). Wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań napotyka na wiele barier czynników hamujących bądź uniemożliwiających ich wprowadzanie. Business 1 Badanie opisane w niniejszym artykule przeprowadzone zostało w ramach projektu LCB- Healthcare (Low Carbon Emission Building Healthcare), sfinansowanego przez Komisję Europejską, którego celem jest wypracowanie innowacyjnych mechanizmów dokonywania zakupów dokonywanych w ramach zamówień publicznych, dzięki którym możliwe będzie zmniejszenie emisji CO 2 przez budynki użytkowane przez organizacje ochrony zdrowia. Więcej o projekcie: http://lowcarbon-healthcare.eu/.
Centre Club i Krajowa Izba Gospodarcza wyróżnia kilka rodzajów barier we wprowadzaniu innowacji: - bariery prawno-administracyjne, - bariery finansowe, - bariery socjalno-pracownicze, - bariery w niskich nakładach na badania i rozwój, - bariery wynikające z niewielkiego zainteresowania instytucji badawczych współpracą z gospodarką (Dybka 2007, s. 23). Powyższe wskazuje na złożoność problemu i wymusza podejmowanie wielu różnorodnych działań, które mogłyby przełamać ww. bariery. Ich usuwanie może stanowić szansę na rozwój sektora opieki zdrowotnej, a także przyczyniać się do generowania oszczędności dla budżetu państwa (Portal Centrum ds. Innowacji w Opiece Zdrowotnej 2008). Polska nie tylko powinna, ale ma obowiązek wprowadzania innowacji, gdyż będąc członkiem UE, zobowiązana jest do uznawania priorytetów zawartych w Strategii Lizbońskiej. Strategia ta zakłada rozwój przedsiębiorstw bazujący na innowacji (Wojciechowski-Luterek 2008, s. 24). Na wagę innowacji wskazują badania przeprowadzone przez Departament Analiz i Prognoz Ministerstwa Gospodarki, wg których większość firm (70%) twierdzi, że wprowadzenie rozwiązań innowacyjnych w ich firmach w perspektywie najbliższych kilku lat będzie miało kluczowe znaczenie dla utrzymania lub poprawy konkurencyjności (Ministerstwo Gospodarki 2010, s. 25). Bariery w stosowaniu innowacyjnych rozwiązań mogą różnić się w zależności od sektora, w którym rozwiązania te mają być wprowadzane. Opieka zdrowotna stanowi doskonały rynek dla stosowania rozwiązań innowacyjnych nie tylko w odniesieniu do działań o charakterze klinicznym. W sektorze tym poprawa efektywności gospodarowania energią może pozwolić na osiągnięcie także znaczących efektów ekonomicznych. Opieka zdrowotna potrzebuje lepszych rozwiązań ograniczających emisję gazów cieplarnianych zarówno w budynkach już istniejących, jak i dopiero projektowanych (Department for Innovation, Universities and Skills 2009, s. 4). Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w tym sektorze będzie jednak trudne bez precyzyjnego zdefiniowania barier, które w tym przeszkadzają. Badanie opisane w niniejszym artykule, przeprowadzone zostało w ramach prac projektu LCB-Healthcare, którego celem ma być wsparcie realizacji Dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) (Dyrektywa 2002). Wsparcie to będzie realizowane przez zmianę sposobu dokonywania zamówień publicznych, które w efekcie mają przyczynić się do pozyskiwania rozwiązań (budowlanych) skutkujących zmniejszeniem zużycia energii, a przez to redukcji emisji dwutlenku węgla. Badanie pierwsze tego typu miało na celu zdefiniowanie barier we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań zmniejszających emisję dwutlenku węgla w jednostkach opieki zdrowotnej, znalezienie przykładów dobrych praktyk w projektowaniu, budowaniu, a także w praktyce zamówień. Zostało ono przeprowadzone w wybranych krajach europejskich 2. 2 Wśród respondentów były także dwie osoby z Australii.
