Najnowsze migracje z i do Polski Agata Górny Demografia, 26.11.08
Polska jako kraj emigracji
Najważniejsze okresy/momenty w historii emigracyjnej Polski Okres międzywojenny: migracje za chlebem Okres powojenny: migracje żołnierskie i polityczne Okres PRLu: zawieszenie emigracji Lata 1980-te: emigracja solidarnościowa Lata 1990-te i początek XXI wieku: migracje niepełne Od 2004 roku: rosnąca swoboda mobilności
2nd quarter 2005 4th quarter 2004 Skala emigracji w latach 1990. i 2000. 350 300 250 200 150 100 50 0 2nd quarter 2004 4th quarter 2003 2nd quarter 2003 4th quarter 2002 2nd quarter 2002 4th quarter 2001 2nd quarter 2001 4th quarter 2000 2nd quarter 2000 4th quarter 1999 November 1998 May 1998 November 1997 May 1997 November 1996 May 1996 November 1995 May 1995 November 1994 May 1994 emigrants of w hich: w orkers Źródło: BAEL, różne lata
2nd quarter 2005 4th quarter 2004 2nd quarter 2004 4th quarter 2003 2nd quarter 2003 4th quarter 2002 2nd quarter 2002 4th quarter 2001 Rosnące znaczenie migracji krótkookresowych 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2nd quarter 2001 4th quarter 2000 2nd quarter 2000 4th quarter 1999 November 1998 May 1998 November 1997 May 1997 November 1996 May 1996 November 1995 May 1995 November 1994 May 1994 short-term long-term Źródło: BAEL, różne lata
Niemcy jako główny kraj docelowy Polaków (lata 1990. i początek XXI wieku) 350 300 250 200 150 100 50 0 2nd quarter 2005 4th quarter 2004 2nd quarter 2004 4th quarter 2003 2nd quarter 2003 4th quarter 2002 2nd quarter 2002 4th quarter 2001 2nd quarter 2001 4th quarter 2000 2nd quarter 2000 4th quarter 1999 November 1998 May 1998 November 1997 May 1997 November 1996 May 1996 November 1995 May 1995 November 1994 May 1994 w orkers of w hich: w orkers to Germany Źródło: BAEL, różne lata
Migracje sezonowe do Niemiec (lata 1990. i początek XXI wieku) 300 250 200 150 100 131 149 133 165 184 198 202 218 238 261 283 292 307 50 0 69 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Źródło: Ministerstwo Pracy
Emigracja z Polski w latach 1990. i na początku XXI wieku najważniejsze cechy Przewaga migracji zarobkowych Istotna rola migracji krótkookresowych (migracje niepełne) Niemcy jako główny kraj docelowy Stosunkowo niski poziom wykształcenia emigrantów Istotne znaczenie wsi jako obszarów wysyłających
Emigranci zagraniczni w danych spisowych (2002) Zarejestrowano 786 tys. emigrantów, w tym: 626 tys. długoterminowych: 12 mies. i więcej 160 tys. krótkoterminowych: 2-12 mies. Kraje: Niemcy - 294 304 USA 158 009 Włochy 39 262 Kanada 29 117 Wielka Brytania - 23745
Migracja poakcesyjna według szacunków GUS Szacunek liczby ludności przebywającej za granicą powyżej 2 miesięcy w dniu 01.01.2007: 1 milion 950 tysięcy. Szacowany łączny efekt odpływu: około 1 milion 100 tysięcy (średnia miesięczna intensywność odpływu to 30-35 tysięcy). Źródło: GUS i Grabowska-Lusińska, Okólski (2008)
Migranci według wieku (przed i po akcesji) a rozkład wieku Polaków (%) 40 35 30 25 % 20 15 średni wiek 32,90 31,36 10 5 Źródło: Grabowska-Lusińska, Okólski (2008) na podstawie BAEL 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50+ wiek przed akcesją po akcesji ludność Polski
Migranci według wykształcenia (przed i po akcesji) a poziom wykształcenia Polaków (%) 40 35 30 25 20 15 10 5 Źródło: Grabowska-Lusińska, Okólski (2008) na podstawie BAEL 0 w yższe policealne średnie zaw odow e średnie ogólne zasadnicze zaw odow e gimnazjum niższe przed akcesją po akcesji populacja Polski
Migranci według typu osiedleńczego (przed i po akcesji) a typ osiedleńczy Polaków (%) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 Źródło: Grabowska-Lusińska, Okólski (2008) na podstawie BAEL 0 100+ 50--100 20--50 10--20 5--10-5 village przed akcesją po akcesji ludność Polski
Główne kraje docelowe migrantów (przed i po akcesji) (%) 40 35 30 25 20 15 10 5 Źródło: Grabowska-Lusińska, Okólski (2008) na podstawie BAEL 0 Wielka Brytania Irlandia USA Holandia Szw ecja Belgia Austria inne kraje Europy przed akcesją po akcesji
