PROTOKÓŁ Z PRZEBIEGU IV POSIEDZENIA REGIONALNEJ SIECI TEMATYCZNEJ PO KL

PROTOKÓŁ Z PRZEBIEGU IV POSIEDZENIA REGIONALNEJ SIECI TEMATYCZNEJ PO KL dla Województwa Świętokrzyskiego 26 czerwca 2012r. godz.10ºº Sala konferencyjna ul. Jagiellońska 70 w Kielcach W posiedzeniu uczestniczyło 29 osób: czternastu Członków RST z prawem do głosowania, czterech Zastępców Członków RST, w tym trzech z prawem do głosowania, ekspert, trzech opiekunów projektów innowacyjnych, sekretarz RST oraz sześciu zaproszonych gości: Lista osób, które wzięły udział w posiedzeniu: 1. Piotr Żołądek - Z-ca Przewodniczącego RST WŚ, Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego, 2. Krzysztof Domagała, Dyrektor Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego - Członek Regionalnej Sieci Tematycznej PO KL WŚ, 3. Adrian Adamski, 4. Aleksandra Marcinkowska, 5. Anna Lizis, 6. Roman Białek, 7. Bogumiła Sedor, 8. Rafał Miernik, 9. Elżbieta Drogosz, 10. Jacek Sułek, 11. Marianna Poddębniak, 1

12. Magdalena Salwerowicz, 13. Anna Sabat, 14. Dominik Kraska, 15. Kamila Jacewicz - Marciniak, 16. Bożena Kaczmarska, 17. Zbigniew Rusin, 18. Jolanta Mindewicz, 19. Anna Dąbrowska, 20. Barbara Matysik, 21. Józef Tyburczy, 22. Dorota Kozieł, 23. Sergiusz Gałwiaczek, 24. Katarzyna Nawrot, 25. Iwona Witecka, 26. Barbara Turek, 27. Agnieszka Migoń, 28. Kamila Adach, 29. Luiza Zwolińska. Obradom przewodniczył Pan Piotr Żołądek, Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego - Wiceprzewodniczący RST PO KL WŚ. 1. Pan Krzysztof Domagała - Dyrektor Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego - Członek Regionalnej Sieci Tematycznej PO KL WŚ powitał przybyłych na posiedzenie. Podkreślił, iż agenda obrad ukierunkowana jest na temat oceny dwóch strategii wdrażania projektów innowacyjnych. Techniczną stronę poprowadzenia obrad przekazał Panu Adrianowi Adamskiemu. 2. Pan Adrian Adamski, Członek RST WŚ skierował do zebranego gremium zapytanie, czy ktoś zgłasza ewentualne uwagi do przedstawionej agendy obrad lub ma propozycje wprowadzenia dodatkowych punktów lub tematów. Członkowie Regionalnej Sieci Tematycznej nie wnieśli uwag do planu obrad, w związku z powyższym porządek został jednogłośnie przyjęty. 2

3. Na wstępie Pan Adrian Adamski poinformował, że głównym tematem programu obrad jest wyrażenie opinii Członów RST WŚ w odniesieniu do dwóch strategii wdrażania projektów innowacyjnych pt. EKO-logiczny sposób na życie, którego Beneficjentem jest Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej w Warszawie oraz Drogowskaz życiowy, którego projektodawcą jest Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim. Dla wyjaśnienia dodał, że ocenie podlegają strategie wdrażania ww projektów, nie zaś same wnioski projektowe oraz, że przedstawione opinie sieci stanowić będą dla Instytucji Pośredniczącej podstawę do wydania decyzji ostatecznej. W każdym przypadku są trzy możliwości wyrażenia oceny tj. zatwierdzenie strategii wdrażania w formie bezwarunkowej, odrzucenie, które skutkuje zerwaniem umowy lub też warunkowe przyjęcie strategii, tj. z koniecznością wypełnienia przez projektodawcę wskazanych mu uwag. Pan Adrian Adamski uzasadnił przyjętą kolejność wystąpień podczas posiedzenia i jako pierwszą poprosił o zabranie głosu Panią Jolantę Mindewicz, kierownika projektu innowacyjnego pt. EKO-logiczny sposób na życie. 4. Pani Jolanta Mindewicz poinformowała, iż projekt realizowany jest przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej z siedzibą w Warszawie, zaś wszystkie działania ujęte w projekcie realizowane są przez regionalne biuro tj. Świętokrzyskie Centrum Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej w partnerstwie z organizacją ze Szwecji - FOLKUNIVERSITETET Z UPPSALI. Poinformowała zebrane gremium, iż jest to projekt innowacyjny testujący z komponentem ponadnarodowym w ramach Priorytetu VII PO KL. Ramy czasowe realizacji projektu to okres 01.10.2011 roku do 30.09.2013 roku, zaś obszarami objętymi realizacją są miejscowości: Fałków, Słupia, Dwikozy i Samborzec. Tematem projektu jest zwiększenie oferty istniejących, wykreowanie nowych instytucji działających na rzecz integracji społecznej grup marginalizowanych, wykluczonych, bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym. Podkreśliła, że problem, który zawarty jest w projekcie dotyczy bardzo szerokiego grona osób tj. rolników, którzy są posiadaczami małych i średnich gospodarstw rolnych, którzy pomimo posiadania ziemi nie są sami w stanie utrzymać się z gospodarowania nią, aby zapewnić rodzinie należyty byt. Dlatego wskazana jest im pomoc społeczna, aby mogli dalej przetrwać. Następnie przedstawiła argumenty, jakie skłoniły projektodawcę do stworzenia projektu skierowanego właśnie do rolników z obszarów wiejskich. Jako podstawowy argument podała fakt, iż według badań z 2010 r. prowadzonych przez GUS, województwo świętokrzyskie należy do najbiedniejszych regionów naszego kraju. Najwięcej gmin o wysokim wskaźniku pauperyzacji znajduje się w powiatach: sandomierskim i koneckim. Wyjątkowo wysoki wskaźnik pauperyzacji mają gminy wiejskie: Dwikozy i Samborzec (pow. sandomierski) oraz Fałków i Słupia (pow. konecki). Kolejno przedstawiła dane Wydziału Polityki Społecznej Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach z 2010 roku, które obrazują rodzaj dotychczasowej pomocy społecznej w odniesieniu do mieszkańców miejscowości objętych projektem. Podkreśliła, że pomoc społeczna koncentruje się głownie na realizowaniu funkcji opiekuńczych kosztem świadczeń aktywizujących oraz wspierania inicjatyw samopomocowych. Klienci pomocy społecznej uzależniają się od świadczeń pomocowych zamiast pozyskiwać dzięki nim życiową samodzielność. Młode pokolenie mieszkańców wsi nie wiąże swojej przyszłości z rolnictwem, ale z oczywistych względów nie ma też większych szans na to, aby się kształcić i budować dla siebie kapitał na przyszłość młodzi ludzie wyjeżdżają za granicę lub wynajmują się do dorywczych zajęć poza miejscem zamieszkania Najważniejsze motywy dla podejmowania wysiłku na rzecz poprawy swojego życia według badanych to: pieniądze, 3

poprawa warunków życia rodziny, lepsza praca. Badania pokazują podstawowy deficyt wpływający na jakość życia mieszkańców i równocześnie najbardziej istotny motyw dla którego wyrażają skłonność do działania na rzecz dokonywania zmian w swoim życiu. W gminach powiatu koneckiego mieszkańcy nie traktują faktu korzystania ze świadczeń jako czegoś nienormalnego czy wstydliwego, więc wiedza jest bardziej powszechna, a korzystanie z nich raczej nie jest postrzegane jako wstydliwe. Następnie poinformowała, iż celem ogólnym projektu jest zwiększenie skuteczności oferty instytucji zajmujących się pomocą społeczną poprzez wypracowanie (na przykładzie gmin: Dwikozy, Samborzec, Fałków, Słupia Konecka) do końca IX 2013 r. Metody Aktywizacji rolników korzystających z pomocy społecznej, gotowej do wdrażania przez Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej i Regionalne Ośrodki Pomocy Społecznej. Przedstawiła również cele szczegółowe projektu tj. 1. Zdiagnozowanie aktualnej sytuacji życiowej, materialnej, gotowości do podjęcia zmian mieszkańców gmin uczestniczących w projekcie. 2. Wypracowanie Metody powodującej poprawę sytuacji życiowej i materialnej rolników korzystających z pomocy społecznej i dotkniętych ubóstwem. 3. Przeniesienie na polski grunt doświadczeń Partnera ze Szwecji w zakresie zachęcania rolników do zakładania gospodarstw ekologicznych. 4. Budowanie postaw sprzyjających wychodzeniu z grona osób marginalizowanych i zagrożonych wykluczeniem wśród 96 rolników z 4 gmin objętych projektem. 5. Uzyskanie przez 96 rolników wiedzy pozwalającej założyć i z sukcesem prowadzić gospodarstwo ekologiczne. 6. Upowszechnienie wśród 12 liderów i 96 rolników dobrych praktyk z zakresu prowadzenia gospodarstw ekologicznych. 7. Co najmniej 8 rolników zadeklaruje chęć założenia i prowadzenia gospodarstwa ekologicznego. Następnie opisała rolę partnera w realizowanym projekcie. Na każdym etapie realizacji projektu partner ma wspierać wiedzą i doświadczeniem z zakresu stosowania metod nauczania osób dorosłych i rolnictwa ekologicznego. Wspierać będzie organizację wizyt studyjnych w Szwecji (dla liderów i dla rolników). Bierze czynny udział w tworzeniu Metody Aktywizacji. W ramach działań ponadnarodowych przewidziane są: 3 wizyty przedstawicieli Partnera w Polsce 2 wizyty studyjne w Szwecji W sposób szczegółowy Pani Jolanta Mindewicz przedstawiła etapy realizacji projektu, a następnie opisała metody aktywizacji skierowane do rolników, którzy - mimo posiadania własnego gospodarstwa rolnego nie są w stanie utrzymać siebie i swoich rodzin i zmuszeni są do korzystania z pomocy społecznej. Wskazała, iż zastosowana metoda angażuje różne siły społeczne w proces wyprowadzania rolników ze stanu marginalizacji, zaangażowani w proces są: władze samorządowe, Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, lokalni liderzy społeczni, sami rolnicy oraz Ośrodki Doradztwa Rolniczego. Każda gmina, w której występują gospodarstwa rolne może oferować metodę i pomagać ją upowszechniać. Rezultatem zastosowania metody aktywizacji jest usamodzielnienie się rolników od systemu pomocy społecznej poprzez przekształcenie ich obecnych gospodarstw rolnych w gospodarstwo ekologiczne. Dodała, że w projekcie GOPS-y nawiązują współprace z liderami lokalnymi: działaczami społecznymi, osobami cieszącymi się autorytetem w społeczności lokalnej. 4

Rolę liderów mogą pełnić sami pracownicy socjalni w ramach misji aktywizacji swoich instytucji. Liderzy mają za zadanie motywować rolników i ich otoczenie do podjęcia zmiany dotychczasowego sposobu życia. GOPS powinien nawiązać współpracę z 3 liderami. Pani Anna Dąbrowska przedstawiła szczegółowo wszystkie metody aktywizacji rolników zastosowane w projekcie. Przedstawiła również wstępną wersję produktu tj. podręczniki zawierające poradnik użytkowników, poradnik lidera oraz poradnik rolnictwa ekologicznego. Dodała, że metoda aktywizacji będzie testowana na terenie 2 gmin powiatu sandomierskiego (Dwikozy i Samborzec) oraz 2 gmin powiatu koneckiego (Fałków i Słupia). Testem zostaną objęte 4 Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej oraz 12 liderów i 96 rolników. Opisała przebieg testowania przez pracowników GOPS. Poinformowała zebrane gremium o przewidzianym upowszechnianiu projektu i włączenie do głównego nurtu polityki poprzez np. reportaż telewizyjny ukazujący najważniejsze elementy składowe metody oraz doświadczenia uczestników procesu testowania płyty DVD), 800 kompletów podręczników opisujących metodę przystosowanych do bezpośredniego wykorzystania, opublikowanie szczegółowych informacji na temat Metody Aktywizacji rolników w postaci 8 artykułów w prasie regionalnej i 8 audycji radiowych oraz 4 artykułów w prasie branżowej (związanej z rolnictwem oraz z polityką społeczną), spotkania informacyjne dla władz gmin wiejskich (wójtów, burmistrzów, starostów powiatów ziemskich), w czasie którego uczestnicy otrzymają produkt finalny w postaci podręczników przystosowanych do bezpośredniego wykorzystania, spotkanie informacyjne dla sekretarzy gmin województwa świętokrzyskiego, w czasie którego uczestnicy otrzymają produkt finalny w postaci podręczników przystosowanych do bezpośredniego wykorzystania, spotkanie informacyjne dla osób zajmujących się w gminach polityką społeczną, w czasie którego uczestnicy otrzymają przystosowany do bezpośredniego wykorzystania produkt finalny w postaci podręczników, zaangażowanie Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego w proces włączania do głównego nurtu polityki poprzez informowanie o metodzie m.in. na spotkaniach, seminariach. Mówczyni wskazała na ryzyka, jakie mogą wystąpić podczas realizacji projektu. Na koniec swojej wypowiedzi dodała, że na bieżąco będzie prowadzony monitoring realizacji projektu celem uzyskania założonych celów oraz, że w projekcie innowacyjne będą proponowane dla rolników szkolenia przekształcające, zmiany zawodów, które w efekcie spowodują, że nie będą musieli wyjeżdżać do innych miast, czy też za granicę, aby zarabiać na utrzymanie rodziny, a będą mogli dzięki wsparciu oferowanemu w projekcie wykorzystać wartość własnej ziemi do dalszego życia. Przekształcanie gospodarstwa tradycyjnego w ekologiczne umożliwi rolnikom odnowę swojego życia. Fakt zakładania gospodarstwa ekologicznego z pewnością pobudzi środowisko lokalne do podobnych działań. 5. W tym momencie na salę obrad wszedł Pan Piotr Żołądek, Zastępca Przewodniczącego RST WŚ i został powitany przez zebrane gremium. 6. W toku dalszej części obrad Pan Adrian Adamski poprosił o zabranie głosu Panią Barbarę Matysik, która jako zewnętrzny ekspert z listy ekspertów Ministerstwa Rozwoju Regionalnego sporządziła opinię oceniającą strategię wdrażania projektu pt. EKO-logiczny sposób na życie. 7. Pani Barbara Matysik w pierwszych słowach swojej wypowiedzi podkreśliła, iż oceny strategii wdrażania powyższego projektu dokonała na podstawie jej treści i zawartości merytorycznej doceniając wysiłek beneficjenta, który w projekcie zajął się problemami 5

specyficznej grupy osób tj. korzystających z opieki społecznej w szczególności rolnikami z obszarów wiejskich. Stwierdziła, że na podstawie listy sprawdzającej, jako narzędzia eksperta, jest zobowiązana do wydania opinii dotyczącej strategii wdrażania projektu innowacyjnego przedłożonej przez projektodawcę poprzez weryfikację zawartości rzeczowej. Zwróciła uwagę na fakt, iż w projekcie zauważa wysoką dojrzałość produktu finalnego oraz produktów cząstkowych. Niemniej jednak sama strategia wdrażania projektu zawiera według jej oceny istotne błędy i uchybienia, które następnie przestawiła członkom sieci od strony metodologicznej posługując się pytaniami zawartymi w liście sprawdzającej. Stwierdziła między innymi, że uzasadnienie realizacji projektu nie zostało poparte wynikami analiz i badań, zrealizowanych w I etapie, wyniki analiz i badań, zrealizowanych w I etapie nie potwierdzają potrzeby realizacji projektu. W związku z powyższym wyjaśniła, że Opiniowaną Strategię sporządzono na podstawie ogólnego opisu badań, własnych jak i zewnętrznych. Opis przeprowadzonych badań i analiz nie został umieszczony w załącznikach do strategii. Wyniki badań zaprezentowane zostały nieprawidłowo, gdyż wskazują jedynie na metody i techniki badawcze, wielkość grupy badawczej bez jej charakterystyki. Nie podano terminów ich realizacji. Jednakże przedstawione ogólne wnioski wynikające z dokonanego rozpoznania sytuacji problemowej mieszkańców obszarów wiejskich, objętych wsparciem pomocy społecznej z terenu województwa świętokrzyskiego są spójne z wynikami badań oraz uzasadniają potrzebę dalszej realizacji Projektu Innowacyjnego. Diagnoza wskazuje na problemy mieszkańców wsi i ich źródła oraz problemy współwystępujące dotyczące sytuacji socjoekonomicznej w wybranych gminach. Z opisu grupy badawczej nie wynika, że zostały wyodrębnione podgrupy np. rolnicy, pracownicy instytucji pomocy społecznej, przedstawiciele władz samorządowych z wybranych do projektu gmin. Ogólny sposób przedstawienia wyników badań uzasadniających potrzebę realizacji projektu innowacyjnego testującego, w szczególności dotyczących głównego problemu projektu znacznie utrudni późniejszą weryfikację uzasadnienia, efektywności i skuteczności projektu na etapie testowania wypracowanego modelu. Pani ekspert stwierdziła, że wobec powyższego należy dokonać ponownej i poprawnej rzetelnej prezentacji wyników pogłębionej diagnozy dot. sytuacji rolników objętych pomocą społeczną w wybranych do projektu gminach (Dwikozy, Samborzec, Fałków, Słupia Konecka) z województwa świętokrzyskiego, zaprezentować narzędzie badawcze oraz rozkład uzyskanych odpowiedzi. Cel projektu nie jest taki sam, jak zadeklarowane przez beneficjenta w strategii brzmienie celu cytowanego z wniosku o dofinansowanie i rekomenduje się ujednolicenie zapisów celu głównego w strategii zgodnie z brzmieniem wskazanym we wniosku o dofinansowanie PO KL. Zauważyła również, że wskaźniki są nieprawidłowo zdefiniowane - wnioskodawca nie podaje dla jakiego etapu wprowadzania innowacji wymienia wskaźniki pomiaru celów. Nie jest jasne czy dotyczą one okresu po wprowadzeniu innowacji, czy też dla fazy testowania i upowszechniania oraz włączania do głównego nurtu polityki. W opisie wskaźników - liczebność grupy użytkowników i odbiorców docelowych w fazie testowania i w fazie upowszechniania nie została wskazana. Z uwagi na nieprecyzyjne przedstawienie pożądanego stanu docelowego, należy przypisać im konkretne liczbowe wskaźniki np. dot. liczby ośrodków pomocy społecznej. Ponadto koniecznym jest wskazanie konkretnych ram czasowych dla większości wskaźników planowanych zmian. 6

Zauważalnym jest brak odniesienia do pomiaru skuteczności celów metody wobec jej indywidualnych odbiorców tj. np. spadku liczby rolników korzystających z pomocy społecznej w populacji osób objętych pomocą społeczną ogółem lub wzrostu liczby gospodarstw ekologicznych. W związku z tym rekomenduje się określenie przez wnioskodawcę wartości docelowych dla poszczególnych etapów wprowadzania innowacji wraz ze wskazaniem terminu ich osiągnięcia, doprecyzowanie opisu narzędzi pomiaru, źródeł weryfikacji oraz wskazanie osób i podmiotów odpowiedzialnych za ich pomiar. Wartości docelowe wskaźników celu i sposób ich pomiaru oraz źródła weryfikacji zostały określone nieprawidłowo - wskazano ogólnie narzędzia pomiaru i sposoby weryfikacji wskaźników. Wartości docelowe nie zostały poprawnie przedstawione, gdyż z kontekstu nie wynika, co jest wskaźnikiem produktu, a co wskaźnikiem rezultatu. Dla pomiaru większości wskaźników nie wskazano jego czasookresu. Wskazanym jest uzupełnienie brakujących zapisów. Ponadto nie wszystkie cele są spójne i prawidłowo dobrane dla ich wskaźników Narzędzia pomiaru oraz sposoby weryfikacji są niemiarodajne dla większości celów szczegółowych, gdyż nie wskazują rzeczowej zawartości, lecz opierają się na cyt. : statystykach spotkań rolników statystykach udziału, dokumentacji opisowej. Istnieją różnice pomiędzy opisem wskaźników występujących we wniosku, a wskaźnikami w opiniowanej strategii, lecz projektodawca nie wyjaśnia rzeczowo powodów i zakresu wprowadzanych zmian, co również wymaga uzupełnienia z jego strony. W związku z powyższym wskazuje się, aby wnioskodawca trafnie i miarodajnie określił wartości docelowe wskaźników celu i sposób ich pomiaru oraz źródła weryfikacji. Projektodawca przedstawia charakter innowacji w trzech wymiarach oraz wymienia zaplanowane do wdrożenia w ramach innowacji narzędzia do wykorzystania w ramach podejmowania wczesnej interwencji socjalnej wobec rolników korzystających ze wsparcia pomocy społecznej. Na Model Aktywizacji Rolników składa się 3 elementy: Poradnik Lidera Poradnik Użytkownika i Poradnik rolnictwa ekologicznego. Wymienione elementy stanowią załączniki do Strategii. Przedstawiają one rzeczową zawartość merytoryczną, trafną dla ich adresatów. Jednakże Projektodawca nie przedstawił rzeczowo sposobu doboru grup docelowych użytkowników i odbiorców zarówno na etapie testowania i użytkowania. Nie podaje ich liczebności. Wskazanie tego na czym polega innowacja jest wysoce ogólne i nie jest poparte wskaźnikami i rzeczowymi danymi. W opisie innowacji w wymiarze wprowadzenia nowych instrumentów w rozwiązywaniu dotychczasowych problemów wskazano, że w ramach projektu powstaną 3 innowacyjne produkty dedykowane temu celowi, jednak nie wskazano rzeczowo, czym one są, czego dotyczą i czemu mają służyć, gdzie i przez kogo będą stosowne. Nie został uwzględniony podział na odbiorców i użytkowników innowacyjnych narzędzi.. Wnioskodawca nie założył w opisie produktów i rezultatów projektu innowacyjnego spadku liczby rolników korzystających z pomocy społecznej lub/i wzrostu liczby gospodarstw ekologicznych w woj. świętokrzyskim. W 3. produktach cząstkowych stanowiących w/w poradniki: Lidera, Użytkownika, Rolnictwa Ekologicznego : występują ogólne podstawy teoretyczne, procedury i metody pracy z odbiorcami. Brakuje im opisu sposobu ich testowania oraz wdrażania. 7

Ponadto projektodawca nie przedstawił występujących w województwie świętokrzyskim barier, które uniemożliwiają stosowanie proponowanego rozwiązania bez wsparcia środków przeznaczonych na realizację projektów innowacyjnych Opis wartości dodanej projektu innowacyjnego w strategii nie występuje. Brakuje także szczegółowego opisu, komu ma służyć produkt finalny. Nie wskazano w strategii liczby użytkowników produktu w poszczególnych wymiarach (docelowym, upowszechniania i włączania testowania). Uwaga ta dotyczy również odbiorców produktów cząstkowych. Kryteria doboru grup odbiorców i użytkowników do poszczególnych etapów nie są przedstawione. Nie znane są kryteria decydujące poszczególnych produktów. o przyjęciu do projektu w fazie testowania Warunki, jakie powinny zostać spełnione, aby produkt działał właściwie zostały ogólnie wskazane wobec całego zestawu proponowanych narzędzi. Pominięto aspekt możliwości finansowych potencjalnych użytkowników Produktu i możliwości zastosowania Programu bez wsparcia w ramach projektu POKL. Wskazanym jest by projektodawca uzupełnił wyżej wskazane braki, w szczególności wskazał faktyczną liczbę osób i instytucji biorących udział w testowaniu produktów oraz doprecyzował kryteria doboru. Nie wskazano także rzeczowo na czym będzie polegał na etapie przygotowania i realizacji udział przedstawicieli grup docelowych. Przedstawiony sposób testowania nie gwarantuje rzetelność testu produktu finalnego i nie odpowiada specyfice projektów innowacyjnych w odniesieniu do liczebności grup docelowych. Kryteria wyboru grup docelowych: użytkowników i odbiorców do testowania produktu zostały ogólnie przedstawione. Z zapisów w Strategii wynika liczba gmin biorących udział w testowaniu oraz ich lokalizacja. Nie wiadomo w oparciu o jakie konkretnie kryteria wg. projektodawcy uzależnienia od pomocy społecznej rolników zostanie przeprowadzony ich dobór do projektu w fazie testowania.. Nie został wskazany termin i osoba odpowiedzialna za nabór do testowania proponowanych narzędzi. Koniecznym jest uzupełnienie przez Projektodawcę wskazanych braków. Planowane podejście do monitoringu w fazie testowania i ewaluacji skuteczności produktu nie gwarantuje rzetelność oceny produktu finalnego - w treści Strategii występują braki precyzyjnego określenia mierników odnoszących się do monitoringu w fazie testowania np. liczba badań, liczba respondentów, termin przeprowadzenia badania, sposób ich przeprowadzenia, osoba lub/i podmiot odpowiedzialny. Zaproponowano narzędzia monitoringu, w postaci testów zmiany, deklaracji o zamiarze założenia gospodarstwa ekologicznego, pomiar samooceny u lidera grup rolników chcących wyjść z ubóstwa i marginalizacji, focusy ewaluacyjne wśród pracowników GOPS i ROPS. Nie występują one jako załącznik do opiniowanej strategii. W informacjach o planowanym sposobie monitorowania nie wskazano rzeczowo częstotliwości monitoringu tj. konkretnych terminów. Nie zaplanowano monitoringu testowania produktów cząstkowych w trakcie trwania projektu celem określenia postępów rolników w zakresie zdobywania, zwiększania wiedzy i umiejętności z zakresu prowadzenia gospodarstwa ekologicznego lub też faktu zainteresowania podjęciem tego typu działalności. Nie przedstawiono zadań w zakresie ewaluacji wewnętrznej. 8

Nie określono także konkretnych i specyficznych zadań w zakresie ewaluacji zewnętrznej-zleconej zewnętrznemu wykonawcy dla wyboru, którego nie zostały określone konkretne kryteria. Ponadto w opisie brakuje dokładnego opisu sposobu przeprowadzenia ewaluacji zewnętrznej, zaś opis wykorzystania wyników ewaluacji zewnętrznej (również w postaci Raportu) produktu finalnego nie występuje. Ogólnie została przedstawiona efektywność i skuteczność projektu, gdyż nie przypisano jej wskaźników ilościowych i jakościowych. Z zapisów nie wynika czy i jak (przy pomocy, jakich narzędzi) zostanie dokonany pomiar przydatności efektywności oferowanej Metody Aktywizacji Rolników. Natomiast opisane w rozdz. VIII Kamienie milowe przedstawiają głównie terminy planowanych działań (ich koniec), a nie uzyskiwane w ciągu chronologicznym efekty działań. Wnioskodawca nie wskazał i nie uzasadnił zakresu zmian w opisie sposobów i narzędzi monitoringu oraz ewaluacji w stosunku do zatwierdzonego wniosku. Wymaganym jest od Projektodawcy uzupełnienie wskazanych braków. Pani Barbara Matysik oceniła jako ekspert, że właściwie zdefiniowano adresatów i działania w ramach strategii upowszechniania. Niemniej jednak niewłaściwie zdefiniowano adresatów i działania w ramach strategii włączania do głównego nurtu - adresaci włączania produktu do głównego nurtu polityki zostali zdefiniowani prawidłowo. Jednak wymieniono pobieżnie osoby i instytucje wpływające na realizowaną politykę społeczną. Przedstawiony plan działań w zakresie włączania produktów projektu do głównego nurtu polityki nie jest konkretny, gdyż nie określa szczegółowo, jakie działania w ramach mainstreamingu horyzontalnego, a jakie w ramach mainstreamingu wertykalnego będą kierowane do konkretnych grup docelowych. Ponadto w opisie nie występują odniesienia do wymagających odpowiednich zmian przepisów prawa oraz źródeł finansowania. Projektodawca powinien uzupełnić wskazane uchybienia. Proponowane działania i ich adresaci nie gwarantują skuteczność włączania do głównego nurtu polityki - ogólnie zaproponowano listę adresatów. Nie przedstawiono rzeczowego plan działań w zakresie wertykalnego i horyzontalnego mainstreaming u. Analiza ryzyka pozwala na określenie potencjalnych zagrożeń i zaplanowanie działań w celu zmniejszenia ich negatywnych skutków. Projektodawca wskazał zagrożenia dla realizacji projektu oraz przypisał im wagi punktowe w projekcie. Nie wskazano wyniku liczbowego, który jest istotny dla projektu. Nie przedstawiono konkretnych sposobów ich niwelacji. Nie uwzględniono możliwości prezentacji ryzyk dotyczących udziału rolników w projekcie, a jedynie ich lęku przed podejmowaniem działalności ekologicznej w swoim gospodarstwie oraz odrębnie pracowników pomocy społecznej i NGO w roli liderów. Opisano ryzyka związanych z upowszechnianiem i włączaniem Produktu do głównego nurtu polityki. Analiza ryzyka przewiduje właściwe sposoby ograniczania najważniejszych zagrożeń. Wstępna wersja produktu finalnego jest adekwatna do założeń opisanych w strategii. Wstępna wersja produktu finalnego nie może zostać poddana testowaniu - z uwagi na szereg braków wskazanych w kolejnych pkt. listy sprawdzającej. Projektodawca wniósł do Strategii zmiany w stosunku do wniosku o dofinansowanie, a ich zakresu i powodu nie opisuje. Strategia oraz proponowane produkty, przed ich testowaniem i upowszechnianiem wymagają uwzględnienia i dokonania uzupełnień oraz wprowadzenia proponowanych zmian. 9

Na koniec swojej wypowiedzi Pani Barbara Matysik przedstawiła swoje ostateczne stanowisko i skomentowała, że przedstawiona strategia wdrażania dotyczy Metody Aktywizacji Rolników, na którą składają się trzy produkty cząstkowe tj.: 1. Poradnik Lidera; 2. Poradnik Użytkowników, 3. Poradnik rolnictwa ekologicznego. Wpisują się one w temat innowacyjny: zwiększenie ofert istniejących, wykreowanie nowych instytucji działających na rzecz integracji społecznej grup marginalizowanych, wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym. Dostrzega się i docenia to, że projektodawca zwrócił uwagę na trudną sytuację rolników objętych wsparciem pomocy społecznej w województwie świętokrzyskim, ich sytuację socjoekonomiczną i funkcjonowanie psychospołeczne. Nie zdarzyło się dotąd w skali regionu i kraju dostrzeżenie problemów tej grupy społecznej jako szczególnie zagrożonej wykluczeniem społecznym i zaproponowanie nowych form wsparcia. Innowacyjność w projekcie przejawia się głównie w wymiarze odbiorców docelowych oraz produktu. W odpowiedzi na opis sytuacji problemowej zostały zaproponowane nowe narzędzia do pracy z rolnikami korzystającymi z pomocy społecznej, które stanowią nowatorskie podejście do problemu oraz oferują nowe produkty w regionie. Jednak z uwagi na wskazane w opinii do strategii błędy, braki i uchybienia ze strony projektodawcy, produkty mogą być implementowane dopiero po dokonaniu ich korekty. Dostrzega się, że strategia wdrażania EKO-logiczny sposób na życie, nie została zupełnie poprawnie metodycznie i metodologicznie przygotowana. Treść dokumentu nie została syntetycznie i analitycznie przedstawiona. Wnioskodawca przygotowując strategię wdrażania ww. projektu powinien zastosować się do treści Instrukcji strategii wdrażania projektu innowacyjnego testującego. Uwzględniając treść oceny, Pani ekspert zatwierdziła warunkowo opiniowaną strategię, pod warunkiem dokonania przez projektodawcę: 1) Rzetelnego uzasadnienia realizacji projektu i przedstawienia wyników własnych badań i analiz pogłębionych 2) Poprawnego zdefiniowania wskaźników, 3) Dokonania korekty przedstawionych wskaźników, celu i sposobu ich pomiaru, 4) Doprecyzowania opis sposobu testowania, 5) Uszczegółowienia opisu monitoringu, 6) Uszczegółowienia opisu działań w ramach mainstreamingu horyzontalnego i w ramach mainstreamingu wertykalnego, 7) Uwzględnienia promocji i lobbingu proponowanych produktów u szerszej grupy adresatów niż przedstawiona w strategii, 8) Zapewnienia dotarcia produktów cząstkowych do pracowników socjalnych i osób planowanych do powierzenia im roli Lidera. Zarekomendowała, aby zatwierdzić warunkowo opiniowaną strategię, pod warunkiem wprowadzenia wyżej wskazanych zmian. 8.Po powyższym wystąpieniu Pan Adrian Adamski poprosił beneficjenta, którego omawiana strategia dotyczy, aby ustosunkował się do opinii wydanej przez eksperta. 10

9. Pani Jolanta Mindewicz, kierownik projektu EKO-logiczny sposób na życie podziękowała ekspertowi za wydanie opinii do strategii wdrażania projektu i podsumowała, że po zapoznaniu się z tą opinią zgadza się z częścią uwag i zauważa, że niektóre elementy faktycznie nie były dostatecznie wyjaśnione. Co do pierwszej części związanej z wynikami badań projektodawca nie dołączył ich, gdyż jak doczytał w wytycznych KIW-u nie ma takiego obowiązku. Badania jednak są w posiadaniu beneficjenta i zostaną dołączone do całości dokumentów. Co do możliwości opisania celu projektu wskazała, aby zwrócić uwagę na fakt, iż obszar możliwości jego opisania w projekcie był bardzo mały, a sens ogólny jest nie zmieniony. Są w strategii również wymienione wszystkie cele szczegółowe, pomimo ograniczonego obszaru jego opisania w projekcie. Jeśli chodzi o wskaźniki, to opierają się one na celach szczegółowych, które zostały zmodyfikowane. Co do zastrzeżenia braku narzędzi beneficjent stwierdził, iż jest w ich posiadaniu i w każdym momencie jest w stanie dołączyć do strategii. Pani Jolanta Mindewicz dodała, że projektodawca ma bardzo duże doświadczenie w prowadzeniu ewaluacji oraz monitoringu wielu projektów. Jako beneficjent, ma jednak pewną niejasność, co do uwagi dotyczącej wstępnej wersji produktu finalnego i produktów cząstkowych i poprosiła w związku z powyższym eksperta o wyjaśnienie tych pojęć. 10. W odpowiedzi Pani Barbara Matysik wyjaśniła zebranym znaczenie powyższych określeń. 11. W podsumowaniu swojej wypowiedzi Pani Jolanta Mindewicz stwierdziła, że na pewno wszelkie uwagi i sugestie eksperta zostaną wzięte pod uwagę, aby w pełni można było realizować projekt. 12. Pani Barbara Matysik dodała, że jej rolą, jako eksperta była rzetelna ocena przedłożonej strategii, zaś ostateczna decyzja należy do członków sieci oraz instytucji ogłaszającej konkurs. 13. W toku dalszej części obrad Pan Adrian Adamski poprosił zebranych o aktywny udział w dyskusji dotyczącej omawianej strategii. 14. Jako pierwsza zabrała głos Pani Anna Lizis i zapytała beneficjenta o produkty cząstkowe tj. o podręczniki, które jak zauważyła nie są członkom znane, a powinni być znane w fazie opracowania strategii. 15. Pani Jolanta Mindewicz udzieliła odpowiedzi, iż podręczniki, o których mowa są już przekazane do Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego oraz są również dostępne do wglądu w każdej chwili. 16. Pani ekspert dodała, że podręczniki, z którymi miała możliwość się zapoznać są trafne w stosunku do adresatów. Zawierają rzeczowe treści, wskazania oraz podstawy prawne i z pewnością będą bardzo przydatne przy realizacji projektu. Pani ekspert dodała, że aby pełnić 11

rolę lidera nie wystarczy być przeszkolonym na podstawie przygotowanych przez beneficjenta podręczników, gdyż potrzebne są również przy tym predyspozycje interpersonalne. 17.Pani Jolanta Mindewicz podkreśliła, że liderami projektu będą osoby, które mają doświadczenie w pracy w metodach nauczania jeśli chodzi o przekazywanie wiedzy osobom, które będą szkolone. 18. Jako kolejny zabrał głos w dyskusji Pan Rafał Miernik, przedstawiciel Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Kielcach i skierował pytanie do eksperta - poprosił o wyjaśnienie m.in. kwestii właściwego zdefiniowania adresata w strategii, gdyż zauważył brak spójności w odpowiedziach eksperta w kilku punktach listy sprawdzającej, którą się posługiwał przy sporządzaniu opinii omawianej strategii. W związku z powyższym zadał ekspertowi pytanie, czy są to błędy logiczne, czy też odpowiedzi na tak lub nie nie wynikają z opisu. 19. W odpowiedzi Pani Barbara Matysik wyjaśniła, że jeśli chodzi o narzędzia to nie ma kwestionariusza ankiety, nie ma również pewnych wniosków jeśli chodzi o metodologię przeprowadzenia badań i nie da się na podstawie treści oceniać na tak lub nie. 20. Do dyskusji włączył się Pan Jacek Sułek i zapytał, czy podręczniki zawierają wskazania źródła finansowania celem możliwości dokonania procesu przekształcenia dotychczasowych tradycyjnych gospodarstw w gospodarstwa ekologiczne, które mają zapewnić odpowiedni byt rolnikom. Czy jest gdzieś przedstawiona komplementarność np. z działaniami PROW-u, którą można by zastosować. Zapytał również beneficjenta, czy efektem realizowanego projektu będzie choć jedno gospodarstwo ekologiczne i czy w ramach projektu można przewidzieć stworzenie modelowego gospodarstwa, który byłby wzorcem dla pozostałych. W odniesieniu do aktywizacji zawodowej poddał do rozważenia pomysł włączenia domowników do procesu doinformowania. Zwrócił uwagę na formę oceny strategii dokonanej przez eksperta tj. udzielania odpowiedzi według schematu pytań zawartych w liście oceniającej strategię i zapytał, czy odpowiedzi te muszą być udzielane ściśle według zastosowanego wzoru. 21. Pani ekspert odpowiedziała, że standardy oceny są ściśle określone przez Krajową Instytucję Wspomagającą i nie ma dowolności w tej kwestii, tym bardziej, że załącznik, czyli lista sprawdzająca jest informacją publiczną. Lista sprawdzająca jest dokumentem standardowym i obowiązującym do stosowania przez oceniającego. 22. Pan Rafał Miernik podzielił się swoją uwagą, iż zgadza się z opinią eksperta, ale wyraził jednocześnie przy tym wątpliwość, czy jest to zgodne z zaleceniami. 23. Pani ekspert w odpowiedzi zapewniła pytającego, iż fakt, że znajduje się na liście ekspertów Ministerstwa Rozwoju Regionalnego powinien wystarczyć i świadczyć o fachowości oraz kompetencjach osoby oceniającej strategię. 12

24. Dalej Pani Jolanta Mindewicz poinformowała, że osoby, które zdecydują się na założenie gospodarstwa rolniczego będą miały wsparcie ze strony Ośrodka Doradztwa Rolniczego. 25. Jako kolejny zabrał głos Pan Dominik Kraska przedstawiciel Kieleckiego Parku Technologicznego i podzielił się swoim spostrzeżeniem, że szansa utworzenia choćby jednego gospodarstwa ekologicznego jest bardzo cenna, i zaproponował, aby członkowie sieci skupili swoją uwagę i oceniali dobry według niego projekt jako innowacyjny, a nie skupiali się na ocenie zastosowanej przez beneficjenta metodologii. Podkreślił, że według niego projekt jest bardzo ciekawy i jest za jego przyjęciem. 26. Następnie głos zabrała Pani Dyrektor Ośrodka Polityki Regionalnej, Aleksandra Marcinkowska i zapytała o rolę swojej instytucji w odniesieniu do realizowanego projektu oraz o oczekiwania beneficjenta od Ośrodka Polityki Społecznej podczas wdrażania projektu.. 27. Pani Jolanta Mindewicz odpowiedziała, iż zgodnie z zapisami w dokumentach programowych zastosowana w projekcie metoda powinna być zaakceptowana przez władze lokalne. W związku z powyższym beneficjent chciałby być wspierany przez np. Ośrodek Polityki Regionalnej poprzez poparcie swoich działań np. w postaci rekomendacji, spotkań, pewnego rodzaju uzgodnień. 28. Do wypowiedzi odniosła się również Pani Agnieszka Migoń, Dyrektor Ośrodka Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej w Kielcach i podkreśliła, że oczekuje od władz lokalnych wsparcia i współpracy np. w pozyskiwaniu różnego rodzaju informacji dotyczących osób, które mogłyby być odbiorcami działań proponowanych w projekcie. 29. Pani Aleksandra Marcinkowska zapytała o rodzaj kontaktu beneficjenta z uczestnikami projektu po zakończeniu jego realizacji. 30. W odpowiedzi Pani Jola Mindewicz poinformowała, że np. Ośrodki Doradztwa Rolniczego zobowiązały się objąć zainteresowaniem oraz opieką osób uczestniczących w projekcie po jego zakończeniu w taki sposób, że efekty będą monitorowane i kontynuowane przez dłuższy czas. 31. Następnie Pani Anna Lizis wyraziła swoją opinię na temat kilku aspektów realizowanego projektu m.in. na fakt, że w ramach fazy testowania nie da się sprawdzić, czy projekt i metody w nim zastosowane są skuteczne, czy też nie. O skuteczności projektu można by mówić w przypadku, gdyby doszło do powstania choćby jednego gospodarstwa ekologicznego. Dodała, że sama deklaracja chęci założenia tego typu gospodarstwa nie daje gwarancji jego faktycznego powstania. Według mówczyni beneficjent nie przedstawił rachunku zysków i strat projektu co jest bardzo istotne. Nie zgodziła się z poprzednimi przedmówcami, że można przeznaczać tak duże pieniądze na projekt dla utworzenia tylko jednego gospodarstwa ekologicznego. 13

32. Z uwagą Pani Anny Lizis nie zgodził się z kolei Pan Rafał Miernik, który uważa, że nie musi istnieć gwarancja utworzenia gospodarstwa ekologicznego dla powodzenia projektu, ale powinno się kierować daniem szansy i nadziei na ich powstawanie. 33. Pani Anna Sabat wyraziła również swoje zdanie i opowiedziała się za przyjęciem strategii wdrażania projektu w formie przekazanej przez beneficjenta, gdyż jak zauważyła ryzyko powodzenia lub odwrotne będzie zawsze istnieć i nie należy przekreślać szans powodzenia założeń dobrych działań projektu, zaś wskaźniki do osiągnięcia będą w praktyce kontrowersyjne. 34. Pan Jacek Sułek, Członek Regionalnej Sieci Tematycznej WŚ zapytał, czy można w ramach projektu zweryfikować, czy np. osoby deklarujące się na utworzenie gospodarstwa ekologicznego faktycznie rozpoczęły proces ich powstawania oraz czy osoba z Ośrodka Doradztwa Rolniczego mogłaby przygotować taką ocenę, co pokazałoby fakt rozpoczęcia choćby jakiegoś etapu tworzenia gospodarstw przez wytypowane osoby. 35. Pan Adrian Adamski zwrócił uwagę na pewną etapowość, mianowicie, że podczas obrad trwa ocena strategii i jeśli członkowie przychylą się pozytywnie do jej oceny wówczas beneficjentowi będzie dana szansa ponownego spotkania się podczas dokonywania walidacji produktu, a wówczas będzie można więcej powiedzieć o ewentualnych osobach, które być może podejmą pierwsze działania wskazane w projekcie oraz, że będzie je można zaprosić na posiedzenie celem podzielenia się z członkami RST doświadczeniami. 36. Pani Jolanta Mindewicz dodała, że Ośrodek Doradztwa Rolniczego będzie prowadził monitoring działań osób, które podpiszą deklarację chęci utworzenia gospodarstwa ekologicznego. 37. Pan Krzysztof Domagała Dyrektor ŚBRR, Członek RST WŚ odniósł się do metody oceny wskaźnikowej i zauważył, że jest ona słuszna, ale wówczas, gdyby dyskutować nad projektem, który ma dofinansować powstanie gospodarstw ekologicznych, niemniej jednak w projekcie jest mowa o nauce prowadzącej do uświadamiania celowości powstawania gospodarstw ekologicznych i zadanie przekazania wiedzy na temat sposobów, aby rolnicy mogli tworzyć tego typu gospodarstwa. Dlatego też uważa, że dopiero na etapie walidacji można będzie więcej już stwierdzić np. czy projekt ma szansę większego powodzenia, czy należy go odpowiednio ukierunkować. W związku z powyższym uważa, że projekt jest dobrej wartości i pomimo rzetelnej (choć z wieloma słusznymi uwagami oceny eksperta) i należy przyjąć strategię realizowanego projektu. 38. Pani Bożena Kaczmarska, przedstawicielka Politechniki Świętokrzyskiej skierowała pytanie do beneficjenta, czy posiada on dane dotyczące grupy osób, które mogą faktycznie uruchomić gospodarstwo ekologiczne. 14

39. Pani Jolanta Mindewicz odpowiedziała, że będzie dokonywana rekrutacja osób do udziału w projekcie przy uwzględnieniu faktu, czy osoby będą w stanie utworzyć takie gospodarstwo. Dodała, iż na ten moment nie zna ilości osób, które będą faktycznie uczestniczyć w projekcie. 40. Na koniec dyskusji głos zabrał Pan Piotr Żołądek, Zastępca przewodniczącego RST WŚ i w pierwszych słowach swojej wypowiedzi wyraził podziękowanie dla wszystkich biorących udział w dyskusji. Będąc znawcą obszarów wiejskich podkreślił, że według niego projekt pod wieloma względami jest bardzo cenny, chociażby pod względem ukierunkowania życia na jego biologizację. Uważa, że włączenie Ośrodków Doradztwa Rolniczego w realizację projektu daje dużą szansę powodzenia uzyskania celów zawartych w projekcie. Zauważył również, że projekt ma dodatkowo wymiar edukacyjny i pozwala pokazać, że na obszarach wiejskich są wprowadzane nowoczesne i dobre metody. Swoją wypowiedź podsumował podziękowaniem skierowanym do beneficjenta i pogratulowaniem dobrego pomysłu projektowego. 41. Następnie Pan Adrian Adamski przystąpił do przeprowadzenia głosowania celem zaopiniowania omawianej przez członków sieci strategii wdrażania i omówił jego zasady. Za bezwarunkowym przyjęciem strategii wdrażania opowiedziało się 5 osób, zaś 11 osób za przyjęciem strategii wdrażania z zachowaniem konieczności wypełnienia przez beneficjenta warunków wskazanych przez eksperta, nikt nie opowiedział się za negatywną oceną. 42. Na wniosek Pana Jacka Sułka uszczegółowiono punkt 5 listy eksperckiej i dodano jako warunek wzięcie pod uwagę opinii Ośrodka Doradztwa Rolniczego w rozpoczęciu procesu realizacji projektu. W związku z powyższym członkowie Regionalnej Sieci Tematycznej WŚ podjęli uchwałę o warunkowym przyjęciu strategii wdrażania projektu pt. EKO-logiczny sposób na życie. Warunki do wypełnienia przez beneficjenta zostały ujęte w protokole w postaci załącznika nr 1 do podjętej uchwały. 43. W tym momencie Pan Adrian Adamski ogłosił pięciominutową przerwę. 44. Po przerwie Pan Krzysztof Domagała, Dyrektor ŚBRR, Członek RST WŚ zakomunikował zebranemu gremium o konieczności chwilowego opuszczenia sali obrad przez Pana Piotra Żołądka i zgodnie z porządkiem obrad poprosił o dalsze prowadzenie posiedzenia Pana Adriana Adamskiego. 45. Pan Adrian Adamski przeszedł do realizacji kolejnego punktu agendy i przekazał głos kolejnemu beneficjentowi, Pani Annie Dąbrowskiej. 15

46. Pani Anna Dąbrowska, kierownik projektu pt. Drogowska życiowy, przedstawicielka Wyższej Szkoły Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim w swojej prezentacji przedstawiła problematykę realizowanego projektu innowacyjnego w trzech obszarach tj. wstępu, w którym wyjaśniła, dlaczego beneficjent podjął się tak ważnego tematu społecznego jakim jest nieprzystosowanie społeczne, następnie poinformowała uczestników posiedzenia o celach głównych oraz szczegółowych jakie planowane są do osiągnięcia, opisała metodykę resocjalizacji poprzez sport, a także produkt finalny, czyli cykl innowacyjnych oddziaływań resocjalizacyjnych. Podkreśliła, iż celem głównym projektu jest stworzenie innowacyjnych oddziaływań resocjalizacyjnych mających na celu zmianę postaw 400 osób w 3 komponentach: emocjonalnym, wiedzy i zachowania. Metody stosowane w twórczym postępowaniu resocjalizacyjnym mają: uaktywnić i rozwijać struktury i mechanizmy procesów twórczych u resocjalizowanych osób, stymulować i rozwijać te składniki procesów twórczych, które decydują o możliwościach rozwojowych readaptacyjnych nieprzystosowanego społecznie człowieka, uaktywniać talenty i potencjał podmiotów oddziaływań, czyniąc ich przez to atrakcyjniejszymi społecznie. Metoda resocjalizacji przez sport opierać się będzie na kilku przesłankach m.in.: w każdym człowieku bez względu na sposób jego społecznego funkcjonowania istnieją potencjały twórcze, potencjały twórcze są kształtowane i organizowane przez strukturalne czynniki procesów twórczych, osoby nieprzystosowane społecznie mają nierozwinięte struktury procesów twórczych oraz zaburzona organizacje tych procesów. Metody twórczej resocjalizacji wspomagają proces wychowanie resocjalizacyjnego osób nieprzystosowanych społecznie lub wręcz uniemożliwiają go. Metody twórczej resocjalizacji aktywizują i rozwijają strukturalne czynniki procesów twórczych osób nieprzystosowanych społecznie, przez co odkrywają i uaktywniają ich potencjały twórcze, efektem rozwoju potencjałów twórczych osób nieprzystosowanych społecznie może być poszukiwanie przez nie nowej tożsamości. Osoby niedostosowane społecznie, dzięki uzyskanym w trakcie oddziaływań, nowym kompetencjom i umiejętnościom, oraz wykreowanej nowej tożsamości, charakteryzującej się nowymi wyuczonymi sposobami rozwiązywania sytuacji problemowych, maja realna szansę zaadaptować się i zakorzenić w bliższym i dalszym kręgu społecznym. W tym momencie na salę obrad powrócił Pan Piotr Żołądek, Zastępca Przewodniczącego RST WŚ. Pani Anna Dąbrowska dodała, że zastosowana Metoda Resocjalizacji przez sport nastawiona jest między innymi na : kreowanie konkretnych kompetencji osobowych, współtworzenie parametrów tożsamości nieletnich wychowanków, przynosi efekty w postaci dostarczenia umiejętności adekwatnego kulturowo i społecznie rozwiązywania własnych sytuacji problemowych. Umożliwia pełnienie odmiennych od dotychczasowych ról społecznych, a także mobilizuje i aktywizuje wychowanków. Podała również przyczyny występowania niedostosowania społecznego, które według wyników badań tkwią w środowisku rodzinnym i dotyczą wychowania w rodzinach dysfunkcjonalnych lub patologicznych, złej atmosferze domu rodzinnego, braku kontroli nad czasem wolnym badanych, braku umiejętności realizacji funkcji rodzicielskich. W sposób szczegółowy podała przyczyny występowania niedostosowania społecznego, które tkwią w samej jednostce i dotyczą nieadekwatnej samooceny, braku poczucia winy, zaburzonych postaw w komponencie wiedzy, emocji i zachowania. Beneficjent poprzez projekt zastosuje innowacyjne oddziaływanie resocjalizacyjne tj.: nauka pływania - uczestnicy zostaną podzieleni na grupy, a każda z grup zrealizuje 15 godzin zajęć, doskonalenie nauki pływania i przygotowanie do egzaminu na młodszego ratownika wodnego i zdobycie karty członka WOPR - uczestnicy zostaną podzieleni na grupy, a każda z nich zrealizuje 45 godzin 16

zajęć, zdobycie uprawnień sternika motorowodnego, uczestnicy zdobędą kartę sternika motorowodnego, która jest uznawana na całym świecie, niesienie pomocy na łodzi w trakcie klęsk żywiołowych, szkolenie z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy, warsztaty dające kwalifikacje do pracy z osobami niepełnosprawnymi. Poszczególne cykle szkoleń będą realizowane we współpracy z Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym, Ochotniczą Strażą Pożarną, ratownikami medycznymi, psychologami oraz osobami niepełnosprawnymi. Opisała również planowane działania z zakresu monitoringu oraz sposób prowadzenia ewaluacji zewnętrznej. Dodała, iż celem działań upowszechniających, realizowanych przez okres trwania projektu, jest z jednej strony poinformowanie jak najszerszej grupy osób o realizowanym projekcie, a z drugiej-zebranie uwag, opinii i komentarzy na temat opracowanego produktu finalnego, w tym oceny jego użyteczności i skuteczności. Podała cele działań włączających do głównego nurtu polityki tj. efektywne rozpropagowanie produktu finalnego wśród np. Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych, Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii oraz w Zakładzie Poprawczym z terenu województwa świętokrzyskiego, a w dalszej kolejności również na terenie całego kraju. Formuła będzie zachęcała do wykorzystania w ramach oddziaływań resocjalizacyjnych na nieletnich sprawców zachowań przestępczych. Podkreśliła, że skuteczność działań włączających zależeć będzie przede wszystkim od użyteczności wypracowanej w projekcie ostatecznej wersji produktu finalnego oraz zainteresowania produktem użytkowników i odbiorców na podstawie wyników ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej. Przytoczyła w swojej wypowiedzi duże zasługi dla projektu naukowca profesora Pana Marka Konopczyńskiego. 47. Pan Adrian Adamski poprosił eksperta, Panią Barbarę Matysik o zabranie głosu i przedstawienie swojego stanowiska w odniesieniu do sporządzonej opinii do strategii wdrażania omawianego projektu pt. Drogowskaz życiowy. 48. Pani Barbara Matysik w pierwszych słowach swojego wystąpienia oznajmiła, że widzi dużą szansę powodzenia projektu pod warunkiem dokonania przez beneficjenta pewnych zmian i modyfikacji zarówno w zakresie zawartości strategii jak i tych produktów cząstkowych, które nie zostały w sposób prawidłowy przedstawione. Oceniając strategię wdrażania powyższego projektu stwierdziła m.in., że uzasadnienie realizacji projektu zostało poparte wynikami analiz i badań, zrealizowanych w I etapie, a wyniki analiz i badań, zrealizowanych w I etapie potwierdzają potrzebę realizacji projektu. Cel projektu jest taki sam, jak zadeklarowane przez beneficjenta w strategii brzmienie celu cytowanego z wniosku o dofinansowanie. Jednak nie przedstawiono rzeczowo wskaźników pomiaru osiągania celów PI, nie zdefiniowano wskaźników dla każdego z etapów wdrażania projektu (testowania, upowszechniania i włączania do głównego nurtu polityki), dobór wskaźników i narzędzi pomiaru nie jest w pełni adekwatny, nie uwzględniono obu grup adresatów projektu tj. odbiorców i użytkowników. Nie zróżnicowano wskaźników produktów i wskaźników rezultatu, nie określono czasu pomiaru wskaźników, brakuje wartości wyjściowych (początkowych) dla przyjętych, wszystkich wskaźników. Ponadto przedstawiona innowacja nie została opisana kompleksowo, z uwzględnieniem wszystkich wymaganych elementów. Opis zaproponowanego sposobu testowania produktu finalnego i cząstkowych nie gwarantuje rzetelności i wiarygodności. Wskazano pobieżnie narzędzia i materiały podlegające testowaniu. Nie wskazano terminów testowania i osób odpowiedzialnych za testowanie. Nie wskazano 17