Wyniki ewaluacji projektu Wzmacnianie aktywności obywatelskiej i świadomości w obszarze psychiatrii Opracowanie: Gerard Banach W ramach polskich obchodów Światowego Programu "Schizofrenia-Otwórzcie Drzwi" we wrześniu każdego roku, organizowany jest Ogólnopolski Dzień Solidarności z Osobami Chorującymi na Schizofrenię. Wydarzenie odbywa się na ulicach w centralnych punktach kilkunastu miast w Polsce wraz z happeningami, wystawami prac plastycznych, konsultacjami psychiatrów i psychologów. To również dyskusje o chorobie, do których są zapraszane ważne osobistości i prezentacja filmów edukacyjnych. Celem wydarzenia jest wyrażenie gestu solidarności z osobami chorującymi na schizofrenię i przekroczenie progu symbolicznych drzwi, które dzielą chorych od godnego życia w społeczeństwie. W tym dniu, zostało również przeprowadzone badanie w ramach projektu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (FIO) zatytułowanego: Wzmacnianie aktywności obywatelskiej i świadomości w obszarze psychiatrii który jest realizowany w okresie od 1 czerwca 2012 do 30 września 2013 roku. Ankieta ewaluacyjna zawierała 11 pytań i jej celem było poznanie opinii dotyczącej: 1) Obchodzonego Dnia Solidarności z Osobami Chorującymi Psychicznie 2) świadomości i wiedzy na temat specyfiki potrzeb i możliwości osób chorujących psychicznie. Poniżej przedstawiam wyniki badań z ich krótką analizą. W badaniu wzięło udział 61 osób. Liczniejszą grupę stanowiły kobiety - 34 osoby (55%), natomiast mężczyźni w liczbie 27, stanowili 45% obecnych - wykres nr 1. Większość była mieszkańcami miasta 52 osoby (85%), a tylko 9 (15%) deklarowało zamieszkanie na wsi (wykres nr 3). Dosyć szeroki był również przedział wiekowy ankieterów. Grupa została podzielona na 6 mniejszych podgrup. Najliczniejszą z nich stanowiły osoby w kategorii wiekowej pomiędzy 25-36 lat (19 osób 31%). Pozostałe grupy to: 18-25 lat (9 osób 14%), 36-45 lat (11 osób 18%), 46-55 lat (12 osób 19%), 56-65 lat (7 osób 11%), 66 i więcej lat - 3 osoby (4%). Przedstawia to wykres nr 2.
Wykres 1. Płeć respondentów Wykres 2. Grupy wiekowe respondentów
Wykres 3. Miejsce zamieszkania respondentów Najliczniejszą grupę stanowili studenci 20 osób (32%). Następnie w kolejności plasowały się osoby chorujące psychicznie, terapeuci, członkowie osób chorujących psychicznie, przedstawiciele duchowieństwa i lokalnej władzy (wykres nr 4). Wykres nr 4. Do której grupy osób się zaliczasz?
W drugim pytaniu ankiety, weryfikowaliśmy początkowe nastawienie respondentów do obchodów Dnia Solidarności (wykres nr 5). 41 osób (67%) stwierdziło że było zainteresowane tym wydarzeniem, 8 osób (13%) czuło lęk i tylko 4 osobom (6%) było to obojętne. Wśród innych odpowiedzi (8 osób 13%), pojawiały się takie jak: delegacja na to wydarzenie, odbywanie praktyki, czy też bycie zaproszonym przez kogoś bliskiego. Wykres nr 5. Jakie było Twoje początkowe nastawienie do obchodów dzisiejszego Dnia Solidarności? W pytaniu trzecim respondenci mieli określić swój dotychczasowy stosunek do osób chorujących psychicznie (wykres nr 6). Odpowiedź była przedstawiona w skali, gdzie 1 oznacza negatywne nastawienie a 7 pozytywne. Jak widać na wykresie, większość osób określiła swój stosunek jako neutralny lub pozytywny. Łącznie 49 osób (81%) wskazało wynik między 4 a 7. Nikt również nie określił skrajnie negatywnej postawy.