2. Metoda Badanie miało charakter pilotażowy i zostało przeprowadzone w dniach 14.07-17.08.2010 roku przy użyciu multimedialnego kwestionariusza dostępnego na stronie projektu (Kwestionariusz 2010). Kwestionariusz składał się z 26 pytań, pierwsze służyły zebraniu informacji o respondencie, a ostatnie było pytaniem o chęć zarejestrowania się jako udziałowiec (stakeholder) w sieci LCB Healthcare Network. Pytania miały formę zamkniętą i otwartą. Strona z badaniem została wyświetlona 515 razy. 264 osoby rozpoczęły uzupełnianie kwestionariusza, a 97 (37%) z nich wypełniło kwestionariusz do końca. W badaniu wzięły udział osoby, które mają wpływ na przebieg procesu zamówień publicznych. Znaleźli się wśród nich politycy z różnych szczebli administracji rządowej i samorządu, menedżerowie zakładów opieki zdrowotnej, architekci i projektanci, dostawcy technologii budowlanych, jak i osoby związane z przemysłem budowlanym. W badaniu wzięło udział łącznie 97 osób, w tym 28 z Polski. W przypadku polskich respondentów występowała bariera językowa. Dla uniknięcia problemów jakie związane były ze słabą znajomością języka, przy wypełnianiu większości ankiet respondenci posiłkowali się tłumaczeniem do tego zadania została wyznaczona osoba pracująca dla projektu w Polsce. Osoba ta tłumaczyła pytania i wpisywała odpowiedzi respondentów. Respondenci pochodzili z 8 krajów, najliczniejszą grupę stanowili obywatele Wielkiej Brytanii (51% 3 ). Pozostali uczestnicy pochodzili z Polski (31%), Norwegii (10%), Holandii (3%), Australii (2%), Niemiec (2%), Włoch (1%) i Węgier (1%). Rozkład krajów pochodzenia respondentów pokazano na wykresie 1. 3 Ze względu na przejrzystość tekstu wyniki podawane są w zaokrągleniu do 1%. W związku z tym wyniki mogą nie sumować się do 100%.
Wykres 1. Holandia 3% Norwegia 10% Kraj pochodzenia uczestników badania. Australia 2% Niemcy 2% Włochy 1% Węgry 1% Wielka Brytania 51% Polska 30% W pytaniu o przynależność organizacyjną istniała możliwość wielokrotnego wyboru, dlatego też liczba wskazań jest większa niż liczba uczestników badania. Respondenci najczęściej określali się jako zarządzający zakładami opieki zdrowotnej (34% wszystkich odpowiedzi). Następną najczęściej wskazaną kategorią byli kierownicy do spraw technicznych zakładów opieki zdrowotnej (23%), kolejną Ministerstwo Zdrowia / przedstawicieli agend rządowych / samorządów (15%). Powyższy rozkład został przedstawiony na wykresie 2.
Wykres 2. Dostawcy 7% Architekci i projektanci 10% Przynależność organizacyjna uczestników badania. Przemysł budowlany 11% Ministerstwo Zdrowia 15% Kierownicy ds. technicznych zoz-ów 23% Zarządzający zoz-ami 34% Przeważająca liczba organizacji, w których pracowali respondenci miała charakter regionalny (58%). W zdecydowanie mniejszym stopniu operowały one na obszarze całego kraju (24%), dalej Europy (10%) i globalnie (8%) (wykres 3). Wykres 3. Obszar działania organizacji, w których pracowali respondenci. Europa 10% Świat 8% Kraj 24% Region 58%
3. Wyniki Połowa respondentów (51%) miała wiedzę na temat istnienia w ich kraju bądź regionie danych dotyczących emisji dwutlenku węgla przez jednostki opieki zdrowotnej, w tym 31% było w stanie je wymienić. Jedna czwarta respondentów stwierdziła, że w ich kraju lub regionie nie publikuje się takich danych, a niewiele mniej, 24%, nie posiadało wiedzy na ten temat (wykres 4). Wykres 4. Wiedza na temat publikowanych w regionie bądź kraju informacji na temat emisji CO 2 przez jednostki opieki zdrowotnej. Nie wiem 24% Tak 20% Nie ma takich informacji 25% Tak, mogę wskazać przykład 31% 59% respondentów stwierdziło, że w ich kraju bądź regionie ustanowione zostały cele lub strategie redukcji dwutlenku węgla w jednostkach opieki zdrowotnej. Na brak takich celów / strategii wskazała prawie jedna piąta respondentów (20%), niewielu więcej nie znało odpowiedzi na to pytanie (21%). Wśród wymienionych przez respondentów inicjatyw dotyczących omawianego zagadnienia znalazły się, między innymi: - NHS Carbon Reduction Strategy Saving Carbon, Improving Health linked to the Climate Change Act 2008 (Wielka Brytania), - Rotterdam Climate Initiative (Holandia), - Carbon Reduction Commitment (Norwegia), - NHS South East Coast Sustainable Development Management Plan (Wielka Brytania). Jeden z polskich respondentów (przedstawiciel samorządu wojewódzkiego) stwierdził, że każdy szpital powinien przygotować strategie redukcji emisji dwutlenku węgla dla departamentu ochrony środowiska urzędu marszałkowskiego.
