Wprowadzenie do tematyki zrównoważonego gospodarowania wodą na terenach zurbanizowanych Agnieszka Kapusta Kierownik projektów Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cites
Idea zrównoważonego rozwoju Zrównoważony rozwój to taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie Raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju Nasza wspólna przyszłość, 1987 r.
Zrównoważony rozwój w polskim prawie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, art. 5: "Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju". Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku, art. 3: stwierdza się, że rozwój zrównoważony, to taki rozwój społecznogospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.
Zrównoważony rozwój a gospodarka wodna Agenda Zrównoważonego Rozwoju 2030 cel 6: zapewnienie wszystkim ludziom dostępu do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi; Strategia unijna Europa 2020 i Plan działań na rzecz zasobooszczędnej Europy zalecenie korzystania z zasobów w sposób efektywny zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju Plan Ochrony Zasobów Wodnych w Europie podnoszenie świadomości konsumentów energii na temat efektywnego korzystania z wody Ramowa Dyrektywa Wodna promowanie zrównoważonego korzystania z wód Ustawa Prawo Wodne - gospodarowanie wodami z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości.
Zasoby wodne Polski Zasoby wodne Polski w przeliczeniu na jednego mieszkańca należą do najniższych w Europie (ok. 1600 m 3 /rok), dlatego też efektywne gospodarowanie nimi pozostaje jednym z najważniejszych priorytetów naszego kraju. 4000 W okresach suszy wskaźnik ten może być niższy od 1000m³/rok/mieszkańca, podczas gdy dla 3000 porównania, na jednego mieszkańca Europy 2000 przypada średnio 3 razy więcej słodkiej wody (w 1000 ciągu roku ok. 4500 m³), a na świecie ok. 7300 0 m³. [m3] 8000 7000 6000 5000
Zasoby wodne Europy (1000 m 3 na 1 mieszkańca ) Źródło: EUROSTAT
Pobór wody na 1 mieszkańca w wybranych krajach Europy[m 3 ] w 2012 r. 1400 1200 1 230,74 1000 800 600 400 200 0 779,98 296,17 175,22 116,89 797,74 640,98 459,71 508,56 451,52 301,56 322,55 222,63 154,51 84,79 127,25 95,56 123,11 129,36 Źródło: EUROSTAT
Pobór wody na 1 mieszkańca Polski [m 3 ] 350 300 321,22 315,46 312,93 300,52 301,83 298,17 302,01 306,26 301,56 295,34 297,49 250 200 150 100 50 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: EUROSTAT ogółem wody powierzchniowe wody podziemne
Pobór wody w Polsce na cele gospodarki i ludności [hm3] 9000,00 8000,00 7000,00 6000,00 5000,00 4000,00 3000,00 2000,00 1000,00 0,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Źródło: GUS przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej
Wskaźnik eksploatacji wód (WEI) Water Exploitation Index (WEI) - wskaźnik wykorzystywany przez Europejską Agencję Środowiska do oceny racjonalności gospodarowania wodami. Wskaźnik eksploatacji wód prezentuje procentowy udział rocznego poboru wód w średniorocznych długoterminowych zasobach wód. Wartość 20% uznawana jest za granicę, powyżej której występuje zjawisko stresu wodnego, a dostępne zasoby słodkiej wody w odniesieniu do poboru stanowią poważną barierę rozwoju kraju.
Wskaźnik eksploatacji wód (WEI) Wskaźnik eksploatacji wód dla roku 2015 lub ostatniego roku, dla którego dostępne są dane. Źródło: EUROSTAT
Ochrona zasobów wodnych Według raportu Programu Narodów Zjednoczonych do spraw rozwoju z 2007 r. "GEO- 4" do 2025 roku zużycie wody w krajach rozwijających się wzrośnie nawet o 50%, a w krajach rozwiniętych o 18%. Wg raportu ONZ z 2015 r. globalne zapotrzebowanie na wodę wzrośnie o 55% do roku 2050, podczas gdy rezerwy zasobów będą nieustannie spadać. Jeśli obecne tendencje konsumpcji wody się nie zmienią, do 2030 r. aż 40 proc. ludności na Ziemi będzie się zmagać ze znacznym niedoborem wody. Kontynuacja działań na rzecz efektywnego gospodarowania wodą jest wciąż szczególnie istotna, gdyż wobec obserwowanych zmian klimatycznych deficyt wody na terenie Polski może się w przyszłości pogłębiać.
