Podsumowanie procedury SOOŚ dla projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego i regionie wodnym Ücker Szczecin, październik 2016 r.
Spis treści Wprowadzenie... 3 Ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko... 3 Opinie właściwych organów... 5 Zgłoszone uwagi i wnioski... 6 Wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko... 7 Propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu... 8 Uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych... 9 Załączniki... 10 2
Wprowadzenie Zgodnie z zapisami art. 55 ust. 3 Ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353) zwanej dalej ustawą OOŚ, do przyjętego dokumentu, tj. Planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS) w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego i w regionie wodnym Ücker dołącza się podsumowanie, zawierające m.in. informacje, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione: 1. ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, 2. opinie właściwych organów, o których mowa w art. 57 i 58 ustawy OOŚ, tj. Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Głównego Inspektora Sanitarnego, 3. zgłoszone uwagi i wnioski, 4. wyniki postępowania transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli zostało przeprowadzone, 5. propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzenia monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu. Niniejsze opracowanie stanowi podsumowanie przeprowadzonej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego i w regionie wodnym Ücker. Ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko Ocena skutków realizacji projektu PPSS z uwzględnieniem oddziaływania na elementy środowiska została dokonana w odniesieniu do zadań określonych w PPSS. Oceną objęto następujące elementy środowiska: różnorodność biologiczną, w tym rośliny i zwierzęta, obszary chronione, w tym obszary Natura 2000, wody (jakość i zasoby wód), powietrze, klimat, powierzchnię ziemi (gleby, erozja), krajobraz, zasoby naturalne, ludzi, zabytki i dobra materialne. W Prognozie przewidywany poziom potencjalnych wpływów na środowisko jest adekwatny do przedstawionej charakterystyki działań, jakie mają być podejmowane w ramach PPSS na potrzeby osiągnięcia założonego celu. Z przeprowadzonej analizy wynika, iż działania przewidziane w PPSS pociągają za sobą stosunkowo niewiele możliwych oddziaływań negatywnych i są to w znacznej większości oddziaływania o zasięgu lokalnym, odwracalne i krótkoterminowe. Większość tego typu oddziaływań wynika z zaplanowanych przedsięwzięć infrastrukturalnych, które powodują głównie lokalne i przejściowe uciążliwości dla środowiska na etapie ich realizacji (prace budowlane). Negatywne oddziaływanie może wystąpić w przypadku braku realizacji działań zapobiegawczych lub błędów w realizacji zadań założonych w PPSS. Stosunkowo niewiele jest także oddziaływań o charakterze długoterminowym i o nieodwracalnych skutkach. Ocena wszystkich zadań założonych w PPSS oraz oddziaływań wynikających z ich realizacji nie wykazała ryzyka wystąpienia negatywnych oddziaływań, spowodowanych kumulacją skutków oddziaływań obojętnych lub o niewielkim znaczeniu. W związku z tym, analiza kumulacji oddziaływań
została odniesiona do oddziaływań negatywnych na poszczególne elementy środowiska. Analiza możliwości wystąpienia kumulacji została przeprowadzona metodą macierzową. Wyniki analizy wykazały, że kumulacja oddziaływań jest możliwa, ale mało prawdopodobna, a możliwość jej wystąpienia wynika z realizacji różnych zadań na rzecz zwiększania retencji i racjonalizacji dystrybucji zasobów wodnych. Uniknięcie kumulacji oddziaływań jest możliwe poprzez planowanie lokalizacji przedsięwzięć w sposób niestwarzający możliwości przestrzennego i czasowego nakładania się potencjalnych oddziaływań. Analiza wykazała, że PPSS nie przyczyni się do realizacji inwestycji, o których mowa w Załączniku I do Konwencji Espoo oraz instalacji przemysłowych o jakich mowa w Aneksie II do Protokołu z 2001 roku do