ISSN 1898-8687 moj@klanza.org.pl OPOLSKIE STOWARZYSZENIE PEDAG GÓW I ANIMATORÓW nr 2/2011 (15) Elektroniczne czasopismo Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów KLANZA
moj@klanza.org.pl Kwartalnik elektroniczny Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów KLANZA Redakcja: Anna Bieganowska, Magdalena Ciechańska, Anna Gaca, Ewa Gęca, Zdzisław Hofman, Elżbieta Kędzior-Niczyporuk (redaktor naczelna), Ewa Noga, Renata Kownacka, Małgorzata Marcinkowska, Piotr Sanetra, Małgorzata Swędrowska, Grażyna Wiśniewska (korekta), Zofia Zaorska Redakcja techniczna: Elżbieta Kędzior-Niczyporuk Projekt okładki: Eliza Galej, Paweł Niczyporuk Projekt czasopisma: Łukasz Stypuła Od redakcji Halo? Cześć, tato! To ja, Calvin! Opowiesz mi coś? Calvinie, jestem w pracy! Nie mam teraz czasu, żeby ci opowiadać bajki! Jestem bardzo zajęty! Rozłącz się, czekam na ważne telefony! Dobrze, tato. Zostanę tutaj, dorastając spokojnie w niewiarygodnym tempie, pozbawiony kontaktów z własnym ojcem, który ciągle pracuje. Dobrze, dobrze. To będzie bajka o pompie hydraulicznej (rys. 1), kołowej kryzie wału (rys. 2) i złym naruszeniu patentu. Bill Watterson, Calvin i Hobbes. Dziwadła z obcej planety Nie chcemy w tym numerze namawiać nikogo do opowiadania bajek o złym naruszeniu patentu czy do opuszczania miejsca pracy, ale chcielibyśmy poddać rodzicom kilka pomysłów na wspólne spędzenie czasu ze swoim dzieckiem, a pedagogom podpowiedzieć, jak takie zajęcia dla rodziców i dzieci zorganizować. Jest zatem i o majsterkowaniu, i o tworzeniu gier planszowych, a także o radości z ćwiczeń ruchowych w parach rodzic dziecko. O wykorzystaniu w działaniach animacyjnych tekstów literackich pisze Małgosia Swędrowska, zaś wszystkich spragnionych niecodziennych wrażeń zachęca do zorganizowania wyprawy do lasu po ciszę Marzena Maleszyk. Dobrej zabawy. Elżbieta Kędzior-Niczyporuk, redaktor naczelna Skład i opracowanie graficzne: Studio Graficzne Niczyporuk Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA Adres redakcji i wydawcy: 20-007 Lublin, ul. Peowiaków 10/9, tel./fax 81 534 65 83 Kontakt z redakcją wyłącznie drogą elektroniczną: redakcja@klanza.org.pl ISSN 1898-8687 Copyright by PSPiA KLANZA Czasopismo chroni one prawem autorskim. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania adiust acji i skrótów. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Czasopismo dostępne bezpłatnie na stronie: http:// www.klanza.org.pl w zakładce: Czytelnia czasopisma. Okładka: Projekt fasady Bawialni Edukacyjnej w Lublinie spis treści Zdzisław Hofman: Inspiracje animatora.................................... 3 Zofia Zaorska: Być rodzicem i artystą..................................... 5 Małgorzata Marcinkowska: Tyle swobody, ile to możliwe....................... 7 Ewa Noga: Bawialnia Edukacyjna........................................ 8 Małgorzata Swędrowska: Kocham mamę, kocham tatę, bo są dla mnie całym światem. Wykorzystanie tekstów literackich do wspólnej zabawy dzieci z rodzicami.......... 11 Magdalena Ciechańska: Bezpieczne lato. Scenariusz zajęć dla klas I III.............. 14 Ewa Gęca: Bal u krasnali............................................. 15 Marzena Maleszyk: Wyprawa do lasu po ciszę. Gra ekologiczna................... 18 Piotr Sanetra: Twórcza rekreacja. Wakacyjne plany wydawnicze.................. 19 Bogusław Śliwerski: Nauczyciele wolności.................................. 20 Elżbieta Kędzior-Niczyporuk: Świadomość ciała świadomość siebie. Zajęcia pozalekcyjne metodą Ruchu Rozwijającego W. Sherborne z elementami pedagogiki zabawy dla uczniów młodszych klas szkoły podstawowej i ich rodziców.......................... 22 Grażyna Wiśniewska: Wawiłow ku refleksji rodzicom....................... 31 Anna Gaca: Nie o to chodzi, by złapać króliczka, ale by gonić go................. 36 Elżbieta Kędzior-Niczyporuk, Olga Niczyporuk: Podróż po Australii Bleblejskiej. Tworzymy grę planszową..................................................... 38 moj@klanza.org.pl strona 2 nr 2/2011 (15)