Gospodarka wodna na terenach zurbanizowanych Decyzje podejmowane na szczeblu lokalnym mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów strategicznych określonych w dyrektywach unijnych, ustawach i programach krajowych. Ponad 60% ludności Polski zamieszkuje miasta, w związku z tym realizacja celów zrównoważonego rozwoju wymaga w dużej mierze podjęcia działań na tych obszarach. Istotnym problemem, z którym zmagają się decydenci na terenach zurbanizowanych, a będącym bezpośrednim skutkiem ubocznym degradacji krajobrazu i biosfery wskutek postępującego rozwoju cywilizacyjnego i urbanistycznego jest głębokie zaburzenie naturalnego obiegu wody obejmujące zmiany reżimu spływu powierzchniowego, infiltracji i parowania.
Problemy gospodarki wodnej na terenach zurbanizowanych Coraz większe powierzchnie zabudowy oraz pokryte przez materiały nieprzepuszczalne, odprowadzanie wód opadowych ze zlewni zurbanizowanych za pomocą kanalizacji są przyczyną nasilenia niekorzystnych sytuacji związanych z zmianami w tzw. małym obiegu wody. Przyspieszony odpływ, brak możliwości odprowadzenia, ograniczone możliwości retencji dużej ilości wody w czasie długotrwałych i obfitych opadów prowadzi do spiętrzania poziomów wód, występowania lokalnych podtopień, ograniczenia funkcjonowania zielonej infrastruktury.
Problemy gospodarki wodnej na terenach zurbanizowanych Niewielki stopień zagospodarowania wody opadowej, jak również wody roztopowej w miastach. Woda, która spływa np. po zanieczyszczonych drogach jest kierowana bez wcześniejszego oczyszczenia do wód powierzchniowych jako ściek opadowy. Często jest on bardziej zanieczyszczony szkodliwymi substancjami (w tym związkami ropopochodnymi) niż ścieki komunalne. Sposób postępowania z wodami opadowymi w miastach jest bardzo ważnym elementem zrównoważonej gospodarki wodnej.
Świadomość Polaków Wg ustaleń Raportu z analizy badań świadomości, postaw i zachowań ekologicznych Polaków przeprowadzonych w Polsce w latach 20092015 (Analiza TNS Polska dla Ministerstwa Środowiska, 2015) Polacy odczuwają niedosyt informacji z zakresu gospodarki wodnej. W latach 2009-2015 tematyka gospodarki wodnej była przedmiotem jedynie trzech badań, przy czym jedyne polskie badanie dotyczące tego problemu pochodzi z 2009 r. ( Polacy a świadomość oszczędzania wody ). Z sondażu Eurobarometru Attitudes of Europeans towards water related issues (2012) wynika, że jedynie co czwarty Polak jest dobrze poinformowany w kwestiach dotyczących problematyki gospodarki wodnej. Aż 69% respondentów uważa, że w mediach o oszczędzaniu wody mówi się zbyt mało, dlatego ważne jest dalsze podnoszenie świadomości konsumentów wody.
Zrównoważona gospodarka wodna - wyzwania Zapewnienie odpowiedniego stanu ilościowego i jakościowego zasobów wodnych i zaspokojenie potrzeb bytowych, przemysłowych, etc.; Ochrona ekosystemów wodnych i zależnych od zasobów wodnych; Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi; Konieczność współpracy różnych branż wykorzystujących zasoby wodne i interesariuszy; Podniesienie świadomości społeczeństwa.
Dziękuję za uwagę!