Wykres nr 6. Jak określił(a)byś swój dotychczasowy stosunek do osób chorujących psychicznie? Kolejna analiza wskazuje pozytywny odbiór szkolenia (wykres nr 7). Aż 54 osoby (88%) stwierdziły, że szkolenie pozwoliło lepiej zrozumieć osobę chorującą. Nie zmieniło zaś tego poglądu u zaledwie 7 osób (11%). To sugeruje zasadność organizowania takich wydarzeń. Wykres 7. Czy uważasz, że przeprowadzone szkolenie pozwoliło Ci lepiej zrozumieć osobę chorującą psychicznie?
Uzupełnieniem tego, było otwarte pytanie Czy dowiedziałaś(eś) się czegoś, co zmieniło Twoje dotychczasowe wyobrażenie o osobach chorujących psychicznie? Odpowiedzi grupowały się w różne wątki, wśród których były takie stwierdzenia jak: Nie dowiedziałem się niczego, co zmieniłoby moje wyobrażenie (10 osób 16%), można wyzdrowieć i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym (4 osoby 6%), niebezpieczeństwo, ze strony osób chorujących, lęk przed nimi wyznały 3 osoby (4%). Wiele osób zwróciło uwagę na dużą wrażliwość, zdolności artystyczne, talent u osób chorujących (12 19%), to osoby takie same jak ja (4 osoby 6%). Wypowiadały się również osoby chorujące, które twierdziły że znają swoje możliwości funkcjonowania, oraz profesjonaliści deklarujący znajomość tematu i zasad postępowania w codziennej pracy 6 osób (9%). Były też pojedyncze odpowiedzi np.: muszę wspierać brata i być cierpliwa w stosunku do niego, zobaczyłam, gdzie nasz syn może szukać pomocy, spędzać czas kreatywnie, poznać możliwości pracy z chorującymi. Większość wypowiedzi pojawiała się w jak najbardziej pozytywnym kontekście. W pytaniu o doświadczenie kontaktu z osobą chorującą (wykres nr 8), 29 osób (47%) odpowiedziało pozytywnie, twierdząc, że był to kontakt bezpośredni. 15 osób (24%) przedstawiło się jako chorujący psychicznie. 9 uczestników ankiety (14%) miało kontakt z chorującymi tylko za pośrednictwem mediów lub literatury a 8 osób (13%) nie miało nigdy takiego kontaktu. Wykres 8. Czy miałaś(eś) wcześniej kontakt z osobą chorującą psychicznie? Grupie, która odpowiedziała twierdząco w poprzednim punkcie - 53 osoby, zadano pytanie uzupełniające o częstotliwość takiego kontaktu. Aż połowa ankieterów (28 osób
52%) odpowiedziała, że jest to kontakt ciągły czyli przynajmniej raz w tygodniu. Kontakt sporadyczny potwierdza 9 osób (16%). Wykres nr 9. Wykres 9. Jak częsty był (jest) to kontakt? Przydatność wiedzy, uzyskanej podczas spotkania w ramach Dnia Solidarności potwierdza 41 osób (67%), z czego zdecydowanie tak 20 osób (32%). Tylko 3 osoby wskazały brak przydatności tego wydarzenia. Przedstawia to wykres nr 10. Wykres 10. Czy wiedza uzyskana na dzisiejszym spotkaniu może być przydatna?
Dobrze wykorzystany czas na spotkaniu potwierdza 37 osób (60%) a problem z określeniem się w tej kwestii, miały zaledwie 3 osoby (4%). Wykres nr 11. Wykres 11. Czy czas spędzony na dzisiejszym spotkaniu uważasz za stracony? Gotowość do uczestniczenia w kolejnych tego typu spotkaniach, wyraziło 37 osób (60%) z czego 20 zdecydowanie (wykres nr 12). Oznacza to, patrząc na 3 ostatnie wykresy, zasadność przygotowywania dalej takich wydarzeń i pozytywnego odbioru uczestników. Wykres 12. Czy chętnie uczestniczyłbyś w tego typu spotkaniach w przyszłości?
