ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 1(87)/2012 Martynika Pałuchowska 1, Janusz Jakóbiec 2 WYBÓR PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH DO SPECYFIKACJI TECHNICZNEJ PALIWA ETANOL (E85) STOSOWANEGO DO ZASILANIA SILNIKÓW SAMOCHODÓW FFV 1. Wstęp Progres w stosowaniu biopaliw następuje w związku z realizacją w wielu regionach świata programów zastępowania tradycyjnych paliw kopalnych paliwami alternatywnymi, które są pozyskiwane z odnawialnych źródeł energii. Jednym z biopaliw opartych na bioetanolu jest paliwo Etanol (E85). Według definicji podanej w dokumencie normalizacyjnym CWA/TS 15293:2011 [1] paliwo E85 jest mieszaniną zawierającą maksymalnie do 85 %(V/V) etanolu o jakości zgodnej z wymaganiami normy EN 15376 i do 15 %(V/V) bezołowiowej benzyny silnikowej o jakości zgodnej z wymaganiami normy EN 228. W zależności od warunków klimatycznych, minimalna zawartość etanolu w formule paliwa E85 może zostać obniżona do 50 %(V/V).Ten rodzaj paliwa jest przeznaczony do zasilania silników samochodów FFV (flexible-fuel vehicule). Samochody FFV są wyposażone w zmodyfikowane silniki benzynowe o możliwości elastycznego zasilania dwoma paliwami: paliwem E85 i tradycyjną benzyną silnikową. Obecnie jest dostępnych w Europie szereg modeli samochodów FFV. W tabeli 1 według [2] zamieszczono listę modeli samochodów FFV, które są w sprzedaży w niektórych krajach europejskich. Paliwo E85 jest rozpowszechnione na rynku amerykańskim, a w Europie jest dopiero budowany rynek dla tego rodzaju paliwa. Obecnie najbardziej zaawansowanym krajem w promocji paliwa E85 jest Szwecja. Inne kraje europejskie różnią się znacznie pod względem tempa wprowadzania paliwa E85 na własne rynki. W Europie jednak sukcesywnie powiększa się sieć stacji paliwowych oferujących paliwo E85, co umożliwia podróżowanie samochodami FFV. Najwięcej stacji otwarto w Szwecji, około 1400 [3], następnie we Francji około 300 [4] oraz Niemczech około 350 [5]. Holandia, Szwajcaria, Austria i Węgry oferują paliwo E85 w kilkudziesięciu stacjach. W Polsce uruchomiono jedną stację dystrybuującą paliwo E85 w maju 2011 roku w Warszawie [6]. 2. Parametry jakościowe paliwa Etanol (E85) Paliwo Etanol (E85) jest wciąż nowym gatunkiem paliwa, w porównaniu z tradycyjną benzyną silnikową. Wymaga więc ciągłego prowadzenia badań w zakresie monitorowania właściwości fizykochemicznych jak i parametrów użytkowych, oraz opracowywania nowych metod badań dla oceny tych parametrów, czego konsekwencją są zmiany w specyfikacji technicznej tego paliwa. Pierwsza europejska specyfikacja dla paliwa Etanol (E85) powstała jako CWA 15293:2005 [7], celem umożliwienia wprowadzania na rynki samochodów FFV oraz zapewnienia tym pojazdom podstawowej funkcjonalności. Ponieważ jednak pojazdy 1 Martynika Pałuchowska, Zakład Paliw i Procesów Katalitycznych, Instytut Nafty i Gazu, Kraków. 2 Janusz Jakóbiec, Katedra Technologii Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza. 39
FFV zostały poddane wymogom normy emisji spalin EURO V, okazały się niezbędne bardziej rygorystyczne wymagania co do jakości paliwa. Tabela. 