EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI 2015 Panel, piątek, 1 października 2015, 17:30 19:00 Partner: MEDEF/BDI/LEWIATAN Szanse i wyzwania transatlantyckiego partnerstwa Negocjowanie TTIP: na jakim jesteśmy etapie? Podpisywać TTIP czy nie podpisywać? Szanse wynikające z porozumienia i zagrożenia związane z nieprzystąpieniem do partnerstwa Jak małe i średnie przedsiębiorstwa mogą korzystać z TTIP? Negocjowanie TTIP: na jakim jesteśmy etapie? Transatlantyckie Partnerstwo w dziedzinie Handlu i Inwestycji budzi wiele emocji pozytywnych ze strony tych, którzy wierzą, że TTIP doprowadzi do wzrostu gospodarczego i zwiększy zatrudnienie, oraz negatywnych ze strony osób, które postrzegają umowę jako zagrożenie dla standardów, bezpieczeństwa zatrudnienia, warunków pracy i ochrony danych osobowych, a nawet jako zagrożenie dla zarządzania gospodarczego. W tym kontekście rozpaczliwie wręcz potrzebujemy odpowiedzialnej i neutralnej dyskusji na temat gospodarczych skutków zawarcia TTIP. Spójrzmy prawdzie w oczy nie wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej skorzystają na podpisaniu porozumienia. Tylko szersze spojrzenie pozwala jednak na prawidłową analizę wszystkich za i przeciw co do zawarcia TTIP. Podpisywać TTIP czy nie podpisywać? Szanse wynikające z porozumienia i zagrożenia związane z nieprzystąpieniem do partnerstwa Europejska Rada Stosunków Międzynarodowych (ECFR) zwraca uwagę 1 : 1 Europejska Rada Stosunków Międzynarodowych, A Fresh Start for TTIP, Policy Brief, luty 2015 roku, Londyn
Najpoważniejsze badania dotyczące TTIP wskazują, że skutki makroekonomiczne podpisania porozumienia będą w UE stosunkowo niewielkie. Przewidywany wzrost PKB Unii wyniesie między 0,1% a 0,5% w zależności od zakresu traktatu. Państwa członkowskie UE tworzą już wspólny rynek, dzięki czemu korzystają z ułatwionego dostępu do rynków pozostałych krajów Unii. Podpisanie TTIP odebrałoby im część relatywnej przewagi na rynku unijnym nad konkurentami ze Stanów Zjednoczonych. Wpływ porozumienia na poszczególne sektory gospodarki będzie różny. Na pewno skorzysta na nim unijny przemysł samochodowy, chemiczny i farmaceutyczny oraz wytwórcy produktów z drewna i papieru. Producenci m.in. maszyn elektrycznych, metalu i produktów metalowych oraz przemysł lotniczy i kosmonautyczny najprawdopodobniej na porozumieniu stracą. Europejski sektor usług (tj. działalność ubezpieczeniowa, budownictwo, usługi dla biznesu i usługi finansowe) również powinny zyskać na TTIP dzięki zwiększeniu produkcji i eksportu. Podpisanie traktatu pociągałoby za sobą zniesienie taryf celnych na produkty rolne, co byłoby z korzyścią dla europejskiego rolnictwa. Jednocześnie jednak obniżyłby się poziom ochrony. Szacuje się, że wartość eksportu w ramach Unii zmalałaby o ponad 2%, zaś całkowity spadek wartości dodanej netto w rolnictwie może wynieść 0,5%. Najsilniej dotknęłoby to produktów takich jak wołowina, alkohol etylowy, drób i zboża. Z drugiej strony mogą się zwiększyć możliwości eksportu dóbr takich jak nabiał, produkty przetworzone (w tym wino i alkohole) oraz, pod pewnymi warunkami, cukier i biopaliwa typu biodiesel. Jak małe i średnie przedsiębiorstwa mogą korzystać z TTIP? Wpływ TTIP na gospodarki narodowe będzie też zależał od roli, jaką odgrywają w nich małe i średnie przedsiębiorstwa. Tradycyjne umowy handlowe koncentrowały się na ograniczaniu ceł, na czym miały skorzystać duże firmy. Małe i średnie przedsiębiorstwa nie zyskają raczej na obniżce ceł ze względu na ograniczone środki i niewielkie doświadczenie w zakresie np. zagranicznych regulacji czy wymogów rejestracyjnych. To one jednak najbardziej skorzystałyby na zmniejszeniu barier pozataryfowych, co ułatwiłoby im dostęp do amerykańskiego rynku. Wpływ TTIP na poszczególne państwa członkowskie UE będzie zależał od:
o o o o struktury danej gospodarki oraz stopnia protekcjonizmu wobec konkretnych towarów eksportowych. Zasadniczo państwa członkowskie, których eksport dotyczy głównie towarów obłożonych wysokim cłem, skorzystają bardziej niż te, które eksportują głównie produkty nisko oclone. Stosunkowo często do tej pierwszej grupy zaliczają się państwa nowej Unii. Przykładowo średnie stawki celne w przypadku eksportu pościeli z Portugalii do Stanów Zjednoczonych wynoszą ponad 4,6% (a mogą wynieść nawet 20%!), zaś ze Słowenii 0,66% wielkości wywozu: państwa, które eksportują do Stanów Zjednoczonych więcej, w większym stopniu skorzystają na traktacie. Dosyć często nowe państwa członkowskie eksportują do USA mniej niż kraje starej Unii, np. Irlandia eksportuje do Stanów Zjednoczonych ponad 20% produktów, podczas gdy dla Łotwy, Bułgarii czy Słowenii odsetek ten wynosi niecałe 2% komplementarności handlu z USA: kraje produkujące towary i usługi importowane przez Stany Zjednoczone mają większą