Wykres 5. Wiedza respondentów na temat istnienia strategii bądź celów redukowania emisji CO 2 w jednostkach opieki zdrowotnej w ich kraju lub regionie. Nie wiem 21% Tak 59% Nie 20% Respondenci uznali obniżenie emisji dwutlenku węgla w jednostkach opieki zdrowotnej przez projektowanie nowych i przeprojektowywanie istniejących budynków za bardzo ważne dotyczy to zarówno sytuacji obecnej jak i przyszłości. Jednocześnie zdaniem respondentów znaczenie ww. działań wzrośnie. Powyższe dane obrazuje wykres nr 6.
Wykres 6. Obniżenie emisji CO 2 w jednostkach opieki zdrowotnej przez projektowanie nowych i przeprojektowywanie istniejących budynków (obecnie i w przyszłości). Obecnie 3% 23% 73% W przyszłości 3% 20% 77% 0% 50% 100% Mało ważne Średnio ważne Bardzo ważne Podobnie rozkładały się opinie na temat wagi podwyższenia efektywności energetycznej dla obniżenia emisji dwutlenku węgla, co ilustruje wykres 7. Wykres 7. Obniżenie emisji CO 2 w jednostkach opieki zdrowotnej przez zwiększenie efektywności energetycznej budynków (obecnie i w przyszłości). Obecnie 6% 17% 77% W przyszłości 4% 22% 73% 0% 50% 100% Mało ważne Średnio ważne Bardzo ważne
Podobny był także rozkład opinii na temat znaczenia odnawialnych źródeł energii w redukcji emisji dwutlenku węgla. Odnosi się to jednak do przyszłości, bowiem obecnie ankietowani przypisali tej kwestii znacznie mniejsze znaczenie (wykres 8). Wykres 8. Obniżenie emisji CO 2 w jednostkach opieki zdrowotnej przez korzystanie z odnawialnych źródeł energii (obecnie i w przyszłości). Obecnie 11% 47% 42% W przyszłości 2% 23% 75% 0% 50% 100% Mało ważne Średnio ważne Bardzo ważne Większość respondentów (66%) przyznała, że zna przykłady dobrych praktyk redukcji emisji dwutlenku węgla w jednostkach opieki zdrowotnej w swoim regionie, kraju czy też w innych państwach. Prawie jedna trzecia respondentów (30%) nie znała takiego przykładu, a 4% respondentów stwierdziło, że nie wiedzą czy znają takie rozwiązania (wykres 9).
Wykres 9. Znajomość przykładów dobrych praktyk redukcji emisji CO 2 w jednostkach opieki zdrowotnej. Nie 30% Nie wiem 4% Tak 66% Polscy respondenci jako przykłady rozwiązań z krajowych szpitali najczęściej podawali: solary (10 wskazań), wymianę kotłów węglowych (8), termomodernizację budynków (8) i pompy ciepła (6). Wykres 10. Przykłady rozwiązań zmniejszających emisję CO 2 wymieniane przez respondentów z Polski.
Respondenci uznali, że największą wiedzą potrzebną do wpływania na planowanie i zakup rozwiązań niskoemisyjnych dysponują architekci i projektanci (86%) 4 i kierownicy ds. technicznych zakładów opieki zdrowotnej (83%). W dalszej kolejności byli to przedstawiciele przemysłu budowlanego (80%) i dostawcy (77%). Respondenci niżej ocenili wiedzę zarządzających zakładami opieki zdrowotnej (66%). Natomiast jedynie 55% respondentów uznało, że Ministerstwo Zdrowia posiada stosowną wiedzę na ten temat (wykres 11). 4 Ze względu na czytelność wyników wartości zmiennych zgadzam się oraz zgadzam się częściowo, jak również nie zgadzam się i nie zgadzam się zostały połączone.