1. Modele samochodów FFV s dostępne w niektórych krajach europejskich wg danych z roku 2009 [2] Kraj Dostępne w Europie marki samochodów FFV Austria Ford, Renault, Saab, Volvo Belgia i Luksemburg Saab, Volvo Dania Ford, Saab Francja Cadillac, Citroen, Dacia, Ford, Hummer, Jeep, Lotus, Peugeot, Renault, Saab, Volvo Hiszpania Citroen, Ford, Peugeot, Renault, Saab, Volvo Holandia Cadillac, Chrysler, Citroen, Dodge, Ford, Hummer, Mitsubishi, Peugeot, Saab, Volvo Irlandia Citroen, Ford, Renault, Saab, Volvo Niemcy Ford, Saab, Skoda, Volvo Polska Ford Szwajcaria Cadillac, Chevrolet (NAV), Chrysler, Citroen, Ford, GM (NAV), Renault, Saab, Volvo Szwecja Audi, Cadillac, Chevrolet (NAV), Chrysler, Citroen, Dacia, Ford, GM (NAV), Mitsubishi, Nissan, Peugeot, Renault, Saab, Seat, Skoda, Volvo VW Wielka Brytania Citroen, Ford, Renault, Saab, Volvo Włochy Ford, Saab, Volvo Europejski Komitet Normalizacyjny CEN po kilku latach prac opublikował w lutym 2011 specyfikację techniczną paliwa dla pojazdów samochodowych FFV Etanol (E85) jako CEN/TS 15293:2011[1]. Specyfikacja ta zawiera zestaw właściwości i ich wartości granicznych, których celem jest określenie odpowiedniej jakości paliwa samochodowego Etanol (E85). Wypracowanie tej specyfikacji technicznej stanowi etap pośredni w procesie wdrażania finalnej normy europejskiej, która zapewni jednolitą wysoką jakość paliwa i pozwoli na bezproblemowe stosowanie etanolu jako paliwa do silników benzynowych. Według informacji zawartych w [1] parametry oraz ich limity, zamieszczone w specyfikacji technicznej CEN/TS 15293:2011, zostały ustalone na podstawie szacunku oraz teoretycznych obliczeń. W przypadku parametrów obliczonych teoretycznie, są one poddawane walidacji przez Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN). Jako niezbędne parametry określające jakość paliwa Etanol (E85) w specyfikacji technicznej CEN/TS 15293:2011 wskazano: zawartość wyższych mono-alkoholi nasyconych C3-C5, zawartość metanolu, zawartość wody, całkowitą kwasowość wyrażoną jako kwas octowy, przewodność elektryczną, zawartość nieorganicznych chlorków; zawartość siarczanów; zawartość miedzi; zawartość fosforu, 40
zawartość siarki, gęstość oznaczaną w 15 o C, stabilność oksydacyjną, zawartość żywic obecnych po przemyciu rozpuszczalnikiem, działanie korodujące na miedź, zawartość eterów o 5-ciu i więcej atomach węgla. Ponadto ustalono, zależne od warunków klimatycznych, limity wymagań dla prężności par i zawartości etanolu w formule, co ma decydujący wpływ na zdolności rozruchowe pojazdu w przypadku zimnego i rozgrzanego silnika. Formuła paliwa Etanol (E85) w przeważającej części składa się z etanolu, w związku z tym właściwości etanolu będą determinować właściwości paliwa finalnego E85. Dlatego też w zestawie parametrów jakościowych nowego paliwa znalazły się, w znacznej liczbie, parametry charakterystyczne dla etanolu jako komponentu paliwowego, którego jakość określa norma EN 15376. 3. Podstawy ustalenia wymaganych parametrów i ich limitów Etanol stosowany jako komponent paliw silnikowych musi charakteryzować się odpowiednią jakością. W lutym 2011 roku CEN opublikował normę EN 15376:2011 [8] dla etanolu paliwowego stosowanego jako komponent benzyny silnikowej w ilości do maksimum 10 %(V/V). Ponieważ etanol o jakości zidentyfikowanej tą normą stanowić będzie dominujący składnik biopaliwa E85, niektóre wymagania jakościowe ustalone dla tego paliwa musiały ulec zaostrzeniu. Wśród parametrów paliwa Etanol (E85), których limity uległy zaostrzeniu w stosunku do limitów ustalonych dla etanolu jako komponentu blendingowego, znajdują się te ograniczające skłonność paliwa do korozji elementów silnika: całkowita kwasowość wyrażona jako kwas octowy, przewodność elektryczna, zawartość nieorganicznych chlorków. Według zapisów podanych w CEN/TR 15993:2010 [9], parametr całkowitej kwasowości jest istotny ze względu na potrzebę ograniczenia