Konwencji Espoo. Realizacja zadań zawartych w PPSS będzie miała generalnie pozytywny wpływ na efekt środowiskowy w Polsce, a negatywne skutki mogą wystąpić w przypadku ewentualnego odstąpienia od realizacji PPSS, w związku z powyższym nie stwierdzono potrzeby podejmowania procedury transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko. W Prognozie przedstawiono także propozycje zapobiegania, ograniczania lub kompensacji przyrodniczej negatywnych oddziaływań na środowisko. Kierowano się przy tym zasadą przezorności, zakładając, że jeżeli negatywne oddziaływanie na środowisko dla danych działań nie jest możliwe do jednoznacznego wykluczenia, wszelkie prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych skutków traktowane jest jako pewność ich wystąpienia. W Prognozie przedstawiono ramowe zasady ograniczania negatywnych oddziaływań, aby już na poziomie strategicznym zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań oraz opisano możliwe działania ograniczające negatywne oddziaływanie środowiskowe prac budowlanych wynikających z realizacji zadań przewidzianych w PPSS. Przeprowadzona analiza wykazała, że odstąpienie od realizacji PPSS będzie miało negatywny wpływ na poszczególne komponenty środowiska, a w szczególności doprowadzi do pogłębienia negatywnych zjawisk środowiskowych i gospodarczych spowodowanych występowaniem suszy. Konieczność podejmowania działań w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy wynika zarówno z charakteru uwarunkowań analizowanego regionu jak i wymogów ustawowych. Kompleksowość działań wskazanych w PPSS oraz obowiązek przeciwdziałania skutkom suszy utrudnia możliwość wskazania alternatyw dla działań przewidzianych w PPSS. W Prognozie zostały również przedstawione zasady monitoringu skutków realizacji postanowień zawartych w projekcie PPSS (rozdział 8). Dla prowadzenia monitoringu wskaźników suszy, który jest niezbędny dla podejmowania właściwych decyzji o rodzaju i skali działań, rekomendowane jest wykorzystanie istniejących systemów pomiarowych, detekcyjnych i informatycznych, funkcjonujących w ramach monitoringu służb państwowych. W rozdziale została przedstawiona również jakościowa ocena zadań zawartych w projekcie PPSS. Propozycja sposobu wyceny korzyści środowiskowych wynikających z wprowadzenia poszczególnych działań lub ich kombinacji przedstawia stosowane metody bezpośredniego i pośredniego wartościowania korzyści środowiskowych. Dla oszacowania korzyści środowiskowych PPSS w regionie wodnym DOiPZ oraz regionie wodnym Ücker proponuje się zastosowanie metody wskaźnikowej, która polega na wykorzystaniu empirycznych oszacowań korzyści (lub strat) środowiskowych otrzymanych w porównywalnych lub uśrednionych warunkach. 4
Opinie właściwych organów Zakres Prognozy, opracowanej zgodnie z zapisami zawartymi w art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko 1, zawiera w szczególności: 1) informacje o głównych celach projektowanego dokumentu oraz o jego powiązaniach z innymi dokumentami, 2) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu Prognozy, 3) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, 4) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, 5) syntetyczne informacje odnośnie Prognozy opracowane w języku niespecjalistycznym. Ze względu na fakt, iż analizowany przedmiot badań jest wieloaspektowy i interdyscyplinarny, opracowana Prognoza charakteryzuje, analizuje i ocenia: 1) cele ochrony środowiska przyjęte na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia Prognozy, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania niniejszego dokumentu, 2) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem 2, 3) istniejące problemy ochrony środowiska merytorycznie związane z niniejszym dokumentem (w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody), 4) potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, 5) możliwe znaczące oddziaływania (m.in.: bezpośrednie, pośrednie, wtórne, stałe i chwilowe, pozytywne i negatywne), na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz na integralność tego obszaru, a także na środowisko, w szczególności zaś na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze i klimat, powierzchnię ziemi, krajobraz, zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne, z uwzględnieniem zależności pomiędzy komponentami środowiska i oddziaływań na te elementy. Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu PPSS zgodnie z ww. artykułem ustawy zawiera także rozwiązania: przyczyniające się do zapobiegania, ograniczania lub kompensacji przyrodniczej negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być efektem realizacji PPSS, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz na integralność tego obszaru, alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonanej oceny, prowadzącej do tego wyboru, albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności, wynikających z niedostatków techniki lub z luk we współczesnej wiedzy. 1 Dz. U. z 2016, poz. 353. 2 Zgodnie z załącznikiem I Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, rozumiany jest jako stan środowiska na obszarach objętych potencjalnym znaczącym zagrożeniem. 5
Niniejsza Prognoza uwzględnia zalecenia zawarte w opiniach: Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (GDOŚ) z dnia 15 stycznia 2016r. (DOOŚ.sooś.411.18.2015.JP), Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS) z dnia 12 stycznia 2016r. (GIS-HŚ-NS-4311-82/EN/16). Zgodnie z wymogami art. 52 ust.1 ustawy OOŚ opisane w Prognozie analizy oraz wynikające z nich zalecenia zostały dostosowane stopniem dokładności do stopnia szczegółowości zapisów projektu PPSS. Pisma niniejszych organów, określające zakres prognozy, zostały dołączone do niniejszego podsumowania (załącznik nr 1 i 2). Wykonana Prognoza oddziaływania na środowisko projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego i w regionie wodnym Ücker, została przedłożona Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu w celu uzyskania opinii, wypełniając jednocześnie zobowiązanie art. 54 ust. 1. ustawy OOŚ. Zgodnie z pismem znak: GIS-HŚ-NS-4311-05/EN/16. z dnia 30.09.2016 r. Główny Inspektor Sanitarny zaopiniował pozytywnie projekt prognozy, nie wnosząc dodatkowych uwag. Pismo zawierające opinię w/w organu, zostało dołączone do niniejszego dokumentu (załącznik nr 3). Zgodnie z treścią pisma znak: DOOŚ.sooś.410.19.2016.JP z dnia 04.10.2016 r. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska wniósł kilka uwag dot. projektów planu i prognozy. Niniejsze pismo GDOŚ stanowi załącznik nr 4. Treść uwag i sposób ustosunkowania się przedstawiono w tabeli w załączniku nr 5. Zgłoszone uwagi i wnioski W ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko odbyły się konsultacje społeczne projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego i w regionie wodnym Ücker oraz projektu prognozy oddziaływania na środowisko niniejszego projektu. Ogłoszenie o rozpoczęciu konsultacji społecznych podano do publicznej wiadomości poprzez publikację na stronie internetowej RZGW: www.szczecin.rzgw.gov.pl, w siedzibie RZGW w Szczecinie oraz na stronach internetowych wybranych urzędów. W celu rozpowszechnienia informacji o konsultowanych dokumentach oraz o przebiegu procesu konsultacyjnego wśród jak największej liczby osób i instytucji rozesłano zawiadomienia o planowanych spotkaniach informacyjno-konsultacyjnych, opublikowano komunikaty prasowe oraz wywieszono ogłoszenia na tablicach informacyjnych. Z dokumentami konsultacyjnymi można było zapoznać się w siedzibie RZGW w Szczecinie oraz za pośrednictwem strony internetowej www.szczecin.rzgw.gov.pl/. Uwagi i wnioski można było zgłaszać w następujący sposób: w formie pisemnej na adres: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, ul. Tama Pomorzańska 13 A, 70-030 Szczecin, 6