OKO TRENERA Oko trenera widzi więcej, zwykle jest bardziej wrażliwe na barwy, a szczególnie iluminacje, także te wewnętrzne. Trener to istota czująca mocniej, szukająca inspiracji w tym, co piękne, a także aktualne i ważne. Problemy codzienności dla trenera są wyzwaniem do szukania wielu pozytywnych rozwiązań. Szukajmy razem dołączcie! Z. Hofman dzień po dniu przelewa nie zasługuje Świat na koniec świata. Zbieg okoliczności sprawił, że wysłuchałem w tym czasie także wykładu Martina Seligmana 1 o szczęśliwym życiu. Autor w dowcipny sposób tłumaczy założenia psychologii pozytywnej. Wyjaśnia tymi słowami: szczęśliwi w pełni są ci, którzy robią coś dla Świata, i przytacza empiryczne dowody tej tezy. Bomba pomyślałem. Być animatorem to znaczy po prostu robić coś dla świata być przydatnym, zmieniać życie innym. Odtąd zachęcam moich przyjaciół, by oglądali film o Wisławie Szymborskiej. Jak pięknie można żyć, nie rezygnując ze swoich przyjemności, nie tworząc aktu poświęcania się. Wiek, ten kalendarzowy, nie zawsze świadczy o wieku w wymiarze poczucia wewnętrznego. Starzy ludzie oprócz posiadania mądrości są często wewnętrznie bardzo młodzi, zwłaszcza gdy dbają o równowagę w dawaniu i braniu. Zdzisław Hofman, życie go zadziwia, a fascynuje to, co dzieje się dookoła, zadania i role, które w pełni pasjonują, choć niełatwe, są nieustanną przygodą; żona Krystyna od 30 lat, ojciec Kingi, Kuby i Wojtka, dziadek Szymona; trener KLANZY i superwizor, trener biznesu, rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne; z zamiłowania dziennikarz radiowy, interesuje się nowościami z zakresu marketingu oraz wspierania innych w rozwoju; redaktor kwartalnika moj@klanza.org.pl. Zdzisław Hofman Inspiracje animatora Często wracam myślą do filmu Katarzyny Kolendy-Zalewskiej Czasami życie bywa znośne o Wisławie Szymborskiej. Odkryłem bowiem w tym filmie, czym jest inspiracja w życiu. Noblistka jedna z najwybitniejszych poetek współczesności żyje zwykłym, czasem radosnym, czasem smutnym życiem, składającym się z drobiazgów, dziwactw, hobby dalekiego z pozoru od pracy. Ale w tym życiu wszystko ma swój sens, czas i porządek. W jednej ze scen bohaterka mówi, że gdyby mogła posiadać na własność portret Mony Lizy lub Mleczarkę Vermeera, to wybrałaby Mleczarkę. Pojawia się pytanie, dlaczego ten niepozorny obraz wygrywa w porównaniu z fundamentalnym dziełem Leonarda da Vinci. Wisława Szymborska odpowiada na to tak: Bo ona robi coś dla świata (mleko z dzbanka do miski przelewa). A wiersz noblistki inspirowany tym obrazem nosi tytuł Vermeer i brzmi tak: Dopóki ta kobieta z Rijksmuseum w namalowanej ciszy i skupieniu mleko z dzbanka do miski Gdy pod koniec maja tego roku w Lublinie wspólnie z Zosią Zaorską podjęliśmy wyzwanie przygotowania seminarium o metodzie KLANZY adresowane do trenerów naszego stowarzyszenia, ta idea Martina Seligmana przyświecała nam szczególnie. Szukaliśmy wspólnie z uczestnikami seminarium pogłębionych odpowiedzi na pytania o sens i treść naszej metody. Szczególnie wszystkich uczestników zafascynowała symbolika Domu KLANZA jest jak dom, dla każdego znajdzie się miejsce, na osobisty i grupowy rozwój. Być animatorem to przepis na szczęśliwe, udane, aktywne życie. Życie pełne sensu. Podczas seminarium o metodzie KLANZY zostały zaprezentowane ciekawe, nieznane powszechnie techniki, m. in. metaplan, który jest plastycznym zapisem dyskusji prowadzonej w małej grupie na określony, często trudny i kontrowersyjny temat. Powstający (wyklejany) w trakcie dyskusji plakat jest skróconym, graficznym zapisem tejże. Celem tej techniki jest wypracowanie możliwie wielu alternatywnych rozwiązań. Podczas pracy zadawaliśmy sobie pytania o wpływ naszej metody na rozwój różnych grup i obszarów, ważnych społecznie, takich jak: edukacja, animacja kultury, organizacja czasu wolnego. Pojawiły się interesujące i różnorodne wnioski, które łatwo przeformułować na cele, po czym obudować narzędziami i wziąć się do pracy pracy nad zmianą. Uczestnicy zwrócili uwagę, że nie wystarczy posiadać dobrze opisaną, efektywną i ciekawą metodę pracy (a taką jest zapewne metoda KLANZY), ale trzeba jeszcze zadbać o skuteczną komunikację propagowanie metody poprzez różne dostępne środki, niekoniecznie wymagające dużych nakładów finansowych. Zauważyliśmy wspólnie, że za mało dbamy o naszych odbiorców, zwłaszcza tych, którzy już wielokrotnie odbywali szkolenia i uczestniczyli w naszych działaniach. To oni są żywą reklamą, promując atrakcyjność i przydatność metody KLANZY. Okazuje się, że wielkie możliwości mają trenerzy. Niestety, nie korzystają z nich ci trenerzy, którzy, kończąc prowadzenie warsztatów, zamykają walizkę ze środkami, pomocami i scenariuszami zajęć i wyjeżdżają, nie myśląc, co też dzieje się z zainspirowanymi, rozgrzanymi, często zafascynowanymi uczestnikami szkolenia. Może warto zadawać sobie pytanie: Co z potencjałem, który się ujawnił? Jak podtrzymać energię 1 www.ted.com moj@klanza.org.pl strona 3 nr 2/2011 (15)