w paliwie etanolowym E85 zarówno słabego kwasu wyrażanego jako kwas octowy jak i silnego kwasu ograniczanego dotychczas przez phe [7]. Silne właściwości kwasowe paliwa będą wskazywać na skłonność do szybkiej korozji elementów silnika, podczas gdy słabe właściwości kwasowe będą generować wolniejsze zachodzenie zjawisk korozji. Wartości limitu tego parametru przekładają się bezpośrednio na trwałość elementów silnika zasilanego paliwem Etanol (E85). Specyfikacja etanolu EN 15376 podaje ograniczenie kwasowości dla etanolu paliwowego jako surowca blendingowego benzyny silnikowej. W związku z tym, że etanol w formule paliwa E85 jest składnikiem dominującym parametr uległ zaostrzeniu. Według [9], parametr przewodności elektrycznej został wprowadzony do specyfikacji technicznej paliwa Etanol (E85) jako alternatywa dla parametru phe, którego metoda badania nie była odpowiednia dla roztworu etanol-węglowodory. Limit ustalony dla tego parametru ma zapewniać dodatkowo odpowiednie ograniczenie właściwości korozyjnych paliwa. Ze względu na duży udział etanolu w formule paliwa E85 wielkość limitu zaostrzono w stosunku do wartości ustalonej dla etanolu jako komponentu blendingowego benzyny silnikowej. Chlorki nieorganiczne działają korodująco na metale obecne w systemach paliwowych silnika (układ wydechowy, system wtrysku paliwa) nawet w niskich stężeniach. Z tego względu zdecydowanie obniżono limit dla maksymalnej 41
dopuszczalnej wartości tego parametru w porównaniu z wymaganiami dla etanolu paliwowego wg EN 15376:2011 [8]. Parametry, których limity wartości pozostawiono na poziomie wymagań dla etanolu jako komponentu blendingowego benzyny silnikowej to: zawartość siarczanów, zawartość miedzi, zawartość fosforu, zawartość siarki, zawartość metanolu. Zawartość siarczanów w paliwie przekłada się na obecność tlenków siarki w spalinach. Obecność tych związków w spalinach może spowalniać pracę trójzadaniowych reaktorów katalitycznych w układzie oczyszczania spalin. Zaostrzające się przepisy odnośnie emisji zanieczyszczeń ze spalinami determinują limitowanie tych zanieczyszczeń w paliwie silnikowym. Miedź jest bardzo aktywnym katalizatorem utleniania węglowodorów w niskich temperaturach. Obecność miedzi w etanolu wynika z infrastruktury procesu produkcyjnego etanolu. Według informacji zawartych w [9], obniżanie zawartości siarki w paliwach przyczyni się do zmniejszenia ilości stosowanych inhibitorów utleniania, co spowoduje, że paliwa będą bardziej wrażliwe na powstawanie żywic. Dlatego też ustalono możliwie najniższy poziom zawartości miedzi w paliwie E85. Fosfor obecny w paliwie powoduje dezaktywację reaktora katalitycznego w układzie oczyszczania spalin. Dlatego też w normie EN 228 zabroniono stosowania dodatków uszlachetniających zawierających fosfor. Na skutek obecności fosforu w paliwie reaktor przestaje prawidłowo pracować i wzrasta emisja zanieczyszczeń ze spalinami generując problem z realizacją norm emisji. Rozwiązaniem problemu jest wprowadzenie limitu zawartości fosforu w paliwie E85 [9]. Zawartość siarki jest limitowana w obu składnikach paliwa E85: etanolu i benzynie silnikowej. Jednak ze względu na możliwość zanieczyszczenia, głównie frakcji benzynowych, potrzebna jest dodatkowa kontrola. Zanieczyszczenie siarką biopaliwa E85 może powodować problemy z reaktorem katalitycznym w układzie oczyszczania spalin. Poza tym zawartość siarki jest wymogiem środowiskowym ujętym w dyrektywie paliwowej 2009/30/WE [10] i jako taka nie może być pomijana przy ustalaniu