Stan prawny na 1 stycznia 2013 r. Wydawca Grzegorz Jarecki Redaktor prowadzący Janina Burek Opracowanie redakcyjne Dariusz Godoś Redakcja, korekta i łamanie www.wydawnictwojak.pl Projekt graficzny okładki Barbara Widłak Zdjęcie wykorzystane na okładce Kruwt-Fotolia.com Copyright by Wolters Kluwer Polska SA 2013 All rights reserved. ISBN 978-83-264-4031-1 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa: www.profinfo.pl
Spis treści Od autora....................................... 7 Rozdział 1. Podstawowe pojęcia rachunkowości................ 9 1.1. Pojęcie i zakres rachunkowości................. 9 1.2. Rachunkowość finansowa.................... 10 Rozdział 2. Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych... 13 2.1. Charakterystyka operacji gotówkowych............ 13 2.2. Charakterystyka operacji bezgotówkowych.......... 22 2.3. Ewidencja pozostałych środków pieniężnych......... 34 2.4. Ewidencja kredytów bankowych................ 41 2.5. Krótkoterminowe aktywa finansowe.............. 50 Rozdział 3. Weksle................................. 56 3.1. Rodzaje weksli i ich ewidencja.................. 56 3.2. Dyskonto wekslowe........................ 63 3.3. Przedstawienie weksla do zapłaty................ 81 3.4. Weksel in blanco......................... 83 3.5. Forfaiting wekslowy....................... 92 3.6. Dyskonto weksli w forfaitingu wekslowym........... 96 Rozdział 4. Ewidencja rozrachunków i roszczeń................ 99 4.1. Charakterystyka i podział rozrachunków............ 99 4.2. Rozrachunki publicznoprawne................. 107 4.3. Rozrachunki z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych..... 108 4.4. Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń............... 112 4.5. Ewidencja wynagrodzeń..................... 126 4.6. Różnice kursowe......................... 144 Rozdział 5. Podatek od towarów i usług vat.................. 155 5.1. Rozrachunki z tytułu podatku VAT............... 155 5.2. Charakterystyka podatku VAT................. 167 5.3. Nowelizacja ustawy o podatku VAT (wybrane zagadnienia).. 170 5.4. Rejestry i ewidencja podatku VAT............... 176
6 Spis treści Rozdział 6. Obrót materiałowy.......................... 213 6.1. Materiały i ich klasyfikacja................... 213 6.2. Rodzaje ewidencji materiałów.................. 217 6.3. Ceny w obrocie materiałowym................. 220 6.4. Ewidencja i wycena rozchodu materiałów........... 227 6.5. Ewidencja i rozliczenie zakupu materiałów.......... 232 6.6. Ewidencja i rozliczenie rozchodu materiałów......... 244 6.7. Koszty zakupu materiałów.................... 249 Rozdział 7. Obrót towarowy............................ 258 7.1. Ogólna charakterystyka towarów................ 258 7.2. Rodzaje i formy obrotu towarowego.............. 260 7.3. Zasady ustalania cen i marż................... 264 7.4. Wycena i ewidencja obrotu towarowego............ 269 7.5. Reklamacje towarów....................... 294 7.6. Zakupy krajowe.......................... 302 7.7. Zakupy towarów z importu................... 303 7.8. Towary w przerobie....................... 307 7.9. Sprzedaż komisowa........................ 309 Rozdział 8. Aktywa trwałe............................. 314 8.1. Klasyfikacja aktywów trwałych................. 314 8.2. Środki trwałe i ich ewidencja.................. 315 8.3. Amortyzacja środków trwałych................. 335 Rozdział 9. Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych......... 351 Zakładowy plan kont................................. 369 Literatura........................................ 379 Indeks.......................................... 381
Od autora W niniejszym opracowaniu przedstawiono podstawowe zagadnienia z za kresu praktycznej rachunkowości finansowej. Jest to opra co wanie kierowane do szeroko rozumianych służb finansowo-księgowych, studentów wyższych uczelni ekonomicznych, słuchaczy szkół policealnych o profilu rachunkowość oraz tych wszystkich Czy telników, którzy chcą pogłębić wiadomości z tej dziedziny nauki. Książka ta za wie ra dla każdego rozdziału (zagadnienia) obszerny wstęp teoretyczny, poparty licz nymi rozwiązanymi przykładami oraz ćwicze nia mi w celu utrwalenia wie dzy przez Czytelnika, który powinien sa mo dziel nie rozwiązać te ćwiczenia. Aby zrozumieć przedstawione tu za ga dnienia, Czytelnik powinien już znać pod stawy rachunkowości. W książce tej Czytelnik pozna zasady ewidencji podstawowych operacji gos podarczych dotyczących obrotu pieniężnego, magazynowego, towarowego, ewi dencji po dat ku VAT, zasad ewidencji zmian w rzeczowym majątku trwałym, za sad ewidencji zmian w wartościach niematerialnych i prawnych, ewidencji różnic kursowych, zasad ewidencji wynagrodzeń, ustalania zaliczek na podatek dochodowy, ewi den cji kredytów bankowych oraz ewidencji odsetek od kre dy tów. Celem tego opracowania jest prezentacja oraz opanowanie współczesnych roz wią zań rachunkowości finansowej w świetle ustawy o rachunkowości. Książka napisana jest według aktualnie obowiązującego stanu praw nego na dzień 1 stycznia 2013 r.