W kolejnym pytaniu, respondenci mogli wypisać wiele czynników, które uważają za istotne a mają one wpływ na wychodzenie z choroby. Postanowiłem najpierw wyodrębnić pewne charakterystyczne grupy a następnie zaznaczyć liczbowo ilość ich wskazań. Ankieterzy uznali za najistotniejsze relacje z bliskimi osobami: kolegów, środowisko i rodzinę wskazało 25 osób (40%). Na drugim miejscu znaleźli się również ludzie, tyle że odpowiedzialni za proces leczenia - profesjonaliści. Tu zaznaczono: uczestnictwo w terapii, kontakt z terapeutą oraz lekarzem 22 osoby (36%). W następnej kolejności pojawił się temat dotyczący zażywania leków, farmakoterapia 19 osób (31%). Następne grupy tematów miały już mniejsze wskazania, ale również wydają się bardzo istotne. Zajęcie i rozwój zainteresowań 3 osoby (4%), praca 2 osoby (3%), kompleksowe leczenie 2 osoby (3%) i pojedyncze głosy tj.: wiara w boga i łamanie stereotypów. (Wykres nr 13) Wykres 13. Napisz, jakie Twoim zdaniem są najistotniejsze czynniki mające wpływ na wychodzenie z choroby. Kolejnym pozytywnym wskazaniem tego badania jest, deklaracja ankieterów, że te zajęcia wpłyną na zmianę postaw w stosunku do osób chorujących psychicznie. 26 osób (42%) stwierdziło że tak, a 10 osobom (16%) było trudno powiedzieć. Nie udało się zaś przekonać do zmiany postaw 6 osób (9%). Wykres nr 14.
Wykres 14. Czy te zajęcia wpłyną na zmianę Twojej postawy wobec osób chorujących psychicznie? 33 osoby (54%) deklarują lepsze zrozumienie osób chorujących psychicznie po Dniu Solidarności. Trudno na razie powiedzieć 9 osobom (14%), a szkolenie nie zmieniło sytuacji u 2 osób (3%) Wykres nr 15. Wykres 15. Czy uważasz, że przeprowadzone szkolenie pozwoliło Ci lepiej zrozumieć osobę chorującą psychicznie?
Kolejne pytanie z kategorii otwarte. Uczestnicy mieli wskazać co najbardziej podobało im się w spotkaniu (wykres nr 16), co nie zainteresowało (wykres nr 17), co zaskoczyło (wykres nr 18) a także czego zabrakło (wykres nr 19). Luźne wypowiedzi zostały pogrupowane w wątki i określono liczbę wskazań uczestników. Najbardziej w dniu solidarności podobały się wykłady 22 osoby (36%) i wernisaż 20 osób (32%). Kolejne miejsce zajęły odpowiednio: przedstawienie teatralne 10 osób (16%), wystąpienia pacjentów 8 osób (13%) i spotkania z profesjonalistami 5 osób (8%). 7 osób zdeklarowało (11%), że wszystko im się podobało. Inne zauważone aspekty to: możliwość pracy osób chorujących 1 osoba (1%), atmosfera spotkania 3 osoby (4%), czytanie wierszy 2 osoby (3%), wnikliwa analiza, msza św. i szczerość pacjentów. Wykres 16. Podczas spotkania najbardziej spodobało mi się? Pojawiły się również tematy bądź wydarzenia które nie zainteresowały uczestników. Wyraźnie tutaj wskazano na wykłady 7 osób (11%), ale była to mała grupa. Inne pojedyncze np.: happening na ulicy, porady psychologa, msza św., również pojawiły się jednostkowo i nie wywierają wpływu na ocenę atrakcyjności wydarzenia.