i wykorzystać zapał do wprowadzenia zmiany w środowisku lokalnym uczestnika, ale też do wzmocnienia komunikacyjnego echa o naszych programach, propozycjach, działaniach o naszej wyjątkowości? Wiemy już, że na emocjonalnym zachwycie i przyjemnych doświadczeniach nie da się zbudować projektu zmiany. Uczestnicy seminarium podkreślali, jak ważne jest śledzenie trendów zmieniającej się rzeczywistości. Współczesność to niezwykle dynamiczny czas zmian, a metoda KLANZY powinna elastycznie wykorzystywać to, co niesie świat. rodzina moje miejsce zaufanie atmosfera tradycja tworzenie więzi uczenie się miejsce spotkań towarzyskich KLANZA jako Dom skojarzenia bezpieczeństwo Wykorzystując wiedzę, doświadczenie i zapał uczestników, zaproponowaliśmy wszystkim głównie zaś sobie coś na kształt pracy domowej. Każdy z nas ma za zadanie zaprojektować i wypróbować strategiczne działania pozyskiwania narybku dla KLANZY Jak zaangażować i zatrzymać nowych członków w stowarzyszeniu?. otwartość na innych ojciec i matka wspomnienia, pamięć możliwość poznania siebie różne pokoje równowaga między wspólnotą i różnorodnością przyjaźń zapachy smaki różnorodność przystanek przynależność Seminarium o metodzie KLANZY w Lublinie piec, ciepło wierność rodzą się nowe dzieci nowe pomysły, idee spory i kłótnie KLANZA metafora Domu Taniec integracyjny Metaplan Uczestnicy seminarium moj@klanza.org.pl strona 4 nr 2/2011 (15)
Z OKIENKA ANIMATORA. Aby nam się chciało chcieć Chciałabym, by moje zapiski były donosami o takich sytuacjach, w których na przekór stereotypom ktoś coś zrobił dobrego. Mam dość złych wiadomości! Będą i tak do mnie docierać, spływać rzeką z Internetu i prasy (telewizora nie mam, i chwała Bogu). A ja lubię mówić dobrze o znajomych i ich znajomych, i o tym, co przeczytałam. Wierzę, że jest wiele dobra na świecie i trzeba je dostrzegać, cenić i wspierać się wzajemnie, by nie opaść na dno narzekania i załamywania rąk. Moje okienko jest małe, ale jeszcze dobrze widać w nim ludzi zwykłych, mających marzenia i pasję zmiany. Drodzy Czytelnicy, nie wiem, ilu Was jest, kim jesteście i co widzicie w swoich okienkach. Jak będziecie chcieli, pomóżcie mi pozytywnie donosić. Wierzę, że jesteście warci opisania, Wy i Wasi znajomi. Z. Zaorska się wnuki, dzieci najstarszej córki. Syn skończył filozofię i objechał kawał świata, dwie córki studiują: Jadzia w Akademii Muzycznej, Jula kończy historię sztuki. Mieszkanie tej rodzinki mieści się na dawnym strychu w starej krakowskiej kamienicy, ciekawie przebudowanym. Lubię siąść tam przy dużym stole i wyobrażać sobie, jak jest tam gwarno i radośnie w święta. A ile muzyki dwie utalentowane córki grają już profesjonalnie, przy czym najmłodsza ma słuch absolutny. Tata tej gromadki jest tłumaczem, ale jak ma czas pisze scenariusze bajek, które Krysia opracowuje i wystawia z dziećmi lub młodzieżą. Macierzyństwo zawsze niesie trudy, a Krysię bardzo mocno obciążyły choroby dzieci. Czasem wydawało się, że już nie ma ratunku, ale Jej upór matki pomógł zwyciężyć wiele. Bardzo wiele, ale o tym to już tylko od Krysi można się dowiedzieć. Może powie o pomocy modlitwy do świętych. Długi czas lubiła idealny porządek, wykrochmalone obrusy i zasłony, wszystko na czas przygotowane. Teraz już nie jest tak pilna i pozwala dzieciom na różne warianty spotkań i uroczystości. Nadal prowadzi dwa koła teatralne w szkole podstawowej i gimnazjum. Lubi obserwować rozwój dzieci i robi to z uwagą. Szczególnie pamięta spektakl Strach na wróble, do którego scenariusz napisał mąż, a jedną z ról grał syn. Z koleżanką prowadziła też grupę teatralną w Europejskim Centrum Bajki w Pacanowie. Przygotowały z Iwoną Kapą przedstawienie W Krainie Rymów. Zofia Zaorska, dr nauk humanistycznych, gerontolog, współzałożycielka i były wieloletni kierownik Lubelskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Założycielka KLANZY, obecnie Prezes Honorowy, trenerka i superwizor; kierownik Szkoły Superbabci. Tworzyła wiele grup zadaniowych, animowała powstanie grup rozwijających idee pedagogiki zabawy, organizowała różne formy wielopokoleniowego wolontariatu. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. Zofia Zaorska Być rodzicem i artystą Wśród członków KLANZY jest wiele kobiet, ale niewiele matek pięciorga dzieci. Krysia Rey, trenerka z Oddziału Krakowskiego, do KLANZY zapisała się wiele lat temu. Z wykształcenia jest teatrologiem. Szybko zorientowała się, że do pracy z dziećmi poprzez teatr bardzo pomocne są metody pedagogiki zabawy. Z intuicją, właściwą artystycznym duszom, opanowała programy warsztatów Metody integracyjne w pracy z grupą oraz Tańce integracyjne i do dzisiaj je prowadzi. Jest także edukatorem dramy, prowadząc warsztaty z tej dziedziny. Jeśli, oczywiście, może. Bo, co prawda, najmłodsza Zosia już idzie do liceum, ale pojawiły Interesuje się dramą jako metodą twórczego rozwiązywania konfliktów. Prowadzi warsztaty O ofiarach i sprawcach agresji interpersonalnej, a także warsztaty dla dzieci Przeciwko agresji w szkole podstawowej. Drama aktywizuje uczestników do podjęcia trudnych zadań. W sferze wyobrażonych doświadczeń odgrywają oni role innych osób i przeżywają różne sytuacje, dzięki czemu wzrasta ich świadomość samych siebie, innych ludzi oraz świata, w którym żyją. Wykorzystuje też dramę jako metodę tworzenia spektakli. Scenariusz powstaje w czasie prób, gdy grupa omawia, ćwiczy to, co naprawdę chce widzom powiedzieć. Dopiero potem następuje podział ról i budowanie konkretnych scen. Krysia lubi tańczyć i korzysta z różnych źródeł, które poznała dzięki uczestnictwu w zajęciach KLANZY. Zainteresowała się metodą gimnastyki twórczej Labana, metodami Carla Orfa, B. Straussa, kinezjologią edukacyjną i choreoterapią. Jest członkiem sekcji tanecznej i wprowadza taniec do wszystkich swoich zajęć i imprez. Często chodzi do kina, bo nie ma w domu telewizora (!). Dla dobrej książki potrafi zarwać noc. Lubi muzykę poważną, a dzięki dzieciom zna współczesną muzykę młodzieżową. Najlepiej odpoczywa w gronie rodziny i przyjaciół w Białce Tatrzańskiej, ale kocha też morze. Drobna, wrażliwa, delikatna, ale też stanowcza i zaradna. Dobry duch krakowskiej KLANZY. moj@klanza.org.pl strona 5 nr 2/2011 (15)
www.klanza.org.pl Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA redakcja@klanza.org.pl Podczas działań animacyjnych i warsztatowych Krysia Rey moj@klanza.org.pl strona 6 nr 2/2011 (15)
POD LUPĄ Są dwie perspektywy, z których można w moim odczuciu zobaczyć więcej. Pierwsza dotyczy patrzenia na coś z dystansu, druga wzięcia czegoś pod lupę. Lubię obydwie perspektywy. Czasem patrzę na tę samą sprawę, to odchodząc na pewien dystans, to znów przybliżając się. Zapraszam Czytelników do oglądania wraz ze mną różnych aspektów rzeczywistości pod lupą, a czasem z dystansu. Dużo można zobaczyć także z zamkniętymi oczami wtedy patrzymy sercem. Nie wykluczam także tej perspektywy i zapraszam do lektury. M. Marcinkowska Małgorzata Marcinkowska, pedagog, socjoterapeuta, członek PSPiA KLANZA, a przez wiele lat także trenerka stowarzyszenia; miłośniczka Bieszczadów i wierszy ks. Jana Twardowskiego. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. Małgorzata Marcinkowska Tyle swobody, ile to możliwe Bywa, że w różnych momentach życia przypominamy sobie z nieznanych powodów jakąś ważną dla nas sytuację z przeszłości, jakieś ważne zasłyszane gdzieś zdanie, osobę, czasem miejsce. Do mnie przed wakacjami powróciło wspomnienie wykładu, którego słuchałam, będąc na studiach, i dyskusji, która nastąpiła po wykładzie. Ktoś ze słuchaczy zadał wówczas wykładowcy pytanie: Ile wobec tego potrzeba przymusu w wychowaniu, a ile swobody, żeby było dobrze? Wykładowca odpowiedział: Tyle przymusu, ile to konieczne, i tyle swobody, ile to tylko możliwe. Doświadczenie bycia matką pokazało mi, że granice są potrzebne zarówno nam dorosłym, jak i dzieciom. Dorosłym, aby mogli ufać swoim dzieciom i być o nie spokojni. Dzieciom zaś, żeby mogły budować zaufanie do samych siebie oraz do świata. Jest taki czas w życiu każdego dziecka, kiedy ono pyta: Czy mogę? Potrzebuje wskazówki, chce wiedzieć, czy będzie dobrze, jeśli zrobi to i to. Te momenty są bardzo ważne i warto ich nie przegapić, ponieważ potem przychodzi czas eksperymentowania. Wakacje wszak to czas korzystania ze swobody bez kontroli czujnego oka dorosłych. Niczym nieograniczona swoboda (inaczej mówiąc wolność) bardzo łatwo może przerodzić się w niebezpieczną