Rozdział 1 Podstawowe pojęcia rachunkowości 1.1. Pojęcie i zakres rachunkowości Rachunkowość stanowi określony system ciągłego oraz systematycznego gromadzenia, archiwizowania, przetwarzania, prezentowania i interpretowania procesów gospodarczych oraz ich wyników w danej jednostce. Dla celów poznawczych i decyzyjnych rachunkowość zajmuje się liczbowym ujęciem wszelkich zjawisk i procesów, które mają miejsce w jednostce gospodarczej. Określenie przedmiotu rachunkowości jest wyraźnie związane z przedmiotem fun kcjo no wa nia danej jednostki. Jak wiadomo, jednostki gospodarcze prowadzą różnorodną dzia łal ność, stąd określenie przedmiotu rachunkowości jest odpowiednio uogólnione. Natomiast podmiotami rachunkowości stają się wszystkie jednostki, które prowadzą ra chun kowość, i to bez względu na to, jakie procesy gospodarcze w nich zachodzą. Wobec tego za podmiot rachunkowości należy uznać każdą jednostkę gospodarczą, która jest mająt ko wo wyodrębniona. Wyodrębnienie majątkowe jednostki może nastąpić: 1) w sposób sformalizowany w przypadku powołania danej jednostki do działania (życia, funkcjonowania) jako podmiotu prawa; 2) w sposób umowny w przypadku wydzielenia w rachunkowości odpowiednich części danej jednostki, które nie stanowią podmiotu prawa, np. mogą to być odrębne zakłady, wydziały, które nie mają osobowości prawnej. Rachunkowość jednostek gospodarczych swoim zakresem obejmuje: 1) politykę rachunkowości, tj. przyjęte zasady oraz dokumentację przyjętych zasad; 2) prowadzenie ksiąg rachunkowych; 3) ustalanie i sprawdzanie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów jednostki;
10 1. Podstawowe pojęcia rachunkowości 4) wycenę aktywów i pasywów; 5) ustalanie wielkości wyniku finansowego; 6) opracowywanie sprawozdań finansowych; 7) gromadzenie i archiwizowanie (przechowywanie) dokumentacji księgowej; 8) badanie, analizę i ogłaszanie sprawozdań finansowych, o ile dana jednostka jest do tego zobowiązana. W rachunkowości wyróżnia się: księgowość; kalkulację; sprawozdawczość finansową; interpretację danych sprawozdawczych. Księgowość odzwierciedla w mierniku pieniężnym stan i zmiany stanu środków gospodarczych, źró deł ich pochodzenia oraz proces gospodarczy, jaki ma miejsce w danej jednostce. Księgowość re jestruje wszelkie zjawiska i procesy, które mają określony wpływ na wielkość za sobów ma jąt kowych jednostki. Na podstawie odpowiednich dokumentów księgowość ewi den cjonuje zja wiska gospodarcze, które wpływają na wielkość środków gospodarczych, źró deł ich po cho dzenia oraz wyniki finansowe jednostki. Kalkulacja zajmuje się ustalaniem (obliczaniem) kosztu jednostkowego produktu na podstawie da nych z księgowości. Sprawozdawczość finansowa stanowi określony zbiór ujednoliconych informacji pod względem tematycznym, które są otrzymywane w ramach księgowości i kalkulacji. Sprawozdawczość finansowa ilu s tru je stan majątkowy oraz sytuację finansową jednostki gospodarczej. Interpretacja danych sprawozdawczych umożliwia ocenę sytuacji majątkowej i efektów działalności jednostki gospodarczej w po równaniu z założeniami planu, danymi otrzymywanymi w okresach minionych oraz przez in ne jednostki gospodarcze. W oparciu o taką ocenę podejmuje się decyzje, które mają na celu m.in. eliminację negatywnych zjawisk (procesów) oraz upowszechnienie osiągnięć. 1.2. Rachunkowość finansowa Rachunkowość finansowa stanowi system ewidencji gospodarczej, odzwierciedlający w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze, które mają miejsce w danej jednostce gospodarczej. W oparciu o zapisy księgowe można