poprzez wysłanie na adres e-mail: ahamerla@gig.eu ustnie podczas spotkań konsultacyjnych. W ramach konsultacji społecznych zorganizowano trzy spotkania w następujących miejscach: Technopark Pomerania, ul. Cyfrowa 4, Szczecin, Hotel Gromada, ul. Zwycięstwa 20-24, Koszalin, Hotel Bastion, ul. Graniczna 1, 66-470 Kostrzyn nad Odrą. W trakcie spotkań prezentowano PPSS oraz projekt prognozy oddziaływania na środowisko. Dodatkowo podejmowano dyskusję z uczestnikami spotkania w zakresie planu oraz wyników opracowanej prognozy. Wynikiem spotkania były uwagi uwzględnione w prognozie oddziaływania na środowisko. W ramach przeprowadzonych konsultacji społecznych na etapie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zgłoszono uwagi, których zestawienie wraz z ustosunkowaniem się znajduje się w tabeli stanowiącej załącznik nr 6. Wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko Zgodnie z zapisami ustawy OOŚ przeanalizowano możliwość wystąpienia oddziaływań transgranicznych. Zgodnie z charakterystyką zadań, jakie mogą być realizowane w ramach realizacji projektu PPSS, nie przewiduje się realizacji inwestycji, o jakich mowa w Załączniku I do Konwencji Espoo ani też instalacji przemysłowych, o jakich mowa w Aneksie II do Protokołu z 2001roku do Konwencji Espoo. Stwierdzono również, że stopień ogólności projektowanego PPSS uniemożliwia precyzyjną identyfikację oddziaływań, które mogłyby zaświadczyć o potencjalnym oddziaływaniu transgranicznym. Jednocześnie oceniając ewentualne transgraniczne skutki środowiskowe realizacji PPSS należy mieć na uwadze, że ogólny efekt środowiskowy realizacji PPSS w Polsce będzie pozytywny, natomiast negatywne mogą być skutki ewentualnego odstąpienia od niego. W przypadku PPSS nie ma przesłanek wskazujących, by w aspekcie transgranicznym efekt środowiskowy mógł być znacząco inny niż efekt środowiskowy dla Polski. Z przedstawionych przesłanek wynika, że w przypadku projektu PPSS nie ma potrzeby podejmowania procedury transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko. 7
Propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu Metodyka opracowania zasad monitoringu skutków realizacji postanowień Planu bazuje na opracowaniu specyficznych wskaźników opisujących poziom realizacji poszczególnych zadań i celów. Opracowanie zasad monitoringu skutków realizacji projektu planu obejmuje: 1. Zdefiniowanie wskaźników stopnia realizacji zadań realizowanych w Planie i ich wymiarowanie, 2. Opracowanie wskaźników skuteczności realizacji celów projektu planu, 3. Wstępne określenie trendów dla wartości wskaźników. Założono, że wskaźniki stopnia realizacji monitorować będą zadania, co oznacza, że odpowiadać będą na pytania związane z rzeczowym i finansowym postępem prac oraz stopniem ich zaawansowania. Natomiast wskaźniki skuteczności to celowo dobrane wskaźniki odpowiadające na pytanie, jakie efekty wywołuje realizowany przez program cel. Wskaźniki te z definicji powinny dostarczać informacji o oddziaływaniu całego planu na m.in. środowisko, gospodarkę itp. Dla wskaźników stopnia i skuteczności realizacji projektu planu określone zostały ich definicje, sposoby obliczania, częstotliwość pomiaru oraz źródła danych. Przyjęty zestaw wskaźników pozwala na określenie negatywnego i pozytywnego wpływu Planu. Monitoring skuteczności realizacji postanowień Planu zgodnie z przyjętą metodyką w zakresie wskaźników ilościowych będzie możliwy do zrealizowania z wykorzystaniem powszechnie dostępnych źródeł informacji i w minimalnym stopniu będzie angażował w pozyskiwanie dodatkowych danych źródłowych. Zaproponowano zestaw wskaźników stopnia realizacji zadań i skuteczności Planu, z podaniem ich szczegółowej charakterystyki. Zaproponowano również zakres informacji dla potrzeb przeprowadzenia przedmiotowego monitoringu, określono częstotliwość, źródła ww. informacji i danych, wraz ze wskazaniem instytucji, które dane te udostępniają. Dla wskaźników oceniających skuteczność realizacji Planu zrezygnowano z delimitacji obszarowej, gdyż wskaźniki pośrednio odpowiadają na efekty realizowanych zadań i nie mogą być wiązane z konkretnymi zadaniami. Wskaźniki skuteczności planu wyrażają ogólną efektywność podejmowanych działań, ich wartości poddane zostały korektom o wskaźniki specyficzne, charakteryzujące suszę. Szczegółowy zakres i sposób monitoringu przedstawiony został w ramach dodatkowego opracowania stanowiącego odrębne zadanie (Zadanie II). 8
Uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych Projekt PPSS jest dokumentem składającym się z dużej liczby działań o bardzo zróżnicowanym charakterze. Zawiera on zarówno działania o charakterze edukacyjnym, działania badawcze i organizacyjne, jak i inwestycje o charakterze działań technicznych. Katalog zadań jest zgodny z wytycznymi metodycznymi w zakresie ochrony przed suszą w planowaniu gospodarowania wodami. Wytyczne te określają na dzisiejszy stan wiedzy najbardziej efektywne metody ograniczania skutków suszy. Zmiany katalogu w zakresie zalecanych działań łagodzących skutki suszy, przewiduje się przede wszystkim w oparciu o doświadczenia z wdrożenia tych działań z lat poprzednich. Obecnie zaproponowany katalog zadań jest kompleksowy i składa się z szeregu działań obejmujących wszystkie najistotniejsze elementy wpływające na możliwości ograniczania skutków suszy. Powyższe uwarunkowania istotnie utrudniają rozważania dotyczące możliwych rozwiązań alternatywnych na poziomie przedmiotowego dokumentu. W praktyce rozwiązania alternatywne sprowadzają się do niepodejmowania danego typu działania lub zmiany proporcji udziału poszczególnych typów działań w przedmiotowym PPSS. Konieczności podejmowania działań w zakresie przeciwdziałaniom negatywnym skutkom suszy (zarówno dla ludzi i ich zdrowia, gospodarki, ale także środowiska przyrodniczego) jest niezaprzeczalna. Wynika to zarówno z charakteru warunków klimatycznych analizowanego regionu jak i obserwowanym oraz przewidywanym zwiększaniu się prawdopodobieństwa występowania zjawisk atmosferycznych o charakterze ekstremalnym, w tym również suszy. Ponadto obowiązek przygotowania planów przeciwdziałania skutkom suszy został rozstrzygnięty na poziomie ustawodawstwa. Proporcja udziału poszczególnych działań dla analizowanego obszaru została natomiast określona w projekcie PPSS na podstawie wielokryterialnej analizy obejmującej ocenę stanu zagrożenia suszą i jej skutkami dla użytkowników oraz wykonaniu dogłębnej analizy warunków i czynników określających podstawy wyboru działań łagodzących. Pozwoliło to na wytypowane jednostek administracyjnych (gminy), w których zastosowanie poszczególnych działań jest zasadne i efektywne. W konsekwencji powyżej przedstawionych uwarunkowań, jako racjonalne rozwiązanie alternatywne w zakresie realizacji przedmiotowego PPSS należy przyjąć nie podejmowanie działań, które w konkretnych uwarunkowaniach lokalnych, będą wiązały się znaczącym długoterminowym trwałym i nieodwracalnym negatywnym wpływem na elementy środowiska, a jednocześnie działania te nie będą służyły osiągnięciu innych niż przeciwdziałanie skutkom suszy celom oraz nie będą spełniały przesłanek wynikających z nadrzędnego interesu publicznego. Działania mogące znacząco wpłynąć na poszczególne elementy przyrodnicze zostały opisane w dedykowanym rozdziale. Obejmują one wyłącznie grupę działań infrastrukturalnych, dlatego faktyczną ocenę wpływu tych inwestycji wraz z analizą możliwości zastosowania działań alternatywnych, należy dokonywać na poziomie oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko. 9
Załączniki Załącznik nr 1 Pismo Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska dotyczące zakresu opracowania prognozy oddziaływania na środowisko. Załącznik nr 2 Pismo Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące zakresu opracowania prognozy oddziaływania na środowisko. Załącznik nr 3 Opinia Głównego Inspektora Sanitarnego. Załącznik nr 4 Pismo Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w sprawie opinii dot. projektu planu i prognozy oddziaływania na środowisko. Załącznik nr 5 Propozycja sposobu uwzględnienia uwag Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Załącznik nr 6 Propozycja sposobu uwzględnienia uwag zgłoszonych w ramach konsultacji społecznych. 10