specyfikacji paliwa silnikowego [9]. Metanol obecny w niewielkich ilościach w etanolu pochodzi z przemysłowego procesu produkcji etanolu. Metanol wykazuje agresywne działanie w stosunku do niektórych metalicznych i niemetalicznych materiałów znajdujących się w układzie paliwowym samochodu. W przypadku wzrostu zawartości metanolu w paliwie zwiększa się ryzyko wżerów na skutek zjawiska korozji. Dlatego też ustalono maksymalny dopuszczalny limit dla zawartości metanolu w biopaliwie E85 [9]. W przypadku tego parametru maksymalną dopuszczalną wartość liczbową wyrażono w jednostkach objętościowych zamiast wagowych. Parametry, które uległy złagodzeniu to: zawartość wyższych nasyconych mono-alkoholi C3-C5, zawartość wody. Wyższe nasycone mono-alkohole C3-C5, które w niewielkich ilościach są obecne w etanolu, pochodzą z procesu produkcyjnego. Według zapisów w [9] alkohole te nie są uważane za szkodliwe dla silnika samochodowego. Stanowią współrozpuszczalniki dla 42
etanolu, przyczyniając się do utrzymania wody w mieszaninie węglowodorowoetanolowej, oraz powodują uzyskanie, do pewnego stopnia, niższej prężności par mieszanek etanolu z benzyną silnikową. Z tych powodów są uważane za korzystne zanieczyszczenia, a zatem powinny być ograniczone jedynie ze względu na konieczność uzyskania odpowiedniej czystości etanolu. Jest to niezbędne dla zastosowania etanolu jako paliwa samochodowego oraz dla kwalifikacji produktu przez służby celne. Limity zawartości mono-alkoholi wyższych zostały określone teoretycznie na podstawie maksymalnych dopuszczalnych wartości dla tych alkoholi ustalonych w normie EN 15376 i normie EN 228. Zawartość wody stanowi parametr zabezpieczający paliwo przed ryzykiem wystąpienia problemów z rozdziałem faz oraz zwiększoną skłonnością do korozji. Etanol jest higroskopijny i może wchłaniać wodę zarówno z systemu dystrybucyjnego, jak i z otaczającego powietrza. Mieszanki etanolu i benzyny silnikowej charakteryzują się ograniczoną rozpuszczalnością wody zależnie od zawartości etanolu, temperatury oraz zawartości związków aromatycznych. W niesprzyjających warunkach nastąpi rozdział faz z utworzeniem fazy dolnej etanolowo-wodnej zarówno w zbiorniku magazynowym jaki i w zbiorniku paliwa pojazdu, co może powodować problemy z pracą silników. Wzrost poziomu wody w dystrybucji może przyczyniać się do rozpuszczania zanieczyszczeń oraz kwaśnych składników, co może zwiększać skłonność do korozji materiałów konstrukcyjnych [9]. Zawartość wody może mieć również wpływ na prężność par paliwa. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia podobnych problemów, ustalono limit zawartości wody w paliwie E85 na poziomie najniższej praktycznej wartości. Parametry, które określają dodatkowe istotne właściwości paliwa E85 to: gęstość oznaczana w 15 o C, stabilność oksydacyjna, zawartość żywic obecnych po przemyciu rozpuszczalnikiem, działanie korodujące na miedź, zawartość eterów o 5-ciu i więcej atomach węgla. Gęstość jest parametrem wykorzystywanym do kalibracji układów paliwowych i w konsekwencji ustawiania przepływów paliwa w różnych krytycznych elementach silnika takich jak dysze, pompy itp. Preferowany jest wąski zakres gęstości w celu uzyskania dobrych właściwości jezdnych. Duże różnice w gęstości paliwa mogą zmieniać skład mieszanki paliwowo-powietrznej podczas rozruchu zimnego silnika, co może powodować spalanie stukowe. Ilość paliwa wtryskiwanego do cylindrów silnika samochodowego jest uzależniona od jego gęstości. Na gęstość finalnego paliwa