1.2. Rachunkowość finansowa 11 przedstawić sytuację majątkowo-finan so wą i wynik finansowy jednostki gospodarczej. Mając na uwadze odbiorców informacji finansowych, można wyodrębnić dwa podsta wo we rodzaje rachunkowości. W rachunkowości finansowej mamy do czynienia z określeniem zasobów majątkowych jednostki gospodarczej (aktywa) oraz sposobem jej finansowania (pasywa). Wydaje się, że jest to najistotniejsza różnica i cecha charakterystyczna tego rodzaju ewidencji (księgowania). Funkcje rachunkowości finansowej Informacyjna dostarcza danych o rezultatach i sytuacji finansowej jednostki oraz danych służących do podejmowania decyzji gospodarczych przez kierownictwo tej jednostki. Dowodowa polega na odzwierciedleniu zaszłości gospodarczych w pisemnych do ku men tach, gromadzeniu i archiwizowaniu tych dokumentów oraz dokonywaniu na ich podstawie za pisów (ewidencji) księgowych. Rozliczeniowo-obrachunkowa umożliwia dokładne ustalenie rozliczeń jednostki z otoczeniem i wycenę wew nętrz nych powiązań zasobów majątkowych oraz wynikowych. Kontrolna wyraża się w tworzeniu zbiorów informacji o zasobach majątkowych, przebiegu i osią ganych rezultatach. Jest też interpretowana jako umożliwienie ochrony zasobów mająt ko wych przed różnego rodzaju nadużyciami.
12 1. Podstawowe pojęcia rachunkowości Sprawozdawcza polega na opracowaniu w oparciu o dane księgowe zewnętrznych sprawozdań fi nan so wych, które są wykorzystywane przez użytkowników (odbiorców) zewnętrznych, np. mogą to być banki, akcjonariusze, urzędy skarbowe, GUS itp. Powiernicza jest związana z ochroną nienaruszalności zasobów powierzonego kapitału. Reasumując, można stwierdzić, że rachunkowość w ogóle jest swoistym językiem biz ne su, którym posługuje się świat gospodarczy, z wykorzystaniem znanych sobie metod, stan dar dów, koncepcji zawartych w obowiązujących normach prawnych.
Rozdział 2 Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych 2.1. Charakterystyka operacji gotówkowych Istotnym dla przedsiębiorców składnikiem aktywów obrotowych są: środki pieniężne; inne aktywa pieniężne. Występują one w postaci: 1) środków pieniężnych w kasie (w walucie krajowej oraz pełniących funkcję płatniczą weksli, czeków, przekazów, akredytywy i innych dokumentów bankowo-finansowych płatnych w walucie krajowej); 2) walut obcych, np. waluta euro (są to środki pieniężne niebędące w Polsce krajowym środkiem płatniczym); 3) dewiz są to pełniące funkcje płatnicze czeki, weksle, przekazy, akredytywy i inne dokumenty bankowo-finansowe płatne w walutach obcych; 4) pozostałe środki pieniężne. Do ewidencji i rozliczenia środków pieniężnych danej jednostki służą konta zespołu 1 Środki pieniężne, rachunki bankowe i inne krótkoterminowe aktywa finansowe. Na kontach tych ewidencjonuje się też krótkoterminowe aktywa finansowe, np. akcje, obce obligacje (kon to 140 Krótkoterminowe aktywa finansowe ). Środki pieniężne zostają zaangażowane we wszystkich procesach działalności gospo dar czej jednostki. Są one pozyskiwane w całokształcie procesu sprzedaży produktów gotowych, to warów i usług, a w dalszej kolejności wydatkowane w procesie zakupu materiałów czy też jako opła ty poniesionych kosztów.
