I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W RADOMIU NA POSZCZEGÓLNE OCENY ŚRÓDROCZNE I ROCZNE DLA UCZNIÓW PO SZKOLE PODSTAWOWEJ Z JĘZYKA POLSKIEGO ZAKRES PODSTAWOWY, ZAKRES ROZSZERZONY
SPIS TREŚCI I. Podstawa prawna... 2 II. Prawa i obowiązki ucznia... 2 A. Prawa ucznia... 2 B. Obowiązki ucznia... 2 III. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych... 3 A. Zasady sprawdzania i oceniania prac pisemnych... 3 B. Zasady oceniania wypowiedzi ustnych... 6 C. Ocenianie innych form jakości i efektów pracy ucznia... 6 D. Wagi przypisywane poszczególnym formom aktywności... 7 V. Kryteria oceniania... 11 A. Celujący (6)... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. B. Bardzo dobry (5)... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. C. Dobry (4)... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. D. Dostateczny (3)... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. E. Dopuszczający (2)... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. F. Niedostateczny (1)... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. VI. Wymagania edukacyjne... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. A. Zakres podstawowy... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. B. Zakres rozszerzony... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. VII. Uwagi końcowe... 22 str. 1
I. Podstawa prawna 1. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz.U.2019.1481 ze zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz.U.2018.467.ze.zm.) 3. Program nauczania: Barbara Łabęcka, Ponad słowami. Program nauczania języka polskiego w liceum ogólnokształcącym i technikum od roku szkolnego 2019/2020. Zakres podstawowy i rozszerzony. Nowa Era, Warszawa 2019. II. Prawa i obowiązki Ucznia A. Prawa Ucznia 1. Uczniowie znają kryteria oceniania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne i zostają zapoznani z nimi na początku roku szkolnego a o ewentualnych zmianach są poinformowani natychmiast po ich wprowadzeniu. 2. Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do zajęć lekcyjnych jeden (przy jednej godzinie tygodniowo ) lub dwa razy w semestrze (przy m.in. dwóch godzinach tygodniowo). Nieprzygotowanie zwalnia z odpowiedzi ustnej, obowiązku przedłożenia zeszytu lub pracy domowej oraz z pisania kartkówki. Zgłoszenie nieprzygotowania nie zwalnia z zapowiedzianych prac kontrolnych i sprawdzianów. 3. Nauczyciel respektuje tak zwany szczęśliwy numerek, który nie zwalnia z zapowiedzianych wcześniej sprawdzianów. 4. Oceny efektów pracy są jawne dla Ucznia. 5. Uczniowie mają prawo do zgłaszania Nauczycielowi własnych uwag i zastrzeżeń dotyczących sposobu oceniania efektów ich pracy. B. Obowiązki Ucznia 1. Posiadanie i staranne prowadzenie na bieżąco zeszytu przedmiotowego z zapisanymi datami, tematami lekcji oraz dokładnymi notatkami. Za nieprowadzenie systematyczne notatek Uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną. 2. Posiadanie jednego podręcznika na ławce (do decyzji Nauczyciela). 3. Pisanie prac klasowych w terminie wyznaczonym przez Nauczyciela. str. 2
III. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych A. Zasady sprawdzania i oceniania prac pisemnych 1. Sprawdzian z epoki/ test Za pisemną pracę klasową uznaje się pisemną pracę kontrolną Ucznia obejmującą dowolny zakres treści przeprowadzany z całą klasą, pisany przez co najmniej jedną godzinę lekcyjną. Prace klasowe są obowiązkowe dla wszystkich Uczniów. Nieobecność Ucznia na pracy klasowej oznaczana jest w dzienniku przy pomocy oceny 0. Nauczyciel w ciągu dwóch tygodni zobowiązany jest ocenić i udostępnić Uczniom pisemne prace klasowe. W przypadku niedyspozycji Nauczyciela bądź ferii termin ten zostaje przesunięty o czas absencji lub okres świąt. Pisemne prace klasowe zapowiedziane są z tygodniowym wyprzedzeniem. Uczeń, który z pracy klasowej otrzymał ocenę niedostateczną ma prawo poprawić ją w ciągu dwóch tygodni od jej otrzymania, w terminie ustalonym z Nauczycielem w czasie pozalekcyjnym. Poprawa oceny z pracy klasowej jest dobrowolna i Uczeń pisze ją tylko raz. Jeśli podczas pisania pracy klasowej Uczeń korzysta z niedozwolonych pomocy, zakłóca spokój, otrzymuje ocenę niedostateczną i traci szansę jej poprawy. Uczeń, który z ważnych, usprawiedliwionych powodów nie pisał pracy klasowej powinien to uczynić w ciągu dwóch tygodni od powrotu do szkoły w terminie ustalonym z Nauczycielem. Uczeń, którego nieobecność na sprawdzianie nie była spowodowana dłuższą chorobą lub ważnymi wypadkami losowymi może pisać lub zostać odpytany z zakresu danego materiału zaraz po powrocie do szkoły lub w terminie ustalonym przez Nauczyciela. str. 3