Wykres 11. WIEDZA udziałowców potrzebna by wpływać na planowanie i zakup rozwiązań niskoemisyjnych. Przemysł budowlany Dostawcy Architekci i projektanci Kierownicy ds. technicznych zoz-ów Zarządzający zoz-ami Ministerstwo Zdrowia 20% 80% 23% 77% 14% 86% 17% 83% 34% 66% 45% 55% 0% 50% 100% Nie zgadzam się Zgadzam się Za osoby / instytucje, które dysponują największą władzą, by wpływać na planowanie i zakup rozwiązań niskoemisyjnych uznano zarządzających zoz-ami (90%). Wysoką władzę przypisano także Ministerstwu Zdrowia (84%). Natomiast znacznie mniejszą władzą zdaniem respondentów dysponowali kierownicy ds. technicznych zoz-ów (73%), architekci i projektanci (70%). Istotnie mniejszą władzą zdaniem respondentów dysponowali przedstawiciele przemysłu budowlanego (60%), a najmniej wskazań otrzymali dostawcy (52%).
Wykres 11. WŁADZA udziałowców potrzebna by wpływać na planowanie i zakup rozwiązań niskoemisyjnych. Przemysł budowlany Dostawcy Architekci i projektanci Kierownicy ds. technicznych zoz-ów Zarządzający zoz-ami Ministerstwo Zdrowia 41% 59% 48% 52% 31% 69% 27% 73% 10% 90% 16% 84% 0% 50% 100% Nie zgadzam się Zgadzam się Ankietowani uznali, że najwięcej zaangażowania w planowanie i zakup rozwiązań niskoemisyjnych, mają zarządzający zoz-ami (90%). Niżej oceniono Ministerstwo Zdrowia (84%), znacznie niżej kierowników ds. technicznych zozów (73%). Na podobnym poziomie oceniono zaangażowanie architektów i projektantów (69%). Za jeszcze mniej zaangażowanych uznano przedstawicieli przemysłu budowlanego (59%), natomiast najmniej dostawców (52%).
Wykres 13. ZAANGAŻOWANIE udziałowców w planowanie i zakup rozwiązań niskoemisyjnych. Przemysł budowlany Dostawcy Architekci i projektanci 29% 71% 30% 70% 14% 86% Kierownicy ds. technicznych zoz-ów 16% 84% Zarządzający zoz-ami Ministerstwo Zdrowia 28% 72% 30% 70% 0% 50% 100% Nie zgadzam się Zgadzam się Wdrażanie rozwiązań zmniejszających emisję dwutlenku węgla napotyka na szereg barier. W odniesieniu do kwestii finansowych respondenci za najistotniejsze uznali brak zachęt finansowych (86%) do zamawiania rozwiązań, które zmniejszałyby emisję dwutlenku węgla. Istotnymi czynnikami są także: brak zachęt finansowych dla dostawców, aby rozwijać i wprowadzać na rynek rozwiązania zmniejszające emisję CO 2, to, że sektor usług finansowych nie chce brać na siebie ryzyka finansowania inwestycji w rozwiązania zmniejszające emisję CO 2 (wskazania po 83%) oraz fakt, że inwestycje zmniejszające emisję CO 2 nie były uznawane przez właścicieli zoz za priorytetowe (82%). Ponad trzy czwarte respondentów (76%) uważało, że oferty dostawców rozwiązań zmniejszających emisję dwutlenku węgla nie są atrakcyjne pod względem finansowym. Najmniej badanych (65%) zgodziło się z opinią, że dyrektorzy ds. technicznych zoz-ów nie potrafią przygotować pełnego uzasadnienia biznesowego (business case) inwestycji. Powyższe wyniki przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Bariery w finansowaniu rozwiązań zmniejszających emisję CO 2. Nie zgadzam się Brak jest zachęt finansowych dla właścicieli/kierowników zoz-ów do zamawiania rozwiązań zmniejszających emisję CO 2 Brak jest zachęt finansowych dla dostawców, aby rozwijać i wprowadzać na rynek rozwiązania zmniejszające emisję CO 2 Sektor usług finansowych nie chce brać na siebie ryzyka finansowania inwestycji w rozwiązania zmniejszające emisję CO 2 Inwestycje zmniejszające emisję CO 2 nie są uznawane przez właścicieli zoz-ów za priorytetowe