14 2. Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych Rozliczenia jednostki gospodarczej z innymi jednostkami (podmiotami, instytu cja mi, ban kami itp.) są realizowane w formie: gotówkowej; bezgotówkowej. Obrót gotówkowy zostaje przeprowadzony za pomocą kasy, tj. polega on na przyj mo wa niu i wypłacaniu gotówki z kasy. Sama czynność przeprowadzenia obrotu daną gotówką jest re alizowana przez kasjera, który odpowiada materialnie za wielkość zapasu gotówki w kasie, jak też za prawidłowość przeprowadzanych operacji kasowych. Często bywa stawiane pytanie: ile gotówki powinno się znajdować w kasie? Otóż ze względu na niebezpieczeństwo zniszczenia lub kradzieży środków pieniężnych w kasie po win na się znajdować niewielka ilość pieniędzy, tzw. zapas gotówki w kasie. Maksymalny stan go tówki w kasie powinien zostać ustalony po uwzględnieniu potrzeb w zakresie re a li zacji obro tu gotówką, warunków zabezpieczających daną kasę oraz pewnych możliwości bez piecz nego przekazania stanu gotówki do właściwego banku, z którym jednostka ma usta lo ną wiel kość zapasu gotówki w swojej kasie. Powinna to regulować przyjęta przez jednostkę po li ty ka rachunkowości, np. poprzez instrukcję kasową winna określać zasady fun kcjo no wa nia ka sy w jednostce oraz wysokość tzw. pogotowia kasowego. Wszelkie operacje gotówkowe powinny zostać udokumentowane odpowiednimi do wo da mi źródłowymi, a w przypadku ich braku kasowymi dowodami zastępczymi. Operacje ka sowe (gotówkowe) dotyczą wpływów i wypływów pieniężnych za pomocą konta 100 Ka sa. Kasowe wpływy gotówkowe są przeprowadzane za pomocą standardowych, ogólnie zna nych i przyjętych druków KP dowód wpłaty, które należy wystawiać w dwóch egzem pla rzach. Natomiast kasowe wypłaty gotówkowe zostają realizowane w oparciu o następujące do ku menty: a) źródłowe, do których zalicza się: listy płac, opłacone gotówką obce faktury, bankowe dowody wpłat własnych, wnioski o zaliczkę; b) zastępcze, tj. standardowy dokument o nazwie KW dowód wypłaty, który zostaje wystawiony w przypadku braku dowodów źródłowych. Dowód wpłaty KP 100 Kasa Sp. X Dowód wypłaty KW
2.1. Charakterystyka operacji gotówkowych 15 W rozliczeniach i operacjach gotówkowych biorą również udział: 1) czek gotówkowy; 2) bankowy dowód wpłaty gotówkowej; 3) karta płatnicza (bankomatowa). Czek gotówkowy Jest to dokument, za pomocą którego wystawca (trasant) rozporządza swoimi środkami pie niężnymi, które znajdują się w banku (bank jest w tym przypadku trasantem). Czek ten sta no wi pisemne polecenie wydane bankowi przez wystawcę czeku wypłacenia określonej sumy pie niężnej: okazicielowi czeku (czek na okaziciela); osobie podanej na czeku (czek imienny). Wystawiony w ten sposób czek upoważnia do podjęcia gotówki z banku. Bankowy dowód wpłaty gotówkowej Dokument ten służy do: odprowadzenia przez jednostkę gospodarczą nadmiaru gotówki w kasie na rachunek bankowy; gotówkowej spłaty zobowiązań wobec kontrahentów. 100 Kasa 131 Rachunek bieżący Sp. X Sp. X Odprowadzenie nadmiaru gotówki z kasy do banku Karta płatnicza Jest ona stosowana w rozliczeniach pieniężnych gotówkowych i bezgotówkowych. Karta płat nicza umożliwia: wypłacenie gotówki w bankach i bankomatach; korzystanie z zadłużenia przyznanego przez bank w ramach kredytu w rachunku bieżącym; bezpieczne i szybkie dokonywanie płatności za towary i usługi, np. płacenie kartą w różnych sklepach, supermarketach, stacjach benzynowych itp.