Dla prac pisemnych z punktowanymi odpowiedziami obowiązują następujące kryteria procentowe: Progi procentowe poniżej 49% Ocena niedostateczny od 49 % dopuszczający (-) od 50% dopuszczający od 58% dopuszczający ( + ) od 59% dostateczny ( - ) od 60% dostateczny od 73% dostateczny ( + ) od 74% dobry ( - ) od 75% dobry od 88% dobry ( + ) od 89% bardzo dobry ( - ) od 90% bardzo dobry od 95% bardzo dobry (+) od 97 % celujący 2. Kartkówki Przez kartkówkę należy rozumieć pisemną formę sprawdzania wiadomości trwającą nie dłużej niż 20 minut, obejmującą materiał z co najwyżej trzech ostatnich lekcji lub znajomości lektury. Kartkówki mogą być zapowiedziane lub niezapowiedziane. Zgłoszenie nieprzygotowania zwalnia z pisania kartkówki. Jeśli Uczeń opuścił kartkówkę, to powinien ją napisać na najbliższej lekcji lub być odpytanym z tego materiału. Oceny z kartkówek nie podlegają poprawie. Ocena z kartkówki traktowana jest jak ocena z odpowiedzi. str. 4
3. Wypracowanie klasowe Za wypracowanie klasowe uznaje się tworzenie wypowiedzi argumentacyjnej z elementami retoryki lub interpretację tekstu, trwające dwie godziny lekcyjne. W przypadku stwierdzenia plagiatu Uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. Uczeń, który z wypracowania klasowego otrzymał ocenę niedostateczną nie poprawia jej. Nieobecni Uczniowie piszą tę pracę w wyznaczonym przez Nauczyciela terminie. 4. Pisemne prace domowe Pisemna praca domowa to zadanie zlecone Uczniowi do samodzielnego wykonania w czasie pozalekcyjnym. Jeśli Uczeń nie wykonał zadanej pracy domowej i nie zgłosił nieprzygotowania otrzymuje ocenę niedostateczną. Przy ocenianiu pisemnej pracy domowej pod uwagę brany jest zarówno aspekt merytoryczny, jak i formalny. Ocenie podlega także staranność i samodzielność wykonania. 5. Wypracowania domowe Wypracowania domowe (tworzenie wypowiedzi argumentacyjnej z elementami retoryki lub interpretacji tekstu), obejmujące większy zakres materiału, zadawane są z kilkudniowym wyprzedzeniem. Nieoddanie wypracowania domowego w wyznaczonym terminie skutkuje wystawieniem oceny niedostatecznej. W przypadku stwierdzenia plagiatu Uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. str. 5
A. Zasady oceniania wypowiedzi ustnych (materiał obejmujący ostatnio realizowane tematy ) Ocena Niedostateczny Dopuszczający Dostateczny Opis Uczeń nie udziela odpowiedzi na pytania postawione przez nauczyciela, nawet przy jego pomocy. Uczeń udziela odpowiedzi na proste pytania i rozwija (z pomocą nauczyciela) zagadnienia o niewielkim stopniu trudności. Uczeń zna i rozumie podstawowe pojęcia z teorii i historii literatury, rozumie czytany tekst, potrafi przy niewielkiej pomocy nauczyciela udzielić odpowiedzi na postawione pytania, tylko częściowo wykazuje się samodzielnością w omawianiu zagadnień. Dobry Uczeń spełnia podstawowe wymagania, prawidłowo wykorzystuje poznane pojęcia i terminy, potrafi samodzielnie omówić typowe zagadnienie, prawidłowo posługuje się językiem, wnioskowanie jest logicznie poprawne. Bardzo dobry Celujący Uczeń samodzielnie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione pytania, samodzielnie omawia zagadnienia problemowe, potrafi stosować poznaną wiedzę w nowych i nietypowych sytuacjach, umie samodzielnie przeprowadzić analizę zagadnienia, bezbłędnie posługuje się językiem, rozpoznaje i omawia konwencje literackie. Uczeń spełnia wymagania konieczne do otrzymania oceny bardzo dobrej oraz samodzielnie rozwija swoje humanistyczne zainteresowania i udziela prawidłowych odpowiedzi na pytania o wysokim stopniu trudności. B. Ocenianie innych form jakości i efektów pracy ucznia Pozostałymi elementami podlegającymi ocenie na lekcjach języka polskiego będą: umiejętność wyszukiwania i pozyskiwania informacji; praca własna (eksperymentowanie, poszukiwanie, przeprowadzanie i komentowanie własnych obserwacji); umiejętności społeczne i transwersalne (praca w zespole, grupie, w plenum); str. 6