Dostawcy rozwiązań zmniejszających emisję CO 2 nie potrafią zapewnić atrakcyjnych ofert pod kątem finansowym Dyrektorzy ds. technicznych nie potrafią przygotować pełnego uzasadnienia biznesowego (business case) inwestycji Zgadzam się 14% 86% 17% 83% 17% 83% 18% 82% 24% 76% 35% 65% Wśród barier utrudniających / uniemożliwiających wdrażanie rozwiązań zmniejszających emisję CO 2 wymienić także można praktykę zamówień publicznych. W praktyce tej w Polsce podstawowym kryterium decydującym o zakupie jest cena zamówienia (Lewandowska 2009, s. 165-168). Co więcej, udział ceny wzrasta. W roku 2006 stanowiła ona ponad 90% kryterium oceny oferty (Lewandowska 2009, s. 182). W kalkulacji nie uwzględnia się też pełnych kosztów życia oraz jakości proponowanych rozwiązań (Kautsch 2010, s. 51). Teza mówiąca o tym, że procedury zamówień publicznych stanowią silną barierę w realizacji innowacyjnych zamówień została potwierdzona w opiniach respondentów, czego ilustrację stanowią odpowiedzi przedstawione w tabeli 2. Tabela 2. Bariery w wykorzystywaniu rozwiązań zmniejszających emisję CO 2, które wynikają z praktyki zamówień. Nie zgadzam się Zgadzam się Praktyka zamówień w zakładach opieki zdrowotnej jest wciąż bardziej nastawiona na cenę w inwestycji, a nie całkowity koszt 10% 90% łącznie z eksploatacją Polityczne cele dotyczące redukcji CO 2 w budynkach nie mają przełożenia obowiązujący sposób tworzenia specyfikacji 11% 89% zamówień Brak jest dialogu poprzedzającego specyfikację zamówienia nt. rozwiązań zmniejszających emisję CO 2 pomiędzy kupującymi a 14% 86% dostawcami W specyfikacji zamówień nie wskazuje się w wyraźny sposób na efekty związane ze zmniejszaniem emisji CO 2 15% 85% Kolejną badaną barierą była stosowana technologia. Istniejące technologie budowlane, nowe projekty i metody konstrukcji budynków niskoemisyjnych nie są znane i rozpowszechnione. Przeważająca większość ankietowanych (80%),
przyznała, że brakuje właścicieli, deweloperów, menedżerów, którzy chcieliby współpracować z dostawcami nad rozwijaniem i wprowadzaniem na rynek rozwiązań zmniejszających emisję CO 2. Zdaniem większości respondentów obecnie istniejące rozwiązania nie są ekonomicznie wykonalne / rokujące nadzieję na sukces (63%). Ponad połowa respondentów (57%) uważała, że rozwiązania te niosą ze sobą zbyt wysokie ryzyko. Tabela 3. Bariery w stosowaniu rozwiązań niskoemisyjnych, wynikające z ich nowatorstwa. Nie zgadzam się Zgadzam się Brak jest właścicieli, deweloperów, menedżerów, którzy chcieliby współpracować z dostawcami nad rozwijaniem i wprowadzaniem 20% 80% na rynek takich rozwiązań Istniejące rozwiązania nie są ekonomicznie wykonalne 37% 63% Istniejące rozwiązania niosą ze sobą zbyt wysokie ryzyko 43% 57% Respondenci wskazali również inne bariery, które utrudniają wprowadzenie rozwiązań zmniejszających emisję dwutlenku węgla w jednostkach opieki zdrowotnej. W związku z tym, że większość respondentów pochodziła z Wielkiej Brytanii i Polski, to ich odpowiedzi dominowały i nieco się od siebie różniły. Polscy ankietowani najczęściej wymieniali problemy z finansowaniem takich inwestycji, czy po prostu brak środków (22 wskazania). 7 wskazań dotyczyło problemów z brakiem wiedzy. 