wpływ mają przede wszystkim etanol i aromaty. Dla ustalonego zakresu gęstości paliwa E85 limit minimum i maksimum różni się o 40 jednostek pomiarowych. Stabilność oksydacyjna to parametr informujący o odporności paliwa na utlenianie podczas przechowywania. Według informacji przedstawionych w [9], dodatki do paliw mogą wpływać na wartość tego parametru. Limit ustanowiony dla parametru stabilności oksydacyjnej na poziomie takim jak dla benzyny silnikowej ma chronić paliwo E85 przed zastosowaniem do komponowania benzyny silnikowej nie spełniającej wymagań. Zawartość żywic obecnych po przemyciu rozpuszczalnikiem jest kolejnym parametrem informującym o skłonności paliwa do utleniania i tworzenia się żywic oraz osadów w warunkach temperatury otoczenia. Produkty utleniania mogą być przyczyną blokady pompy paliwa, niedrożności dysz, zaklejania się pierścieni tłokowych. Dlatego 43
też parametr ten dla paliwa E85 ustalono na poziomie takim samym jak dla benzyny silnikowej. Działanie korodujące na miedź to parametr, którego limit ma zabezpieczyć elementy silnika przed występowaniem zjawiska korozji. Pomimo, że ograniczono w paliwie E85 zawartość siarki i chlorków, związków uznanych za powodujące korozję [9], dla uzyskania pewności, że finalne paliwo E85 nie będzie wykazywać skłonności do korozji, wymaganie i jego limit określono w specyfikacji [1] jak dla benzyny silnikowej. Zawartość eterów o 5-ciu i więcej atomach węgla stanowi parametr, który z jednej strony wskazywać może na obecność skażalników w etanolu, z drugiej na obecność eterów w benzynie silnikowej zastosowanej do skomponowania finalnego paliwa E85. Biorąc pod uwagę obie przesłanki, a także fakt, że dyrektywa paliwowa 2009/30/WE [10] dopuszcza wzrost zawartości eterów w benzynie silnikowej do 22%(V/V), ustalono maksymalny dopuszczalny poziom zawartości eterów w paliwie finalnym E85. Parametry niezbędne dla prawidłowej pracy silnika samochodów FFV to: liczby oktanowe, prężność par, zawartość etanolu i alkoholi wyższych. Liczby oktanowe RON/MON są jednymi z najważniejszych parametrów paliw do zasilania silników o zapłonie iskrowym stosowanych w pojazdach. Takimi pojazdami są także samochody FFV napędzane silnikami zasilanymi paliwem E85, zaprojektowanymi pod kątem wykorzystania najwyższej wartości oktanowej paliwa, którą to paliwo osiąga przy zawartości 85% etanolu. Według informacji zamieszczonych w [9], przeanalizowano różnice w zakresie utraty zawartości energii, efektu spalania stukowego i kąta wyprzedzenia zapłonu dla liczb oktanowych badawczych oznaczonych dla paliw zawierających etanol w zakresie 0 85 %(V/V). W następstwie tych badań, dokonano kalibracji silnika opartej na charakterystyce czujnika tlenu, dla paliw w tym zakresie udziału etanolu. Silniki pojazdów FFV do uruchomienia wymagają liczby oktanowej badawczej na poziomie 95 jednostek, natomiast dla optymalizacji pracy silnika będą potrzebować wyższych liczb oktanowych [9]. Według informacji zamieszczonych w publikacji [9], na rynku europejskim będzie dostępna benzyna bazowa BOB (Blending Oxygenate Base-stock) do komponowania z etanolem o liczbie oktanowej badawczej minimum 92 jednostki. Dlatego też, po rozeznaniu co do możliwości uzyskania właściwych liczb oktanowych paliwa finalnego skomponowanego z wykorzystaniem benzyny bazowej BOB, ustalono limity, których wartości podano w Aneksie B specyfikacji technicznej [1]. Prężność par jest parametrem decydującym o możliwości uruchomienia silnika i uzyskania jego stabilnej pracy oraz spełnienia norm emisyjnych. Informacje zamieszczone w [9], a także badania [11], [12] wskazują, że prężność par paliwa E85 jest ściśle powiązana z zawartością etanolu w formule tego paliwa. Ze względu na problemy z uzyskaniem odpowiedniej prężności par w mieszaninach węglowodorowych o dużej zawartości etanolu, niebagatelną rolę w ustalaniu limitów prężności par odgrywały warunki klimatyczne. Analiza danych rynkowych pokazała, że w odniesieniu do warunków zimowych, konieczne może być stosowanie w samochodach systemów ogrzewania lub ustalenie wyższego limitu wartości prężności par [9]. W przypadku gatunków letnich należało uwzględnić nieoczekiwane ryzyko wystąpienia temperatury poniżej 0 C w okresie letnim w niektórych regionach. Dla przyjętych limitów 44
najniższych prężności par zaproponowano wyższe limity minimum zawartości etanolu, a dla wyższych limitów prężności par niższe limity minimum zawartości etanolu. Według informacji przedstawionych w [9], dane o właściwościach jezdnych uzyskane w wyniku badań dla różnych zakresów prężności par wskazały temperaturę -13 o C jako graniczną dla rozruchu zimnego silnika. Wykorzystując dostępne dane i analizy z badań rynkowych ustalono w specyfikacji technicznej [1] cztery klasy klimatyczne ( a, b, c, d ) dla paliwa E85 różniące się prężnościami par. Zawartość etanolu i alkoholi wyższych to parametr, który limituje udział etanolu jako komponentu blendingowego w formule E85, w której pozostałą część stanowi benzyna silnikowa o jakości zgodnej z EN 228, w celu osiągnięcia odpowiednich właściwości użytkowych paliwa. Jak już wspomniano uprzednio, etanol pochodzący z procesu produkcyjnego może zawierać niewielkie ilości wyższych nasyconych alkoholi C3-C5, które nie są uważane za szkodliwe dla silników samochodowych. Limit zawartości wyższych alkoholi nasyconych C3-C5 stanowi także oddzielny parametr w specyfikacji technicznej [1]. Biorąc pod uwagę dane producentów samochodów, górny limit zawartości etanolu i alkoholi wyższych w formule paliwa E85 ustalono na 85 % (V/V) [1], [9]. Zasilanie silnika paliwem E85 wymaga właściwej prężności par dla jego uruchomienia, szczególnie w warunkach zimowych. W przypadku paliwa E85, istnieje ścisły związek pomiędzy zawartością etanolu i alkoholi wyższych w formule a prężnością par tego paliwa [11], [12]. Dla wyeliminowania ryzyka występowania problemu z uzyskaniem właściwej prężności par, w specyfikacji technicznej [1] zaproponowano szeroki zakres zawartości etanolu i alkoholi wyższych w czterech klasach klimatycznych. Minimalna zawartość etanolu i alkoholi wyższych występuje w klasie d. Dla klasy letniej a minimalną zawartość etanolu i alkoholi wyższych ustalono na 70 %(V/V). Parametry usunięte ze specyfikacji technicznej biopaliwa Etanol (E85) to: temperatura końca destylacji, phe, wygląd. Informacje zamieszczone w publikacji [9] podnoszą kwestię metody EN ISO 3405, która w obecnym kształcie nie jest odpowiednia do badania paliwa o tak wysokiej zawartości etanolu ponieważ w metodzie tej program ogrzewania próbki jest zoptymalizowany dla benzyny silnikowej. Ze względu na brak danych i trwające poszukiwania metody alternatywnej oznaczania zanieczyszczeń biopaliwa Etanol (E85) produktami wysokowrzącymi, podjęto decyzję o wycofaniu wymagania temperatury końca destylacji ze specyfikacji [9]. W bibliografii specyfikacji przytoczono dokumenty CEN/TR 15367-2 i CEN/TR 15367-3 odnoszące się do praktyk dobrego postępowania z produktem w celu unikania zanieczyszczeń międzyproduktowych. W miejsce oznaczania wartości parametru phe, którego metoda badania nie była odpowiednia dla roztworu etanol-węglowodory, został wprowadzony parametr przewodności elektrycznej. W specyfikacji technicznej [1] zrezygnowano z określania wyglądu biopaliwa Etanol (E85). 4. Metody badania parametrów jakościowych biopaliwa Etanol (E85) Specyfikacja techniczna CEN/TS 15293:2011 [1] podaje zestaw metod testowych dla badania ustalonych parametrów jakościowych biopaliwa Etanol (E85). Niektóre 45