odpowiednia postawa (rzetelność, sumienność, wytrwałość i systematyczność w zdobywaniu wiedzy); aktywność i zaangażowanie Ucznia na lekcjach; indywidualny przyrost wiedzy i umiejętności z uwzględnieniem zdolności i możliwości Ucznia. Jeśli Uczniowie swoją postawą i zachowaniem uniemożliwiają prowadzenie lekcji, nauczyciel ma prawo przerwać lekcję i zlecić Uczniom samodzielne opracowanie tematu, a na lekcji bieżącej lub następnej sprawdzić wiadomości i je ocenić. C. Wagi przypisywane poszczególnym formom aktywności Poszczególnym formom aktywności przypisywane są następujące wagi: Forma aktywności Waga Sprawdzian z epoki / test 3 Praca pisemna (wypracowanie klasowe) 3 Kartkówka 2 Odpowiedź ustna 2 Zadanie 2 Pisemne prace domowe 1 Aktywność 1 Prezentacja multimedialna /praca w grupach 1 Elementy retoryki/referat/projekt 2 Lektura 2 Kultura i media 2 Wypracowanie domowe 2 str. 7
1. Sprawdzian z epoki / test Przez sprawdzian rozumie się: test sprawdzający znajomość epoki literackiej i/lub znajomość omówionych lektur, wiedzę i umiejętności z zakresu poetyki, wykorzystanie w praktyce wiedzy z nauki o języku, tworzenie samodzielnej wypowiedzi argumentacyjnej, krytyczne czytanie tekstu. 2. Praca pisemna (wypracowanie klasowe). Przez pracę pisemną rozumie się tworzenie samodzielnej wypowiedzi argumentacyjnej z elementami retoryki lub interpretacji tekstu. 3. Kartkówka. Jako kartkówkę rozumie się sprawdzenie umiejętności takich jak: streszczenie tekstu lub jego fragmentu, częściową analizę tekstu, parafrazę, umiejętności językowe, odtworzenie wiadomości a także sprawdzenie wiadomości z zakresu teorii literatury (znajomość terminów i pojęć). 4. Odpowiedź ustna. Podczas wypowiedzi ustnej ocenia się umiejętność tworzenia własnej wypowiedzi na podstawie znajomości lektury, wiedzy o epoce historycznoliterackiej z użyciem terminów z zakresu teorii literatury. 5. Zadanie. Przez zadanie rozumie się: notatkę z lekcji, notatkę z podręcznika, plan, konspekt, plan dekompozycyjny, streszczenie w formie pisemnej lub ustnej, wykorzystanie cytatów w funkcji argumentacyjnej, samokształcenie i docieranie do informacji, wykonywanie zadań sprawdzających umiejętność interpretacji tekstu i krytycznego rozumienia tekstu, ćwiczenie kompetencji językowych i komunikacyjnych, ćwiczenia lekturowe. str. 8
6. Pisemna praca domowa. Dopuszcza się następujące formy: samodzielna wypowiedź argumentacyjna, analiza i interpretacja tekstu lub jego fragmentu oraz ćwiczenie form wypowiedzi podanych w podstawie programowej, np. protokół, opinia, zażalenie, referat, szkic krytyczny, notatka syntetyzująca. 7. Aktywność. Przez aktywność rozumie się: aktywność Ucznia na lekcji, uczestnictwo w kulturze, twórczość artystyczną. 8. Prezentacja multimedialna/ praca w grupach. Do tej kategorii należą: prezentacja multimedialna, sporządzenie bibliografii, konspekt, scenariusz. 9. Elementy retoryki/referat/projekt. Uczeń: samodzielnie tworzy wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki, publicznie wygłasza przemówienie, przygotowuje i wygłasza referat, opracowuje projekt. 10. Lektura. Do tej kategorii należy: kontrola znajomości tekstu literackiego, umiejętności streszczania lektury, charakterystyka bohaterów, określenie problematyki utworu, rozpoznanie konwencji literackiej. 11. Kultura i media. Przez kulturę i media rozumie się: analizę i interpretację różnych tekstów kultury, samodzielne docieranie do informacji, lekturę tekstów użytkowych (publicystyka), recenzję, sprawozdanie, felieton, artykuł. str. 9
Średnia ważona: Podstawą do wystawiania oceny semestralnej i rocznej będzie średnia ważona (SW) otrzymanych w ciągu semestru ocen (o), którym przyporządkowano wagi(w), obliczona według wzoru: SW O W i W I i Przykład liczenia średniej ważonej: Uczeń otrzymał następujące oceny: 3 kartkówka, ważność 2 4 sprawdzian, ważność 3 4 odpowiedź ustna, ważność 2 SW = 3x2 + 4x3 + 4x2 2+3+2 = 3,71 Liczenie średniej ważonej: sumę iloczynów ocen i ich wag dzielimy przez sumę wag, Uczeń otrzyma ocenę 4. Zależność oceny semestralnej i rocznej od średniej ważonej pokazuje tabela Średnia ważona Ocena semestralna/roczna sw < 1,75 1 1,75 sw < 2,75 2 2,75 sw < 3,75 3 3,75 sw < 4,75 4 4,75 sw < 5,50 5 sw 5,50 6 Uwaga: Do oceny + dodaje się 0,5, a od oceny z odejmuje się 0,25. str. 10
