Ekonomiczna analiza podatków 5. Podatki lokalne i rola autonomii podatkowej Hausner J., Narastające dysfunkcje, zasadnicze dylematy, konieczne działania. Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce. Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, Kraków 2013 Owsiak S., Finanse Publiczne, PWN, Warszawa 2005 Osiatyński J., Finanse publiczne - Ekonomia i polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 1
Plan: Władztwo podatkowe samorządów lokalnych, Udział samorządów w podatkach centralnych, Możliwości samorządu w uzyskiwaniu dochodów, Podatki jako narzędzie polityki władz lokalnych. 2
Podatki lokalne gminy: Podatek od środków transportowych ciężarówki i autobusy od 811,60 zł do 3.100,42 zł, Podatek od nieruchomości grunty, budynki i budowle, w tym za budynek do 0,75 zł za m 2 i za grunt do 0,47 zł od osób fizycznych, do 22,86 zł za budynek i do 0,89 zł za grunt od działalności gospodarczej, Podatek rolny użytki rolne, stawka zależna od klasy gruntu i okręgu podatkowego, równowartość pieniężna 2,5 q żyta - od l ha przeliczeniowego, czyli 134,37 zł (lub 5 q od 1 ha, 268,75 zł), Podatek leśny - od 1 ha lasu równowartość pieniężna 0,220 m³ drewna obliczona według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (42,19 zł), 3
Podatki lokalne gminy : Opłata targowa sprzedający na targowiskach, dzienna stawka do 758,47 zł, Opłata uzdrowiskowa, od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach zdrowotnych, turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach uzdrowiskowych, dzienna stawka do 4,27 zł, Opłata miejscowa, od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach oraz w uzdrowiskach, dzienna stawka do 2,18 zł lub 3,10 zł, Opłata od posiadania psów, do 120,05 zł rocznie od jednego psa, Opłata reklamowa, od tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych, jedynie tam, gdzie obowiązują zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, stawkę ustala gmina. 4
Udziały w podatkach centralnych: 2015 2016 Gminy Udział w PIT 37,67% 37,79% Udział w CIT 6,71% 6,71% Powiaty Udział w PIT 10,25% 10,25% Udział w CIT 1,40% 1,40% Województwa Udział w PIT 1,60% 1,60% Udział w CIT 14% 14% Planowany udział gminy w PIT w 2016 = 0,3779*planowane całkowite dochody z PIT w 2016*(należny podatek dochodowy od osób fizycznych zamieszkałych w gminie za 2014/ należny podatek dochodowy od osób fizycznych w kraju za 2014) Udział w CIT to prosty udział (np. 6,71%) 5
Podatki w dochodach własnych samorządów: 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 gminy podatek rolny 2,37% 2,20% 1,65% 1,62% 1,89% 1,96% 1,49% 1,51% 2,09% 2,12% 1,95% podatek leśny - - - - 0,27% 0,29% 0,25% 0,27% 0,31% 0,29% 0,25% podatek od nieruchomości 28,18% 26,56% 24,75% 22,15% 20,67% 22,42% 22,72% 23,07% 23,81% 23,83% 23,09% podatek od środków transportowych 1,59% 1,51% 1,47% 1,42% 1,27% 1,33% 1,29% 1,26% 1,24% 1,20% 1,15% podatek od czynności cywilnoprawnych 2,71% 2,72% 3,25% 4,55% 3,51% 2,68% 2,84% 2,52% 2,02% 2,07% 2,12% wpływy z opłaty eksploatacyjnej - - - - - - - - 0,29% 0,36% 0,35% wpływy z opłaty targowej - - - - - - - - 0,27% 0,24% 0,23% udziały w PIT 34,12% 34,96% 36,18% 38,59% 37,80% 36,85% 34,88% 35,97% 35,83% 35,49% 35,63% udziały w CIT 3,76% 3,64% 3,88% 4,23% 4,03% 3,64% 3,04% 3,24% 3,05% 2,65% 2,52% powiaty udziały w PIT 42,92% 48,28% 50,65% 54,80% 51,02% 48,53% 44,14% 47,95% 50,25% 50,96% 51,31% udziały w CIT 3,14% 2,43% 2,61% 2,87% 2,47% 2,38% 2,02% 2,43% 2,47% 2,24% 1,97% województwa udziały w PIT 12,84% 13,56% 12,97% 12,96% 12,75% 14,07% 15,46% 14,41% 15,33% 16,72% 17,38% udziały w CIT 82,03% 75,57% 75,20% 76,86% 63,54% 66,16% 69,58% 66,51% 66,96% 64,45% 63,61% Źródło: BDL, GUS 6