samowolę, jeśli wcześniej młody człowiek nie wykształcił w sobie wewnętrznego systemu kontroli. Jeśli go posiada, zanim coś zrobi, zapyta sam siebie: Co na to powiedziałby mój ojciec? Co w tej sytuacji powiedziałaby moja matka? Rodzic przestaje być fizycznie potrzebny, ponieważ dziecko posiada jego wewnętrzną reprezentację w sobie. Oznacza to, że w istocie rodzic w tej formie jest na wakacjach ze swoim dzieckiem, nawet o tym nie wiedząc. Im silniejszy i zdrowszy obraz rodzica nosi w sobie dziecko, tym większa jest gwarancja, że podejmie dobrą decyzję, mając ochotę na skorzystanie ze swobody. Wyposażając dziecko w ostatnie wskazówki na wyjazd poza dom, możemy mieć poczucie, że o czymś zapomnieliśmy, o czymś nie przestrzegliśmy, coś mogło zostać wyraźniej zaakcentowane, a tu pociecha już w pociągu i jest za późno. Więc jeszcze ostatnie wskazówki przez telefon, sms z pytaniem, czy wszystko zabrane W istocie przygotowanie do wyjazdu na wakacje zaczęło się bardzo dawno, dawno temu, kiedy dziecko miało trzy latka. Jeżeli dziecko posiada wystarczające zaufanie do siebie i dorosłych, to poradzi sobie w trudnej sytuacji. Zwróci się do innego dorosłego, podzieli się kłopotem, odmówi kolegom, jeśli będzie czuło, że za nim stoi dorosły, który jest dla niego autorytetem, któremu potem będzie mogło powiedzieć: Poradziłem sobie! Życząc dorosłym, aby nie byli niespokojni o swoje pociechy, i pociechom, żeby owocnie skorzystały z kanikuły, kończę moje krótkie rozważanie dobrze znaną prawdą: Teraz, po latach widzę na nowo mądrość i uniwersalność tej odpowiedzi. Wielu rodziców i nauczycieli pyta siebie dzisiaj, ile swobody pozostawić dzieciom lub podopiecznym, żeby mogli czuć się swobodnie i bezpiecznie. Ile przymusu wprowadzić w wychowaniu, żeby uczyć, czym są granice, i jednocześnie szanować wolność dziecka? moj@klanza.org.pl strona 7 nr 2/2011 (15)
FLOW PRZEPŁYW. Teksty, które inspirują Ludzie wierzą, że aby osiągnąć sukces, trzeba wcześnie wstawać. Otóż nie trzeba wstawać w dobrym humorze. Marcel Archard W tej części czasopisma chcę promować teksty, które pokazują jak myśl, pasja, inne spojrzenie kogoś na coś dało początek nowemu i ciekawemu. E. Noga być w centrum nauki w wymiarze maxi. W Lublinie bowiem w przyszłości Bawialnia stać się ma częścią powstającego centrum nauki. O planach stworzenia w Lublinie Centrum Zabawy Wiedzą, w którego realizację zaangażowana jest KLANZA, pisał już w naszym czasopiśmie Jacek Warda 1. Bawialnie Edukacyjne KLANZY proponują zajęcia poznawcze uwzględniające wykonywanie doświadczeń z ogólnodostępnych i bezpiecznych materiałów oraz działania twórcze. W interaktywnej formie przekazują wiadomości z zakresu nauk przyrodniczych. Wyposażone są w proste zabawki rozwijające wyobraźnię i kreatywność dziecka, umożliwiające samodzielne konstruowanie, jak np. rurociąg złożony z kolorowych rur PCV, które można rozmontować i zmontować na nowo, czy 1000 drewnianych klocków. Ośrodki posiadają także gry stolikowe w wersji plenerowej (powiększone): bierki, domino, warcaby. Bawialnia Edukacyjna to miejsce, w którym dzieci i młodzież mogą spędzić czas na odkrywaniu i doświadczaniu świata, na wspólnej zabawie, na towarzyskim spotkaniu, to również miejsce i czas dziecka. Dla nas zaś to miejsce realizacji idei KLANZY i jej metody. Ewa Noga, trenerka KLANZY, superwizor, prezes Zarządu Głównego PSPiA KLANZA, publikacje: Delfin rozwijanie umiejętności poznawczych rozgrzewka, Stare i nowe zabawy podwórkowe (współautorstwo), warsztaty autorskie: Delfin rozwijanie umiejętności poznawczych, Stare i nowe zabawy podwórkowe i Stare i nowe zabawy podwórkowe na niepogodę, Uczeń zdolny odkrywanie i wspieranie potencjałów rozwojowych dzieci i młodzieży oraz warsztaty z zakresu twórczego myślenia. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. Bawialnia Edukacyjna w Lublinie BAWIALNIA to przestrzeń możliwości: ** pierwsza w Lublinie! PODŁOGA INTERAKTYWNA, ** jedyny w Lublinie! GREEN BOX, ** gry i zabawy oparte na WSPÓŁPRACY. Przykładowe, planowane i już realizowane działania lubelskiej Bawialni Edukacyjnej: 1. LEKCJE POZNAWCZE Ewa Noga Bawialnia Edukacyjna Dla dzieci miłość to CZAS im poświęcony Bawialnia Edukacyjna to nowa inicjatywa Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów KLANZA, stanowiąca element systemu edukacji interaktywnej wykorzystującej metodę KLANZY i dotychczasowe doświadczenia z działań Klanzobusa. Jej idea jest odpowiedzią na potrzebę posiadania przez nasze stowarzyszenie miejsca, które stwarzałoby przestrzeń do realizacji innowacyjnych idei poznawczych, działań integracyjnych i twórczych. Tak powstały dwa ośrodki animacyjno-edukacyjne w kwietniu 2011 roku w Lublinie oraz w czerwcu 2011 w Białymstoku w których prowadzone są warsztaty edukacyjne, lekcje poznawcze, a także organizowane są imprezy tematyczne. Z założenia Bawialnia Edukacyjna to przedsmak Centrum Zabawy Wiedzą POZNAWALNIA, to wymiar mini tego, co może Opowieść o ziarnku maku i gwiazdach (Podróż w przestrzeni) pierwszy program z cyklu KOSMOS. Warsztaty są rodzajem spektaklu z elementami interakcji z uczestnikami. Są podróżą po Układzie Słonecznym. Stwarzają możliwość samodzielnego wykonania doświadczeń ilustrujących procesy zachodzące w Kosmosie. Poprzez te zajęcia chcemy pokazać powiązania faktów, zainspirować, oczarować i zderzyć uczniów z WIELKIMI pytaniami. Zajęcia, wykorzystując najnowsze materiały naukowe, nie tylko przekazują w pigułce duży zasób wiedzy, ale także pomagają w rozwijaniu umiejętności kluczowych. Podróż w czasie. Zadaniem tych warsztatów jest uświadomienie uczestnikom powiązań procesów kosmicznych, geologicznych z mechanizmami ewolucji. Prowadzone są w formie gry interaktywnej. 2. OPERACJA WRÓBELEK to przykład otwartych działań animacyjno-poznawczych skierowanych do społeczności lokalnych, których celem jest zasygnalizowanie wybranego problemu i pokazanie jego różnych rozwiązań. 1 J. Warda, Centrum Zabawy Wiedzą, moj@klanza.org.pl nr 1/2010. moj@klanza.org.pl strona 8 nr 2/2011 (15)
3. KLANZOBUS tematyczny, czyli mobilna nauka i animacja edukacyjna realizowana w terenie na lubelskich osiedlach. Ma pełnić kilka uzupełniających się funkcji: uczyć dzieci wspólnej zabawy, działania przez współpracę, a nie rywalizację, rozwijać kreatywność; zainteresować dzieci nauką i sztuką, pomagać im odkrywać swoje talenty, kontaktować ze specjalistycznymi pracowniami, które mogą pomóc w rozwoju; mobilizować społecznie i integrować dzieci mieszkające w dzielnicach wymagających rewitalizacji; uzupełniać ofertę wydarzeń artystycznych i społecznych w mieście (Piknik Słoneczny, Carnaval Sztukmistrzów, Jarmark Jagielloński, festyny dzielnicowe); organizować mobilne pokazy naukowe pod nazwą Spektakularne Spektakle, będące poszerzeniem oferty Bawialni Edukacyjnej i zapowiedzią POZNAWALNI. 4. IMPREZY TEMATYCZNE organizowanie tygodni tematycznych, np. tydzień wody, światła, barw, działań animacyjnych, w tym okolicznościowych, np. urodzin. Bawialnia Edukacyjna w Lublinie, Lublin, ul. Prusa 2, tel. 81 534 65 83 lub 603 121 386 Informacje na stronie: www.lublin.klanza.eu, www.ebawialnia.blogspot.com, www.bawialnia.org.pl (wkrótce dostępna), Bawialnia Edukacyjna KLANZY w Białymstoku Podobne w charakterze są propozycje zajęć w Bawialni w Białymstoku. Oferta tego ośrodka to przede wszystkim: 1. Klanzowa Akademia Malucha (dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat), w której programie są krainy edukacyjne, tematyczne zabawy twórcze oraz figlowanie na dywanie. 2. Klanzowa Akademia Naukowca w programie Dni z MEN- SĄ 2, warsztaty eksperymentalne, warsztaty przyrodnicze, zajęcia rozwijające kreatywność, gry i zabawy ruchowe w ogrodzie. 3. Wakacje Integracyjne z KLANZĄ warsztaty naukowo- -twórcze, zajęcia tematyczne, gry i zabawy ruchowe adresowane do dzieci, także niepełnosprawnych. Bawialnia Edukacyjna KLANZY w Białymstoku, Białystok, ul. Dąbrowskiego 24, tel. 85 651 04 47 Informacje na stronie: www.klanza.bialystok.pl, http://bawialnia-klanza.blogspot.com 2 Za wikipedią: Mensa (Mensa International) jest największym, najstarszym i najbardziej znanym stowarzyszeniem ludzi o wysokim ilorazie inteligencji na świecie. Dzieli się na grupy krajowe, zwane Mensami poszczególnych krajów (np. Mensa Polska). moj@klanza.org.pl strona 9 nr 2/2011 (15)
Bawialnia Edukacyjna w Lublinie i Białymstoku moj@klanza.org.pl strona 10 nr 2/2011 (15)