szansę skorzystać na zawarciu porozumienia substytucyjności handlu: kraje eksportujące produkty i usługi niszowe mają szansę na zysk, podczas gdy kraje posiadające większą konkurencję w eksporcie w ramach Unii napotkają większe trudności. W rezultacie sporą szansę na odniesienie korzyści z zawarcia TTIP mają zarówno niektóre kraje małe, takie jak Estonia, Dania czy Portugalia, jak i kraje duże, np. Niemcy, Włochy, Hiszpania czy Wielka Brytania. Szacuje się, że Wielka Brytania mogłaby zwiększyć eksport o 4%, Francja i Niemcy zbliżyłyby się do unijnej średniej wynoszącej 2%, zaś nowe państwa członkowskie osiągałyby eksport poniżej średniej. Sytuacja Polski jest złożona. Podpisanie traktatu niesie ze sobą potencjalne korzyści, ale i pewne wyzwania. Eksport do Stanów Zjednoczonych stanowi 2,2% całkowitej wartości polskiego wywozu i około 0,9% polskiego PKB. Średnia ważona taryfa celna na dziesięć głównych towarów eksportowych wynosi ok. 2,2%, zatem stosunkowo niewiele. Polska nie jest dużym eksporterem do Stanów Zjednoczonych w porównaniu z innymi państwami członkowskimi Unii ani też nie eksportuje produktów czy usług niszowych. Struktura polskiego eksportu do innych krajów Unii nie różni się zbytnio od struktury eksportu do USA. Według cytowanego już dokumentu ECFR, wartość zysków Polski z zawarcia traktatu TTIP szacowana jest na 5 w skali 1 10. Zdaniem członków Konfederacji Lewiatan, związane z TTIP priorytety to zniesienie taryf celnych oraz ułatwienie dostępu do rynku amerykańskiego poprzez ujednolicenie przepisów. Ponadto niektóre sektory gospodarki dość wyraźnie określiły własne szczególne priorytety TTIP. Sektor Korzyści Wyzwania Kosmetyki Usunięcie barier pozataryfowych Brak wspólnej definicji produktu kosmetycznego: 75 80%
Środki farmaceutyczne Sektor energetyczny Małe i średnie przedsiębiorstwa najprawdopodobniej zwiększy udział europejskich kosmetyków w amerykańskim rynku Możliwość intensyfikacji handlu i inwestycji Wartość dodana potencjalnego wspólnego programu rozwoju biopodobnych produktów leczniczych i leków generycznych Ogromne oszczędności związane z wzajemnym uznaniem testów, prób klinicznych i standardów Potencjalna dywersyfikacja dostaw energii Potencjalna obniżka cen energii elektrycznej Możliwość wejścia na nowy rynek Bardziej przejrzyste prawo i ułatwiony dostęp do informacji produktów kosmetycznych powstałych w UE nie tylko w Polsce! nie można wyeksportować do USA jako kosmetyków Produkty zawierające filtry UV są wprawdzie traktowane w Unii jako produkty kosmetyczne, ale w Stanach Zjednoczonych już jako leki dostępne bez recepty Wzajemne uznanie związków chemicznych, harmonizacja badań i testów naukowych oraz uproszczenie wymagań odnośnie do oznakowania Odmienne wymogi regulacyjne Wymóg podwójnego badania i prób klinicznych w przypadku nowych leków (koszty i czas przed uzyskaniem dostępu do rynku) Usunięcie istniejących barier i ograniczeń wywozu do USA Uproszczenie systemu uzyskiwania koncesji Harmonizacja procedur celnych Usunięcie barier pozataryfowych Wysokie i zróżnicowane taryfy celne na towary trafiające na rynek amerykański zmniejszają atrakcyjność produktów z UE
Skomplikowane procedury taryfowe i podwójne kontrole (dodatkowe koszty, bariery administracyjne) Wymóg dodatkowego ubezpieczenia Odmienne zasady definiowania kraju pochodzenia (tj. wymóg podwójnych zezwoleń, odmienne definicje produktów, różne obowiązki dystrybutora) Sektor chemiczny Dostęp do nowych, dużych rynków Kosztowniejsze wymogi w UE: system REACH albo ETS + wyższe ceny energii nie należy automatycznie znosić taryf celnych W przypadku zniesienia taryf polski sektor chemiczny potrzebuje dziesięcioletniego okresu przejściowego w odniesieniu do nawozów sztucznych oraz niektórych produktów chemicznych, a także możliwości ponownego wprowadzenia taryf na wypadek zwiększenia importu (tzw. dwustronne środki ochronne) i zapewnienia możliwości importowania amerykańskiego gazu Rozbieżne opinie spółek, które inwestowały już w USA, i tych, których inwestycje koncentrowały
się w UE W przypadku podpisania TTIP bez dodatkowych warunków istnieje duże prawdopodobieństwo utraty unijnych rynków przez polskich producentów chemikaliów towary amerykańskie będą tańsze Podsumowanie TTIP to bardzo ważna i szeroko zakrojona umowa handlowo-inwestycyjna, która będzie nie tylko kształtować stosunki handlowe między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi, ale też określać pozycję Unii na globalnym rynku. Oczywistym jest, że należy starannie przeanalizować wszystkie wady i zalety zawarcia porozumienia. Przy tym należy zbadać nie tylko sytuację konkretnych sektorów czy krajów, ale też wpływ umów na poszczególne gospodarki krajów członkowskich oraz gospodarkę Unii jako całości. AUTOR: ANNA KWIATKIEWICZ, DIRECTOR OF LEWIATAN BUREAU IN BRUSSELS