z metod badawczych są w trakcie analizowania ich przydatności do badania tego paliwa, a także określenia, czy ich precyzja jest wystarczająca do oznaczania zaproponowanych wartości dopuszczalnych. W specyfikacji technicznej [1] w Aneksie A wskazano zalecenia odnośnie niektórych metod oznaczania wytypowanych parametrów jakościowych biopaliwa Etanol (E85). Podsumowanie Biopaliwo Etanol (E85) jest paliwem stosunkowo nowym w porównaniu z paliwami tradycyjnymi. Opracowana aktualnie europejska specyfikacja techniczna dla tego paliwa opiera się na wybranych parametrach uzyskanych na podstawie szacowań, obliczeń teoretycznych, wynikach analiz właściwości uzyskanych w badaniach międzylaboratoryjnych. Trwają prace zmierzające w przyszłości do opracowania normy europejskiej. Wymaga to wielu badań i analizy ich wyników, gdyż biopaliwo Etanol (E85) zastosowane do silników o zapłonie iskrowym musi umożliwiać spełnienie wymagań norm emisyjnych przewidzianych dla odpowiednich grup samochodów. Literatura: [1] CEN/TS 15293:2011 - Automotive fuels - Ethanol (E85) automotive fuel - Requirements and test methods [2] Available FFV Models. Available FFV brands (beginning of 2009). http://www.best-europe.org/pages/contentpage.aspx?id=589 [3] FFV holiday now possible. http://www.best-europe.org/pages/contentpage.aspx?id=557 [4] www.ethanol-e85.fr. [5] E85 Bioethanoltankstellen in Deutschland. http://www.e85.biz/media/archive1/ethanol-tankstellen-d.pdf [6] Biopaliwo tylko dla warszawiaków. http://www.rp.pl/artykul/663737.html [7] CWA 15293:2005 - Automotive fuels - Ethanol E85 - Requirements and test methods [8] EN 15376:2011 - Automotive fuels Ethanol as a blending component for petrol - Requirements and test methods [9] CEN/TR 15993:2010; Automotive fuels Ethanol (E85) automotive fuel Background to the parametrs required and their respective limits and determination [10] Dyrektywa paliwowa 2009/30/WE [11] D. Rogowska; Wybrane zagadnienia jakościowe w produkcji i dystrybucji biopaliwa E85; Przemysł Chemiczny, 90/6(2011), str. 1136-1139 [12] D. Rogowska; Problem nieaddytywnych efektów mieszania dla parametru prężność par w trakcie blendingu biopaliwa E85; Nafta-Gaz, marzec 2010, str. 211-215 Streszczenie W artykule przedstawiono podstawy ustalenia wymaganych parametrów i ich limitów w specyfikacji technicznej paliwa silnikowego Etanol (E85). Przytoczono także dane na temat powstającego rynku dla tego paliwa w Europie odnośnie modeli samochodów oraz ilości stacji paliwowych dystrybuujących paliwo E85. Słowa kluczowe: etanol, paliwa odnawialne 46
CHOICE OF QUALITATIVE PARAMETERS FOR THE TECHNICAL SPECIFICATION OF FUEL ETHANOL (E85) USED TO POWER FFV CARS Abstract The article presented the basis for determining the required parameters and their limits in the technical specification automotive fuel Ethanol (E85). Also quoted data on the emerging market for this fuel in Europe regarding cars model and number of filling stations dispensing E85 fuel. Keywords: ethanol, renewable fuels 47