Przy ustalaniu oceny rocznej brana jest pod uwagę średnia ważona uzyskana ze wszystkich ocen bieżących z pierwszego i drugiego semestru. Uczeń może otrzymać ocenę pozytywną na koniec roku, jeśli z drugiego semestru uzyskał średnią ważoną, co najmniej 1,75. Uczniowi, który na pierwszy semestr otrzymał ocenę niedostateczną i go zaliczył, przyjmuje się średnią ważoną 1,75 za ten semestr. Ostateczną decyzję o ocenie śródrocznej i rocznej podejmuje Nauczyciel kierując się wynikami uzyskanymi przez Ucznia, całokształtem jego pracy w ciągu roku szkolnego, jego podejściem do przedmiotu oraz wywiązywaniem się z obowiązków na zajęciach ( tzw. czynnik ludzki ). IV. Ocena Kryteria oceniania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne dla oddziałów klas pierwszych po szkole podstawowej w zakresie podstawowym i rozszerzonym Wymagania ocena niedostateczna (1) Uczeń: nie zdobył podstawowych wiadomości określonych w podstawie programowej w zakresie wiedzy historycznoliterackiej; ocena dopuszczająca (2) nie zna treści i problematyki lektur obowiązkowych; nie opanował podstawowych umiejętności redagowania wypowiedzi argumentacyjnych; nie ma elementarnej wiedzy o języku Uczeń: ma fragmentaryczną wiedzę i podstawowe umiejętności określone w podstawie programowej; pobieżnie zna treść i problematykę lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej; rozpoznaje tylko podstawowe związki przyczynowo-skutkowe w zakresie wiedzy o kulturze; sytuuje w czasie i przestrzeni tylko najważniejsze wydarzenia literackie; odszukuje tylko najważniejsze informacje w tekście nieliterackim; objaśnia z pomocą nauczyciela znalezione informacje; posługuje się podstawowymi odmianami polszczyzny; str. 11
ocena dostateczna (3) dostrzega i koryguje niektóre typy błędów językowych; przedstawia przy pomocy nauczyciela wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej; redaguje z pomocą nauczyciela teksty własne. Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą oraz: ma częściową wiedzę i spełnia podstawowe umiejętności określone w podstawie programowej; zna treść i problematykę większości lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej; wskazuje podstawowe wydarzenia literackie; przyporządkowuje wcześniej poznany tekst kultury (na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury materialnej) do określonej epoki literackiej; dokonuje elementarnej analizy porównawczej utworów; wykorzystuje znalezione informacje i przeprowadza analizę źródeł informacji; posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej; dostrzega różne typy błędów językowych; przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej; redaguje teksty własne; aktywnie słucha wykładu i potrafi go streścić; odróżnia fakty od opinii. ocena dobra (4) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz: ma podstawową wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, posługuje się nimi w typowych sytuacjach; dobrze zna treść i problematykę lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej; samodzielnie dokonuje analizy i interpretacji wskazanego tekstu kultury w kontekście macierzystym; znajduje i porównuje informacje zawarte w różnych (nie tylko pisanych) źródłach; przeprowadza krytyczną analizę źródeł informacji; sprawnie posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej; str. 12
ocena bardzo dobra (5) ocena celująca (6) rozróżnia pojęcia błędu językowego i zamierzonej innowacji językowej, rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych; samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej; sprawnie redaguje teksty własne; aktywnie słucha wykładu, potrafi go streścić, w punktach zapisać najważniejsze tezy; odróżnia fakty od opinii, tworzy własne opinie. Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz: ma pełną wiedzę i opanował umiejętności określone w podstawie programowej, posługuje się nimi w różnych sytuacjach problemowych; szczegółowo zna treść i problematykę lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej; samodzielnie interpretuje tekst literacki w różnych kontekstach; hierarchizuje pod względem stopnia ważności wydarzenia literackie, uzasadnia swój wybór; przeprowadza rozmaite interpretacje tekstów kultury; samodzielnie ocenia wydarzenia kulturalne; samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej; sprawnie redaguje teksty własne i cudze; aktywnie słucha wykładu, potrafi wykonać notatki w różnorodny sposób; formułuje własne opinie i konfrontuje je z innymi poglądami; aktywnie wykorzystuje swoją wiedzę na lekcji. Uczeń: potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą oraz: ma pełną wiedzę historycznoliteracką i posługuje się nią w różnych trudnych sytuacjach problemowych; szczegółowo zna treść i problematykę lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej; czyta ze zrozumieniem trudny tekst literacki i samodzielnie go interpretuje; bezbłędnie podaje (na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kulturymaterialnej) czas powstania nowego tekstu kultury str. 13
oraz jego powiązania z kontekstami: historycznym, filozoficznym i artystycznym; zauważa rozmaite interpretacje tekstów kultury i je ocenia; zna dodatkową literaturę krytyczną dotyczącą sztuki i wydarzeń kulturalnych, stosuje tę wiedzę w różnych sytuacjach problemowych; bezbłędnie posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej; potrafi swoją wiedzą zainteresować innych; aktywnie wykorzystuje swoją wiedzę na lekcji. Powyższa tabela różnicuje, w jakim stopniu uczeń ubiegający się o określoną ocenę, nabył umiejętności wynikające z podstawy programowej języka polskiego. TREŚCI I UMIEJĘTNOŚCI PRZENACZONE DLA KLASY PIERWSZEJ Klasa I zakres podstawowy ANTYK GRECJA, RZYM Jan Parandowski Mitologia, część I Grecja Homer Iliada, Odyseja Sofokles Antygona Horacy wybrane utwory BIBLIA, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana I.Kształcenie literackie i kulturowe. 1.Czytanie utworów literackich. Uczeń: -rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, -rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczna,symboliczna,mimetyczna,realistyczna, naturalistyczna, groteskowa); -rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę i dramat, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe; -rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe:oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje; -interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego; -rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter; str. 14
ŚREDNIOWIECZE Bogurodzica Lament świętokrzyski Legenda o św. Aleksym Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu Pieśń o Rolandzie Gall Anonim Kronika polska Dante Alighieri Boska komedia RENESANS Jan Kochanowski wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II Jan Kochanowski wybrane psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47 Jan Kochanowski Treny IX, X, XI, XIX Jan Kochanowski Odprawa posłów greckich Piotr Skarga, Kazania sejmowe BAROK Mikołaj Sęp Szarzyński wybrane wiersze Daniel Naborowski wybrane wiersze Jan Andrzej Morsztyn wybrane wiersze Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki William Szekspir Makbet William -rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujacy charakter; -wykazuje się znajo-mością i zrozumieniem treści utworów wskazanychw podstawie programowej jako lektury obowiąz-kowe; -rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji; -rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje; -rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych; -w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanow-skiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego; -porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne; -przedstawia propozycje interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumentna poparcie jego propozycji interpretacyjnej; -wykorzystujew interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historyczno-literacki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny; -rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalnei narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości. 2.Odbiór tekstów kultury. Uczeń: -przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych; -analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację; -rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), str. 15
Szekspir Romeo i Julia Molier Skąpiec OŚWIECENIE Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny Ignacy Krasicki wybrane satyry Franciszek Karpiński wybór sielanek i liryki religijnej Lektura uzupełniająca obowiązkowo dwie pozycje książkowe w całości lub we fragmentach wybrane przez nauczyciela retorycznych (przemówienie, laudacja, homilia), popularnonaukowych i naukowych (rozprawa); wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe; -określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej; rozumie pojęcie katharsis i charakteryzuje jego rolę w kształtowaniu odbioru dzieła; -charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki; -odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki; -odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu. II. Kształcenie językowe. 1.Gramatyka języka polskiego. Uczeń: -wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi, rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze; -rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi; -rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi. 2.Zróżnicowanie języka. Uczeń: -rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście; -rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania; -rozpoznaje i ocenia modę językową we współczesnym języku; -określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny; -zna, rozumie i funkcjonalnie wykorzystuje biblizmy, mitologizmy, sentencje, przysłowia i aforyzmy obecne w polskim dziedzictwie kulturowym; -rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście; str. 16
-rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: -rozumie pojęcie znaku językowego oraz języka jako systemu znaków; rozróżnia typy znaków i określa ich funkcje w tekście; -zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt); -rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywna, poetycka, metajęzykowa,ekspresywna, impresywna, w tym perswazyjna); -rozpoznaje zjawiska powodujące niejedno-znaczność wypowiedzi (homonimię, anakoluty, elipsy, paradoksy), -dba o jasność i precyzję komunikatu; -posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej; -odróżnia zamierzoną innowację językową od błędu językowego; -określa funkcje innowacji językowej w tekście; -stosuje zasady etyki wypowiedzi;wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np. prawda fałsz, poprawność niepoprawność; -stosuje zasady etykiety językowej w wypowiedziach ustnych i pisemnych odpowiednie do sytuacji; -charakteryzuje zmiany w komunikacji językowej związane z rozwojem jej form (np. komunikacji internetowej). 4.Ortografia i interpunkcja. Uczeń: -stosuje zasady ortografiii interpunkcji,w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej, partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek (ą, ę) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców; -wykorzystuje składniowo-znaczeniowy charakter interpunkcji do uwypuklenia sensów redagowanego przez siebie tekstu; -rozumie stylistyczną funkcję zamierzonego błędu ortograficznego w tekście artystycznym. str. 17
III. Tworzenie wypowiedzi. 1.Elementy retoryki. Uczeń: -formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowied-nich konstrukcji składniowych; -wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej; -rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa); -wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę; -rozróżnia typy argumentów, w tym argumenty pozamerytoryczne (np. odwołujące się do litości, niewiedzy, groźby, autorytetu, argumenty ad personam); -rozumie,na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach; -rozpoznaje elementy erystyki w dyskusji oraz ocenia je pod względem etycznym. 2.Mówienie i pisanie. Uczeń: -zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadnia-jąc własne zdanie; -buduje wypowiedź w sposób świadomy,ze znajomością jej funkcji językowej z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki; -reaguje na przejawy agresji językowej, np. zadając pytania, prosząc o rozwinięcie lub uzasadnienie stanowiska, wykazując sprzeczność wypowiedzi; -zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji; -tworzy formy użytkowe: protokół, opinie, zażalenie; stosuje zwroty adresatywne, etykietę językowa; -tworzy spójne wypowiedzi w następujacych formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca; -odróżnia streszczenie od parafrazy; funkcjonalnie stosuje je w zależności od celu wypowiedzi; -tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym; str. 18
-stosuje retoryczne zasady kompozycyjne w tworzeniu własnego tekstu; -wygłasza mowę z uwzględnieniem środków pozajęzykowych;w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów; -stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe; -wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej. IV.Samokształcenie. Uczeń: -rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowis-ka; -porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach; -korzysta z literatury naukowej I popularnonaukowej -sporzadza bibliografię i przypis bibliograficzny, także źródeł elektronicznych; -dokonuje krytycznej selekcji zródeł; -wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi; -wzbogaca swoją wypowiedź pozajęzykowymi środkami komunikacji; -posługuje się słownikami ogólnymi jezyka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), takze w wersji on-line; -wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny; -gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych; -korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on-line, wydawnictw e-book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość; -wykorzystuje formę projektu w przygotowaniu i prezentowaniu oraz popularyzowaniu swoich zainteresowań i osiagnięć; -zna pojęcie hipertekstu; rozpoznaje jego realizacje internetowe oraz pozainternetowe; określa ich funkcje w komunikacji, umiejętnie z nich korzysta w str. 19