4 respondentów stwierdziło, że jednostki opieki zdrowotnej mają inne priorytety. Rzadziej podnoszono kwestię braku świadomości ekologicznej, braku dostępu do nowych technologii braku rządowego projektu, który pomógłby w sfinansowaniu takich inwestycji, opór ludzi przed zmianą (po 2 wskazania). Natomiast wśród Brytyjczyków najwięcej było wskazań dotyczących stosowanych w NHS praktyk (5), trudnej sytuacji finansowej (2). Prócz tego pojawiały się pojedyncze odpowiedzi. Tak liczne głosy polskich respondentów to efekt przyjętego modelu prowadzenia badania (por. powyżej). Osoba pomagająca wypełniać ankietę miała możliwość zachęcenia respondentów do odpowiedzi na pytania dotyczące barier innych niż wskazano w kwestionariuszu. 4. Wnioski Przeprowadzone badanie należy traktować jako pilotażowe, uzyskane w nim wyniki powinny zostać poddane weryfikacji. Działania na rzecz obniżenia emisji CO 2 w jednostkach opieki zdrowotnej przez projektowanie nowych i przeprojektowywanie istniejących budynków są bardzo ważne. Podobne opinie dotyczą zwiększenia efektywności energetycznej budynków. Korzystanie z odnawialnych źródeł energii zdaniem respondentów nabierze większego znaczenia w przyszłości. Powyższe wyniki pokazują, że respondenci mają świadomość konieczności podejmowania działań zmierzających do redukcji emisji dwutlenku węgla. Dziwić
może to, iż obecnie nie uznają pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych za istotne. Przyznają oni natomiast, że w przyszłości będzie to tak samo ważna kwestia, jak pozostałe zmiany w projektach budynków oraz podnoszenie ich efektywności energetycznej. Przykłady dobrych praktyk w redukowaniu emisji dwutlenku węgla w jednostkach opieki zdrowotnej są znane dwóm trzecim respondentów. Brak jest danych dotyczących tego, czy respondenci sami brali udział w projektach, których celem było obniżenie emisji dwutlenku węgla, można jednak przyjąć, że respondenci mają świadomość wagi badanych kwestii i wiedzą o tym, że takie działania są podejmowane. Jeżeli chodzi o kolejne badane obszary (np. pytania dotyczące wiedzy, władzy i zaangażowania we wdrażanie rozwiązań niskoemisyjnych, istniejących barier), to analiza rozkładu odpowiedzi musi uwzględniać to, kim byli respondenci. Prawie 60% z nich stanowili menedżerowie zakładów opieki zdrowotnej osoby zarządzające całymi jednostkami bądź kierownicy ds. technicznych. Więc to ich opinie są w większości reprezentowane. Osobami posiadającymi największą wiedzę na temat rozwiązań niskoemisyjnych są architekci i projektanci oraz kierownicy ds. technicznych zakładów opieki zdrowotnej. Najmniejszą wiedzą na ten temat dysponują przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia. Władza by takie rozwiązania wprowadzać jest w rękach zarządzających zoz-ami oraz Ministerstwa Zdrowia. Osobami o najmniejszej władzy są dostawcy. Tak samo przedstawia się rozkład odpowiedzi o zaangażowanie w planowanie i zakup rozwiązań niskoemisyjnych. Respondenci uznali, że największą wiedzą na temat rozwiązań niskoemisyjnych dysponowali architekci i projektanci. Była to też grupa, która najsilniej angażuje się we wdrożenia ww. rozwiązań. Mieli oni także władzę, by wdrażać ww. rozwiązania, jednak znacznie mniejszą. Drugą istotną grupą byli kierownicy ds. technicznych, których wiedza i zaangażowanie we wdrażanie ww. rozwiązań zostało ocenione wysoko, jednak znacznie niżej możliwość by te rozwiązania wdrażać. Są to osoby na co dzień zajmujące się problemami zarządzania infrastrukturą, widzą więc korzyści, jakie wiązać się mogą z wprowadzeniem innowacyjnych rozwiązań przyczyniających się do poprawy funkcjonowania zakładu. Można by stwierdzić, że są oni ambasadorami innowacyjnych rozwiązań. Największe możliwości we wdrażaniu