Prof. Dr Hans Joachim Kujath Prof. Dr Michael Rösler Stan: 03.09.2011 -Szkic- Obszary działalności i projekty w Regionie Modelowym Eurodystryktu TransOderana EVTZ Słowo wstępne Mobilność i dostępność to podstawowe warunki rozwoju gospodarczego we wszystkich regionach Europy (Terytorialna Agenda 2007: 5). Również projekt Region Modelowy TransOderana (Berlin-Piła) wychodzi z założenia, że zorientowany na przyszłość rozwój międzynarodowej linii kolejowej przysłuży się nie tylko mobilności mieszkańców, ale też przyniesie pozytywne efekty w wielowymiarowej perspektywie. Tak więc poprawa i rozwój międzynarodowej infrastruktury transportowej posłuży wzmocnieniu transgranicznych sieci funkcjonalnych i komunikacyjnych. Sieci te są ściśle związane z poszczególnymi regionalnymi potencjałami endogenicznymi, tj. społeczny, gospodarczy, kulturalny i naturalny (kapitał terytorialny). Oczekuje się, że współpraca transgraniczna i partnerstwo międzynarodowe, np. komplementarności pomiędzy subregionami, zostaną lepiej wykorzystane. Przyczyni się to również do wytworzenia mas krytycznych (dotarcie do świadomości społecznej), przez co potencjały endogeniczne rozwiną się, a konkurencyjność całego regionu wzrośnie. Inne pozytywne efekty, mające swe źródło w kolei, można zaobserwować w tworzeniu się coraz lepszych transgranicznych systemów informacji i struktur organizacyjnych, co służy międzynarodowemu zbliżeniu pod względem kulturowym i społecznym. Kluczową rolę dla rozwoju Regionu Modelowego grają: (1) jego znaczenie transportowe, (2) już istniejące potencjały rozwojowe oraz (3) powiązania historycznokulturowe. Stworzenie takiego transgranicznego Regionu Modelowego oznacza dalej, że będzie można określić możliwości i pola działania oraz ewentualne przeszkody, a także zidentyfikować potencjał, dziedziny i partnerów współpracy, tak istotne przy tworzeniu Regionu. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Thema: Entwicklung der Eisenbahnstrecke Berlin-Gorzów Wlkp.-Pila zu einer europäischen Modellregion mit der Struktur eines Europäischen Verbundes für territoriale Zusammenarbeit (EVTZ)-EG Nr. 1082/2006
2 Propozycje do poszczególnych obszarów działalności Obszar działałalności 1 1. Zarządzanie potencjałami endogenicznymi Do endogenicznych potencjałów regionu zalicza się: położenie, uwarunkowania naturalne, infrastrukturę, stan gospodarki, administrację, oświatę i naukę, a także nosicieli know-how, kulturę i społeczne wzory zachowań. Kolej jest także rodzajem potencjału endogenicznego i to w wielorakim kontekście: zarówno jako część infrastruktury, jak też czynnik dostępu do różnorakich przestrzeni życiowych, tj. praca czy rekreacja. Kolej łączy przestrzenie i tworzy efektywne sieci powiązań. Długoterminowo przyczynia się ona do zrównoważonej mobilności i zrównoważonego ruchu towarowego w Regionie Modelowym. Projekt 1.1 Dostępność i rozwój społeczno-gospodarczy regionu (założenie strategiczne; projekt główny) Łączenie potencjałów endogenicznych wzdłuż linii kolejowej (popyt ludności i gospodarki) z ofertą kolejową. Zaangażowanie władz lokalnych (między gminami) w sąsiedztwie linii kolejowej, w celu skutecznego rozwoju poszczególnych odcinków, węzłów kolejowych i ośrodków, na podstawie opracowanego przez partnerów zestawu kryteriów. Rozwój strategii działania w kontekście transgranicznej współpracy międzygminnej w celu promowania rozwoju społeczno-gospodarczego w obszarze nowej osi transportowej, a także dostosowanie infrastruktury i obsługi kolei do (dynamicznie) rozwijających się wymogów społeczno-ekonomicznych. 