16 2. Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych Jednostka gospodarcza powinna wszystkie operacje kasowe przedstawić w dokumencie wtórnym RK Raport kasowy. Tego rodzaju raport jest z reguły opracowywany na jeden dzień, aczkolwiek istnieje możliwość opracowywania tych dokumentów za okresy dłuższe, np. tygodniowe, dekadowe, lecz nie powinny one przekraczać jednego miesiąca. Nie do pusz czal ne staje się opracowanie raportu kasowego, który dotyczy przełomu np. dwóch kolejnych mie sięcy. Kasjer, sporządzając raport kasowy, sprawdza faktyczny stan gotówki w kasie i jed no cześ nie porównuje go z określonym w raporcie saldem. Oprócz tego należy dokonać spisu z na tu ry w dniu kończącym dany rok obrotowy, jak też zawsze w przypadku zmiany na stano wis ku kasjera. Wszystkie operacje kasowe są ewidencjonowane w raporcie kasowym w dniu fak tycz ne go przeprowadzenia przychodu lub rozchodu gotówki z kasy. Ta sytuacja dotyczy również go tów ki, która została podjęta czekiem gotówkowym z banku, z konta 131 Rachunek bie żą cy. Do ewidencji księgowej operacji kasowych jest przeznaczone konto syntetyczne 100 Kasa, które najogólniej funkcjonuje w sposób następujący: a) na stronie Dt tego konta ewidencjonuje się wszelkie wpływy gotówkowe, w tym również ujawnione nadwyżki kasowe; b) na stronie Ct ewidencjonuje się rozchody tej gotówki, w tym również ujawnione niedobory kasowe. Podstawowe zapisy księgowe na stronie Dt konta 100 Kasa 1 Wyszczególnienie i treść operacji gospodarczych Konto przeciwstawne 1 1. Podjęcie gotówki z rachunku bankowego 2. Wpływ środków pieniężnych w drodze 3. Wpłaty odbiorców za wystawione faktury 4. Wpłaty różnych należności 5. Ujawnione nadwyżki kasowe 6. Przedpłaty na poczet przyszłych dostaw i usług 7. Sprzedaż produktów, towarów i usług za gotówkę 8. Wpłaty z tytułu niedoborów szkód 9. Spłaty pożyczek z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) przez pożyczkobiorców 10. Wpłaty do kasy z tytułu sprzedaży, w przypadku stosowania kas z pamięcią fiskalną: c) wartość netto sprzedaży produktów, towarów i usług d) równowartość podatku należnego VAT 11. Wpływy z tytułu wykupu weksli obcych 131, 135, 138 149 200, 204, 240 232, 240, 249 243, 248 200 700, 730, 703 200, 232 245 700, 730, 703 222 140 1 Numeracja i nazwy kont księgowych znajdują się w załączniku Zakładowy Plan Kont.
2.1. Charakterystyka operacji gotówkowych 17 Podstawowe zapisy księgowe na stronie Ct konta 100 Kasa Wyszczególnienie i treść operacji gospodarczych 1. Wpłaty na rachunki bankowe (potwierdzone) 2. Wpłaty na rachunki niepotwierdzone przez bank 3. Wypłaty dostawcom, pracownikom z ZFŚS i inne 4. Wypłaty zasiłków i świadczeń ZUS 5. Wypłaty obciążające ZFŚS 6. Niedobory kasowe 7. Opłaty blankietów wekslowych i inne opłaty publicznoprawne Konto przeciwstawne 131, 135, 138, 145 149 205, 230, 232, 249 230 851 243 220 Typowe zapisy księgowe na koncie 100 Kasa (bez rozliczeń podatku VAT) 131 Rachunek bieżący 100 Kasa Odpowiednie konta kosztów Sp. X Sp. X (1) (4) 204 Rozrachunki z odbiorcami 205 Rozrachunki z dostawcami (2) (5) Odpowiednie konta sprzedaży (zespół 7) 231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń (3) (6) 232 Inne rozrachunki z pracownikami (7) (8) Objaśnienie schematu: 1. KP na podstawie czeku gotówkowego własnego pobrano gotówkę z banku do kasy. 2. KP wpływ do kasy należności od odbiorców (kontrahentów) za uprzednio sprzedane produkty gotowe, towary itp. (należność została przez odbiorcę wpłacona gotówką). 3. KP gotówkowa wpłata różnego rodzaju utargów ze sprzedaży produktów gotowych, towarów, materiałów itp. (na podstawie raportu fiskalnego). 4. Gotówkowa opłata różnych faktur i rachunków od dostawców, np. za zakupione i bezpośrednio wydane do zużycia materiały, za zużyte usługi obce itp. 5. Gotówkowa zapłata wszelkich zobowiązań wobec dostawców (kontrahentów), np. za faktury obce.
