OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FILOZOFII XIII WIEKU
POWSTANIE UNIWERSYTETÓW Najwcześniej powstają dwa uniwersytety: Sorbona - Paryż Oxford Uniwersytety zostają zorganizowane na wzór struktury cechowej, w której uczeń zostaje czeladnikiem, a w końcu mistrzem (magister) Uniwersytety mają najczęściej 4 wydziały: artes (wydział sztuk), theologia (teologia), medicales (medycyna), decretales (prawo) Główne metody nauczania to: Lectio - wykład (nauczyciel czyta i komentuje podręcznik) Disputatio - dyskusja na ustalony wcześniej temat.
ODKRYCIE NA NOWO PISM ARYSTOTELESA Od końca XIIw. do Europy zachodniej zaczynają docierać pisma Arystotelesa, które wcześniej były zupełnie nieznane. Docierają one przez pośrednictwo filozofów arabskich i żydowskich, którzy pisali do nich obszerne komentarze. Zwłaszcza komentarze Ibn Ruszd a (Awerroesa) powodują powstanie kilku kwestii, w których nowo odkryte pisma Arystotelesa wydają się niezgodne z wiarą. Problemy te są tym intensywniejsze, że Awerroes jako pierwszy zdał sobie sprawę z neoplatońskich naleciałości i chciał przedstawić w swoich komentarzach czystego Arystotelesa.
PROBLEMY AWERROIZMU Awerroistyczna interpretacja Arystotelesa świat materialny jest wieczny mogą istnieć prawdy rozumu i wiary, które dotyczą tego samego zagadnienia i są ze sobą sprzeczne dusza ludzka jest nieśmiertelna jedynie w wymiarze ogólnym świat materialny został stworzony nie mogą istnieć prawdy rozumu i wiary, które dotyczą tego samego zagadnienia i są ze sobą sprzeczne każda dusza ludzka jest nieśmiertelna Nauka Kościoła
DWA MODELE TRAKTOWANIA FILOZOFII POGAŃSKIEJ Relację filozofii i teologii często ujmowano alegorycznie odnosząc filozofię do wydarzeń ze Starego Testamentu: Ex 3, 22 - filozofia pogańska jest jak skarby Egipcjan, które Izrael zabiera wychodząc do Ziemi Obiecanej (św. Grzegorz z Nyssy) - jest wartościowa Rdz 31,19 - filozofia Arystotelesa jest jak bożki pogańskie, które Rachela ukradła swemu ojcu Labanowi (św. Bonawentura) - jest podejrzana
SZKOŁY FILOZOFICZNE XIII WIEKU Szkoła oksfordzka: Robert Grosseteste (1175-1253); Roger Bacon (ok. 1214 do ok. 1293) Szkoła franciszkańska: Aleksander z Halles (1181-1245); św. Bonawentura (1217-1274) Szkoła dominikańska: św. Albert Wielki (1205-1280), św. Tomasz z Akwinu (1224-1274)
ŚW. BONAWENTURA (1217-1274)
TEOLOGIA I FILOZOFIA (WIARA I ROZUM) Filozofia jako nauka ma za zadanie uczynienia zrozumiałym, tego, co jest poznawalne przez wiarę. Oznacza to świadome dodawanie do artykułów wiary elementów racjonalnych (filozoficznych), aby uczynić je w miarę możliwości pojmowalnymi przez rozum. Św. Bonawentura uważał także, że tym, co łączy wiarę i rozum jest miłość. wiara jest przewodnikiem, a rozum jej towarzyszem.
BÓG - OBJAWIAJĄCY SIĘ STWÓRCA Boga można najpierw odnaleźć poprzez rozważanie Jego stworzeń, które reprezentują na świecie swojego Stwórcę, ponieważ są podobne do Boga. Cały wszechświat jest zatem otwartą księgą, w której możemy odczytać Trójcę Świętą (creatura mundi est quasi quddam liber in quo legitur Trinitas fabricatrix). Ta księga nie tylko mówi o wielkości Stwórcy, ale także o Jego miłości, ponieważ właśnie taki świat został stworzony z miłości.
DROGA CZŁOWIEKA KU BOGU Człowiek najpierw więc odnajduje cienie i ślady Boga w stworzeniach, aby następnie odnaleźć obraz Boga w duszy, a w końcu móc wznieść się ponad Stworzenia do samego Boga. Odnaleźć cienie Boga, to wejść na mistyczną drogę ku Niemu. Tutaj właśnie mieszczą się wszelkie rozumowe dowody na istnienie Boga. kiedy zwracamy się do wnętrza naszej duszy odnajdujemy już nie tylko cienie, czy ślady Bożej obecności, ale po prostu samą Bożą obecność
HYLEMORFIZM Hylemorfizm to twierdzenie, że wszystkie byty stworzone, nawet aniołowie, składają się z materii i formy (źródłem tego poglądu jest żydowski filozof Ibn Gabirol - Awicebron) Każde określenie bytu jest formą, którą dodaje się do jednej - wspólnej wszystkim bytom materii. Każdy byt przyjmuje tyle form ile posiada własności. Zatem im więcej własności posiada jakiś byt, tym więcej posiada form. Użyteczność hylemorfizmu w teologii: Tak na prawdę człowiek posiada co najmniej trzy formy, wegetatywną, zmysłową i rozumną. W momencie śmierci giną formy wegetatywna i zmysłowa a rozumna jest nieśmiertelna. Aniołowie składają się z materii duchowej i formy i dzięki temu różnią się od Stwórcy, który jest czystą formą.
DUSZA I JEJ POZNANIE Dusza rozumna jest samodzielnie istniejącą substancją. Jest ona jednak zawieszona pomiędzy dwoma zasadniczymi przedmiotami - intelektualnymi i zmysłowymi. Dlatego poznanie intelektualne jest podwójne abstrakcja - wydobywanie treści z rzeczy zmysłowych (jest potrzebna tylko wtedy, kiedy nasz intelekt zwraca się w kierunku ciała ) iluminacja - intelekt nie poznaje przy pomocy abstrakcji, ale bezpośrednio ujmuje treści intelektualne, pochodzące z Bożego oświecenia.
WIECZNOŚĆ ŚWIATA I WIELOŚĆ FORM Choć Arystoteles uważał, że świat jest wieczny, to jednak Bonawentura bardzo mocno twierdzi, że dzięki naszemu rozumowi możemy poznać, że świat materialny jest stworzony w czasie. Zatem prawda o stworzeniu świata w czasie jest prawdą rozumu, a nie wiary.