1.1.1. Wypracowanie listy kryteriów w celu zestawienia czynników rozwoju w Regionie Modelowym i zidentyfikowania wynikających w niego wielkości docelowych ( transgraniczna kompatybilność danych) 1.1.2. Identyfikacja potencjalnych obszarów badawczych i węzłów / ośrodków wzdłuż linii kolejowej (pasmo wzdłuż linii kolejowej i wokół ośrodków), w celu wytworzenia mas krytycznych (podział na podregiony) 1.1.3. Analiza potencjałów społeczno-ekonomicznych w Regionie Modelowym (studium transgraniczne) 1.1.4. Analiza potencjalnych skutków rozwoju kolei jako motor rozwoju społecznoekonomicznego w obrębie obszaru badawczego (analiza impaktowa) 1.1.5. Wypracowanie zaleceń dla efektywnego ukształtowania infrastruktury kolejowej i obsługi kolei w Regionie Modelowym, w celu optymalnego
3 wykorzystania potencjałów społeczno-ekonomicznych. Aktualizacja techniczno-technologicznych etapów pracy z perspektywy rosnących wymagań społeczno-ekonomicznych Projekt 1.2 Zrównoważona mobilność i zrównoważony transport towarowy w regionie Analiza powiązań z koleją w regionie. Skupienie się na reformowaniu gospodarki i ruchu w regionie w duchu zrównoważonego rozwoju. Opracowanie scenariuszy uwzględniających istotne zmiany regionalne środowiska (ceny surowców, zużycie energii, redukcja emisji CO2, zmniejszenie poziomu hałasu itp.). Wnioski w sprawie realizacji transgranicznej koncepcji zintegrowanego transportu dzięki współpracy międzygminnej, ze szczególnym uwzględnieniem ośrodków i węzłów kolejowych. 1.2.1. Analiza powiązań z koleją w regionie 1.2.2. Opracowanie alternatywnych scenariuszy mobilności osobowej i ruchu towarowego, z uwzględnieniem dynamicznych warunków ramowych 1.2.3. Zmierzenie i ocena impulsów długotrwałości w wyniku przeniesienie ruchu na tory 1.2.4. Wypracowanie zaleceń dla dobrej multimodalnej dostępności ośrodków (zintegrowanej koncepcji transportu) w pasażerskim ruchu kolejowym 1.2.5. Wypracowanie zaleceń dla organizacji transgranicznego kolejowego transportu miejskiego oraz regionalnego (w tym turystyka) 1.2.6. Wypracowanie zaleceń dla organizacji kolejowego transportu towarowego o krótkich odcinkach pomiędzy ośrodkami logistycznymi Projekt 1.3 Rozwój przestrzeni i rozwój miast w regionie Analiza struktury przestrzennej i wypracowanie regionalnego konceptu rozwoju, z uwzględnieniem ośrodków miejskich i węzłów komunikacyjnych w Regionie Modelowym. Szczególne uwzględnienie różnych lokalizacji miejscowości (w kolejności rosnącej: Rehfelde - Müncheberg - Kostrzyń Gorzów Wlkp.). Koordynacja przestrzennego rozwoju regionalnego w całym Regionie Modelowym wraz z ośrodkami miejskimi i węzłami kolejowymi jako rodzajem osi.
4 1.3.1. Wypracowanie harmonijnej regionalnej koncepcji rozwoju ośrodków jako systemu regionalnych węzłów i powiązań między nimi hierarchia i dziedziny jej przestrzennych powiązań (dziedziny, poddziedziny) 1.3.2. Szczegółowe koncepcje rozwoju dla poszczególnych miast / gmin, z uwzględnieniem ich potencjałów oraz powiązań 1.3.3. Koncepcje zagospodarowania przestrzeni miejskiej: specyficzne koncepcje użytkowania dworców i ich otoczenia 1.3.4. Integracja koncepcji mobilności i transportu, rozwoju społecznoekonomicznego oraz koncepcji rozwoju miejskiego w ogólną koncepcję rozwoju przestrzennego 1.3.5. Regularne międzynarodowe i międzygminne warsztaty, mające na celu koordynację poszczególnych kroków w procesie wypracowywania koncepcji rozwoju przestrzennego