W STREFIE PRZYGODY Kiedy patrzę, na dzieci uczniów i przedszkolaki pełne optymizmu, ciekawości świata i siebie oraz pasji tworzenia, a potem na ławki, które stoją, podręczniki, które leżą, i salę, która po prostu jest to budzi się we mnie wyzwanie, by w jakiś sposób ożywić to miejsce, sprzęty i pomoce dydaktyczne. Po co? Aby w sali szkolnej i przedszkolnej kwitło życie i gościła przygoda, aby dzieci na pytanie, czy lubią się uczyć, odpowiadały radosnym głosem: tak, chcemy jak najwięcej takiej nauki! Jak to zrobić? Poprzez budowanie klimatu bezpieczeństwa dla każdego dziecka, poprzez tworzenie wyjątkowości i odrębności grupy dziecięcej, poprzez sprawdzone i nowatorskie metody pracy. W tym miejscu chciałabym pisać o fruwających ławkach, nauczaniu w ruchu, obrzędach grupowych, które scalają i jednoczą, o pomysłach wychowawczych na sytuacje trudne, wymagające mądrych decyzji dorosłego, o inspirujących tekstach literackich, o nauczycielach, o czyli rozwiązać worek z pomysłami na zajęcia edukacyjne i wychowawcze z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym i przedszkolnym. Zamierzam prezentować sprawdzone pomysły, swoje i te podpatrzone, o których usłyszałam lub przeczytałam. M. Swędrowska Małgorzata Swędrowska Kocham mamę, kocham tatę, bo są dla mnie całym światem! Wykorzystanie tekstów literackich do wspólnej zabawy dzieci z rodzicami Ostatnie miesiące roku szkolnego maj i czerwiec obfitują w święta rodzinne. Najnowsza podstawa programowa, dotycząca edukacji wczesnoszkolnej, kładzie duży nacisk na współpracę szkoły z rodzicami. Stąd mój pomysł i zachęta, by uczynić z Dnia Mamy, Dnia Dziecka i Dnia Taty święto rodziny, w którym króluje wspólna zabawa. Charakter tych uroczystości odbiega od akademickich deklamacji wierszy i chóralnego wyśpiewywania piosenek. Punkt ważności spotkania przesuwa się na zaangażowanie rodzica do wspólnych zabaw ze swoim dzieckiem, z innymi rodzicami i ich dziećmi. A są to m.in. masażyki na plecach, zabawy paluszkowe, tańce integracyjne i pląsy grupowe. Oprócz świetnej imprezy gwarantuję zrealizowanie ukrytego planu przedsięwzięcia nauczenie, przypomnienie, podsunięcie rodzicom pomysłów na baraszkowanie, spędzanie wolnego czasu z dzieckiem oraz sposobu na aktywne czytanie tekstów literackich. Pomysłów na zorganizowanie takiej uroczystości dostarcza literatura dziecięca, bowiem w książce mieszka czarów sto, a gdy zamknie się oczy, to niejedno może wyskoczyć. Proponuję dwie książki: Jak mama została Indianką 1 (czytanie, przerywane zabawami, tańcami, wprawkami dramowymi, zajmuje około 40 45 minut) i Jak tata pokazał mi wszechświat 2. Pokażę, jak wydobyć w nich słowa klucze i wartości. Małgorzata Swędrowska, absolwentka nauczania początkowego i wychowania przedszkolnego UAM, Podyplomowych Studiów w zakresie Konstruowania Programów Kształcenia Stymulujących i Wspierających Rozwój Wzwyż oraz Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka i kursu trenerskiego Edukacja przez ruch D. Dziamskiej. Nauczycielka, animatorka, trenerka. Fascynuje ją drugi człowiek. Prowadzi zajęcia z dziećmi, które dodają jej energii, oraz szkolenia z dorosłymi, które zmuszają do refleksji, prowokują do poszukiwań nowych sposobów pracy. Jest autorką wielu warsztatów, w KLANZIE szkoli m.in. w zakresie edukacji ekologicznej, metodyki zuchowej, pracy z tekstem literackim oraz aktywnej edukacji. Oprócz tego bierze udział w projektach Stowarzyszenia Jeden Świat (Bajka za bajkę, Opowiadacze), w działaniach literacko-animacyjnych w Księgarni z Bajki w Poznaniu, w programie Fundacji ABCXXI Cała Polska czyta dzieciom jako lider. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. Więcej na www.pani-smykalka.pl W mojej klasie wszyscy byliśmy świadkami niepowtarzalnego widoku, gdy poważni na co dzień tatusiowie zamieniali się w kucharzy za sprawą własnoręcznie przez dzieci pomalowanych fartuszków, a mamy filcowały kwiaty i bawiły się w Indianki. A najwięcej frajdy i podziwu dla swoich rodziców miały dzieci. I to najbardziej cieszy serce pedagoga;) 1 U. Stark, M. Lepp, Jak mama została Indianką, Wydawnictwo Zakamarki, Poznań 2008. 2 U. Stark, E. Eriksson, Jak tata pokazał mi wszechświat, Wydawnictwo Zakamarki, Poznań 2008. moj@klanza.org.pl strona 11 nr 2/2011 (15)