Wykres 17. Podczas spotkania nie zainteresowało mnie? Uczestników wydarzenia zaskoczyła przede wszystkim duża frekwencja 14 osób (22%), oraz duży udział pacjentów 6 osób (9%). Po jednym zaznaczeniu wystąpiły: ilość ośrodków pomagających pacjentom, oraz kategoria inne tj. różnorodność programu, możliwość występowania na scenie, odwołania do strefy Boga, ilość i jakość prac malarskich, szczerość i otwartość pacjentów, niektóre wypowiedzi rodzin, możliwość pracy osób chorujących, duża liczba chorujących. Wykres 18. Podczas spotkania zaskoczyło mnie?
Czy w organizacji Dnia Solidarności czegoś zabrakło? Tu pojawiły się raczej pojedyncze głosy z tym związane. Wymieniano np.: brak miejsca na dyskusję uczestników 2 osoby (3%), brak możliwości spotkania z osobami chorującymi 2 osoby (3%), brak czasu na pytania i projekcję filmów. To świadectwo dobrej i ciekawej organizacji wydarzenia. Wykres 19. Podczas spotkania zabrakło? Podsumowanie. Głównym celem ankiety było poznanie opinii dotyczącej: 1) Obchodzonego Dnia Solidarności z Osobami Chorującymi Psychicznie 2) świadomości i wiedzy na temat specyfiki potrzeb i możliwości osób chorujących psychicznie. Odnosząc się do pierwszego stwierdzenia, ankieterzy w kilku pytaniach mogli się odnieść jak z ich perspektywy przeżywali uczestnictwo w tym dniu, jakie było ich nastawienie i co wynoszą wartościowego dla siebie. Zacznijmy od zainteresowania. 67% ankietowanych było zainteresowanych uczestnictwem w wydarzeniu i brało w nim aktywny udział chcąc poznać prezentowany obszar psychiatrii. Wiele osób dzięki Dniu Solidarności, lepiej zrozumiało osobę chorującą tak ocenia aż 88% biorących udział w badaniu. Wysokie wskaźniki pojawiły się również przy poszczególnych ocenach np. przydatności wiedzy uzyskanej w ramach spotkań 67% osób odpowiedziało że tak, pozytywnej oceny poświęconego czasu na udział w szkoleniu - 60% osób, możliwości dalszego uczestnictwa w takim wydarzeniu w przyszłości - 60%. Zajęcia zmieniły również postawę do osób
chorujących psychicznie u 42% uczestników a rozumienie osób chorujących u 54%. Największym powodzeniem cieszyły się wykłady, wernisaż, spektakl teatralny, wystąpienia pacjentów, i spotkania z profesjonalistami. Całe wydarzenie Dnia Solidarności z Osobami Chorującymi Psychicznie zostało ocenione pozytywnie. Odnosząc się do drugiego punktu, i uwzględniając nastawienie badanej grupy do osób chorujących, ankietowani wykazywali neutralny lub pozytywny stosunek. Większość osób miała wcześniej kontakt bezpośredni z osobami chorującymi, bądź sama doświadczyła kryzysu psychicznego. Badając specyfikę potrzeb osób chorujących, ankietowani dobrze wskazali najistotniejsze czynniki, które mają wpływ na wychodzenie z choroby: leki i farmakoterapia, terapia i kontekst spotkania z terapeuta i lekarzem oraz część związana ze środowiskiem koledzy, bliscy, środowisko i rodzina. Badanie na próbie 61 osób, dało pozytywne wyniki zarówno w przestrzeni oceny organizacji Dnia Solidarności z Osobami Chorującymi Psychicznie jak również posiadania wiedzy na temat specyfiki, potrzeb i możliwości osób chorujących psychicznie. Jest zainteresowanie udziałem w kolejnych tego typu wydarzeniach.