5 Obszar działalności 2 2. Portret własny - portret cudzy - dynamika Punkty komunikacyjne od zawsze kształtowały świadomość podmiotów regionalnych i wpływały na postrzeganie regionu przez odwiedzających (osadników, inwestorów, turystów). Wizerunek własny w Regionie Modelowym kształtują jego mieszkańcy - ludzie aktywni gospodarczo i politycznie. Portret ów kształtują także wydarzenia historyczne, lokalne i krajowe media, jak również goście (portret cudzy). Zarówno obecny stan linii kolejowej, jak również jej przyszły kształt, formuje mentalny portret zbiorowy Regionu Modelowego TransOderana zarówno w negatywnym znaczeniu ( pociąg nie przyjechał, brakuje dworca, tu i tak nic się nie dzieje ), jak i w znaczeniu pozytywnym ( dzięki połączeniu Berlin-Piła mieszkam w środku Europy ). Polityka rozwoju regionalnego musi konsekwentnie uwzględniać stronę mentalną dyskursu, usuwać potencjalne przeszkody, a przede wszystkim odkrywać potencjały i obszary działania, co umożliwi rozwój Kolei Wschodniej ( tylko te rzeczy są prawdziwe, które można sobie wyobrazić ). Projekt 2.1 Tworzenie tożsamości i wizje dotyczące rozwoju Eurodystryktu w formie Regionu Modelowego Organizacja dyskursywnego procesu kształtowania świadomości, wizji, misji, logo, wystąpień i wizerunku marketingowego Regionu Modelowego. Warsztaty jako forum dla tworzenia spójnego portretu własnego (wizja), ogólny wizerunek Regionu Modelowego i jego poszczególnych podmiotów. Konsekwentne tematyczne zazębianie się wystąpień w poszczególnych częściach regionu z jego ogólnym wizerunkiem. Organizacja dyskursu pomiędzy kluczowymi podmiotami Regionu Modelowego. Zaangażowanie w dyskurs mieszkańców (zebrania obywateli, wykłady). Zaangażowanie środków masowego przekazu i rozwój własnych form autopromocji (profesjonalne public relations, marketing). 2.1.1. Organizacja i moderacja publicznych dyskursów na tematy regionalne (dwujęzyczne zebranie obywateli, panele dyskusyjne, wykłady) 2.1.2. Organizacja i moderacja dyskursu między kluczowymi podmiotami regionalnymi 2.1.3. Ocena dyskursów i próba sformułowania wizji (zrównoważony korytarz komunikacyjny oraz przestrzeń charakteryzująca się wzrostem gospodarczym) wraz z modelem i logo całego regionu 2.1.4. Zaangażowanie lokalnych i krajowych mediów
6 2.1.5. Własne profesjonale formy autopromocji (marketing) 2.1.6. Strategia marketingowa i wystąpienia Projekt 2.2 Uczniowie i szkoły jako aktorzy regionalni Zaangażowanie szkół i uczniów po obu stronach granicy w dyskusje na temat wizji i rozwój projektu. Opracowanie takich tematów, jak mobilność uczniów, wymiana międzynarodowa (wydarzenia, imprezy kulturalne i sportowe itd.) oraz transgraniczne szkolenia i edukacja. Zamówienia publiczne, nadzór i ocena pracy uczniów. Wycieczki i imprezy międzynarodowe. 2.2.1. Ankieta uczniowska na temat Sąsiad w moich oczach oraz na temat znaczenia projektu kolejowego 2.2.2. Wypracowanie propozycji tematycznych (tematy ramowe) o połączeniach transgranicznych oraz (uczniowskiej) mobilności w Regionie Modelowym 2.2.3. Panele dyskusyjne z udziałem uczniów i nauczycieli 2.2.4. Towarzyszenie uczniom w określonych formach aktywności (np. szkołach letnich) 2.2.5. Realizacja w formie wycieczek, konferencji, imprez, wydarzeń kulturalnych i sportowych
7 Obszar działalności 3 3. Zarządzanie powiązaniami regionalnymi W przestrzeni korytarza istnieje już kilka międzynarodowych inicjatyw, np. Euroregiony i projekty Interreg. Tym samym dyskusja została zdominowana przez temat rozwoju regionalnego. Poprawa infrastruktury transportowej może być postrzegana jako podstawowy krok potrzebny do wzmocnienia współpracy międzyregionalnej i stworzenia sieci powiązań między partnerami. Takie sieci powiązań (współpraca przedsiębiorstw, sieci turystyczne, inicjatywy obywatelskie, służba zdrowia, edukacja itd.) wymagają stabilnych struktur komunikacyjnych. I na odwrót: infrastruktura jest zależna od sieci powiązań. Zakłada się, że wszystkie projekty istniejące w Regionie Modelowym wymagają wysokiego stopnia współpracy transgranicznej, a