Jak mama została indianką Przed uroczystością przygotowujemy dla mam krąg krzeseł. Dzieci w zależności od warunków panujących w klasie siadają albo przed nimi na poduszkach, albo na wykładzinie (stoją na niej krzesła). Tworzą się w ten sposób dwa kręgi. W środku leży książka, najlepiej na jakiejś tkaninie albo na ozdobnym pudełku. Pod tkaniną albo w środku pudełka znajdują się pióra (za niewielką część funduszy klasowych można takie piórka kupić na giełdach kwiatowych, czasami w kwiaciarniach; można je zastąpić wyciętymi z papieru szablonami), obok piór tasiemki do włosów, gumki, sznurki albo kawałki grubszej wełenki. Mamy i ich dzieci, przybywający do klasy na umówioną godzinę, przyozdabiają swoje głowy tasiemkami i piórami (te, wykonane z papieru, można dodatkowo ozdobić kredkami). Kiedy już wszyscy siedzimy w kręgach, nauczyciel też IndiankaJ wita gości, mówiąc, że dzisiejszy Dzień Mamy będzie obfitował w niezwykłe prezenty, bo dzieci i mamy dadzą sobie nawzajem coś, co mają najpiękniejszego: siebie samych, swój czas, wspólną zabawę, uśmiechy, serdeczne słowa Rozpoczynamy od nauki indiańskiego kroku do melodii Carnevalito 3. Melodia płynie w rytmie wolno, wolno, szybko, szybko, szybko, w takim też rytmie wypowiadamy słowa: la czik la czok la czik la czok la czuk, uderzając dłońmi dwa razy w uda i klaszcząc trzy razy. Tę sekwencję powtarzamy cztery razy, a podczas swobodnej, nierytmicznej muzyki swobodnie, dowolnie wymachujemy rękami. Całą zabawę powtarzamy trzy razy. 6. Słowa: Ćwiczyłem skakanie na odległość między kamieniami są pretekstem do ułożenia obręczy albo poduszek jako kamieni i przeskakiwania między nimi do melodii Swing w uliczce 4. 7. Słowa: Dwie muchy obijały się o sufit, są zaproszeniem do wykonania tańca much do melodii Orzeszek 5. Z trzech palców kciuka, wskazującego i serdecznego złączonych ze sobą, tworzymy muchę, która rytmicznie lata przed twarzą i nad głową, a my wypowiadamy słowa: Wielka mucha wpadła i zrobiła bzz tak cztery razy. Następnie łapiemy muchę, mówiąc i wykonując następujące gesty: Mam ją tu uderzamy dłońmi dwa razy w kolana, raz klaszczemy (każda sylaba to odpowiedni klask ), A ona fruu dotykamy barków, głowy i wyrzucamy ręce w górę. 8. Dzieci usłyszawszy słowa: No i ją uwolniłem, przytulają się do swoich mam; można dać sobie buziaka, można zrobić masażyk na plecach. 9. Usłyszawszy słowa: Przekradliśmy się obok dziadka, do piosenki przerywanki Kto tak pięknie gra 6 bawimy się w przekradanie, ciche chodzenie, tropienie. Kiedy muzyka cichnie, dzieci nieruchomieją i słuchają, jaką czynność mają wykonać, gdy muzyka zabrzmi, skaczą na odległość między kamieniami, tropią kury tak cicho, by nie drgnęła deseczka w podłodze, śledzą lot trzmiela. Nauczyciel bierze do ręki książkę i wypowiada zaklęcie zapraszające do zabawy: Baju, baju, nie do wiary, to są chyba jakieś czary, karta książki się otwiera, w świat przygody nas zabiera, po czym wszyscy z tajemniczymi minami powtarzają je trzy razy, za każdym razem coraz ciszej. 1. Nauczyciel czyta książkę. Kiedy dzieci usłyszą słowa: Nudzi mi się, mimiką wyrażają znudzenie, a następnie zaciekawienie, bo jesteśmy ciekawi, co dalej będzie się działo w opowieści. 2. Kiedy usłyszymy słowa dziadka: Wykop trochę kamieni, pantomimicznie imitujemy podnoszenie i przerzucanie na stertę bardzo ciężkich kamieni. 3. Kiedy usłyszymy słowa: Pokazując swoje krzywe zęby, pokazujemy zęby w szerokim uśmiechu. 4. Nauczyciel czytając: Przyczepiłem pióro, zakłada tasiemkę na głowę i przyczepia pióro. 5. Słowo: Howgh! jest zaproszeniem do nauki pląsu Ala maja himalaja iguazu howgh! Pląs jest tańcem rąk: prawa dłoń wskakuje na prawe kolano, lewa na lewe, następnie prawa dłoń wędruje na lewy bark, a lewa na prawy. Do tańca rąk dołączamy rytmicznie wypowiadane słowa: Ala maja, szczególnie silnie akcentując howgh!. I tak trzy razy. 3 E. Heiligenbrunner, R. Rabenstein, B. Weiser, Tańce i zabawy dla grupy (książka + płyta CD lub kaseta MK), Wydawnictwo KLANZA, Lublin 2000. 10. Słowa: Byliśmy tu tylko my i kilka kaczek, zapraszają do tańca Kaczuszki 7. 11. Usłyszawszy słowa: Widziałeś kiedyś coś równie pięknego?, robimy zachwycone miny. Dzieci odwracają się do swoich mam i przez chwilę rozmawiają z nimi o czymś zachwycającym. 12. Wykonujemy taniec plemienny La czik, la czok. 13. W książce jest mowa o pieczeniu ryb nad ogniskiem. W tym miejscu można pobawić się w jakikolwiek pląs ogniskowy, 4 Tamże. 5 Muzyka z warsztatów PSPiA KLANZA pt. Od butelki do guzika, czyli wesoła muzyka warsztaty z wykorzystaniem rekwizytów w pracy z małymi dziećmi autorstwa Katarzyny Makarewicz i Marzenny Czachórskiej-Krej. 6 Piosenka z warsztatów PSPiA KLANZA pt. Kto tak pięknie gra? To dzieci, pani i ja autorstwa Katarzyny Makarewicz i Beaty Grabkowskiej. 7 Tamże. moj@klanza.org.pl strona 12 nr 2/2011 (15)