Migranci z wykształceniem wyższym i zasadniczym wśród ogółu migrantów według głównych krajów docelowych (%) 50 45 40 35 30 POLSKA 11,5% 26,1% zasadnicze zawodowe 25 20 15 wyższe 10 5 0 Wielka Brytania Irlandia Holandia Niemcy Włochy USA Źródło: Grabowska-Lusińska, Okólski (2008) na podstawie BAEL przed akcesją po akcesji
Migracja poakcesyjna wybrane cechy Ciągłość Migracja krótkoterminowa jako najważniejszy typ Deprecjacja kwalifikacji Wzrost znaczenia Emigracji ludzi młodych Emigracji ludzi wykształconych (i studentów) Europejskich krajów docelowych
Migracja poakcesyjna wybrane cechy Zmiana Nowe kraje i obszary docelowe Legalizacja pobytu migrantów przebywających za granicą Nowe (oficjalne) procedury rekrutacji
Imigracja do Polski
Przyjazdy z b. ZSRR przełom początku lat 1990. 1 0 0 0 0 0 0 9 0 0 0 0 0 8 0 0 0 0 0 7 0 0 0 0 0 6 0 0 0 0 0 5 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 01.1988 04.1988 07.1988 10.1988 01.1989 04.1989 07.1989 10.1989 01.1990 04.1990 07.1990 10.1990 01.1991 04.1991 07.1991 10.1991
Czynniki imigracji z b. ZSRR do Polski Zniesienie (zmniejszenie) barier dla mobilności zagr. Uwolnienie zawieszonej mobilności zagr. Wysokie koszty transformacji ekonomicznej Pojawienie się różnic ekonomicznych w obrębie krajów Europy Środkowej i Wschodniej
Czynniki imigracji zarobkowej z Zachodu Restrukturyzacja polskiej gospodarki popyt na wykwalifikowaną siłę roboczą Otwarcie rynku polskiego na inwestycje zagraniczne przepływ wewnątrz korporacji Duża stopa zwrotu w niezagospodarowanych sektorach polskiej gospodarki
Pozwolenia na pracę Liczba wydanych pozwoleń na pracę w 1995-2005: 170,850 1995-10,441 2003-18,841 2005-10,304 Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej za Kępińska (różne lata)
Pozwolenia na pracę - trendy 25000 20000 15000 10000 5000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Razem W ietnam Ukraina Niemcy 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej za Kępińska (różne lata)
Pozwolenia na pracę najważniejsze grupy (2005) UE-25: 1,579 Niemcy 518 USA - 452 Ukraina 2,697 Białoruś - 610 Rosja - 486 Wietnam 1067 Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej za Kępińska (różne lata)
Źródła popytu na pracę cudzoziemców ze Wschodu Handel jako dźwignia importu cudzoziemskiej siły roboczej Niezaspokojony popyt w dużych miastach: mała mobilność przestrzenna polskiej siły roboczej stosunkowo hojna polityka przyznawania zasiłków w latach 1990.
Handel dźwignia przyjazdów zarobkowych do Polski Handel przygraniczny też przemyt (całe lata 90-te) Drobny handel (petty trade) (początek lat 90-tych) Handel hurtowy (druga połowa lat 90-tych) Handel w Polsce (druga połowa lat 90-tych)
Jarmark Europa
Praca zarobkowa stopniowy rozwój migranckich sektorów Najważniejsze sektory pracy: handel sektor remontowy i budowlany rolnictwo pomoce domowe gastronomia szeroko rozumiane proste prace
Spis Powszechny - imigranci przebywający czasowo Spisano 34.1 tys. imigrantów: długookresowi 22.7 tys. (powyżej 12 mies.) krótkookresowi 11.4 tys. (2-12 mies.) Cudzoziemcy 24.1 tys.
Spis Powszechny - imigranci (cudzoziemcy) przebywający czasowo Inne 36% Ukraina 21% Wietnam 3% Francja 3% Wielka Brytania 3% USA Armenia 5% 4% Białoruś 6% Niemcy 13% Rosja 6%
Spis Powszechny ludność przybyła zza granicy W latach 1989-2002 przybyło zza granicy 85.5 tys. osób W tym z: Niemiec 23.2 tys. (ok. 27%) USA 12.2 tys. (ok. 14%) Ukrainy 5.5 tys. (ok. 6%) W tym cudzoziemców 14.5 tys. (ok. 17.%)
Imigranci osiedleńczy w Polsce Kraj pochodzenia Razem Ukraina Rosja Wietnam Białoruś Niemcy USA Liczba osób (31.12.1999) 25,855 4,399 3,411 1,492 1,468 1,338 620 Liczba osób (01.09.2004) 32,075 4,595 2,464 1,875 1,354 2,328 958 Źródło: URiC za Kępińska (różne lata)
Rozmieszczenie cudzoziemców w Polsce (01.09.04) Źródło: A. Fihel, 2006
Najważniejsze cechy współczesnej imigracji do Polski Niewielka skala Duże miasta jako główne obszary docelowe Dominacja imigrantów z b. ZSRR (Wietnam też ważny) Dominacja imigracji ekonomicznej Dominacja imigracji czasowej (cyrkulacyjnej) osiedlanie za sprawą małżeństw mieszanych Duży udział imigracji nieregularnej Powroty Polaków