Zwiększenie kwoty wolnej w PIT: Udziały w PIT są najważniejszym komponentem dochodów własnych samorządów lokalnych, Poprzednio wprowadzone obniżki PIT i ulgi na dzieci spowodowały redukcję dochodów z tego tytułu, Planowane podwyższenie kwoty wolnej doprowadzi do bardzo znaczącej redukcji, która może zachwiać stabilnością finansową samorządów, Samorządy domagają się rekompensaty tej obniżki. Padły następujące propozycje: - podwyższenie udziału w PIT i CIT, - udział w VAT, - wydzielenie samorządowego PIT. 7
Zwiększenie kwoty wolnej w PIT: Kwota wolna ma wzrosnąć z 3091 zł do 8000 zł. Oznacza to, że na jednego podatnika gmina straci potencjalnie aż (8000-3091)*0,3779 = 1855 zł Ale ilu podatników płaci naprawdę podatki (22 975 732 podatników wykazało dochód)? Nie znając rzeczywistych danych o rozkładzie dochodów w gminie bardzo trudno wyliczyć redukcję udziału w PIT. gmina wszystkie wiejskie wiejsko-miejskie miejskie liczba mieszkańców 15522 7019 14569 61150 osoby w wielu produkcyjnym 9774 4438 9259 38245 osoby w wielu poprodukcyjnym 2947 1170 2566 12844 liczba podatników 4770 1402 2956 25544 udział w PIT 12161483 3128807 7898609 67073040 zmiana udziału w PIT 8849645 2600617 5484340 47387232 % ubytku 0,73 0,83 0,69 0,71 8
Zwiększenie kwoty wolnej w PIT: Przykład: Załóżmy, że mamy tylko identycznych podatników, zarabiających średnią krajową, każdy ma współmałżonka, który jest identycznym podatnikiem i mają dwójkę dzieci. gmina wiejska wiejsko-miejska miejska miasto na prawach powiatu liczba mieszkańców 2000 10000 50000 500000 liczba podatników 150 2000 15000 200000 średnia płaca 3834,17 3834,17 3834,17 3834,17 podatek PIT (3091) od osoby 2161,14 2161,14 2161,14 2161,14 udział w PIT (3091) podatek PIT (8000) od osoby 1277,16 1277,16 1277,16 1277,16 udział w PIT (8000) zmiana udziału % zmiana 9
Możliwości samorządu w uzyskiwaniu dochodów: Nie mogą wprowadzać nowych podatków, Nie mogą dowolny ustalać opłat za usługi, Nadmiar dochodów muszą przekazać do budżetu państwa, Mogą sprzedawać majątek i w ograniczonym zakresie zmieniać podatki i opłaty lokalne. 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dochody własne Udziały w PIT, CIT Subwencja Dotacje celowe Źródło: Hausner (2013) i BDL GUS 10
Michałowo: Pierwsza gmina w Polsce, która w 2014 r. zrezygnowała z podatku od nieruchomości, Formalnie wprowadzono zwolnienie z podatku budynków mieszkalnych, gospodarczych i gruntów z nimi związanych, Całkowita rezygnacja z jakiegokolwiek podatku nie jest możliwa prawnie (poza opłatą od psów). 2010 2011 2012 2013 2014 Dochody ogółem 21867732,35 26513886,57 25243832,08 26074798,65 26706171,22 Podatek od nieruchomości 9519644,80 9813838,05 9915300,76 10208576,79 9492094,21 Udział w PIT 1569087,00 1886776,00 2108049,00 2370807,00 2555877,00 Udział w CIT 97288,81 27748,60 54321,52 99662,35 62452,32 Dochody z działu gospodarka mieszkaniowa 389755,28 852552,53 1018433,51 734426,63 919375,84 Ludność - zameldowani 7255 7194 7138 7057 6976 Ludność - faktycznie zamieszkali 7255 7194 7138 7057 6976 Saldo migracji 2-20 10-15 -46 Podmioty gospodarki narodowej 399 407 393 387 409 11