ww. rozwiązań mają zarządzający zakładami opieki zdrowotnej, choć ich zaangażowanie oceniono niżej, a wiedzę na omawiany temat jeszcze niżej. Podobnie wyglądała ocena organów władzy państwowej (ministerstw, samorządu). Najniżej oceniono możliwości wdrażania rozwiązań niskoemisyjnych przez dostawców i przedstawicieli przemysłu budowlanego. Udziałowcy ci dysponowali jednak wg respondentów stosunkowo dużą wiedzą, choć ich poziom zaangażowania uznano jako relatywnie niski. Warto odnotować, że respondenci uznali, iż wszyscy udziałowcy mają wiedzę i wpływ na możliwość wdrażania rozwiązań niskoemisyjnych. Są też w powyższe działania zaangażowani. Oczywiście, trudno mówić o reprezentatywności, takiego porównania, lecz ciekawie wygląda rozkład wyników dotyczących ww. kwestii. Uśrednione zaangażowanie wszystkich udziałowców
(75,37%) jest nieco wyższe niż wiedza (74,55%) i władza (71,15%). Z powyższego mogłoby wynikać, że udziałowcy bardziej chcą niż wiedzą jak i mogą. Wdrażanie rozwiązań niskoemisyjnych napotyka na rozmaite bariery, przy czym największą wagę respondenci przywiązywali do tych, które odnoszą się do procesu zamówień. Kwestie finansowe, choć istotne, uzyskały nieco mniej wskazań. W dalszej kolejności wymieniono bariery technologiczne. Wśród barier finansowych wskazano najczęściej na brak motywacji kierownictw / właścicieli zakładów do wprowadzania takich rozwiązań. Powyższe wydaje się o tyle dziwne, że ceny energii stale rosną, uzyskanie oszczędności, czy też ograniczenie wydatków na ten cel nie jest możliwe bez zastosowania rozwiązań innych od dotychczasowych, a więc siłą rzeczy innowacyjnych. Jeżeli organy uznane za te, które posiadają największą władzę, by takie rozwiązania wdrażać nie czują się zmotywowane do tego, by ich poszukiwać, to można zadać pytanie: kto powinien to robić? Jakiego rodzaju motywacji należałoby oczekiwać? Być może w grę wchodzą też czynniki poza-finansowe. Zarządzający zakładami obawiają się, że w związku z wysokim ryzykiem związanym z takimi przedsięwzięciami, zostaną uznani za winnych w razie niepowodzenia takiego przedsięwzięcia. To, że najmniej osób zgodziło się ze stwierdzeniem, że dyrektorzy ds. technicznych nie potrafią przygotować pełnego uzasadnienia biznesowego (business case) inwestycji należy chyba przypisać nadreprezentatywności grupy zarządzających w badanej populacji. Jak wspomniano, za największe bariery uznano te związane ze stosowanymi procedurami zamówieniami publicznymi. Waga tych barier widoczna jest także w literaturze przedmiotu (Augustynowicz 2008). Za najistotniejszą z nich uznano dokonywanie zakupów w oparciu o cenę katalogową, to jest wybór najtańszej zgłoszonej oferty (Kautsch 2010, s. 51, Lewandowska 2009, s. 165-168). W przypadku zakupów inwestycyjnych cena ta nie uwzględnia pełnych kosztów ponoszonych przez cały okres trwania ww. inwestycji (life-cycle costs). Dzieje się tak, mimo, że uwzględnianie ww. kosztów jest zalecane przez Unię Europejską (European Commission Environment, niedatowane). Respondenci podobnie wysoko określili barierę wynikającą z tego, że polityczne cele dotyczące redukcji CO 2 w budynkach nie mają przełożenia na obowiązujący sposób tworzenia specyfikacji zamówień. Wśród barier technologicznych wskazano przede wszystkim na to, że brak jest właścicieli, deweloperów, menedżerów, którzy chcieliby współpracować z dostawcami nad rozwijaniem i wprowadzaniem na rynek rozwiązań niskoemisyjnych. Pozostałe nie zostały ocenione