18 2. Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych 6. Wypłata z kasy: wynagrodzeń na podstawie listy płac; zaliczek na podstawie listy zaliczek. 7. Wypłaty z kasy niewielkich zaliczek na koszty delegacji służbowej, na zakup materiałów itp. w oparciu o wniosek o zaliczkę. 8. KP zwrot do kasy części niewykorzystanej uprzednio pobranej zaliczki. Konto 100 Kasa może wykazywać wyłącznie saldo Dt, które oznacza wielkość go tów ki w kasie jednostki. Może zaistnieć taka sytuacja, że w danej jednostce występuje kilka kas, wówczas do konta syntetycznego prowadzi się urządzenia analityczne, które umożli wia ją osobne rozliczanie każdego kasjera. Podstawowe zapisy księgowe na stronie Dt konta 101 Kasa walut obcych Wyszczególnienie i treść operacji gospodarczych 1. Wpływy gotówki w walutach obcych z tytułu zakupu lub podjęcia w banku 2. Zwroty sum do rozliczenia, wpływy środków pieniężnych w drodze 3. Wpłaty z tytułu różnych należności zagranicznych 4. Stwierdzone nadwyżki kasowe 5. Ustalenie dodatnich różnic kursowych Konto przeciwstawne 131, 133, 137, 138, 145 149, 232 202, 240 243, 248 750 Podstawowe zapisy księgowe na stronie Ct konta 101 Kasa walut obcych Wyszczególnienie i treść operacji gospodarczych 1. Wpłaty gotówki z kasy na rachunki bankowe 2. Wypłaty sum do rozliczenia lub zwroty kosztów podróży zagranicznych 3. Wypłaty z tytułu regulowania zobowiązań w warunkach obcych 4. Ujawniono niedobory kasowe 5. Ustalenia ujemnych różnic kursowych Konto przeciwstawne 133, 137, 149 232 207, 240 243 755 Konto 101 Kasa walut obcych służy do ewidencji księgowej gotówki w kasie pro wa dzonej w walutach obcych. Ewidencja szczegółowa do tego konta prowadzona w po moc ni czych księgach rachunkowych powinna być prowadzona w walucie polskiej i równolegle w od powiednich walutach obcych, z podziałem na poszczególne waluty obce oraz według osób od powiedzialnych za stan poszczególnych kas. Ewidencja szczegółowa powinna być pro wa dzo na w formie raportów kasowych lub innych pomocniczych ksiąg rachunkowych. Konto to wy kazuje wyłącznie saldo Dt, które oznacza stan gotówki lub bonów pieniężnych w kasie (lub kasach) w walutach obcych, w przeliczeniu na polskie złote.
2.1. Charakterystyka operacji gotówkowych 19 I. Założenia: Przykład 1. W jednostce gospodarczej BETA salda początkowe wybranych kont na dzień 30.05.200X r. przedstawiają się następująco: 100 Kasa 2.000 zł 131 Rachunek bieżący 50.000 zł 231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Ct 30.000 zł 232 Inne rozrachunki z pracownikami Dt 100 zł II. Operacje gospodarcze: 1. KP 156. W oparciu o czek gotówkowy własny nr 04348 podjęto z banku do kasy środki pieniężne na wypłatę wynagrodzeń pracowniczych 45.000 zł 2. Wniosek o zaliczkę. Pracownik jednostki J. Kwiatkowski pobrał zaliczkę na koszty delegacji służbowej 500 zł 3. Lista płac nr 1/05. Wypłacono pracownikom wynagrodzenia 30.000 zł 4. KP 157. Pracownik jednostki R. Kowal zwrócił do kasy wcześniej pobraną zaliczkę na zakup papieru kserograficznego 100 zł 5. Wniosek o zaliczkę. Pracownik jednostki A. Kubiak pobrał zaliczkę na zakup materiałów biurowych 1.000 zł III. Zadania do wykonania: 1. Otwórz konta księgowe. 2. Zaksięguj podane operacje gospodarcze. 3. Zamknij konto 100 Kasa. 4. Sporządź raport kasowy. Rozwiązanie:
20 2. Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych Sporządzenie uproszczonego raportu kasowego RAPORT KASOWY NR./200X r. za okres od. do 200X r. Kasa nr. Poz. Data Dowód symbol, nr Treść Przychód Rozchód 1. 30.05 KP 156 Podjęcie czekiem nr 04348 gotówki 45.000 zł 2. 30.05 Wniosek o zaliczkę Wypłata zaliczki J. Kwiatkowski 3. 30.05 Lista płac 1/05 Wypłata wynagrodzeń pracowniczych 500 zł 30.000 zł 4. 30.05 KP 157 Zwrot zaliczki R. Kowal 100 zł 5. 30.05 Wniosek o zaliczkę Wypłata zaliczki A. Kubiak 1.000 zł Podpisy Obroty strona 45.100 zł 31.500 zł sporządzającego sprawdzającego dnia Stan poprzedni 2.000 zł kasy KSIĘGOWANO obecny 15.600 zł dzień rej. strona pozycja podpis Suma 47.100 zł 47.100 zł I. Założenia: Przykład 2. Salda początkowe wybranych kont w jednostce handlowej: 100 Kasa 2.300 zł 131 Rachunek bieżący 100.000 zł II. Operacje gospodarcze: 1. KP podjęto czekiem gotówkowym gotówkę z banku do kasy jednostki 2.800 zł 2. KP zwrot niewykorzystanej zaliczki przez pracownika 50 zł 3. KP wpływ należności od odbiorcy 2.700 zł
2.1. Charakterystyka operacji gotówkowych 21 4. KP wpłaty ze sprzedaży gotówkowej produktów gotowych na podstawie faktur VAT: a) wartość netto 1.000 zł b) podatek VAT 23% 230 zł 5. KP ujawniono nadwyżkę kasową 10 zł 6. KW odprowadzono nadmiar gotówki z kasy do banku 250 zł 7. KW spłacono zobowiązania wobec dostawcy 500 zł 8. Wniosek o zaliczkę wypłata pracownikowi zaliczki 400 zł 9. Rachunek gotówką opłacono usługę obcą 350 zł 10. Lp. nr 1 wypłata z kasy wynagrodzeń oraz zaliczek na poczet wynagrodzeń pracownikom jednostki 4.500 zł III. Zadania do wykonania: 1. Otwórz konta księgowe. 2. Zaksięguj podane operacje gospodarcze. 3. Zamknij konto 100 Kasa. 4. Dokonaj interpretacji salda końcowego konta 100 Kasa. Rozwiązanie: 131 Rachunek bieżący 402 Usługi obce 700 Sprzedaż produktów Sp. 100.000 (6) 250 2.800 (1) (9) 350 1.000 (4a) 200 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami 223 Rozrachunki z tytułu VAT 248 Rozliczenie nadwyżek (7) 500 2.700 (3) 230 (4b) 10 (5) 232 Inne rozrachunki z pracownikami 490 Rozliczenie kosztów 513 Koszty handlowe (8) 400 50 (2) 350 (9a) (9a) 350 231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 100 Kasa (10) 4.500 Sp. 2.300 (1) 2.800 (2) 50 (3) 2.700 (4a) 1.000 (4b) 230 (5) 10 250 (6) 500 (7) 400 (8) 350 (9) 4.500 (10) 9.090 6.000 3.090 Sk.
22 2. Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych Saldo końcowe konta 100 Kasa wynosi 3.090 zł i oznacza stan gotówki w kasie jed nost ki handlowej. 2.2. Charakterystyka operacji bezgotówkowych Wszystkie operacje o charakterze bezgotówkowym jednostka gospodarcza realizuje za poś rednictwem właściwego banku. Zgodnie z nowelizacją ustawy o rachunkowości obo wią zek operacji bezgotówkowych, tj. rozliczania należności oraz zobowiązań, występuje wtedy, kie dy jednorazowa wartość tych należności oraz zobowiązań jest większa od 3.000 euro (albo 1.000 euro, gdy suma zobowiązań i należności pomiędzy dwoma kontrahentami przekroczyła w minionym miesiącu kwotę 10.000 euro). Do ewidencji księgowej środków pieniężnych w banku jest przeznaczone konto bi lan so we aktywne 131 Rachunek bieżący. Na koncie tym ewidencjonuje się: własne ulokowane w banku środki pieniężne; środki pieniężne pochodzące z udzielonego przez bank kredytu bankowego w rachunku bieżącym. Konto 131 Rachunek bieżący może wykazywać dwa salda: a) saldo Dt, które oznacza stan środków pieniężnych danej jednostki gospodarczej w banku; b) saldo Ct, które oznacza wysokość zadłużenia jednostki wobec banku z tytułu wykorzystania zaciągniętego kredytu. Typowe zapisy księgowe na koncie 131 Rachunek bieżący 100 Kasa 131 Rachunek bieżący 100 Kasa Sp. X Sp. X Sp. X (1) (3) 200 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami 200 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami (2) (4) 402 Usługi obce (5)