długotrwałe rezultaty można osiągnąć tylko dzięki stabilnym sieciom powiązań. Kolej jest tutaj zarówno niezależnym podmiotem, a nawet można powiedzieć, że odgrywa rolę rdzenia intermodelarnej sieci transportowej (gwiazda sieciowa), jak też jest czynnikiem tworzącym infrastrukturę, na której spotykają się regionalne podmioty ze świata polityki, administracji, biznesu, uczelni wyższych i i instytucji edukacyjnych, służby zdrowia oraz kultury. Projekt 3.1 Kolej jako infrastruktura powiązań społecznych i ekonomicznych Rozwój kolei / stacji kolejowych jako baza i infrastrukturalne węzły procesów sieciowych w regionie. Zazębianie regionalnych części składowych sieci innych dostawców transportu publicznego (przebieg trasy, rozkłady jazdy) z Koleją Wschodnią i wytworzenie multimodalnej sieci infrastruktury. Konsolidacja działalności na i w okolicach dworców kolejowych (miejsca imprez i zebrań). Budowa sieci powiązań między podmiotami polityki regionalnej i lokalnej. Sieci innowacji i nauczania poprzez integrację nauki, gospodarki i edukacji w Regionie Modelowym. Sieć placówek służby zdrowia i kompetencji zdrowia (wspólne korzystanie z laboratoriów). Transgraniczna strategia turystyczna oraz sieci instytucji i podmiotów działających w branży turystycznej. Współpraca w dziedzinie ochrony środowiska. 3.1.1. Rozbudowa dworców i ich otoczenia i przekształcenie ich w węzły sieciowe (miejsca imprez, zebrań, kontaktów, spotkań (face-to-face)) 3.1.2. Zazębianie przebiegu tras, rozkładów jazdy itd. innych dostawców transportu publicznego z koleją i wytworzenie efektywnej sieci infrastruktury
8 3.1.3. Identyfikacja potencjalnych podmiotów sieciowych w regionie w różnych obszarach działania (polityka, biznes, nauka, służba zdrowia, turystyka) 3.1.4. Regionalne zarządzanie siecią (np. transgraniczna kooperacja między przedsiębiorstwami, szkołami stowarzyszeniami) 3.1.5. Przetworzenie rozwiązań w stabilne procesy sieciowe Projekt 3.2 Kolej jako rdzeń sieci logistycznych Analiza ofert dostawców usług logistycznych na różnych rynkach Regionu Modelowego. Stymulacja międzynarodowej, zwłaszcza transgranicznej, współpracy pomiędzy dostawcami, zorientowanymi na UE. Rozwój nowych, także niekonwencjonalnych produktów logistycznych (transport multimodalny, połączenie transportu osobowego i towarowego, uwzględnienie zmian demograficznych). Określenie i rozwój logistyki / ośrodków obsługi, z uwzględnieniem różnych rynków i pozycji Regionu Modelowego w europejskich sieciach logistycznych. 3.2.1. Analiza sytuacji logistycznej na różnych rynkach (towary niebezpieczne, dostawa pakietów i przesyłek ekspresowych, logistyka zależna od temperatury, logistyka części zamiennych, logistyka informacyjna oraz call center, kompleksowe usługi logistyczne itp.) 3.2.2. Scenariusze współpracy w i pomiędzy różnymi segmentami rynków logistycznych 3.2.3. Tworzenie innowacyjnych produktów logistycznych powiązanych z koleją w ścisłej współpracy z dostawcami transportowymi i logistycznymi 3.2.4. Identyfikacja odpowiednich / optymalnych ośrodków przeładunku towarowego wzdłuż linii kolejowej i budowa węzłów / ośrodków przeładunkowych dla dystrybucji towarów w Regionie Modelowym, z uwzględnieniem sieci logistycznych poszerzonych w kontekście europejskim