równie wysoko. Podobnie, jak to miało miejsce w przypadku oceny wiedzy, władzy i chęci udziałowców do wdrażania rozwiązań niskoemisyjnych, respondenci uznali wymienione bariery za istotne. Jeżeli przyjąć uśrednione wyniki wskazanych barier, to najwyższą wartość respondenci przypisali barierom procedur zamówień publicznych (88%), znacznie niższą kwestiom finansowym (79%), a najniższą zagadnieniom technologicznym (67%). Jak wspomniano, badanie miało charakter pilotażowy, uzyskane wyniki należałoby więc zweryfikować w kolejnych badaniach. Na podstawie tego, co udało się wstępnie stwierdzić widać, że w sektorze istnieje świadomość konieczności podejmowania różnego typu rozwiązań, które przyczynić się mogą do zmniejszenia
emisji dwutlenku węgla. Rozwiązania takie już są stosowane, ich znaczenie wzrośnie w przyszłości. Za najpilniejsze uznać należy konieczność zmniejszania / znoszenia barier administracyjnych, najsilniej utrudniających wdrażanie rozwiązań niskoemisyjnych. Piśmiennictwo - Augustynowicz, Sabina. 2008. Co sprzyja szybkim decyzjom. Rynek Zdrowia, Nr 10(39). http://www.rynekzdrowia.pl/rynek-zdrowia/co-sprzyja-szybkimdecyzjom,51639,1.html, pozyskano 2011-03-08. - Centrum ds. Innowacji w Opiece Zdrowotnej, portal. Dostęp polskich pacjentów do innowacji w ochronie zdrowia. http://www.cioz.pl/ip.php?news_id=4&page=0, pozyskano 2011-02-01. - Department for Innovation Universities and Skills 2009. LCB-Healthcare European Lead Market Public Procurement Network to stimulate Innovation for Low Carbon Building Solution in Health Service Sector. Submission Set: 4. - Dybka, Sławomir. 2007. Innowacyjność jako element konkurencyjności przedsiębiorstwa, [w] Makarski, Sylwester. red. Transfer wiedzy i działań innowacyjnych w obszarze agrobiznesu uwarunkowania, mechanizmy, efekty. Rzeszów: Podkarpackie Towarzystwo Oświaty i Edukacji Ekonomicznej ZALESIE : 23. - Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. - Gromadzki, Robert. 2007. Wywiad z prof. dr hab. inż. Marianem Miłką. http://www.pwsz.sulechow.pl/pwsz/ipt/index.php?id=wywiad1, pozyskano 2011-02-01. - European Commission Enterprise and Industry (niedatowane), portal. Sustainable Construction. http://ec.europa.eu/enterprise/construction/suscon/tgs/tg2/eneffrep.htm, pozyskano 2011-02-01. - European Commission Environment (niedatowane), portal. What is 'life-cycle costing'?. http://ec.europa.eu/environment/gpp/gpp_and_life_costing_en.htm, pozyskano 2010-01-21. - Kautsch, Marcin. 2010. Międzynarodowy program LCB-Healthcare. OPM. Nr 3: 51. - Komisja Europejska. 2007. Komunikat do Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego Europejska Polityka Energetyczna z dnia 10.01.2007 r. {SEK(2007) 12}, http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=com:2007:0001:fin:pl:pdf, pozyskano 2011-02-01: 5. - Kwestionariusz LCB Healthcare. 2010. http://lowcarbonhealthcare.eu/newsitem/28, pozyskano 2011-02-01.
- Lewandowska, Halina. 2009. Zamówienia publiczne w ochronie zdrowia, wyd. drugie rozszerzone. Warszawa: Diffin: 165-168, 182. - Ministerstwo Gospodarki. 2010. Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców - II połowa 2009. http://www.mg.gov.pl/files/upload/8438/msp.2.2009.pdf, pozyskano 2011-03- 10: 25. - Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz.U. 2008 nr 116 poz. 730). - Wojciechowska-Luterek, Małgorzata. 2008. Innowacje kluczem do konkurencyjności, Pismo PG pismo pracowników i studentów Politechniki Gdańskiej. Nr 4: 24.