2.2. Charakterystyka operacji bezgotówkowych 23 490 Rozliczenie kosztów 501 Koszty podstawowej działalności produkcyjnej 513 Koszty handlowe (5a) Objaśnienie schematu: 1. Wpłata utargu do banku dowód wpłaty gotówkowej. 2. Wb wpływ należności od odbiorców. 3. Czek gotówkowy pobranie gotówki z banku. 4. Wb polecenie przelewu spłata zobowiązania wobec dostawców. 5. Nota memoriałowa obciążeniowa pobranie przez bank prowizji z rachunku bieżącego za dokonane przelewy (koszty manipulacyjne). 5a. Rozliczenie kosztów rodzajowych na konta kosztów kalkulacyjnych. Podstawowe zapisy księgowe na stronie Dt konta 131 Rachunek bieżący Wyszczególnienie i treść operacji gospodarczych 1. Wpłaty gotówki z kasy 2. Wpływy środków pieniężnych z innych rachunków bankowych oraz środków pieniężnych w drodze 3. Wpływy od odbiorców i zwroty zaliczek przez dostawców oraz innych należności 4. Wpływy odsetek od udzielonych pożyczek i odsetek bankowych 5. Błędy w wyciągach bankowych i ich korekty 6. Otrzymane dotacje i subwencje odpowiednio do decyzji 7. Otrzymane kary, grzywny i odszkodowania Konto przeciwstawne 100 132, 136, 138, 140, 149 200, 204, 220, 232, 240 750 240 220, 240, 760, 800, 845, 861 760 Podstawowe zapisy księgowe na stronie Ct konta 131 Rachunek bieżący Wyszczególnienie i treść operacji gospodarczych 1. Pobranie gotówki, zakup walut obcych 2. Uregulowanie zobowiązań wobec dostawców, przelewy zaliczek 3. Przelewy środków na inne rachunki bankowe 4. Spłata otrzymanych pożyczek 5. Zapłata grzywien i odszkodowań 6. Uregulowanie zobowiązań publicznoprawnych (podatków, składek ZUS, ceł itp.) 7. Ujęcie odsetek i prowizji od kredytów i pożyczek otrzymanych (wykorzystanych) 8. Błędy w wyciągach bankowych i ich korekty 9. Opłaty za bankowe czynności manipulacyjne (za dokonanie przelewu, książeczki czekowe) Konto przeciwstawne 100, 101 205, 240 132, 136, 138, 140, 149 138, 240 765 220 755 240 409
24 2. Ewidencja środków pieniężnych i rachunków bankowych Podstawą ewidencji księgowej na koncie 131 Rachunek bieżący są wyłącznie doku men ty księgowe, tj. wyciągi ban kowe wraz z dołączonymi do nich dowodami. Pozwoli to i umoż liwi całkowitą zgodność ewi dencji danego banku z ewidencją danej jednostki gos po dar czej. Jeżeli wystąpią jakiekolwiek błędy lub pomyłki w ewidencji dokumentów bankowych, to należy księgować w myśl po sta no wień tego dokumentu bankowego, a ewentualnie zais tnia łe różnice zadekretować na konto 240 Pozostałe rozrachunki. Jak wiadomo, środki pie niężne, które są zdeponowane na koncie 131 Rachunek bieżący, są oprocentowane, zaś na liczone przez bank odsetki powiększają wielkość środków pieniężnych jednostki i ewi den cjo nowane zostają na konto 750 Przychody finanso we (zwiększają wielkość przychodów fi nansowych jednostki). Jednostka (obok podstawowego konta 131 Rachunek bieżący ) może pro wa dzić do dat ko we konto 136 Pozostałe rachunki bankowe. Na koncie tym prowadzi się księgo wa nia: stanu środków pieniężnych na rachunkach pomocniczych otwieranych w innych od dzia łach banku; stanu środków pieniężnych wyodrębnionych na innych rachunkach (może to być rachunek środków funduszy specjalnych); stanu akredytywy otwartej przez jednostkę; stanu kwot wydzielonych w celu potwierdzenia lokat terminowych lub innych papierów war to ściowych, np. czeków. Suma odsetek, które zostały zgromadzone na rachunkach bankowych, stanowi przy cho dy z operacji finansowych, z wyjątkiem odsetek od środków zakładowego funduszu świad czeń so cjalnych, które to środki powiększają fundusz socjalny. W banku dana jednostka gospodarcza może również posiadać rachunki lokat ter mi no wych, rachunek dewizowy oraz inne rachunki pomocnicze. Podstawą zrealizowania ewidencji na koncie 131 Rachunek bieżący staje się przesłany przez bank wyciąg bankowy (Wb). Do kument ten przesyłany jest do jednostek wraz z opisem dokumentów, które tworzą pod sta wę do ewidencjonowania przez bank operacji gospodarczych na rachunku jednostki. Wyciąg ban kowy niekiedy przesyłany jest wraz z dołączonymi do niego dokumentami źródłowymi, np. mogą to być czeki, polecenia przelewów, noty memoriałowe itp. Saldo wyciągu z rachun ku bankowego musi się równać saldu konta 131 Rachunek bieżący danej jednostki gos po dar czej.