9 Obszar działalności 4 4. Zarządzanie zmianami demograficznymi Zmiany demograficzne (spadek liczby i starzenie się ludności po obu stronach granicy) stanowi wielkie wyzwanie dla wszystkich dziedzin komunikacji i rozwoju regionalnego. Procesy odwrotu od transportu publicznego w regionach wiejskich zostaną zahamowane, a nawet więcej: obszary wiejskie i słabo zaludnione będą miały do swojej dyspozycji wystarczającą bazę transportu publicznego. Już teraz Kolej Wschodnia stanowi swego rodzaju aortę regionalnych sieci transportu publicznego. Z jednej strony należy sprawdzić, w jakim stopniu rozkłady jazdy, technologia, personel, stacje itd. są ze sobą skoordynowane, tak aby uwzględnić zmieniający się profil podróżujących (wiek i oferta dla niepełnosprawnych). Z drugiej strony należy potraktować Kolej Wschodnią jako pracodawcę i sprawdzić, czy jest gotowa na zmiany demograficzne, czy można dostosować pracę, czas pracy, edukacji i szkoleń do fenomenu starzenia się pracowników. Odpowiednie zarządzanie zmianami demograficznymi wytworzy wyższy poziom usług i jakości życia, a także poprawi image regionu. Projekt 4.1 Regionalny monitoring demograficzny Analiza przebiegu konkretnych zmian demograficznych w Regionie Modelowym. Analiza zmieniającej się struktury podróżujących (osoby dojeżdżające do pracy i na uczelnie, osoby szukające wypoczynku, turyści, opieka medyczna) oraz analiza zmieniającego się popytu na usługi ruchu towarowego (ilość, jakość, struktura, sprzężenie towaru i informacji). 4.1.1. Analiza i prognozy zmian demograficznych na małą skalę (zmiany ilościowe i struktura wiekowa) 4.1.2. Analiza przewidywanych zmian popytu w transporcie pasażerskim i zmian profilu podróżujących (osób dojeżdżających do pracy i szkoły, osoby szukające wypoczynku, turyści itp.) 4.1.3. Analiza związanych z tym zmian popytu konsumentów końcowych w ruchu towarowym w regionie 4.1.4. Konsekwencje dla organizacji obsługi kolei i innych dostawców komunikacyjnych
10 Projekt 4.2 Zarządzanie połączeniami kolejowymi z uwzględnieniem zmian demograficznych Kontrola i projektowanie przejść pomiędzy środkami transportu a otoczeniem, z uwzględnieniem zmian demograficznych. Tworzenie węzłów (budynków) możliwie bez utrudnień, a także koordynacja połączeń (rozkłady, taryfy i informacje) dopasowana do popytu, przede wszystkim w ruchu transgranicznym. 4.2.1. Analiza aktualnej sytuacji połączeń kolejowych 4.2.2. Stworzenie list kontrolnych w celu ulepszenia połączeń: budowle, rozkłady jazdy, informacja, taryfy 4.2.3. Organizacja spotkań koordynacyjnych między podmiotami ruchu, w celu wypracowania propozycji ulepszających zarządzanie połączeniami kolejowymi 4.2.4. Wypracowanie prototypowych rozwiązań i przetestowanie ich w realnych warunkach użytkowania
11 Projekt 4.3 Zapewnienie zaplecza specjalistów z uwzględnieniem zmian demograficznych Uwrażliwianie przedsiębiorstw i polityków na wyzwania i pobudzanie ich do działania. Wypracowanie wspólnych programów szkoleniowych. Tworzenie instytucji, zaplecza specjalistów i docentów. Orientacja przedsiębiorstw (w tym przedsiębiorstw kolejowych) oraz polityki na kształtowanie procesów, edukację i szkolenia. Zmiana kultur korporacyjnych. Rozwój wspólnego transgranicznego zaplecza specjalistów. 4.3.1. Analiza stopnia dopasowania techniki i technologii do zmian demograficznych 4.3.2. Tworzenie instytucji szkoleniowych i dokształcających oraz zapewnienie zaplecza docentów 4.3.3. Zapewnienie zaplecza specjalistów 4.3.4. Wnioski w dziedzinie polityki kadrowej, kształtowania pracy, szkoleń i dokształcania w kolei
12 Harmonogram Projekty 2012 2013 2014 2015 1016 2017 1.1 xxxxxxxxx xxxxxxxxx 1.2 xxxxxxxxx 1.3 xxxxxxxxx xxxxxxxxx 2.1 xxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxxxxx 2.2 xxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxxxxx 3.1 xxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxxxxx 3.2 xxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxxxxx 4.1 xxxxxxxxxx xxxxxxxxx 4.2 xxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxxxxx 4.3 xxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxxxxx