1 EDUKACJA A RYNEK PRACY Schemat polskiego systemu edukacji (2015r) ZARZUTY WOBEC POLSKIEGO SYSTEMU EDUKACJI program nie adekwatny do potrzeb rynku pracy (nie kształci na jego potrzeby, jest za bardzo teoretyczny) najsłabszym ogniwem jest nauczanie umiejętności praktycznych źródło: 13 błędów polskiego systemu edukacji http://michalpasterski.pl/2014/04/13-bledow-polskiego-systemu-edukacji/ 1. popełnianie błędów jest złe 2. na każde pytanie jest tylko jedna odpowiedź 3. szkoła daje "etykietki" 4. posłuszeństwo wobec szkolnych autorytetów 5. interpretacja talentu (nauczyciel decyduje masz talent - lub nie)
2 6. hierarchia przedmiotów 7. podział przedmiotów (umysł ścisły i humanistyczny) 8. ta sama miara dla wszystkich 9. przeładowanie programów nauczania 10. wszystkie dzieci w klasie są w równym wieku 11. uczymy się bezużytecznej wiedzy 12. zajęcia są nudne 13. pomijanie kluczowych umiejętności Boom edukacyjny Zainteresowanie edukacją wyższą nie słabnie ze względu na przewidywane prognozy odnoszące się do sytuacji na rynku pracy. Wizja bezrobocia i niskiej wartości dyplomu sprawia, iż okres studiowania nie jest tylko okresem zdobywania wiedzy w określonym, przewidzianym ustawowo czasie. Średnia wieku osób wchodzących na rynek pracy w Unii Europejskiej wynosi 20 lat, w Polsce natomiast wynosiła 22 lata, jednak od roku 2008 zaczęła się podnosić. Jest to konsekwencja słabych ofert na rynku pracy oraz potwierdzenie tezy o ucieczce w edukację, w celu przeczekania niedogodnej sytuacji na rynku pracy (Raport Młodzi 2011, s. 145). Młodzi ludzie wydłużają świadomie okres swojej nauki, w celu zabezpieczenia swojej przyszłości. Przeczekują trudne w ich mniemaniu sytuacje na rynku pracy. Ponadto studiują kilka kierunków naraz, które nie zawsze korespondują ze sobą. Jednakże w ten sposób indywidualizują swoją ścieżkę kształcenia (Raport Młodzi 2011, s. 91).
3 Zmiany liczby studentów w Polsce w latach 1990 2012. Źródło: Raport Szkolnictwo Wyższe w Polsce, MNiSW, Warszawa 2013, s. 5 SYSTEM BOLOŃSKI Podpisana w 1999 r. Deklaracja Bolońska miała na celu utworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, którego zasadniczym celem było zbliżenie systemów szkolnictwa wyższego krajów europejskich, poprzez tak zwany Proces Boloński, który miał zakończyć się do roku 2010. powstanie EOSW Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego ECTS KRK (Krajowe Ramy Kwalifikacyjne), ERK ( Europejskie Ramy Kwalifikacyjne) programy mobilności edukacyjnej, naukowej i zawodowej Dotychczasowy jednolity model studiów zastąpiony został przez model dwustopniowy, większość kierunków została podzielone na studia pierwszego stopnia licencjackie lub inżynierskie (zawodowe) i studia drugiego stopnia magisterskie. W 2003 roku włączono do systemu studia trzeciego stopnia doktoranckie, co w finalnym aspekcie stworzyło trzystopniowy system studiowania. Trójpodział studiów - studia licencjackie/ inżynierskie - studia uzupełniające magisterskie
4 - studia doktoranckie ( jednolite magisterskie 5 -letnie pozostały : prawo, medycyna i psychologia) Proces tworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego przyczynił się do wprowadzenia systemu transparentnych i porównywalnych dyplomów na gruncie europejskim. Główną zaletą jest zapewnienie wysokiej jakości kształcenia poprzez ocenę wewnętrzna i zewnętrzną programów nauczania przy udziale studentów, pracowników poprzez publikację oceny i wyników analiz, akredytacje i certyfikacje instytucji szkolnictwa wyższego oraz udział ekspertów zagranicznych w procesach oceny jakości. Do 2012 roku umiędzynarodowiono studia, wprowadzając krajowe ramy kwalifikacyjne, wyrównując dostęp do studiów wyższych, podejmując współpracę z sektorem biznesu i rynkiem pracy, oraz działania przyczyniające się do wzrostu mobilności studentów i kadry naukowo-dydaktycznej i tworząc ranking szkół wyższych. System ECTS jest stosowany obecnie w większości uczelni europejskich, liczba punktów przyporządkowana do danego przedmiotu wynika z oceny nakładu pracy studenta, związanego z przygotowaniem się i zaliczeniem danego przedmiotu. Suplement do dyplomu zawiera niezbędne informacje dotyczące określenia poziomu i charakteru uzyskanego przez absolwenta wykształcenia, a dokładnie: charakter realizowanego programu studiów, rejestr indywidualnych osiągnięć studenta, ogólną charakterystykę systemu szkolnictwa wyższego w kraju, w którym prowadzone są studia. Stanowi także narzędzie oceny absolwentów przez pracodawców na globalnym rynku pracy. Wprowadzenie wielostopniowego systemu nauczania daje studentom i absolwentom wiele możliwości: zakończenie nauki po pierwszym stopniu, z tytułem zawodowym licencjata; przerwanie studiów po pierwszym stopniu, nie stanowi problemu w późniejszym powrocie na studia drugiego stopnia; każdy stopień stanowi odrębną i zamkniętą całość, daje także studentowi określony stopień/tytuł; model wielostopniowy jest o wiele bardziej elastyczny, pozwala absolwentowi pierwszego stopnia kontynuować naukę na tym samym kierunku na drugim stopniu, poszerzając jego wiedzę i umiejętności, lub kontynuować naukę na zupełnie innym kierunku, nie związanym z poprzednim jeżeli kandydat spełnia określone wymagania formalne; ułatwia mobilność i studentów i pracowników akademickich, przez co przyczynia się do pełnego rozwoju osobowości i uzyskania umiejętności dostosowanych do rynku pracy.
5 Wejście Polski w struktury Unii Europejskiej pozwoliło na swobodny przepływ ludzi, towarów i usług, co skutkowało możliwością podjęcia zatrudnienia w państwach członkowskich. Jak wiadomo, w procesie zatrudnienia bardzo ważne są kwalifikacje posiadane przez kandydata, dlatego też w następstwie ruchów migracyjnych ludności, powstała potrzeba identyfikacji i oceny posiadanych kwalifikacji i uprawnień. Odniesienie ram kwalifikacji między krajami Źródło: Chmielecka E. (red.), Autonomia programowa uczelni. Ramy kwalifikacyjne dla szkolnictwa wyższego, Warszawa 2010, s. 8. Powyższy schemat przedstawia proces identyfikacji kwalifikacji zdobytej w kraju A, z kwalifikacją uzyskiwaną w kraju B. Wprowadzenie ram kwalifikacyjnych pozwala na odniesienie się również co do stopnia studiów, bowiem dla każdego z poziomów edukacji, poziom zdobytej wiedzy i umiejętności jest inny. Przełoży się to nie tylko na skrócenie czasu w interpretowaniu retowaniu posiadanych uprawnień czy też tworzenia programów dydaktycznych i określenia sylwetki absolwenta, ale przede wszystkim zwiększy mobilność studentów i absolwentów. Krajowe Ramy Kwalifikacyjne to metoda opisu kształcenia, która przedstawia wymagania, a, jakie powinien spełniać student po ukończeniu nauki oraz metodę, za pomocą której można dokonać porównań dyplomów uzyskanych w różnych europejskich uczelniach (PMNiSW, 2010, s. 17). Jak podkreśla E. Chmielecka, dzięki europejskim i krajowym ramom kwalifikacyjnym, ikacyjnym, uzyskane kwalifikacje staną się bardziej czytelne i łatwiejsze do zrozumienia w różnych państwach i systemach edukacyjnych w Europie, ponieważ, co jest niezwykle istotne, w centrum zainteresowania polityki LLL jest osoba, a nie instytucja (Chmielecka, 2009, s. 7-8). Ponadto, jednym z zadań szkolnictwa zawodowego jest właśnie przygotowanie absolwentów do funkcjonowania na europejskim rynku pracy (Kwiatkowski, 2005, s. 7).
WYBRANE ZAGADNIENIA RYNKU PRACY 6 Zmiana wymagań co do pracowników, wynika z postępu technicznego, zwłaszcza jego j szybkości. Wymaga ona lub nawet wymusza podnoszenie kwalifikacji zawodowych, jak i ogólnych. Kształtowanie polityki edukacyjnej jest trudne ze względu na brak prognoz popytu na pracę (Szydlik-Leszczyńska, 2012, s. 14-17). 14 WSPÓŁPRACA SEKTORA KTORA EDUKACJI Z SEKTOREM BIZNESU sale patronackie ( wyposażane przez sponsorów, pracodawców) formy współpracy, np. rady gospodarcze przy rektorach, zlecenia z sektora biznesu współpraca przy tworzeniu programów nauczania, nauczania, rada Interesariuszy powszechność ość informacji i konstruktywna k informacja zwrotna kierunki zamawiane, dualny system kształcenia Biura Karier, Biura Promocji Studentów i Absolwentów monitorowanie losów absolwentów wspieranie wszelkich form przedsiębiorczości studentów wspieranie mobilności studentów na gruncie krajowym i międzynarodowym staże oraz praktyki ponadprogramowe stypendia fundowane przez pracodawców i instytucje państwowe
7 Stopa bezrobocia wśród osób z wyższym wykształceniem w Europie w roku 2013 (%). Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/en/web/lfs/data/database 16.10.2015 Rola i funkcja uniwersytetu wobec przygotowania studentów i absolwentów do wejścia na rynek pracy, ewoluowała przez ostatnie dziesięć lat a jego ocena wynika z efektywności podejmowanych działań. Jednocześnie nasuwa się refleksja odnosząca się do skutków boomu edukacyjnego, który głęboko zróżnicował jakość nauczania. Wynika z niej czytelnie, że podział uczelni będzie przebiegał nie według kryterium szkoła państwowa vs prywatna lub płatna vs niepłatna, ale w oparciu o dobre lub złe przygotowanie absolwentów do funkcjonowania na rynku pracy, czyli dostosowywania się przez szkoły wyższe do mechanizmów rynkowych. Ponadto ukończenie studiów wyższych i posiadanie dyplomu uczelni wyższej nie jest w opinii pracodawców równoznaczne z posiadaniem przez absolwenta kompetencji do pracy na określonym stanowisku. 1. Kogo powinien kształcić współczesny Uniwersytet? 2. Jak powinien kształcić współczesny Uniwersytet?
8 3. Jaka powinna być rola uczelni wyższych w przygotowaniu studentów i absolwentów do wchodzenia na rynek pracy? Uniwersytet w Średniowieczu I generacji Uniwersytet Badawczy II generacji CEL kształcenie Edukacja i badania ZADANIA Obrona prawdy i dogmatu Poznanie praw rządzących światem Uniwersytet Przedsiębiorczy, Kreatywny III generacji edukacja, badania, i transfer know - how Generowanie nowych wartości dla gospodarki i społeczeństwa METODA scholastyka Badania naukowe Badania naukowe i poszukiwanie zastosowań POLE DZIAŁANIA Uniwersalny, chrześcijański Narodowy, regionalny globalny JĘZYK łacina narodowy angielski STRUKTURA Kolegia i wydziały Widziały i hierarchia sekcje interdyscyplinarne, sieci ZARZĄDZANIE kanclerz naukowcy menadżer źródło: Ł. Sztern, Współpraca nauki z biznesem. Formy i narzędzia wspierania, [w:] Współpraca nauki i biznesu. Doświadczenia i dobre praktyki wybranych projektów w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013, red. K. Bromski, PARP, Warszawa 2013, s.27-28