gromadzeniu informacji. Klasa 1 zakres rozszerzony ANTYK GRECJA, RZYM Arystoteles Poetyka, Retoryka Platon Państwo Arystofanes Chmury Jan Parandowski Mitologia, część II Rzym Wergiliusz, Eneida ŚREDNIO- WIECZE św. Augustyn Wyznania św. Tomasz z Akwinu Summa teologiczna François Villon Wielki testament RENESANS Jan Kochanowski Treny (jako cykl poetycki) Piotr Skarga Żywoty świętych François Rabelais Gargantua i Pantagruel Michel de Montaigne Próby BAROK William Szekspir Hamlet I.Kształcenie literackie i kulturowe. 1.Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: -odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej; -rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych; -rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje; -rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną; -rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego: aliterację, paronomazję, kontaminację, metonimię, synekdochę,, odmiany inwersji, gradację; określa ich funkcje; -rozumie pojęcie archetypu, rozpoznaje archetypy w utworach literackich oraz określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych; -rozumie pojęcie parafrazy, parodii i trawestacji, wskazuje ich wzorce tekstowe; wykorzystuje te pojęcia w interpretacji utworu literackiego; -porównuje różnorodne propozycje odczytania tego samego utworu literackiego; -rozumie i określa związek wartoąci poznawczych, etycznych i estetycznych w utworach literackich. 2.Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: -analizuje strukturę eseju: odczytuje zawarte w nim sensy, sposób prowadzenia wywodu, charakterystyczne cechy stylu; -wykorzystuje teksty naukowe w interprettacji dzieła sztuki; -rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej; -porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty; -rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce; -odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach; str. 20
Lektura uzupełniająca obowiązkowo dwie pozycje książkowe w całości lub we fragmentach wybrane przez nauczyciela II. Kształcenie językowe. 1.Gramatyka języka polskiego. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: - rozumie proces kształtowania się systemu gramatycznego i potrafi wskazać jego elementy we fleksji, fonetyce i składni. 2.Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: -rozpoznaje prozodyczne elementy stylu: akcent, intonacja, dynamika, rytmizacja i określa ich funkcje w tekście; 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: -rozpoznaje i określa funkcje tekstu (fatyczna, magiczna); -określa funkcje języka: poznawcza (kategoryzowanie swiata), komunikacyjna (dostosowanie języka do sytuacji komunikacyjnej) oraz społeczna (budowanie wspólnoty regionalnej, środowiskowej, narodowej); -określa rolę języka w budowaniu obrazu świata. 4.Ortografia I interpunkcja. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: - stosuje podstawowe zasady pisowni polskiej (fonetyczna, morfologiczna, historyczna i konwencjonalna) w zachowaniu poprawnosci zapisu wypowiedzi III. Tworzenie wypowiedzi. 1.Elementy retoryki. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: -odróżnia elementy stałe i fakultatywne przemówień; -stosuje różne typy dowodzenia w wypowiedzi (indukcyjne, dedukcyjne, sylogizmy); -rozumie pojęcie rubasznosci i sarkazmu, wskazuje ich funkcje w tekście oraz przedstawia propozycje odczytania; -rozróżnia ironię w zależnosci od celu: satyrycznego, parodystycznego, przejawu drwiny i sarkazmu. 2.Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego IV. Samokształcenie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: str. 21
-sięga do literatury naukowej, aby pogłębiać swoją wiedzę przedmiotową; -włącza się w życie kulturalne szkoły, regionu. UWAGA! Każda ocena uwzględnia dostosowania do indywidualnych potrzeb ucznia. Zamieszczone kryteria ocen i wymagania edukacyjne z języka polskiego nie uwzględniają wszystkim sytuacji problemowych, które będą rozwiązywane przez zespół nauczycieli języka polskiego. V. Uwagi końcowe Dokument opracował zespół nauczycieli języka polskiego. str. 22